#Overgave

[icecoldlatte]

Sprongetje

(Haar hand raakt de mijne aan) Precies tussen de hartslagen in Doet ze het moment bevriezen En wankelend over de grens van beheersing Verlies ik mijn evenwicht Nog voor het wipje in mijn borstkas Door haar schaterlach bewogen En ongeremd land ik mijzelf in haar armen Toch die eerste kus gewaagd Haar hand raakt de mijne aan Rechtstreeks in de val Nu laat ik haar nooit meer gaan

[erikvelema]

Neem een besluit

[d-i-x-i-t]

Een talent is een gave, maar is ook een kwelling. Je vindt geen rust als je niet gewerkt hebt.

Willem Vermandere (Voortdoen)

[atevegter]

2747 De boom

Hij staat. Meer valt er eigenlijk niet over te zeggen. De piek staat een beetje scheef zoals het hoort en hij lijkt net echt. Ik bedoel, je kunt echt niet zien dat we gisteravond de hele avond tijdens Brazilië-Zwitserland geworsteld hebben om het ding in elkaar te krijgen. Je haalt hem van de zolder en dan denk je we hebben een boom, maar dan vergis je je lelijk. Uit de doos komt een kale stam en…

[nupaintings]

[hanjnah]

I always thought Mufasa looked like my mom so to 6yr old me Mufasa was like a butch mommy.

[homoerotisch]

waarom nederlands beter is dan engels, door victor frölke

Wacht, is er ook al geen woord voor ‘hals’ in het Engels? Toch best een belangrijk lichaamsdeel zou je zeggen. Throat is echt iets anders, en neck is, nou ja, een nek.

Mijn stokpaardje aan de borrel- en eettafel, als het weer eens over de teloorgang van het Nederlands gaat, is dat het Engels geen woord voor ‘gunnen’ heeft, ook best een belangrijk woord. In ieder geval voor ons, de gebruikers. Voor ‘misgunnen’ hebben Engelstaligen dan wel weer een woord: begrudge.

Laatst had ik Amerikaanse vrienden te eten, en hoewel mijn Engels niet slecht is (dat denkt elke Nederlander, niet altijd terecht), stond ik toch weer met een mond vol tanden (heerlijke uitdrukking), toen ik ze „smakelijk eten” wilde wensen. Aan enjoy heb ik een broertje dood (idem); dat vind ik ook meer iets voor een masseuse om te zeggen, voor de happy ending.

Leenwoorden

Legio zijn uiteraard de gevallen waarin wij geen woord hebben voor bijzonder nuttige Engelse begrippen. Uiteraard, want als native Dutch speakers weten wij maar al te goed waar onze taal tekortschiet. Het Nederlands barst van de Engelse leenwoorden. Privacy is een bekende, understatement een andere. Maar wat te denken van anal? Ik merk dat die term nog niet helemaal is ingeburgerd. Wie iemand die eindeloos doorgaat over details toevoegt: „Doe niet zo anal!”, kan rekenen op een opgetrokken wenkbrauw. Ik heb dat woord overgehouden aan mijn tijd in New York, de hoofdstad van de naoorlogse psychoanalyse. Anal verwijst naar Freuds anale fase, het betekent zoiets als anaalgefixeerd, waarmee hij gedrag probeerde te verklaren dat thans als OCD, ofwel obsessive compulsive disorder, te boek staat. Denk: smetvrees.

Ik probeer aan te tonen dat het Nederlands beter is dan het Engels – een impopulair standpunt in een tijd van overvloedig Engels, of beter: Globish, die imperfecte variant die non native speakers van het Engels brouwen in alle hoeken van de wereld. Ons gorgeltaaltje heeft dankzij film, televisie en muziek sowieso al veel Engels te verduren, maar sinds het internet, en in het bijzonder YouTube en de sociale media de belangrijkste hangplek van de jeugd is geworden, is het hek van de dam.

Linguïstische overgave

‘Nice, nice, maar what the...? Niet dat ik je wil accusen van something, maar zit je me nu te dissen?’ Ik parafraseer hier mijn puberzoon in een moment van ongetwijfeld terechte verontwaardiging. Dit is geen leentaal meer, dit is regelrechte linguïstische overgave.

