astridpeters - Tumblr blog

astridpeters · 4 years

Photo

Als bovenste foto: één van de schilderijen van de wolkenstudies (1821-1822) van Engelsman John Constable (1776-1837). Daaronder zijn schilderij ‘Hampstead Heath with a Rainbow’ (1836). Beide kunstwerken zijn geschilderd met olieverf op doek. Het Teylers Museum in Haarlem heeft momenteel de eerste overzichtstentoonstelling in Nederland van deze Engelse grootmeester uit de Romantiek. Deze tentoonstelling duurt tot en met 31 januari 2021 en is een aanrader om naar toe te gaan (in verband met corona: kijk voor actuele openingstijden op de website). Constable is een geniale landschapschilder die met zijn wolkenluchten de kijker diep in het hart raakt. Hij wordt niet voor niets een meteoroloog met verf en kwast genoemd. Vanwege zijn interesse in licht effecten, haalt hij inspiratie uit de Nederlandse schilderkunst van de Gouden eeuw (Jacob van Ruisdael). Hij bestudeert specifiek het kleurgebruik van de Vlaamse barokschilder Peter Paul Rubens. Ook de Engelsman Thomas Gainsborough (Rococo) ziet hij als zijn voorbeeld. Zijn stijl was zo vernieuwend dat tijdgenoten er lange tijd geen raad mee wisten. Toch werd zijn werk een inspiratiebron voor veel kunstenaars (zoals de Franse kunstenaars Eugène Delacroix en Théodore Géricault) en wordt hij nu gezien als één van de vaders van de moderne schilderkunst.

Constables werk behoort tot de hoogtepunten van de Romantiek. De kenmerken van die stroming zijn: gevoel als aanvulling op het verstand, natuurverlangen, escapisme, expressie, landschappen, het sublieme, buitenlucht en randervaringen, zoals erotiek en dood. Constable maakt werken, waarbij de natuur en haar krachten zijn hoofdthema’s zijn.

Zijn meest geliefde onderwerp was het landschap (platteland) van zijn jeugd aan de Engelse oostkust in de buurt van Harwich. Niemand schilderde eerder zoveel in de buitenlucht als hij. Buiten schilderen was uniek voor die tijd. Andere schilders schetsten buiten en schilderden daarna binnen met olieverf. Er waren namelijk nog geen tubes in die tijd. Constable vulde daarom zelf urineblazen van dieren met zelfgemaakte verf. Zo kon hij buiten ‘het licht vangen’. Hij was gefascineerd door de kleuren en vormen van wolken, regenbogen en andere atmosferische verschijnselen.

Constable verhuist in 1817 naar Londen vanwege zijn zieke vrouw. Hij huurt een huis in Hampstead voor zijn familie. Het tweede schilderij boven aan dit blog heeft de titel ‘Hampstead Heath with a Rainbow’. Het is één van de vele gezichten van Hampstead die hij maakt. De dubbele regenboog voegt hij aan zijn latere werk vaker toe voor de symbolische waarde, maar ook om het unieke verschijnsel an sich vast te leggen. Aan de regenboog te zien, is hij zich bewust van de discussies over het aantal kleuren van een regenboog. De Newtonian prismatic of de zeven-kleuren-regenboog is dan nog niet universeel geaccepteerd. In het schilderij brengt hij de regenboog terug naar drie kleuren: rood, wit/geel en blauw. Hij lijkt zijn oog hier te gebruiken en schildert naar wat hij ziet en niet wat hij weet over de regenboog. Hier komt een belangrijk verschil met andere romantici naar voren, namelijk dat Constable niet het heersende ideaal van die tijd volgt, waarbij een kunstenaar de natuur op sterk geïdealiseerde wijze weergeeft. Constable observeert de natuur in het veld en schildert deze precies zoals zij zich aan hem voordoet, meer zoals realisten dat doen. Je zou hem een romantisch realist kunnen noemen. Hij zegt over zichzelf: ‘Wanneer ik ga zitten om een schets te maken naar de natuur, is het eerste wat ik probeer te doen, te vergeten dat ik ooit een schilderij gezien heb’. Omdat hij de snel veranderende weersomstandigheden wil vangen, gebruikt hij voor zijn olieverfschetsen een toentertijd revolutionaire losse toets. Dat wil zeggen dat hij met die toets de verf snel aanbrengt en daarmee het moment vangt. Hierdoor maakt hij de kijker getuige van de natuurfenomenen die hij waarneemt. En dát is precies zijn doel. Constable ziet schilderkunst als een wetenschappelijke operatie. Zijn doeken dienen als onderzoek naar de natuurwetten.

