#па | Explore Tumblr posts and blogs

my-zyli-u-zamku · 2 years ago

Text

Мне прыйшлося паставіць на зямлю торбы з прадуктамі, каб адамкнуць замок на весьніцах; гэта быў просты вісячы замок, зламаць такі магло кожнае дзіця, але на весьніцах вісела дошчачка з надпісам: «ПРЫВАТНАЯ ЎЛАСЬНАСЬЦЬ. ПРАХОД ЗАБАРОНЕНЫ», – і ніхто ня сьмеў тут хадзіць. І весьніцы, і замок, і надпіс усталяваў наш бацька, калі вырашыў перакрыць сьцежку; дагэтуль усе хадзілі сьцежкаю напрасткі зь вёскі да скрыжаваньня на аўтастрадзе, дзе спыняўся аўтобус; яны выгадвалі бадай што чвэрць мілі, праходзячы міма нашага дому. Маці не падабалася, што ўсе ходзяць міма нашых парадных дзьвярэй, і першае, што прыйшлося зрабіць бацьку, калі ён прывёз яе ў дом Блэквудаў, гэта перакрыць сьцежку й абгарадзіць плотам усю блэквудзкую зямлю, ад аўтастрады да ручая. Яшчэ адны весьніцы былі на другім канцы сьцежкі, але я рэдка туды хадзіла; на іх таксама вісеў замок і надпіс «ПРЫВАТНАЯ ЎЛАСЬНАСЬЦЬ. ПРАХОД ЗАБАРОНЕНЫ». «Аўтастраду пабудавалі для звычайных людзей, – казала маці, – а мой дом ёсьць прыватнай уласнасьцю».

Усе, хто прыяжджаў нас адведаць – ведама, па запрашэньні, – карысталіся пад’язной дарогай, якая вяла ад аўтастрады да нашых парадных дзьвярэй. У дзяцінстве я ляжала ў сваёй спальні ў задняй частцы дому і ўяўляла, што месца, дзе сустракаюцца пад’язная дарога й сьцежка, гэта скрыжаваньне: па дарозе ўзад і ўперад едуць добрыя людзі – ахайныя й заможныя, апранутыя ў атлас і карункі, – якія мелі права нас наведваць; а па сьцежцы – крадучыся, верцячыся ды лісьліва адступаючы ўбок – туды-сюды сноўдаюцца жыхары вёскі. Яны ня могуць увайсьці, казала я сабе зноў і зноў, лежачы ў сваім цёмным пакоі, на столі якога цені ад дрэваў рысавалі ўзор, яны больш ніколі ня змогуць увайсьці; сьцежка перакрытая назаўсёды. Часам я стаяла з нашага боку плоту, хаваючыся за кустамі, і назірала, як вяскоўцы ідуць па аўтастрадзе да аўтобуснага прыпынку. Наколькі я ведаю, ніхто зь вёскі ніколі не спрабаваў карыстацца сьцежкаю з тае пары, як бацька перакрыў яе й запёр весьніцы на замок.

Зацягнуўшы торбы з прадуктамі ўсярэдзіну, я рупліва заперла весьніцы й выпрабавала замок. Цяпер, калі замок надзейна замкнуты, я ў бясьпецы. Сьцежка ляжала ў цемені; калі бацька адмовіўся ад ідэі зрабіць зямлю прыбытковай, ён дазволіў дрэвам, хмызьняку й краскам расьці, як ім заманецца, таму нашая зямля, за выняткам лугу, гароду й саду, густа зарасла, і толькі я ведала тутэйшыя патаемныя сьцежкі. Ідучы сьцежкаю – цяпер ужо лёгкаю хадой, бо я была дома, – я знала кожны крок, кожны паварот. Канстанцыя магла б назваць усе расьліны, што там расьлі, а мне дастаткова было знаць, як і дзе яны растуць, ведаць, што яны дадуць мне надзейнае прыстанішча. Адзінымі адбіткамі на сьцежцы былі мае ўласныя – у вёску і назад. За паваротам я магла ўбачыць сьляды ног Канстанцыі – часам яна прыходзіла сюды й чакала мяне, – але ў асноўным ейныя адбіткі былі ў садзе й доме. Сёньня яна падышла да краю саду, і я ўбачыла яе, як толькі мінула паварот; яна стаяла на сонцы супраць дому, і я пабегла ёй насустрач.

– Мэрыкэт, – з усьмешкаю сказала яна, – глядзі, як далёка я зайшла сёньня.

– Задалёка, – адказала я. – Гэтак ты хутка пойдзеш за мной у вёску.

– Можа быць, раз ты так кажаш, – сказала яна.

Мяне кінула ў дрыжыкі, хоць я знала, што яна проста дражніць мяне, аднак я расьсьмяялася.

– Табе б не спадабалася, – сказала я ёй. – Вось, гультайка, вазьмі частку пакункаў. А дзе мой кот?

– Ты спазьнялася, і ён пайшоў ганяцца за матылькамі. Ты купіла яйкі? Я забыла табе сказаць.

– Купіла. Давай накрыем абед на траўніку.

Калі я была маленькая, я думала, што Канстанцыя казачная прынцэса. Бывала, я прабавала намаляваць ейны партрэт, з даўгімі залацістымі валасамі ды такімі блакітнымі вачыма, якія толькі можна было зрабіць каляроваю крэйдаю, зь ярка-ружовымі плямамі на кожнай шчацэ; гэтыя малюнкі заўсёды мяне зьдзіўлялі, бо яна папраўдзе так выглядала; нават у найгоршыя часы яна была ружовая, белая й залацістая, і, здавалася, нішто не магло яе зацьміць. Яна заўсёды была найвялікшай каштоўнасьцю майго сьвету. Я ішла сьледам за ёй па мяккай траве, міма кветак, якія яна даглядала, і Ёна, мой кот, выйшаў з-за кветніку й пайшоў за мной.

Канстанцыя стаяла ў высокім праёме парадных дзьвярэй і чакала, пакуль я паднімуся па прыступках. У пярэднім пакоі я паставіла свае пакункі на стол, а потым замкнула дзьверы. Мы ня будзем карыстацца імі да падвячорку, бо амаль усё нашае жыцьцё праходзіць у задняй частцы дому, на траўніку ды ў садзе, куды ніхто ніколі не заходзіў. Наш дом заставаўся павернутым да аўтастрады й вёскі, а мы хаваліся за яго суровым, панурым фасадам. Парадак мы захоўвалі ўва ўсім доме, а карысталіся толькі кухняй, спальнямі ды невялікім цёплым пакоем пры кухні, дзе жыў дзядзька Джуліян; за домам рос каштан Канстанцыі й шырока распасьціраўся ейны цудоўны траўнік з кветкамі, за імі знаходзіўся гарод, які даглядала Канстанцыя, а яшчэ далей – ручай у засені дрэваў. Калі мы сядзелі на траўніку за домам, ніхто й ніадкуль нас ня бачыў.

Я прыпомніла, што маю быць больш ласкавай да дзядзькі Джуліяна, калі ўбачыла, як ён сядзіць за вялікім старым сталом у куце кухні й корпаецца ў сваіх паперах.

– Даш дзядзьку Джуліяну арахісавага грыльяжу? – спытала я Канстанцыю.

– Пасьля абеду, – адказала Канстанцыя. Яна асьцярожна даставала прадукты з торбаў; уся ежа была для Канстанцыі каштоўнай, і яна заўсёды дакраналася да прадуктаў з маўкліваю пашанай. Мне не дазвалялася дапамагаць; мне не дазвалялася гатаваць ежу або зьбіраць грыбы, хоць часам я прыносіла гародніну з гароду або яблыкі са старых яблыняў.

