#integerated management system | Explore Tumblr posts and blogs

huydx · 8 years ago

Text

Tổng quan công nghệ thông tin Nhật Bản (phần 3: làm kĩ sư ở Nhật, sướng hay khổ?)

Bài viết tiếp nối từ phần 2. Trong phần 2 tôi đã kể về quá trình tìm việc làm của một sinh viên Nhật (hay sinh viên nước ngoài sống ở Nhật). Trong phần này thì tôi sẽ nói về góc nhìn hiện tại của tôi (2017) về thị trường CNTT ở đây, cũng như cụ thể về công việc, cũng như những lựa chọn cho những người đã đang làm việc ở Nhật rồi (hay có thể đang ở VN).

Sướng hay khổ

Câu hỏi đầu tiên tôi hay được hỏi bởi một người muốn qua Nhật làm việc là: nghe nói các công ty Nhật khắt khe lắm, suốt ngày phải làm thêm giờ, liệu có nên qua làm việc không? Câu trả lời của tôi chỉ có thể là một câu trả lời ba phải: tuỳ.

Trước khi đi vào cụ thể thì phải định nghĩa sướng và khổ là thế nào đã. Theo cá nhân tôi thì làm việc tại công ty X là sướng khi:

Bạn có thể kiếm được công việc tốt hơn X sau khi làm việc tại X (growth)

Bạn không bị áp lực phải làm những gì mình không thích (stressless)

Bạn được trả lương xứng đáng với những gì mình bỏ ra (well-paid)

Bạn được trao cơ hội để làm ra những sản phẩm có ảnh hưởng đến nhiều người (high impact)

Trên đây chỉ là một vài tiêu chuẩn mà cá nhân tôi nghĩ ra. Vậy những công ty Nhật hiện đại có đáp ứng được những tiêu chuẩn này? Theo như bài viết trước của tôi thì ngành CNTT ở Nhật chia ra thành vài mảng lớn: SI, Internet Venture, Startup,... Việc bạn làm việc tại công ty nào sẽ quyết định cái sự "sướng" hay "khổ". Hãy đi theo tửng mảng một:

SI (System Integerator: NTT Data, Hitachi Solution, NEC, SCSK, Accenture....) : Mặc dù sẽ có những team tốt, nhưng nhìn chung những công ty này bị ảnh hưởng bởi văn hoá truyền thống của Nhật (hay Châu Á nói chung), là "ngồi lâu lên lão làng". Bạn không cần phải cố gắng quá nhiều về mặt chuyên môn để tăng lương, sản phẩm bạn làm ra hầu hết là B2B nên về cơ bản là tầm ảnh hưởng sẽ thấp hơn là các sản phẩm B2C. Và các hợp đồng của những công ty này chủ yếu đến từ các mối quan hệ chính trị, vậy nên tính năng, độ hoàn thiện của sản phẩm luôn luôn đứng sau ... deadline. Do đó thì cá nhân tôi nghĩ là những công ty này phù hợp cho những ai thích ổn định, và cũng không có ý định lâu dài làm một kĩ sư đúng nghĩa. Tuy nhiên với những định nghĩa về "sướng" ở trên thì làm việc ở đây theo tôi là không sướng.

Internet Venture vốn Nhật (Rakuten, Yahoo, CyberAgent, LINE...): Môi trường ở các công ty này về cơ bản là hiện đại. Sản phẩm bạn làm ra thường sẽ phục vụ hàng triệu, đến chục triệu hay trăm triệu người. Kĩ thuật áp dụng cũng hiện đại với các công nghệ web mới nhất (tạm bỏ qua việc hiện đại quá như nodejs là tốt hay xấu :P). Có một blog mà phác hoạ môi trường của các công ty dạng này là http://blog.kushii.net/ (941 blog). Trong blog này có rất nhiều các bài giới thiệu về văn phòng các công ty Internet Venture, cũng như các conference tổ chức ở Nhật. Đọc thử một vài bài giới thiệu như:

Văn phòng DMM.com: http://blog.kushii.net/archives/2052624.html

Văn phòng Yahoo JP: http://blog.kushii.net/archives/2049045.html

Văn phòng LINE JP: http://blog.kushii.net/archives/2048602.html

Bạn sẽ thấy một môi trường rất ư là ... Sillicon Valley. Về công việc, tại các công ty như Internet Venture (ít ra tại những công ty tôi từng đi qua), thì tiếng nói của bạn luôn luôn có giá trị. Bạn luôn luôn được welcome đề xuất bất kì các ý tưởng mới, và có cơ hội được thực hiện nó. Phần lớn các công ty dạng này đều có budget cho việc trang bị các thiết bị kĩ thuật mới nhất (smartphone, latest Macbook..), hay là budget cho đi hội thảo nước ngoài. Tuy nhiên nói đi cũng phải nói lại, do văn hoá mở thế nên những công ty Internet Venture này rất khác nhau tuỳ theo team, vậy nên trước khi vào thì bạn nên tham khảo kĩ về công việc mình sẽ làm, ai sẽ là manager của mình...

Các công ty Internet vốn nước ngoài: Trong các big firm từ SV, thì tuyển dụng nhiều ở Nhật có thể nhắc đến lớn nhất vẫn là 4 công ty Google/Amazon/Microsoft/Indeed. Trong đó thì Google/Microsoft đã dấn thân vào thị trường JP từ lâu, còn Amazon thì gần đây đẩy rất mạnh việc tuyển dụng Engineer. Indeed thì vốn được Recruit (công ty vốn Nhật) mua lại từ lâu, nhưng bản chất vẫn là SV company, chú trọng nhiều về algorithm. Làm việc ở những công ty này thì mặc dù ở JP, nhưng văn hoá vẫn được giữ nguyên từ SV, vậy nên vào được đây sẽ là cơ hội rất lớn để nâng cao năng lực cũng như giá trị bản thân. Tuy nhiên lượng engineering job của những công ty này vẫn rất ít so với các branch ở các nước khác, do đó khi nhận được recruit mail từ Google hay Amazon, tôi chủ yếu vẫn thấy JD là sales engineer, support engineer, evangelist.. thay vì software engineer. Thêm nữa là như tôi đã nói ở bài trước, thì công việc của các công ty này ở JP branch vẫn phần nhiều mang tính nội địa thay vì làm các sản phẩm core, thế nên chưa chắc bạn vào được nhưng sẽ được làm các công việc mình mong muốn.

Các công ty Outsource/Freelance: Các công ty Outsource ở JP thì về cơ bản có đủ những điểm trừ của SI company (do phần lớn công việc của các công ty dạng này đến từ SI), ngoài ra có thêm điểm trừ là ... lương thấp. Ngoài ra một điểm trừ nữa là bạn gần như không có quyền quyết định về sản phẩm bạn đang làm, khách hàng đòi sao, cứ làm y vậy không cần biết đúng sai. Tuy nhiên nói đi cũng phải nói lại, nếu bạn không có lựa chọn nào khác, thì đây vẫn là một lựa chọn tạm thời trong lúc bạn muốn tìm một công việc khác tốt hơn. Ngoài ra thì nếu may mắn, bạn vẫn có thể vào được những project thú vị và được làm việc với những người thú vị. Mặc dù vậy tôi vẫn phải nói là, dưới mắt nhìn của một nhà tuyển dụng, thì việc bạn có trong Resume một quá trình làm việc lâu ở một công ty Outsource là một điểm trừ vô cùng lớn rồi. Bên cạnh Outsource là làm Freelance. Với tư cách là một người nước ngoài cần có visa thì lựa chọn này chỉ có thể làm khi bạn có visa vĩnh trú ở Nhật. Làm Freelance thì cái lợi nhất với bạn chính là tự do về thời gian làm việc cũng như hợp đồng. Thu nhập có thể tốt hơn rất nhiều so với làm nhân viên chính thức. Tuy nhiên điểm bất lợi là bạn phải có đủ mối quen biết, cũng như năng lựa để kiếm được các hợp đồng hay ho.