Mijn tienjarige dochter liet onlangs trots haar rapport zien. Twee G'tjes voor Engels. Wacht even, Engels, op een lagere schoolrapport? Onderwijskundigen lijken unaniem in hun standpunt dat een kind zich niet vroeg genoeg kan voorbereiden op een wereld die, whether you like it or not, (Amerikaans-)Engels spreekt. Maar is dat wel zo wijs, nu vertaalprogramma's steeds beter worden en AI op allerlei manieren kan worden ingezet om een boodschap over te brengen? Je zou kunnen beweren dat het beter is om je eigen taal zo goed mogelijk te beheersen, dan te investeren in een vreemde taal waarinje nooit zo goed wordt als een native speaker.

Onderbuiknationalist

Er is geen land, vermoed ik, dat zich zo bereidwillig toont zijn belangrijkste cultuurproduct – taal – bij het grofvuil te zetten. Het tij is aan het keren, om te beginnen in de academische wereld, waar wordt getwijfeld of het wel zo’n goed idee is om Engels als voertaal te nemen, ook nu er grenzen worden gesteld aan de instroom van buitenlandse studenten. Zeker, de belangrijkste wetenschappelijke vakbladen zijn Engelstalig, en vooral Amerikaanse universiteiten slagen er nog altijd in om de rest van de wereld te doen geloven dat zij de slimste mensen in huis hebben, maar Franse Taal- en Letterkunde doceren in het Engels aan een Nederlandse universiteit, omdat de meerderheid van de studenten geen Nederlands verstaat, is van de zotte. Je hoeft geen verstokte onderbuiknationalist te zijn om de algehele uitverkoop van het Nederlands af te keuren.

„Pak je weg, galgebrok!”, lezen mijn dochter en ik in De scheepsjongens van Bontekoe, een honderd jaar oude, en nog steeds leesbare avonturenroman van Johan Fabricius – afgezien van het endemische racisme van die tijd. „Pak je weg, galgebrok”, dat is toch veel leuker dan „Fuck off, asshole?”

Nederlands is een prachttaal, maar er wordt te weinig reclame voor gemaakt

Nederlands is een prachttaal, maar er wordt te weinig reclame voor gemaakt. Het kernvak op middelbare scholen lijkt te zijn ontworpen om elke liefde voor deze taal van meet af aan uit het tienerhart te stampen. In plaats van de diversiteit en vindingrijkheid van ons kleine taaltje te ‘showcasen’ (sic), wordt eindeloos gehamerd op grammatica en tekstverklaren.

Boooring! En hoewel ik het nut van tekstverklaren heus inzie – leent een vak als geschiedenis, maatschappijleer of, nog beter, filosofie, zich niet veel beter om logisch te leren nadenken? Laat leerlingen bij Nederlands een hiphoptekst schrijven, laat ze een scène uit Shameless vertalen, laat ze een vlog maken over archaïsche uitdrukkingen die hun (groot?-)ouders gebruiken, zoals (drie van mijn favorieten): in de aap gelogeerd zijn, ergens een punthoofd van krijgen en (uit het Fries): men moet het zeil niet hoger hijsen dan de mast.

Shakespeare

Als het inderdaad zo is dat creativiteit onze belangrijkste skill (sorry) moet worden in een door AI geregeerde wereld, kunnen we maar beter zo diep mogelijk putten uit onze rijke moedertaal. Volgens sommigen is het Nederlands zelfs rijker dan het Engels omdat ons Woordenboek der Nederlandse Taal meer lemma's zou kennen (maar dat kan ook liggen aan het fanatisme der woordenboeksamenstellers).

Sure, ook ik blijf een liefhebber van het Engels, de taal die ons niet alleen de onvergelijkelijke schatkamer van Shakespeare heeft geschonken, maar ook, zoals ik onlangs een Brit op de BBC hoorde zeggen, een puntige zinsnede als to rearrange deck chairs on the Titanic – iets nutteloos doen dat aan de uitkomst van de situatie niets verandert. Ik hoop niet dat ik, door een pleidooi te houden voor het Nederlands, precies dat aan het doen ben.