– У нас будуць мафіны, – сказала Канстанцыя мала не нарасьпеў, бо яна сартавала й раскладала прадукты па паліцах. – Дзядзьку Джуліяну дадзім масьленае яйка ўсьмятку, мафін і крыху пудынгу.

– Добрая ідэя, – сказаў дзядзька Джуліян.

– Мэрыкэт зьесьць што-колечы нятлустае, сытнае й салёнае.

– Ёна зловіць мне мышку, – сказала я кату, які сядзеў у мяне на каленях.

– Я заўсёды такая шчасьлівая, калі ты вяртаесься зь вёскі, – сказала Канстанцыя; яна спынілася, каб паглядзець на мяне і ўсьміхнуцца. – Часткова таму, што ты прыносіш дамоў ежу. І часткова таму, што я сумую па табе.

– Я заўсёды шчасьлівая вярнуцца зь вёскі дамоў, – сказала я.

– Усё так дрэнна? – Яна хуценька дакранулася да маёй шчакі адным пальцам.

– Лепш табе ня знаць.

– Некалі я пайду ў вёску. – Яна гаварыла пра гэта ўжо другі раз, і мяне зноў кінула ў дрыжыкі.

– Канстанцыя, – гукнуў дзядзька Джуліян. Ён узяў са стала кавалачак паперы, уважліва паглядзеў на яго й нахмурыўся. – Здаецца, мне не стае інфармацыі; ці выкурыў ваш бацька сваю звычайную цыгару ў садзе тым ранкам?

– Упэўненая, што выкурыў, – адказала Канстанцыя. – Твой кот лавіў рыбу ў ручаі, – сказала яна мне. – Ён прыйшоў увесь у гразі. – Яна скруціла торбу для прадуктаў і паклала яе да іншых торбаў у шуфлядку, а потым паставіла бібліятэчныя кнігі на паліцу, дзе яны застануцца назаўсёды. Мы зь Ёнай мелі сядзець у сваім кутку й не замінаць Канстанцыі ўвіхацца на кухні; было прыемна назіраць, як гожа яна рухаецца ў промнях сонца і як ласкава дакранаецца да прадуктаў.

– Сёньня дзень Гэлен Кларк, – сказала я. – Табе ня боязна?

Яна з усьмешкаю павярнулася да мяне.

– Ані, – адказала яна. – Думаю, з кожным днём я чуюся лепей. І сёньня я сьпяку маленькія пірожныя з ромам.

– І Гэлен Кларк завішчыць і прагна праглыне іх усе.

Нават цяпер мы з Канстанцыяй бачыліся зь невялікім колам знаёмых, якія наведвалі нас, пад’яжджаючы да нашага дому на сваіх аўтамабілях. Гэлен Кларк піла з намі чай у пятніцы, а пані Шэпард, пані Райс або пані Кроўлі час ад часу заглядвалі ў нядзелі па наведваньні царквы, каб сказаць, што нам бы вельмі спадабалася казань. Яны прыяжджалі рэгулярна, хоць мы ніколі не наносілі візытаў у адказ, адседжвалі належныя колькі хвіляў і часам прывозілі кветкі са сваіх садоў, або кнігі, або песьню, якую Канстанцыя магла б паспрабаваць сыграць на арфе; размаўлялі яны ветліва, сьмяяліся няшмат і ніколі не забываліся запрасіць нас да сябе, хоць зналі, што мы ня прыйдзем. Яны былі ветлівыя да дзядзькі Джуліяна, цярпліва слухалі ягоную балбатню, прапаноўвалі нам праехацца на іхніх аўтамабілях і называлі сябе нашымі прыяцелькамі. Між сабой мы з Канстанцыяй заўсёды гаварылі пра іх прыхільна, бо яны верылі, што іхнія візыты прыносяць нам радасьць. Яны ніколі не ступалі на сьцежку. Яны заходзілі ў сад, калі Канстанцыя прапаноўвала ім чаранок з куста ружы або запрашала паглядзець на ўдалае спалучэньне колераў на новым кветніку, але ніколі не спрабавалі выйсьці за межы дакладна азначаных зонаў; яны ішлі ўздоўж саду, садзіліся ў свае аўтамабілі каля парадных дзьвярэй і ад’яжджалі пад’язной дарогай празь вялікую браму. Колькі разоў прыяжджалі пан і пані Карынґтаны, каб паглядзець, як мы маемся, бо пан Карынґтан быў вельмі добры прыяцель нашага бацькі. Яны ніколі не ўваходзілі ў дом і не спрабавалі падмацункаў, а проста пад’яжджалі да параднага ўваходу і, не выходзячы з аўтамабіля, размаўлялі з намі колькі хвіляў. «Як вы маецеся? – заўсёды пыталіся яны, гледзячы то на Канстанцыю, то на мяне. – Як вы спраўляецеся адны? Можа, вам што-колечы трэба? Ці можам мы нечым дапамагчы? Як вы маецеся?» Канстанцыя заўсёды запрашала іх прайсьці ўсярэдзіну, бо нас вучылі, што трымаць гасьцей каля ўваходу няветліва, але Карынґтаны ніколі не ўваходзілі ў дом.

– Цікава, – сказала я, прыпомніўшы Карынґтанаў, – ці прывезьлі б Карынґтаны мне каня, калі б я папрасіла. Я б езьдзіла конна па вялікаму лугу.

Канстанцыя павярнулася й хвіліну глядзела на мяне, лёгка нахмурыўшыся.

– Ты ня будзеш іх прасіць, – урэшце сказала яна. – Мы нічога ні ў кога ня просім. Памятай гэта.

– Я проста жартую, – сказала я, і яна зноў усьміхнулася. – Папраўдзе я хачу крылатага каня. Мы б маглі катаць цябе да Месяца й назад – мы з маім канём.

– Помню, раней ты марыла пра грыфона, – сказала яна. – А цяпер, панна Гультайка, бяжы накрывай на стол.

– Тым апошнім вечарам яны страшна сварыліся, – сказаў дзядзька Джуліян. – «Я гэтага не пацярплю, – сказала яна, – я ніколі з гэтым не згаджуся, Джон Блэквуд», а ён адказаў: «У нас няма выбару». Я, ведама, падслухоўваў каля дзьвярэй, але прыйшоў запозна, каб пачуць, дзеля чаго яны спрачаліся; думаю, дзеля грошай.

– Яны нячаста сварыліся, – сказала Канстанцыя.

– Яны бяз мала ўвесь час былі нязьменна ветлівыя адно да аднаго; відаць, пляменьніца, гэта ты й маеш на ўвазе, калі кажаш, што яны не сварыліся; вельмі нездавальняючы прыклад для ўсіх нас. Мы з жонкаю мелі за лепшае крычаць адно на аднаго.

– Часам ня верыцца, што прайшло шэсьць гадоў, – сказала Канстанцыя. Я ўзяла жоўты абрус і пайшла на траўнік, каб пачаць накрываць стол; я пачула, як за маёй сьпінай Канстанцыя кажа дзядзьку Джуліяну: – Часам я думаю, што аддала б усё на сьвеце, каб іх вярнуць.