Các phòng nghiên cứu (NTT Lab / Fujitsu Lab...): Tôi không có nhiều thông tin về môi trường làm việc ở đây, nhưng những ai có khả năng nghiên cứu, và đã từng có định hướng trở thành ... giáo sư, thì những phòng nghiên cứu ở JP tôi nghĩ cũng rất tốt, không thua gì các core lab ở US hay Europe. Tuy nhiên những phòng nghiên cứu này thường ở xa thành phố, trong núi sâu hay ở gần biển, vậy nên những ai ... ham vui thì chắc là khó để thích nghi. Ngoài ra theo những định nghĩa "sướng" mà tôi nói ở trên, thì làm việc ở Lab hay ở điểm là đãi ngộ không tồi, và bạn được làm những gì mình yêu thích. Ngược lại thì những cái bạn làm ra khả năng đưa vào ứng dụng thực tế ở qui mô lớn là không cao, vậy nên với những ai muốn tạo ảnh hưởng đén nhiều người thì có vẻ là không phù hợp.

Lựa chọn nào cho bạn

Vậy bạn nên chọn một công ty thế nào, cũng như nên làm gì để vào được những công ty mình yêu thích? Tôi không nghĩ mình có khả năng đưa lời khuyên cho ai, cũng không nghĩ là có tồn tại một lời khuyên nào tốt cho tất cả mọi người. Mỗi người có khả năng, cũng như điều kiện khác nhau, vậy nên lựa chọn công ty cũng khác nhau. Tuy nhiên có một điểm tôi có thể chắc chắn: nếu bạn muốn vào những công ty tốt hơn, thì bạn phải tự đặt mình vào một điều kiện tốt hơn trước đã.

Nếu bạn muốn chuyển sang một loại công ty khác, thì bạn phải hiểu những công ty đó yêu cầu gì, và rèn luyện kĩ năng cho yêu cầu đó. Đi vào cụ thể:

Bạn muốn qua các công ty SI: các công ty SI thường yêu cầu sự chỉn chu, năng lực nói chuyện, hơn là khả năng kĩ thuật. Vậy nên cái bạn cần nhất sẽ là tiếng Nhật, thay vì ngồi học thuật toán. Ngoài ra bạn có thể tham khảo thêm các sách dạy phỏng vấn bán ở hiệu sách để chuẩn bị cho các câu hỏi hay thấy như: hồi đại học bạn làm gì tự hào nhất, 5 năm nữa muốn ra sao blah blah. Ngoài ra trong giới SI nói chung thì việc nhảy việc vốn là một tiền lệ ... ít thấy, vậy nên bạn cũng nên chuẩn bị sẵn những lý do nhảy việc để trả lời trơn chu.

Bạn muốn qua Internet Venture: các công ty Internet Venture của Nhật thì yêu cầu chủ yếu là kĩ năng cụ thể cho một stack nào đó. Ví dụ muốn vào Cookpad thì bạn phải code được Ruby, muốn vào Rakuten thì tuỳ theo team bạn phải làm được PHP hay NodeJS... Ngoài ra thì việc "phù hợp văn hoá" cũng là một điểm rất quan trọng (mà người Việt nói chung nếu có bị đánh trượt, thì cũng chủ yếu là do điểm này). Văn hoá vốn là một phạm trù mông lung, vậy làm thế nào để không bị điểm trừ ở đoạn này? Việc đơn giản nhất là bạn hiểu công ty đang làm sản phẩm gì, và coi trọng cái gì. Ví dụ muốn vào Cookpad thì bạn không thể không hiểu là Cookpad là sản phẩm giúp con người hạnh phúc hơn thông qua việc nấu ăn. Vậy nên nếu lúc phỏng vấn mà bạn nói là: Em không thấy nấu ăn hay ho gì cả, thì trượt chắc rồi. (Hồi đi học tôi phỏng vấn Gree và nói rằng mình ghét PHP, sau về google mới biết Gree là công ty 90% stack là PHP...). Một ví dụ khác là CyberAgent là một công ty chú trọng việc nâng đỡ những người trẻ, và muốn làm sản phẩm riêng. Vậy nếu khi bạn phỏng vấn CyberAgent mà nhấn mạnh được mình là một người thích làm sản phẩm, muốn startup, thì đây sẽ là điểm cộng lớn. Các công ty Internet vốn nước ngoài như Google/Amazon/MS, thì bạn chắc đã quen thuộc với phong cách phỏng vấn nặng về Algorithm của họ, bạn có thể search về những công ty này trên internet, có rất nhiều thông tin.