[liefst]

books i read in 2023

Sayaka Murata, Convenience store woman

Kurt Vonnegut, Slaughterhouse-five

Maryam Hassouni, Wat de fak

Margaret Atwood, Oryx and Crake

Juan Rulfo, Pedro Páramo

Margaret Atwood, The year of the flood

Isabel Allende, The house of the spirits

María Gainza, Optic nerve

Piet Paaltjens, Snikken en grimlachjes

Arthur Miller, Death of a salesman

Anja Meulenbelt, Feminisme: terug van nooit weggeweest

Feminism: en antologi

Jean Rhys, Wide Sargasso Sea

Caroline Knapp, Appetites: Why women want

Jean Rhys, Voyage in the dark

Euripides, Electra

Euripides, The Phoenician women

Euripides, The Bacchae

Jean Rhys, La grosse Fifi

Odysseas Elytis, The axion esti

Hilda Newman & Tim Tate, Diamonds at dinner

Julie Orringer, How to breathe underwater

Richard Brautigan, Revenge of the lawn

Jane Campion, The piano (screenplay)

Jean Rhys, Quartet

Emma Cline, The girls

Arnon Grunberg, Tirza

Karen Blixen, Ehrengard

Alain de Botton, Religion for atheists

Arthur Japin, De overgave

[fransopdefiets]

2-8 Hammerfest-2

Gisterenmiddag waren we behoorlijk uitgeteld, maar ook heel tevreden met de afgelopen twee weken. We hebben toch maar elf dagen achter elkaar gefietst en in 62 uur fietsen samen 775 kilometers afgelegd. We hebben alle weertypen voorbij zien komen (behalve sneeuw en hagel dan, al hebben we de sneeuw wel zien liggen), we zijn verbrand in de zon en natgeregend in kou, hadden soms de wind mee, soms tegen, maar altijd wind. Het was een superstrak schema, maar we hebben het gewoon gedaan. Om dat te vieren aten we bij een echte Chinees gisterenavond waar goed en gepeperd gekookt werd.

‘s Morgens breng ik Mayke met de bus naar het vliegveld van Hammerfest. Gelukkig namen we niet mijn fiets, want het vliegveld ligt helemaal bovenop een heuvel. We zijn lekker vroeg en dat betaalt zich uit, want vanwege de verwachte mist, kan ze met een eerdere vlucht mee. Terug naar het centrum neem ik de bus de verkeerde kant op, stap de volgende halte uit, loop naar de overkant van de straat en stap tien minuten later weer in dezelfde bus, tot vermaak van de chauffeur. Afscheid nemen hakt erin, zoveel is duidelijk.

Een dagje Hammerfest alleen is trouwens prima te doen, ik beklim de heuvel achter de stad over de sikk-sakk veien, een oud geitepaadje, bekijk de hypermoderne kerk, drink koffie in een Indiaas koffiehuis en bezoek het lokale museum. Dat laatste is gewijd aan twee onderwerpen. De bewoningsgeschiedenis van het gebied sinds de prehistorie en aan de Tweede Wereldoorlog en de daaropvolgende wederopbouw. In 1944 besloten de Duitsers om de noordelijkste provincies totaal te verwoesten in de hoop zo de Russen af te remmen. Van een stad als Hammerfest bleef alleen het stratenplan over, verder helemaal niets. De bevolking werd geëvacueerd, al waren er ook mensen die zich op de fjell of naburige eilanden verstopten, omdat ze dachten dat de Duitse overgave eerder een kwestie van weken dan van maanden was. Die hadden daar nog een pittige winter voor de boeg voordat Noorwegen bevrijd was.

Wat ik daar ook leer, is dat Noorwegen twee inheemse volken kent. De Sami (Lappen) die trekken met hun kuddes rendieren en de Kven, die zich achterin de fjorden bezig hielden met landbouw. Jagers/verzamelaars en sedentaire landbouwers dus. In de 20e eeuw is veel energie gestoken in de gedwongen assimilatie van beide groepen.

Verder maak ik een plannetje voor de terugreis aan de hand van de dienstregeling van de Hurtigruten. Ik ga in etappes fietsend en met de boot naar Trondheim of naar Bergen en neem vanaf een van de twee de trein naar Oslo. Als ik daar ben, zie ik wel weer verder. Dat zal ook een beetje afhangen van welke datum het dan is en hoeveel zin ik dan nog heb in fietsen.