Калі я была маленькая, я верыла, што некалі вырасту й стану дастаткова высокай, каб дакрануцца да самага верху вокнаў у гасьцёўні нашае маці. Гэта былі летнія вокны, бо папраўдзе дом задумваўся як летні, і наш бацька ўсталяваў ацяпленьне толькі таму, што ў нашай сям’і не было іншага дому, у які можна было б перабрацца на зіму; нам павінен быў дастацца дом Рочэстэраў у вёсцы, але ён быў даўно страчаны для нас. Вокны ў гасьцёўні нашага дому займалі ўсю сьцяну ад падлогі да столі, і дастаць да верху я не магла; некалі маці казала гасьцям, што парцьеры з блакітнага ядвабу на вокнах даўжынёю больш за чатыры мэтры. Два высокія вокны былі ў гасьцёўні і яшчэ два ў сталовай насупраць; звонку яны здаваліся вузкімі й надавалі дому пануры й надзьмуты выгляд. Аднак усярэдзіне гасьцёўня была цудоўная. Маці прывезла з дому Рочэстэраў крэслы з залатымі ножкамі, тут стаяла ейная арфа, і пакой зіхацеў водбліскамі люстраў і крышталю. Мы з Канстанцыяй карысталіся гэтым пакоем, толькі калі да нас прыяжджала Гэлен Кларк, але мы трымалі яго ва ўзорным парадку. Канстанцыя мыла вокны, стоячы на драбінах, каб дастаць да самага верху; мы сьціралі пыл з дрэздэнскіх парцалянавых фігурак, якія стаялі на карнізе над камінам; я накідвала на мятлу анучу й праводзіла ёю па фігурных, нібы крэм на вясельным торце, ліштвах пад стольлю, узіралася ў белыя фрукты й лісьце ды зьмятала пыл з купідонаў і бантаў; у мяне заўсёды кружылася галава, калі я доўга глядзела ўгору, і я адступала задам і сьмяялася з Канстанцыі, калі яна лавіла мяне. Мы націралі падлогу й цыравалі маленькія дзірачкі ў ружовай парчы на канапах і крэслах. Кожнае высокае акно вянчаў залаты валян, а камін абрамляла залатая аздоба ў выглядзе завіткоў. Таксама ў гасьцёўні вісеў партрэт маці. «Я не пацярплю бязладзьдзя ў маім цудоўным пакоі», – казала маці, і таму нам з Канстанцыяй не дазвалялі сюды ўваходзіць, а цяпер мы падтрымліваем у ім бляск і чысьціню.

Нашая маці заўсёды падавала чай сваім гасьцям на нізкім століку збоку ад каміна, таму акурат там Канстанцыя накрывала свой стол. Яна сядзела на ружовай канапе, а зьверху з партрэта на яе глядзела маці; я ж садзілася ў сваё маленькае крэсла й назірала. Мне дазвалялася прыносіць філіжанкі са сподачкамі, перадаваць сэндвічы й пірожныя, але не дазвалялася разьліваць чай. Я не любіла есьці, калі на мяне нехта глядзеў, таму свой чай я піла пасьля, на кухні. У той дзень, калі Гэлен Кларк прыехала выпіць у нас чаю ў апошні раз, Канстанцыя накрыла на стол як звычайна, паставіўшы цудоўныя філіжанкі з тонкай ружовай парцаляны, якімі заўсёды карысталася нашая маці, і дзьве срэбныя талеркі – адна з маленькімі сэндвічамі, другая з ромавымі пірожнымі; два ромавыя пірожныя чакалі мяне на кух��і на выпадак, калі Гэлен Кларк зьесьць усе тыя, што былі на стале. Канстанцыя ціха сядзела на канапе; яна ніколі ня ёрзала, і ейныя рукі спакойна ляжалі на каленях. Я чакала каля акна, выглядваючы Гэлен Кларк, якая заўсёды зьяўлялася ў строга азначаны час.

– Табе ня боязна? – спытала я Канстанцыю, і яна адказала:

– Ані. – Не паварочваючыся, проста пачуўшы ейны голас, я зразумела, што яна папраўдзе спакойная.

Я ўбачыла, як аўтамабіль зварочвае на пад’яздную дарогу, а потым заўважыла, што ў ім не адзін чалавек, а два.

– Канстанцыя, – сказала я, – яна прывезла яшчэ некага.

На хвілю Канстанцыя замёрла, а тады цьвёрда адказала:

– Думаю, усё будзе добра.

Я павярнулася, каб зірнуць на яе; яна была спакойная.

– Я адашлю іх прэч, – сказала я. – Ёй трэба разумець, што да чаго.

– Не, – сказала Канстанцыя. – Я папраўдзе думаю, што ўсё будзе добра. Ты толькі пільнуй мяне.

– Але я не дазволю, каб ты палохалася.

– Рана ці позна, – сказала яна, – рана ці позна мне прыйдзецца зрабіць першы крок.

Мяне кінула ў дрыжыкі.

– Я хачу адаслаць іх прэч.

– Не, – сказала Канстанцыя. – Ні ў якім разе.

Аўтамабіль спыніўся перад домам, і я пайшла ў пярэдні пакой, каб адчыніць дзьверы, якія адамкнула раней, бо адмыкаць замок перад гасьцямі было няветліва. Выйшаўшы на вэранду, я ўбачыла, што ўсё ня так дрэнна, як я думала; Гэлен Кларк прывезла з сабой не незнаёмага чалавека, а маленькую пані Райт, якая неяк раз ужо прыяжджала й была напалоханая больш за іншых. Канстанцыі яна была пад сілу, але Гэлен Кларк ня мусіла прывазіць яе, не папярэдзіўшы мяне.

– Добры дзень, Мэры Кэтрын, – сказала Гэлен Кларк, абыходзячы аўтамабіль і паднімаючыся па сходах. – Цудоўны веснавы дзень, ці ня так? Як маецца дарагая Канстанцыя? Я прывезла Люсіль. – Яна трымалася бессаромна, як быццам да нас кожны дзень прывозілі малазнаёмых людзей, каб павідацца з Канстанцыяй, і мне было прыкра, што прыходзілася ёй усьміхацца. – Ты помніш Люсіль Райт? – спытала яна, і бедная пані Райт прагаварыла нягучным галаском, што вельмі хацела прыехаць да нас зноў. Я прытрымала дзьверы, і яны ўвайшлі ў пярэдні пакой. Паліто на іх не было, бо дзень выдаўся пагодны, але ў Гэлен Кларк усё ж хапіла розуму затрымацца на хвілінку. – Скажы дарагой Канстанцыі, што мы тут, – сказала яна, і я зразумела, што яна дае мне час, каб папярэдзіць Канстанцыю аб тым, хто прыехаў; таму я прашмыгнула ў гасьцёўню, дзе ціха сядзела Канстанцыя, і сказала:

– Гэта пані Райт, тая, напалоханая.

Канстанцыя ўсьміхнулася.

– Слабавата для першага кроку, – сказала яна. – Усё будзе добра, Мэрыкэт.

У пярэднім пакоі Гэлен Кларк паказвала пані Райт нашыя сходы й расказвала знаёмую гісторыю пра разьбу й прывезенае з Італіі дрэва; калі я выйшла з гасьцёўні, яна зірнула на мяне й тады сказала:

– Гэтыя сходы ёсьць адным з цудаў нашай акругі, Мэры Кэтрын. Шкода, што іх хаваюць ад людзкіх вачэй. Хадзем, Люсіль. – І яны пайшлі ў гасьцёўню.

Канстанцыя цалкам валодала сабой. Яна ўстала, усьміхнулася й сказала, што радая іх бачыць. Па прыродзе нязґрабная, Гэлен Кларк змагла ��ератварыць такую простую дзею, як увайсьці ў пакой і сесьці, у мудрагелісты балет для трох чалавек; не пасьпела Канстанцыя дагаварыць, як Гэлен Кларк штурхнула пані Райт, і пані Райт бокам адляцела ў дальні кут пакоя, дзе плюхнулася на маленькае ды невыгоднае крэсла, на якое яўна не намервалася садзіцца. Сама Гэлен Кларк накіравалася да канапы, дзе сядзела Канстанцыя, і па дарозе ледзь не перакуліла чайны столік; хоць у пакоі ставала крэслаў і мелася яшчэ адна канапа, яна, урэшце, уселася ў непрыемнай блізкасьці ад Канстанцыі, якая не цярпела, каб нехта, апрача мяне, сядзеў поруч зь ёй.