Een heftig gevoelsleven schemert achter zijn scherpe observatie van de natuur. Geluk en verdriet, liefde en vriendschap gaan schuil in licht, lucht en landschap. Hij weet het gevoel te vangen dat landschapskunst uit de Romantiek zo uniek maakt. Constables quote ‘Painting is but another word for feeling’ spreekt boekdelen. Typisch een quote die past in de stroming Romantiek.

In vergelijking met de romanticus Constable bespreek ik graag de Zuid-Koreaanse kunstenaar Do Ho Suh (1962). Eén van zijn werken staat als derde foto boven aan dit blog. Interessant is om te kijken of deze moderne, hedendaagse kunstenaar ook een romanticus is als we naar de algemene kenmerken van de Romantiek kijken. In 2019 was de eerste Nederlandse soloshow van deze kunstenaar te zien in museum Voorlinden, waar ik zelf zijn werken heb mogen bewonderen. Do Ho Suh maakt architecturale installaties die onze persoonlijke herinneringen en belevingswereld prikkelen. Hij is geïnteresseerd in hoe wij ons als mens verhouden tot de ruimtes waarin we leven en in wat het betekent om ‘thuis’ te zijn. Hij verbeeldt dit in super gedetailleerde replica’s van stof van zijn voormalige woonhuizen, die hij met de hand maakt. Hierin probeert hij een ervaring te vangen die zich bevindt tussen droom en werkelijkheid. Zijn werk doet dan ook sprookjesachtig aan. Hij heeft zich laten inspireren door zijn persoonlijke ervaringen, maar tegelijkertijd overstijgt hij dit. Daardoor raakt het aan universele thema’s als thuishoren, herinnering, identiteit en migratie. Door als moderne kunstenaar zijn eigen gevoel en universele gevoelens te integreren in zijn installaties, gebruikt hij één van de stijlkenmerken (gevoel) van de stroming Romantiek.

Daarnaast wil Do Ho Suh stil staan bij de betekenis van plekken met een persoonlijke betekenis. Hij heeft de behoefte om ruimte en het concept identiteit in kaart te brengen. Door zijn vele migraties over de hele wereld, is hij zelf vaak ontworteld geraakt (randervaring die het hoogtepunt van gevoel aangeeft). Dit persoonlijke gevoel wil hij weergeven in zijn beeld ‘thuis’. Ook de verschillende benadering van het persoonlijke en het collectieve tussen Amerika en Zuid-Korea speelt een belangrijke rol in zijn werk. Hierdoor wordt hij zich bewust van zijn eigen identiteit. Zijn persoonlijke gevoel over identiteit en de ervaring van het ontworteld raken, zijn twee belangrijke kenmerken binnen de stroming Romantiek.

Zo plaatst Do Ho Suh in zijn werk het persoonlijke tegenover het universele en het fysieke naast het immateriële. Zelf zegt hij: ‘Ik zie het leven als een gang zonder vast startpunt of bestemming. Wij hebben de neiging om ons steeds op de bestemming te richten, waardoor we alle tussenruimtes over het hoofd zien’.

Als je kijkt naar Do Ho Suh en de Romantiek zou je kunnen zeggen dat Do Ho Suh een moderne romanticus is. Zowel het verbeelden van het gevoel van de kunstenaar als het verbeelden van zijn randervaring zijn duidelijk romantische kenmerken in zijn moderne architecturale installaties.

Credits: Collectie David Thomson, Tate, Museum Voorlinden

#tate #voorlinden #kunst #museumvoorlinden #romantiek #romanticus #johnconstable #dohosuh #olieverf #zuidkoreaansekunst #astridpeters #artez #artezzwolle #dbkv #docentbeeldendekunstenvormgeving

0 notes

astridpeters · 4 years

Photo

Johann Joachim Winckelmann, een Duits archeoloog en kunsttheoreticus en wel de beroemdste van zijn tijd. Grondlegger van de klassieke archeologie met enorme belangstelling voor de Oude Klassieken. Voor hem had het woord ‘klassiek’ de betekenis van: edle Einfalt und stille Grösse (nobele eenvoud en kalme grootsheid). Hij zette mensen aan de Griekse klassieke kunst te herwaarderen. Hij stelde dat de Klassieke Griekse kunst met haar esthetische idealen een voorbeeld is voor alle hedendaagse kunst. Winckelmann keek vanuit de visie van de estheet, als de ‘man met het gevoelige hart’, de verlichte denker. Daarbij interpreteerde hij de Griekse beelden als levende kunstwerken van eeuwigdurende waarde. Voor hem belichaamden die beelden het wezen van de Griekse geest: haar vrijheid en liefde voor het goede, schone en ware. Volgens hem was de enige manier om groot en ongeëvenaard te worden, het volgen van de klassieken. Dit was het hoogst haalbare. Niet door hen slaafs te kopiëren, maar door hun wezenlijke esthetische en morele kwaliteiten na te streven: nobele eenvoud en kalme grootsheid.