[devosopmaandag]

Schuldig artefact

Hoeveel geschiedenis kun je aan? Ik kan me niet herinneren ooit zo ondergedompeld te zijn in mijn eigen geschiedenis, of liever die van mijn ouders, als in de afgelopen jaren. Het ene boek volgde het andere, tv-documentaires volgden elkaar op. Twee weken geleden zag ik in de nieuwste film over de Indonesische onafhankelijkheid en de rol van Nederland: 'Indië verloren'*. Het was een maandagmiddag en de kleine zaal zat behoorlijk vol. Veel grijs en wit, maar nu ook zwart en tinten bruin in het publiek. 105 minuten lang was daar weer dat bad van oude beelden, nieuwe beelden, oude feiten, nieuwe feiten. De ondertitel is politiek geladen: 'Selling a Colonial War'. Ik was na afloop verstild geraakt.

Wat mij zelfs aangeslagen maakte was schaamte, plaatsvervangende schaamte voor het berekenende, de starheid, maar vooral de schaamteloze arrogantie van de Nederlandse overheid. Dat alles was opnieuw zo confronterend dat het bijna onbevattelijk werd. En ergens in een uithoek van mijn denken besef ik ook nog eens dat wij mensen zeventig jaar later heus niet hoogstaander wezens zijn geworden.

En alsof dat alles nog niet genoeg is, zag ik gisteren 'De grote Indonesië tentoonstelling' in de Nieuwe Kerk in Amsterdam. Ik weet niet zeker waarom ik daar naar toe wilde. Het werd deels een ander bad. De tentoonstelling toont de rijkdom van het eilandenrijk, de cultuur, de natuur, de geschiedenis in vogelvlucht, de artefacten, foto's. In de eerste paar zalen wordt nog een loflied gezongen op die cultuur, maar al snel kruipen daar de eerste koloniale beelden en informatie me tegemoet, steeds meer, soms met de zachtheid van een bijna onweerstaanbare nostalgie, maar meer en meer met harde feiten. Ergens aan het eind is er een tableau van oude foto's van slachtingen onder heel gewone mensen. Daar liggen ze in greppels, hun waterkruiken verspreid in de modder, vage contouren op een oude foto, naamloos opgelost in de tijd.

Tegenover het bijna onbevattelijke staat het concrete, het kleine, het ding, het artefact. Op tentoonstellingen kunnen voorwerpen verleiden en bijna spreken. Zo hangt er een prachtig rijk bewerkt danshesje. En dan lees je wat voor object het is: buitgemaakt na een zogenaamde 'puputan' in 1908. Om een oneervolle overgave te voorkomen koos een Balinese vorst met zijn hofhouding voor een rituele zelfmoord. Gekleed in wit en rijk behangen met sieraden schreden mannen, vrouwen en kinderen Nederlandse troepen tegemoet. De eerste zelfdodingen begonnen, vrouwen wierpen spottend hun sieraden naar de soldaten. Toen volgde een salvo van schoten. Honderden Balinezen vonden de dood. Dat met goud geborduurde fluwelen hesje is een zwart gat.

*'Indië verloren – Selling a Political War' | regie: In-So Radstake | 2023 | 105 minuten

[vallenmetogendicht]

Een strijd die je alleen aan gaat, geen eenzame strijd, maar wel een die gevoerd wordt in de plooien van de nacht, een die diep van binnen gevoeld en beleeft wordt en nauwelijks aan het oppervlak van het gezicht verschijnt. Een strijd die gaat over leven, over liefde over licht en over overgave.

[erikvelema]

Het wonder toelaten in je leven.

[pmawagemakers]

 Ze ligt op schoot, de lieve Bindu

Vandaag heeft ze me een geschenk gegeven.

Ze was eenvoudig zichzelf

Ziek, weigerde voer, weigerde medicijnen

en weigerde om gewogen te worden.

 Een en ander overwegend liep ik door het huis,

maar zij is sneller, kan zich verstoppen.

Dat was les één.

Het gewicht was goed. De belofte viel:

stoppen hiermee, met jou te plagen

 Les drie, die kwart pil in lekker voer,

bestemd voor deze onzalige klussen. Je at het niet.

Alles wankelde.

 Leven moet rusten

Bindu ligt op schoot, in volle overgave

Het licht gaat door alles heen.

[hersenarbeid]

Want ik omarm de regen en laat de druppels vol overgave mijn gezicht raken.