– Ну вось, – сказала Гэлен Кларк, разваліўшыся на канапе, – я радая бачыць вас зноў.

– Як міла, што вы нас прымаеце, – сказала пані Райт, нахіліўшыся ўперад. – Якія прыгожыя сходы.

– Цудоўна выглядаеш, Канстанцыя. Ты работала ў садзе?

– Не змагла стрымацца; такі цудоўны дзень, – расьсьмяялася Канстанцыя; трымалася яна вельмі добра. – Гэта такі захапляльны занятак, – зьвярнулася яна да пані Райт. – Мажліва, вы таксама садоўнічаеце? Гэтыя першыя пагодныя дзянькі проста створаныя для садоўніцтва.

Яна гаварыла крыху больш і крыху шпарчэй, чым трэба, але ніхто, апрача мяне, гэтага не заўважыў.

– Я напраўду люблю сад, – выпаліла пані Райт. – Вельмі люблю.

– Як Джуліян? – спытала Гэлен Кларк, ледзь толькі пані Райт пасьпела дагаварыць. – Як стары Джуліян?

– Вельмі добра, дзякуй. Ён спадзяваецца далучыцца да нас і папіць з намі чаю.

– Ты знаёмая з Джуліянам Блэквудам? – пацікавілася Гэлен Кларк у пані Райт, і пані Райт, пакруціўшы галавою, пачала была:

– Натуральна, я б з радасьцю зь ім пазнаёмілася; я столькі пра яго чула… – і запнулася.

– Ён крыху… эксцэнтрэчны, – сказала Гэлен Кларк і ўсьміхнулася Канстанцыі так, нібыта раскрыла таямніцу. Я падумала, што калі «эксцэнтрэчны» значыць тое, што напісана ў слоўніку – «які адхіляецца ад нормы», – тады Гэлен Кларк была куды эксцэнтрычней, чым дзядзька Джуліян, зь ейнымі нехлямяжымі рухамі, нечаканымі пытаньнямі ды незнаёмцамі, якіх яна прывозіла да нас на чай; дзядзька Джуліян жа жыў ціха й спакойна, не парушаючы заведзенага парадку. Яна ня мусіла вешаць на людзей ярлыкі, якія ім не адпавядалі, падумала я, прыпомніўшы, што маю быць ласкавей да дзядзькі Джуліяна.

– Канстанцыя, ты заўсёды была адной з маіх найбліжэйшых сябровак, – працягвала яна, як нічога ніякага, і я паглядзела на яе са зьдзіўленьнем; яна папраўдзе ня бачыла, як Канстанцыя адхінулася, пачуўшы ейныя словы. – Я хачу даць табе адну параду; і помні, гэта парада сяброўкі.

Напэўна, я знала, што яна скажа, бо мяне кінула ў дрыжыкі; сёньняшні дзень няўхільна каціўся да таго, што зараз скажа Гэлен Кларк. Я ціха сядзела на сваім крэсьле й пільна ўзіралася ў Канстанцыю; я хацела, каб яна ўстала і ўцякла, хацела, каб яна ня слухала тое, што вось-вось скажа Гэлен Кларк, але тая працягвала:

– Цяпер вясна, ты маладая, ты прывабная, і ты маеш права быць шчасьлівай. Вяртайся ў сьвет.

Усяго месяц таму, калі яшчэ стаяла зіма, гэтыя словы прымусілі б Канстанцыю адхінуцца і ўцячы; цяпер жа яна слухала і ўсьміхалася, хоць і круціла галавой.

– Ты занадта доўга нясеш сваё пакаяньне, – сказала Гэлен Кларк.

– Я б вельмі хацела арганізаваць невялічкі званы абед… – пачала пані Райт.

– Ты забылася на малако; пайду прынясу. – Я ўстала, зьвяртаючыся проста да Канстанцыі, і яна аглянулася на мяне, бяз мала са зьдзіўленьнем.

– Дзякуй, любая, – сказала яна.

Я выйшла з гасьцёўні ў пярэдні пакой і рушыла ў бок кухні; ранкам кухня была сьветлая і шчасьлівая, а цяпер, калі мяне сьціскаў страх, яна здавалася змрочнай. Канстанцыя выглядала так, нібыта пасьля доўгага адмаўленьня раптам зразумела, што гэта ўсё ж такі мажліва – выйсьці ў сьвет. Толькі цяпер да мяне дайшло, што за сёньняшні дзень гэтая тэма закранаецца ўжо ў трэці раз, а тры разы робяць сказанае запраўдным. Я не магла дыхаць; маё цела зьвязала дротам, а мая галава стала такой велізарнай, што магла выбухнуць; я пабегла да задніх дзьвярэй і расчыніла іх, каб глытнуць паветра. Мне хацелася бегчы; калі б я дабегла да самага краю нашай уласнасьці й прыбегла назад, я б прыйшла ў парадак, але Канстанцыя была зь імі ў гасьцёўні сама, і я мусіла сьпяшацца назад. Каб задаволіцца, прыйшлося разьбіць малочнік, які чакаў на стале; гэта быў мацін малочнік, і я пакінула друзачкі на падлозе, каб Канстанцыя іх убачыла. Я зьняла з паліцы другі малочнік, які не падыходзіў да філіжанак; мне дазвалялася наліваць малако, таму я напоўніла малочнік і панесла яго ў гасьцёўню.

– …рабіць з Мэры Кэтрын? – пачула я голас Канстанцыі; калі я ўвайшла, яна павярнулася і ўсьміхнулася мне. – Дзякуй, любая, – сказала яна й паглядзела на малочнік, а тады зноў на мяне. – Дзякуй, – паўтарыла яна, і я паставіла малочнік на паднос.

– Спачатку тое, што табе пад сілу, – сказала Гэлен Кларк. – Прызнаю, будзе нязвычна. Але можна адведаць аднаго-двух старых сяброў або правесьці дзень у месьце ды пахадзіць па крамах – сама знаеш, у месьце цябе ніхто не пазнае.

– Невялічкі званы абед? – з надзеяй вымавіла пані Райт.

– Мне трэба падумаць. – Канстанцыя зьбянтэжана ўсьміхнулася, а Гэлен Кларк кіўнула.

– Табе спатрэбіцца новае адзеньне, – сказала яна.

Я выйшла са свойго кута, каб узяць у Канстанцыі філіжанку чаю ды аднесьці яе пані Райт, якая прыняла яе дрыготкай рукой.

– Дзякуй, дарагая, – сказала яна. Я бачыла, як дрыжыць чай у філіжанцы; усё ж такі гэта быў толькі другі ейны візыт да нас.

– Цукар? – спытала я. Я не змагла стрымацца; апрача таго, трэба быць ветлівай.

– Ох, не, – сказала яна. – Не, дзякуй. Ня трэба цукру.

Я глядзела на яе й думала, што яна прыбралася, каб прыехаць да нас сёньня; мы з Канстанцыяй ніколі не насілі чорнага, але пані Райт, бадай, вырашыла, што чорны будзе дарэчы – і сёньня на ёй была простая чорная сукенка й пэрлавыя каралі. Я прыпомніла, што прошлым разам яна таксама была апранутая ў чорнае; заўсёды з густам, падумала я, толькі не ў гасьцёўні нашае маці. Я вярнулася да Канстанцыі, узяла талерку з ромавымі пірожнымі й прынесла іх пані Райт; гэта таксама было няветла, і спачатку яна мусіла ўзяць сэндвічы, але я хацела яе засмуціць, раз яна была ў чорным у гасьцёўні нашае маці.