Từ góc nhìn cá nhân tôi, nếu muốn lâu dài tiếp tục công việc là một engineer, thì việc phải tìm cho mình một môi trường mà xung quanh có nhiều những người đã, và sẽ làm engineer lâu dài, là bắt buộc. Môi trường đó có thể là công ty, nhưng không nhất thiết, có thể là cộng đồng nữa. Do đó nếu bạn đang làm SI mà lại muốn vào Internet Venture, thì bạn phải tự học các công nghệ mới, cũng như cố gắng tham gia các cộng đồng để biết mình đang đứng ở đâu, và cần cố gắng thế nào. Cụ thể về cộng đồng CNTT ở Nhật tôi sẽ nói ở dưới.

Để nhảy việc ở Nhật thì có vài cách:

Thông qua Agent: bạn làm tài khoản Linkedin, chăm chút một chút, sẽ có cả tá Agent vào để giới thiệu việc cho bạn.

Trực tiếp thông qua dịch vụ internet như Wantedly hay Yenta. Trên Wantedly có rất nhiều công ty, từ Startup đến Big Size Internet Venture, điểm hay của Wantedly là bạn có thể contact trực tiếp với HR của công ty để liên hệ đến nói chuyện mà không cần mail qua lại dài dòng. Trên đó cũng đăng cụ thể về công ty làm gì, cần gì để bạn có thể chuẩn bị tốt hơn trước khi liên lạc.

So sánh với các nước khác

Nền CNTT ở Nhật là một nền CNTT lâu đời. Về mặt kiến thức, người Nhật có đủ kiến thức về máy tính từ hồi nó mới ra đời. Khoa khoa học máy tính ở Tokyo Uni thành lập từ những năm 1970. Hầu hết các sách báo về CNTT trên thế giới nổi tiếng, đều có bản dịch tiếng Nhật. Về mặt cộng đồng, Nhật là một trong những nước là cộng đồng về CNTT phát triển bậc nhất thới giới. Bạn thử lên connpass.com tìm một vài từ khoá như là Algorithm/ Computer Language/ Ruby..., sẽ thấy từ khoá nào cũng có cộng đồng đang hoạt động tích cực. Một ví dụ để chứng minh cho việc các cộng đồng ở Nhật rất mạnh là riêng về Ruby Community, trong riêng Tokyo đã có cả chục sub-community khác nhau (Shibuya.rb, Shinjuku.rb, Akasaka.rb, Sendagaya.rb....)

Bên cạnh offline community thì online community (Hatena Blog hay là Qiita), bạn có thể tìm được vô số thông tin hữu ích. Một đặc điểm thú vị của người Nhật là họ rất thực tế, vậy nên các kiến thức mà họ chia sẻ 80% sẽ là mang tính tutorial, còn 20% sẽ là mang tính lý thuyết. Tuy nhiên chắc bạn đã biết, là phần lớn người Nhật họ không nói/viết, cũng như không có nhu cầu sử dụng tiếng Anh, vậy nên để có thể tiếp thu được kho kiến thức của người Nhật, thì việc phải biết tiếng Nhật (thấp nhất là N2) là cần thiết.

Vậy so sánh về đãi ngộ Nhật so với các nước khác ra sao? (đây chắc cũng là điểm tò mò với nhiều người). Lương các công ty ở Nhật không cao như ở SV, khi ở SV một engineer tính cả lương lẫn stock (RSU), thu nhập thường >= 200k usd một năm. Ở Nhật thì để kiếm được từng đó, bạn phải là CTO hay Head of Engineering ở một công ty cỡ bự. Vậy thu nhập trung bình một công ty Nhật ra sao?

Tại các công ty SI, thu nhập trung bình thuộc dạng khá~tốt, tuy nhiên độ tuổi trung bình cũng cao. Ví dụ như thu nhập tại NTT-Data (https://laugh-raku.com/archives/1908), 25~29 tuổi bạn có thể kiếm cỡ 60k usd / năm. Tuy nhiên mức thu nhập này sẽ không tăng quá nhiều sau đó nêu bạn không lên manager. Lên đến section manager, bạn có thể kiếm được tầm 130k usd/ năm, tuy nhiên khi đó chắc bạn cũng già rụng răng rồi.

Tại Internet Venture, mức thu nhập thay đổi lớn tuỳ thuộc vào năng lực của bạn, và quan trọng hơn là tình hình kinh doanh của công ty. Điểm qua một vài công ty Internet Venture lớn tại https://laugh-raku.com/archives/1908

DeNA trả cho bạn trung bình ~ 75k usd/năm với độ tuổi trung bình là 32.