– Сястра сьпякла іх гэтым ранкам, – сказала я.

– Дзякуй, – адказала яна. Ейная рука замёрла над талеркай, а потым яна ўзяла адно пірожнае й асьцярожна паклала яго на край сподачка. Я падумала, што пані Райт бяз мала да сьмешнага ветлівая, і сказала:

– Вазьмеце два. Усё, што гатуе мая сястра, вельмі смачнае.

– Не, – сказала яна. – Ох, не. Дзякуй.

Гэлен Кларк ела сэндвічы, працягваючы руку міма Канстанцыі, каб узяць яшчэ адзін, і яшчэ адзін. Яна б не паводзіла сябе так у іншым месцы, падумала я, толькі ў нас. Яна ня дбае, што пра ейныя манеры думае Канстанцыя або думаю я; яна проста ўважае, што мы вельмі радыя яе бачыць. Пайшла прэч, у думках загадала я. Прэч адсюль, вон. Цікава, ці захоўвае Гэлен Кларк асобную вопратку для візытаў у наш дом. Уяўляю, як яна выварочвае зьмесьціва сваёй шафы й кажа: «Няма сэнсу гэта выкідаць; захаваю, каб наведваць дарагую Канстанцыю». У думках я пачала адзяваць Гэлен Кларк: паставіла яе ў купальніку на засьнежаным беразе, а потым усадзіла высока на дрэва ў сукенцы з празрыстымі ружовымі фальбонамі, якія чапляліся за галіны, цягнуліся й рваліся; яна заблыталася ў суках і вішчала, а я ледзь стрымлівала сьмех.

– Чаму б не запрасіць каго-колечы сюды? – казала Гэлен Кларк Канстанцыі. – Каго-колечы са старых прыяцеляў – многія хацелі падтрымваць з табой сувязь, Канстанцыя, дарагая, – каго-колечы са старых прыяцеляў, як-небудзь увечары. На вячэру? Не, – сказала яна, – на вячэру сьпярша ня трэба. Мажліва, для вячэры яшчэ рана.

– Я б сама… – зноў пачала пані Райт; яна асьцярожна паставіла на столік поруч сваю філіжанку з чаем і маленькае пірожнае з ромам.

– Хоць чаму б і не на вячэру? – працягвала Гэлен Кларк. – Усё ж такі часам прыходзіцца рабіць рашучы крок.

Я адчувала, што мушу нешта сказаць. Канстанцыя на мяне не глядзела – яна глядзела толькі на Гэлен Кларк.

– Чаму б не запрасіць каго-колечы з добрых жыхароў вёскі? – голасна спытала я.

– Божухна, Мэры Кэтрын, – сказала Гэлен Кларк. – Ты мяне напужала. – Яна расьсьмяялася. – Не прыпамінаю, каб Блэквуды калі-колечы вялі знаёмства зь вяскоўцамі, – сказала яна.

– Яны нас ненавідзяць, – сказала я.

– Я іхнія плёткі ня слухаю й спадзяваюся, што ты таксама. І ты, Мэры Кэтрын, ня горш за мяне знаеш, што на дзевяць дзясятых гэта толькі плод тваёй фантазіі; і калі ты хоць крыху пастараесься быць прыязнай, ніхто супраць цябе ані слова ня скажа. Божухна. Прызнаю, мажліва, некалі да вас ставіліся незычліва, але ты з камара зрабіла каня.

– Людзі заўсёды пляткараць, – сказала пані Райт.

– Я заўсёды ўсім кажу, што вяду блізкае знаёмства з Блэквудамі й ніколькі гэтага не саромеюся. Табе трэба знацца зь людзьмі свайго кругу, Канстанцыя. Яны не пляткараць пра нас.

Якія ж яны нудныя; я падумала, што Канстанцыя выглядае крыху стомленай. Калі б яны зараз пакінулі нас, я б часала Канстанцыі валасы, пакуль яна не засьне.

– Сюды едзе дзядзька Джуліян, – сказала я Канстанцыі. Я пачула ціхі шум каляскі ў пярэднім пакоі і ўстала, каб адчыніць дзьверы.

Гэлен Кларк спытала:

– Няўжо ты ўважаеш, што людзям напраўду будзе боязна сюды прыяжджаць? – І дзядзька Джуліян спыніўся ў дзьвярах. Каб далучыцца да нас, ён надзеў свой фарсісты гальштук і адмыў твар так, што ён паружавеў.

– Боязна? – перапытаў ён. – Прыяжджаць сюды? – Седзячы ў сваёй калясцы, ён павітаў паклонам пані Райт, а потым Гэлен Кларк. – Мадам, – сказаў ён. – Мадам. – Я знала, што ён ня помніў, як іх завуць, ня помніў нават, ці бачыў іх абедзьвюх раней.

– Добра выглядаеш, Джуліяне, – сказала Гэлен Кларк.

– Боязна сюды прыяжджаць? Перапрашаю, што паўтараю вашыя словы, мадам, але я зьдзіўлены. Усё ж такі, маю пляменьніцу прызналі невінаватай у забойстве. Цяпер сюды можна прыяжджаць, нічога не баючыся.

Пані Райт сутаргавым рухам пацягнулася была да сваёй філіжанкі з чаем, але потым спакойна паклала рукі на калені.

– Можна сказаць, што небясьпека існуе ўсюды, – працягваў дзядзька Джуліян. – Небясьпека атруціцца, бясспрэчна. Мая пляменьніца можа расказаць вам пра самую неверагодную небясьпеку – пра садовыя расьліны, якія сьмяротнейшыя за зьмеяў, або пра простыя зёлкі, якія, нібы нажы, расьсякаюць унутраныя сьценкі вашага страўніка, мадам. Мая пляменьніца…

– Які цудоўны сад, – паважна сказала пані Райт Канстанцыі. – Не ўяўляю, як вы зь ім спраўляецеся.

Гэлен Кларк цьвёрда сказала:

– Усе даўно забыліся на гэта, Джуліяне. Ніхто больш пра гэта ня думае.

– Шкада, – сказаў дзядзька Джуліян. – Гэта надзвычайна захапляльная справа, адна зь нямногіх праўдзівых таямніцаў нашага часу. Майго часу, ува ўсякім разе. Праца майго жыцьця, – зьвярнуўся ён да пані Райт.

– Джуліяне, – борзда сказала Гэлен Кларк; пані Райт здавалася загіпнатызаванай. – Ёсьць такая рэч, як добры густ, Джуліяне.

– Густ, мадам? Ці спрабавалі вы калі-колечы мыш’як? Запэўніваю вас: пасьля моманту поўнага недаверу розум усьведамляе…

Яшчэ хвіліну таму небарака пані Райт хутчэй прыкусіла б язык, як закранула гэтую тэму, але цяпер, ледзь дыхаючы, спытала:

– Хочаце сказаць, што помніце?

– Помню. – Дзядзька Джуліян уздыхнуў і радасна кіўнуў. – Мажліва, – нецярпліва сказаў ён, – мажліва, вы не знаёмыя з гэтай гісторыяй? Мажліва, я мог бы…

– Джуліяне, – сказала Гэлен Кларк, – Люсіль ня хоча слухаць гэтую гісторыю. Як табе ня сорамна такое прапаноўваць.

Я падумала, што пані Райт якраз-такі вельмі хацела яе паслухаць, і мы з Канстанцыяй абмяняліся позіркамі; мы абедзьве захоўвалі вельмі стрыманы выгляд, які адпавядаў тэме размовы, але я знала, што яе, як і мяне, перапаўняла весялосьць; было добра чуць балбатню дзядзькі Джуліяна, які быў самотны амаль увесь час.

А для беднай, маленькай пані Райт спакуса ўрэшце аказалася завялікай, і яна больш не магла сябе стрымваць. Яна запіналася й чырванела, але дзядзька Джуліян быў спакусьнік, і не паддацца яму яна не магла.

– Усё адбылося проста ў гэтым доме, – сказала яна так, нібы чытала малітву.

Мы ўсе маўчалі, гледзячы на яе з пачцівасьцю, і яна прашаптала:

– Прашу выбачэньня.

– Натуральна, у гэтым доме, – сказала Канстанцыя. – У сталовай. Мы вячэралі.

– Сям’я сабралася на вячэру, – сказаў дзядзька Джуліян, з асалодай вымаўляючы кожнае слова. – Ніхто ня думаў, што гэта будзе апошні раз.

– Мыш’як у цукры, – сказала пані Райт, цалкам забыўшыся на ўсякі дэкорум.

– Я ўзяў той цукар. – Дзядзька Джуліян пагразіў ёй пальцам. – Я сам узяў той цукар, каб пасыпаць ажыны. На шчасьце, – і ён лагодна ўсьміхнуўся, – умяшаўся лёс. Некаторых з нас тым днём ён няўмольна правёў праз браму сьмерці. Некаторыя з нас, нявінныя, хто нічога не падазраваў, неахвоча зрабілі апошні крок у забыцьцё. Некаторыя з нас узялі зусім крыху цукру.

– Я ніколі ня ем ягады, – сказала Канстанцыя; яна паглядзела проста на пані Райт і паважна працягнула: – Я амаль ніколі й нічога не пасыпаю цукрам. Нават цяпер.

– У судзе гэта быў моцны доказ супраць яе, – сказаў дзядзька Джуліян. – Я маю на ўвазе той факт, што яна ня ела цукру. Аднак мая пляменьніца ніколі не любіла ягады. Нават у дзяцінстве яна мела за звычку адмаўляцца іх есьці.

– Прашу вас, – голасна сказала Гэлен Кларк, – гэта напраўду абуральна; невыносна слухаць, як пра гэта гавораць. Канстанцыя… Джуліян… Што пра вас падумае Люсіль?

– Нічога такога, – сказала пані Райт, узьнімаючы рукі.

– Я ня стану сядзець тут і слухаць гэта, – працягвала Гэлен Кларк. – Канстанцыі трэба пачынаць думаць пра прышласьць; жыць прошлым – дрэнна для здароўя; небарака ўжо дастаткова нацярпелася.

– Натуральна, я сумую па іх, – сказала Канстанцыя. – Усё моцна зьмянілася, калі яны памерлі, але я зусім не ўважаю, што пацярпела.

– У пэўным сэнсе, – працягваў дзядзька Джуліян, – мне надзвычайна пашанцавала. Я застаўся жывы пасьля самага сэнсацыйнага атручваньня веку. Я захаваў усе газэтныя выразкі. Я знаў ахвяраў і абвінавачаную – так блізка, як толькі мог знаць сваяк, які жыве зь імі ў адным доме. Я маю дакладныя запісы аба ўсім, што здарылася. Я так і ня выздаравеў з таго часу.

– Я сказала, што не хачу пра гэта гаварыць, – перапыніла яго Гэлен Кларк.

Дзядзька Джуліян замоўк. Ён зірнуў на Гэлен Кларк, а потым на Канстанцыю.

– Хіба гэта ня здарылася папраўдзе? – спытаў ён праз хвіліну, прыкрыўшы рот рукой.

– Натуральна, гэта здарылася папраўдзе. – Канстанцыя ўсьміхнулася яму.

– Я маю газэтныя выразкі, – няўпэўнена сказаў ён. – Я маю свае запісы, – зьвярнуўся ён да Гэлен Кларк, – я ўсё запісаў.

– Страшнае здарэньне. – Пані Райт паважна пасунулася наперад, і дзядзька Джуліян павярнуўся да яе.

– Жудаснае, – згадзіўся ён. – Жахлівае, мадам. – Ён павярнуў каляску так, каб апынуцца сьпінай да Гэлен Кларк. – Ці ня хочаце агледзець сталовую? – спытаў ён. – Сьмяротны стол? Як вы разумееце, у судзе я сьведкам ня быў; маё здароўне не дазваляла мне выслухваць грубыя пытаньні незнаёмцаў ні тады, ні цяпер. – Ён лёгка кіўнуў у бок Гэлен Кларк. – Я моцна хацеў заняць месца сьведкі. Цешуся думкаю, што маё сьведчаньне не пашкодзіла б. Аднак, натуральна, урэшце яе апраўдалі.

– Ведама, апраўдалі, – палка вымавіла Гэлен Кларк. Яна працягнула руку па сваю вялізную жаночую торбачку, паставіла яе на калені й пашукала ў ёй пальчаткі. – Ніхто пра гэта больш ня думае. – Яна злавіла позірк пані Райт і падрыхтавалася ўставаць.

– А сталовая?.. – нясьмела сказала пані Райт. – Толькі зірнуць?

– Мадам. – Дзядзька Джуліян умудрыўся зрабіць паклон, седзячы ў сваёй калясцы, і пані Райт падхапілася, каб адчыніць для яго дзьверы. – Акурат насупраць, церазь пярэдні пакой, – сказаў дзядзька Джуліян, і яна пайшла за ім. – Мяне захапляе здаровая жаночая цікаўнасьць, мадам; я адразу зразумеў, што вы прагняце ўбачыць месца трагедыі; яна здарылася ў гэтым самым пакоі, і мы ўсё яшчэ вячэраем тут кожны вечар.

Мы чулі яго выразна; ён яўна кружыў вакол абедзеннага стала, пакуль пані Райт сачыла за ім, стоячы ў дзьвярах.

– Вы заўважылі, што стол у нас круглы. Цяпер ён завялікі для такой жаласьліва малой колькасьці членаў нашае сям’і, але мы не хацелі нічога мяняць, бо, урэшце, гэта свайго роду помнік; у свой час хоць-якая з газэтаў заплаціла б вялікую суму за здымак гэтага пакоя. Некалі мы былі вялікай сям’ёй, як вы помніце, вялікай і шчасьлівай. Натуральна, у нас былі дробныя спрэчкі, бо ня ўсіх з нас надзялілі дарам цярплівасьці; часам мы нават сварыліся. Нічога сур’ёзнага; муж з жонкаю ды брат зь сястрою не заўсёды згаджаліся адно з адным.

– Тады чаму яна…

– Але, – сказаў дзядзька Джуліян, – вось што выклікае неўразуменьне, ці ня так? Мой брат, як галава сям’і, сядзеў, натуральна, у галаве стала, вунь там, вокны ў яго за сьпінай, а перад ім графін. Джон Блэквуд ганарыўся сваім сталом, сваёй сям’ёй і сваім месцам у сьвеце.

– Яна нават не была зь ім знаёмая, – сказала Гэлен Кларк. Яна сярдзіта паглядзела на Канстанцыю. – Я добра помню твайго бацьку.

Твары выцьвітаюць у памяці, падумала я. Цікава, ці пазнала б я пані Райт, калі б сустрэла яе у вёсцы. Цікава, ці прайшла б пані Райт міма мяне на вуліцы; мажліва, яна такая баязьліўка, што наагул ніколі не падымае вачэй і не глядзіць на твары. Ейная філіжанка чаю й маленькае ромавае пірожнае так і стаялі на стале некранутымі.