GREE trả cho bạn trung bình ~ 74k usd/năm với độ tuổi trung bình là 32. Như tôi đã nói ở trên, mức lương này sẽ thay đổi rất lớn tuỳ thuộc vào năng lực của bạn, không phụ thuộc vào độ tuổi.

Tại Internet Company vốn nước ngoài như Google/Amazon/MS, tôi không có nhiều thông tin nhưng dựa vào internet việc bạn nhận được > 100k$ là hoàn toàn trong khả năng, nếu tính cả stock option (RSU), thì việc bạn có > 130, 140k usd một năm cũng không có gì là bất ngờ cả.

Ở Nhật thì sau khi nhận lương thì bạn phải trả thuế + bảo hiểm các loại tầm 25%, về tay tầm 75%. So với Singapore thì bạn mất nhiều tiền cho thuế, nhưng so với một số bang của US thì 25% tổng tất cả các loại thuế vẫn là một con số khá tốt.

Tương lai nền CNTT của Nhật sẽ ra sao?

Đã nói quá nhiều về hiện tại, vậy tương lai nền CNTT của Nhật sẽ phát triển theo hướng nào? Hiện nay thì từ góc nhìn trong nước, nền CNTT của Nhật nói chung đã và đang trở nên tương đối cũ kĩ. Các công ty SI dần dần trở thành các công ty kém hấp dẫn, và bị đánh giá thấp trên rất nhiều diễn đàn. Engineer của các công ty Internet Venture thì phần nhiều khá kì thị SI, bởi lẽ họ làm việc hướng đến mục đích khác nhau. Internet Venture thì phải cạnh tranh để làm ra sản phẩm tốt nhất thông qua Innovation, trong khi SI thì hướng về ổn định, chính trị, cũng như nói mồm thay cho năng lực kĩ thuật thực sự. Một số công ty SI như NTT-Data đã và đang cố găng để thoát ra khỏi hình ảnh đó khi đóng góp rất nhiều cho cộng đồng OpenSource, đặc biệt là mảng big data (Hadoop/Spark). Vậy nên trong tương lai gần, các công ty SI sẽ phải cố gắng rất nhiều để không bị đào thải, cũng như giữ các nhân viên giỏi.

Còn về phía Internet Venture, công nghệ Web hiện đã trở nên bão hoà. Việc làm ra một Web Service mới đã không còn là một công việc khó khăn. Thay vào đó AI/BigData/IoT/Virtual Reality sẽ là các từ khoá nổi bật. Các công ty dạng này trong thời gian tới sẽ phải đổ thêm nhiều tiền vào các mảng nổi bật đó, thay vì phát triển Web Service thông thường. Vậy nên công việc tương ứng với các mảng này cũng sẽ tăng theo, đặc biết là Data Scientist cũng như Data Engineer, hay là Hardware Engineer. Tuy nhiên điều đó không có nghĩa là các công nghệ cũ sẽ bị đào thải, bạn làm IoT thì vẫn cần có platform để truyền tin bên dưới, bạn code Hadoop/Spark thì đó cũng chỉ là các đoạn code Java/Scala. Điểm cơ bản là bạn vẫn phải hiểu rõ cơ chế vận hành của Internet cũng như máy tính nói chung. Do đó mà thay vào việc học các công nghệ web mới toe, hào nhoáng, việc đi lại vào cơ bản, học vào hiểu rõ máy tính cũng như Internet là một lựa chọn an toàn. Các công ty Nhật hiện nay cũng đang nhìn và học theo SV company, không chỉ ở cách làm mà còn ở cách tuyển dụng, cũng như văn hoá. Vậy nên trong thời gian gần sắp tới, việc ứng dụng white board coding vào tuyển dụng, nếu có trở nên phổ biến cũng không hề có gì lạ cả.

Kết luận

Qua 3 phần bài viết, tôi nghĩ bạn đã nắm được sơ qua nước Nhật có nền CNTT ra sao, và bạn có những lựa chọn gì, cũng như phải làm gì để tăng lựa chọn của mình lên. Hy vọng mọi người sẽ đóng góp thêm các góc nhìn khác thông qua comment, hay viết blog.

6 notes · View notes