– Да таго ж, я была добрай прыяцелькай тваёй маці, Канстанцыя. Вось чаму я ўважаю мажлівым гаварыць з табой шчыра, дзеля тваёй жа карысьці. Твая маці хацела б…

– …мая залоўка, якая, мадам, была далікатнай жанчынай. Вы бачылі ейны партрэт у гасьцёўні й маглі заўважыць вытанчаную лінію сківіцы. Жанчына, народжаная для трагедыі, хоць і схільная паводзіць сябе крыху неразумна. Справа ад яе за гэтым сталом сядзеў я; тады я быў маладзейшы й не інвалід; бязрадным калекам я стаў якраз у той вечар. Насупраць мяне сядзеў хлопчык, Томас; вы зналі, што некалі ў мяне быў пляменьнік, а ў майго брата – сын? Мажліва, вы чыталі пра яго. Яму было дзесяць гадоў, і сваім характарам ён шмат чым нагадваў свайго бацьку.

– Цукру ён узяў больш за ўсіх, – сказала пані Райт.

– На жаль, – сказаў дзядзька Джуліян. – Потым, па абодва бакі ад майго брата, ягоная дачка Канстанцыя й мая жонка Дораці, якая зрабіла мне гонар, зьвязаўшы свой лёс з маім, хоць яна наўрад ці магла прадбачыць такое цяжкае выпрабаваньне, як ажыны з мыш’яком. Яшчэ аднаго дзіцяці, маёй пляменьніцы Мэры Кэтрын, за сталом не было.

– Яна была ў сваім пакоі, – сказала пані Райт.

– Дарослая дзяўчынка дванаццаці гадоў, яе адправілі спаць безь вячэры. Але гаворка яе не датычыцца.

Я расьсьмяялася, а Канстанцыя сказала Гэлен Кларк:

– Мэрыкэт заўсёды была ў няласцы. Раней я, бывала, паднімалася па задніх сходах з падносам зь ежай для яе пасьля таго, як бацька пакідаў сталовую. Яна была свавольным, непаслухмяным дзіцём, – і ўсьміхнулася мне.

– Нездаровае асяродзьдзе, – сказала Гэлен Кларк. – За дрэнныя ўчынкі трэба караць, але дзіцё мусіць адчуваць, што яго ўсё адно любяць. Я б ніколі не дазволіла дзіцячай разбэшчанасьці. А цяпер мы папраўдзе мусім…

– ...смажаная маладая бараніна зь мятным жэле, мята з гароду Канстанцыі. Маладая бульба, зялёны гарошак, салата; ізноў-такі з гароду Канстанцыі. Я помню гэта вельмі добра, мадам. Гэтая страва дагэтуль застаецца адной з маіх улюбёных. Натуральна, я таксама ўсё дакладна запісаў: і пра вячэру, і пра ўвесь той дзень. Вы адразу зразумееце, чаму ўсё круціцца вакол маёй пляменьніцы. Быў пачатак лета, ейны гарод рос і квітнеў – наколькі я помню, надвор’е тым летам стаяла цудоўнае; з тае пары ў нас не было такога лета – або, мажліва, я проста старуся. Што тычылася ўсялякіх ласункаў, тут мы цалкам спадзяваліся на Канстанцыю, бо толькі яна магла нас імі забясьпечыць; натуральна, я ня маю на ўвазе мыш’як.

– Але, ажыны адыгралі важную ролю, – сказала пані Райт хрыплаватым голасам.

– Якая ў вас памяць, мадам! Як дакладна вы ўсё памятаеце. Бачу, вы зьбіраецеся спытаць, навошта ёй было падсыпаць мыш’як. Мая пляменьніца няздольная на такое падступства, і, на шчасьце, ейны праўнік сказаў у судзе тое ж самае. У Канстанцыі пад рукой цэлая калекцыя сьмяротных рэчываў, якую яна можа дастаць, нават не выходзячы з дому; яна магла б падаць на стол соўс з амежніку – атрутнай расьліны сямейства парасонавых, падобнай да пятрушкі; калі яго з’есьці, наступае неадкладны паралюш і сьмерць. Яна б магла прыгатаваць мармэляду з прывабнага дурнап’яну або варанцу, магла б падкінуць у салату Holcus lanatus, які называюць машастовай травой і які багаты на цыянавадародную кіслату. Я ўсё гэта запісаў, мадам. Сьмяротны пасьлён ёсьць сваяком тамата; хто б з нас прадбачліва адмовіўся, калі б Канстанцыя падала яго на стол у выглядзе марынаду са спэцыямі? І не забывайце пра царства грыбоў, багатае як на ядомыя, так і на атрутныя віды. Мы ўсе вельмі любілі грыбы – мая пляменьніца гатуе цудоўны грыбны амлет; вам трэба яго пакаштаваць, каб упэўніцца, мадам, – а звычайная бледная…

– Яна ня мусіла займацца гатаваньнем ежы, – рашуча вымавіла пані Райт.

– Вось у чым корань нашае праблемы. Бясспрэчна, яна ня мусіла займацца гатаваньнем, калі мела намер зьнішчыць нас усіх з дапамогай атруты; пры такіх абставінах было б неразумна заахвочваць яе гатаваць. Але яе апраўдалі. Ня толькі што да ўчынку, але й што да намеру.

– А чаму пані Блэквуд не гатавала сама?

– Прашу вас, – сказаў дзядзька Джуліян зь лёгкай дрыготкай у голасе; і хоць ён быў па-за маім полем зроку, я знала, якім жэстам ён суправаджаў свае словы. Ён падняў руку і ўсьміхнуўся пані Райт паверх растапыраных пальцаў – гэта быў галянтны, характэрны для дзядзькі Джуліяна, жэст; я бачыла, як ён робіць так пры размове з Канстанцыяй. – Асабіста я аддаю перавагу мыш’яку.

– Мы мусім ехаць дадому, – сказала Гэлен Кларк. – Ня ведаю, што на Люсіль найшло. Я папярэджвала яе, пакуль мы ехалі сюды, каб яна не закранала гэтую тэму.

– Сёлета я зьбіраюся назапасіць суніцы, – сказала мне Канстанцыя. – Я заўважыла досыць вялікі лапік суніцаў у дальнім куце саду.

– Вельмі нетактоўна зь ейнага боку, да таго ж яна прымушае мяне чакаць.

– …цукарніца на сэрванце, цяжкая, срэбная цукарніца. Гэта сямейная каштоўнасьць; мой брат высока цаніў яе. Напэўна, вам цікава, што сталася з тою цукарніцай. Ці карыстаюцца ёю дагэтуль? Вы можаце нават спытаць, ці апаражнілі яе? Ці вымылі як сьлед? Сьпяшаюся вас супакоіць. Мая пляменьніца Канстанцыя вымыла яе, перш як прыехаў доктар або паліцыя; ня самы ўдалы момант, к��б мыць цукарніцу, скажаце вы. Іншы посуд усё яшчэ быў на стале, але мая пляменьніца аднесла цукарніцу на кухню, апаражніла яе і як сьлед адшаравала з дапамогаю кіпню. Дзіўны ўчынак.

– Там быў павук, – сказала Канстанцыя, гледзячы на імбрычак. Мы карысталіся маленькай цукарніцай з ружамі, а цукар да чаю падавалі ў кавалках.

– …яна сказала, што там быў павук. Вось што яна сказала паліцыі. Вось чаму яна вымыла цукарніцу.

– Але ж, – сказала пані Райт, – яна б магла выдумаць лепшую прычыну. Нават калі там папраўдзе быў павук… Я хачу сказаць, вы ж ня станеце мыць… Вы проста вымеце адтуль павука, вось што я маю на ўвазе.

– Якую прычыну выдумалі б вы, мадам?

– Ну, я ніколі нікога не забівала, таму ня знаю… Ня знаю, што б я сказала. Напэўна, першае, што прыйшло б мне ў галаву. Мабыць, яна проста засмуцілася.

– Запэўніваю вас, боль быў жудасны; кажаце, вы ніколі не спрабавалі мыш’як? Гэта непрыемна. Мне вельмі шкада іх усіх. Я сам колькі дзён мучыўся ад моцнага болю; упэўнены, што Канстанцыя выказала б мне глыбокае спачуваньне, але к таму часу яна была ў значнай ступені недасяжная. Яе адразу ж арыштавалі.

Пані Райт загаварыла мала ня з палкасьцю, нібыта супраць уласнае волі:

– Я заўсёды думала – з тае пары, як мы сюды перабраліся, – што было б цудоўна з вамі пазнаёміцца й даведацца, што здарылася папраўдзе, бо застаецца адно пытаньне, тое самае, на якое ніхто так і ня змог адказаць; ведама, я не разьлічвала, што буду гутарыць пра гэта з вамі, але паслухайце… – У сталовай пераставілі крэсла; пані Райт яўна вырашыла ўладкавацца надоўга. – Першае, – сказала пані Райт, – яна купіла мыш’як.

– Каб вытруціць пацукоў, – зьвярнулася Канстанцыя да імбрычка, а потым павярнулася і ўсьміхнулася мне.

– Каб вытруціць пацукоў, – сказаў дзядзька Джуліян. – Мыш’як таксама выкарыстоўваюць у таксыдэрміі, але мая пляменьніца наўрад ці магла б пахваліцца ведамі ў гэтай тэме.

– Яна прыгатавала вячэру й накрыла на стол.

– Прызнаю, такога я ад яе не чакала, – сказала Гэлен Кларк. – Яна выглядае такой ціхмянай.

– Канстанцыя глядзела, як яны паміраюць вакол яе, нібы мухі – прашу выбачэньня, – а доктара яна выклікала, калі было запозна. Яна мыла цукарніцу.

– Там быў павук, – сказала Канстанцыя.

– Яна сказала паліцыі, што тыя людзі заслугоўвалі сьмерці.

– Яна была ва ўзбуджаным стане, мадам. Мажліва, ейныя словы памылкова зразумелі. Мая пляменьніца не бяздушная; апрача таго, у той момант яна думала, што я сярод іх, і, хоць я заслугоўваю сьмерці – мы ўсе яе заслугоўваем, ці ня так? – ня думаю, што мая пляменьніца вынесла такі прысуд.

– Яна сказала паліцыі, што ўсё гэта ейная віна.

– Вось тут, на маю думку, – сказаў дзядзька Джуліян, – яна памылілася. Відаць, яна спачатку падумала, што ўсё гэта здарылася дзеля прыгатаванай ёю ежы, але яна залішне пастаралася ўзяць усю віну на сябе. Калі б яна параілася са мной, я б перасьцярог яе супраць падобнага падыходу; аддае самашкадаваньнем.

– Але галоўнае пытаньне, на якое няма адказу, – навошта? Навошта яна гэта зрабіла? Натуральна, калі мы не дапускаем, што яна ёсьць маньячкай-забойцай…

– Вы ж зь ёй знаёмыя, мадам.

– Я што? Божа мой, так. Зусім забыла. У галаве ня ўкладваецца, што тая харошая маладая дзяўчына папраўдзе… Але ў вашага масавага забойцы мусіць быць прычына, пане Блэквудзе, няхай нават нейкая вычварная, перакручаная… о, божа. Яна такая чароўная дзяўчына, вашая пляменьніца; ня помню, каб мне нехта адразу так спадабаўся. Але ж калі яна папраўдзе маньячка-забойца…

– Я пайшла. – Гэлен Кларк устала й рашуча сунула сваю торбу пад паху. – Люсіль, – сказала яна, – я пайшла. Мы загасьціліся, гэта пераходзіць усе межы прыстойнасьці; ужо шостая гадзіна.

Пані Райт выскачыла са сталовай, зьбянтэжаная.

– Перапрашаю, – сказала яна. – Мы гутарылі, і я зусім забылася на час. О, божа. – Яна пабегла да крэсла, каб узяць сваю торбачку.

– Вы нават не дакрануліся да свайго чаю, – сказала я, бо мне хацелася паглядзець, як яна пачырванее.

– Дзякуй. – Яна паглядзела на сваю філіжанку й пачырванела. – Усё было вельмі смачнае.

Дзядзька Джуліян спыніў сваю каляску ў сярэдзіне пакоя й вясёла склаў рукі на грудзях. Ён паглядзеў на Канстанцыю, а потым паважна перавёў позірк у кут столі.

– Да пабачэньня, Джуліяне, – рэзка сказала Гэлен Кларк. – Канстанцыя, прабач, што мы заседзеліся. Люсіль?

Пані Райт выглядала як дзіця, якое ведае, што яно правінілася, але на манеры ўсё адно не забылася.

– Дзякуй. – Яна працягнула была Канстанцыі руку, але борзда яе адхапіла. – Я цудоўна правяла час. Да пабачэньня, – сказала яна дзядзьку Джуліяну. Яны выйшлі ў пярэдні пакой, і я пайшла за імі, каб замкнуць дзьверы, калі яны пойдуць. Гэлен Кларк запусьціла матор, перш як бедная пані Райт пасьпела сесьці ў аўтамабіль, і апошняе, што я чула ад пані Райт, гэта кароткі выкрык, калі аўтамабіль памчаў па пад’язной дарозе. Мяне ўсё яшчэ прабіраў сьмех, калі я вярнулася ў гасьцёўню; я падышла да Канстанцыі й пацалавала яе.

– Слаўна пачаявалі, – сказала я.

– Проста немажлівая кабета. – Канстанцыя апусьціла галаву на канапу й расьсьмяялася. – Грубая, прэтэнцыёзная, дурная. Не разумею, навошта яна працягвае сюды езьдзіць.

– Яна хоча цябе перавыхаваць. – Я ўзяла філіжанку пані Райт разам з ромавым пірожным і паставіла на чайны паднос. – Небарака пані Райт, – сказала я.

– Ты цьвяліла яе, Мэрыкэт.

– Зусім крыху. Нічога не магу з сабой зрабіць, калі людзі дрыжаць ад страху; заўсёды хочацца напужаць іх яшчэ больш.

– Канстанцыя? – Дзядзька Джуліян павярнуў каляску, каб апынуцца тварам да яе. – Як я справіўся?

– Цудойна, дзядзьку Джуліяне. – Канстанцыя ўстала, падышла да яго й лёгка дакранулася да ягонай старой галавы. – Табе нават не спатрэбіліся запісы.

– Гэта здарылася папраўдзе? – спытаў ён.

– Натуральна, папраўдзе. Я завязу цябе ў твой пакой, і ты зможаш зірнуць на газэтныя выразкі.

– Думаю, ня зараз. Дзень выдаўся цудоўны, але я, здаецца, крыху стаміўся. Адпачну да вячэры.

Канстанцыя праштурхнула каляску ў пярэдні пакой, а я пайшла сьледам з падносам у руках. Мне дазвалялася прыносіць брудны посуд, але не дазвалялася яго мыць, таму я паставіла паднос на кухонны стол і глядзела, як Канстанцыя складвае посуд каля ракавіны, каб пазьней вымыць, падмятае падлогу, каб прыбраць разьбіты малочнік, і вымае бульбу, каб пачынаць гатаваць вячэру. Урэшце мне прыйшлося яе спытаць; ад гэтай думкі мяне цэлы дзень кідала ў дрыжыкі.

– Ты зробіш тое, што яна сказала? – спытала я. – Тое, пра што гаварыла Гэлен Кларк?

Канстанцыя ня стала ўдаваць, што не разумее. Яна стаяла, гледзячы на свае рукі, занятыя работай, і лёгка ўсьміхалася.

– Ня знаю, – сказала яна.

#беларуская мова #па-беларуску #пераклад #беларускі тамблер

0 notes