Winckelmanns invloed was groot. Hij was de eerste die kunstwerken in een historische samenhang en ontwikkeling plaatste. Dit doet hij in zijn boek ‘Geschichte der Kunst des Alterturms’, wat niet alleen chronologisch is, maar ook verschillende stijlen duidelijk maakt door een ordening op basis van stijl in plaats van ordening op basis van plaats, zoals in die tijd gebruikelijk was. Hij zorgt voor het ontstaan van de kunstgeschiedenis.

Winckelmann vond het belangrijkste van een kunstenaar dat die zijn geest/verstand gebruikte. Hij adviseerde schilders ‘hun kwast in het verstand te dopen’. Duidelijk een kenmerk van de Verlichting. Daarnaast vond hij kunst mooi door haar eenvoud en dat het daardoor juist grootsheid uitstraalt, zoals bij de klassieke Griekse kunst. Hij liet de ideeën van de Verlichting en de kunst der antieken met elkaar versmelten. Dit wierp een nieuw licht op het bekijken van kunst.

In de tijd van Winckelmann bestonden de kunststromingen Rococo en Neo-Classicisme naast elkaar. Rococo was adelkunst, gehaat door een groot deel van de bevolking. Neo-Classicisme was didactische kunst (rationeel) en voedt de bevolking op met behulp van ethische ideeën uit de oude klassieke tijd. Het gedachtengoed van Winckelmann is zeker een kritiek op de Rococo. De aanstellerij afzweren bijvoorbeeld, terugkeren tot de natuur en eenvoud: edle Einfalt und stille Grösse. Maar hij gaat nog verder. Hij zorgde ervoor dat de reactie tegen Rococo veranderde in een zinvol streven naar iets beters. Hij verlegde het accent van vorm naar geestelijke essentie. Maar er is niet alleen kritiek. Rococo lijkt wel haaks te staan op het rationele denken van de Verlichting, maar er lag wel een uitgangspunt aan Rococo ten grondslag, namelijk het verlangen naar het ontdoen van voorschriften en regels, het zoeken naar spontaniteit en vernieuwing. En dat strookt weer met de ideeën van Winckelmann: het zoeken naar nieuwe regels.

Credit: gutezitate.com

#winckelmann #kunst #kunstgeschiedenis #alterturms #verlichting #klassieken #grieksekunst #antieken #verlichtdenker #astridpeters #artez #artezzwolle #artezdbkv #gutezitatecom

0 notes

astridpeters · 4 years

Photo

Immanuel Kant: ‘Sapere aude! Durf te denken!’

Deze Duitse filosoof (18e eeuw) was één van de eerste denkers van de Verlichting en behoorde tot de grote vormgevers van het moderne mensbeeld.

Volgens Kant is onmondigheid het feit dat de mens zijn eigen verstand niet gebruikt door gebrek aan vastberadenheid en moed. Hij vindt dat de mens daardoor zelf schuldig is en geen vrijheid heeft. Hij is van mening dat de mens zelf moet denken, de touwtjes in eigen handen moet nemen, verantwoordelijkheid moet dragen en voor zichzelf moet opkomen. Bovendien moet de mens vooral niet zomaar alles nemen van autoriteiten als de kerk of de staat. Kant zegt dat overal de vrijheid beknot wordt: ‘De officier zegt: denk niet na, marcheer! De belastingontvanger zegt: ‘denk niet na, betaal! De geestelijke zegt: denk niet na, geloof!’.

Hoe actueel is dit in deze tijd?

Een interessante vraag is de volgende: zijn de mensen nu mondiger dan in de periode van het ancien regime? Dat zijn ze in principe wel. Waarschijnlijk omdat de mens zich meer ontwikkeld heeft, waardoor zij/hij geleerd heeft om meer zelfstandig na te denken en haar/zijn mond open te doen. Dit zie je ook op scholen waar kinderen meer gestimuleerd worden om zelf na te denken. Maar aan de andere kant zie je genoeg mensen die niet zelf de verantwoordelijkheid nemen en niet zelfstandig nadenken over wat er om hen heen gebeurt. Die meningen van anderen klakkeloos overnemen zonder zelf na te denken. Zelf nadenken en durven spreken over wat je vindt, vraagt om vastberadenheid en moed van mensen.

Daarnaast is er tegenwoordig veel kennis beschikbaar via internet etcetera. Daarmee is er ook veel fake nieuws en informatie van mensen die beweren ergens expert in te zijn. Hierdoor worden mensen onmondig gemaakt, omdat zij letterlijk overnemen wat die zogenaamde experts zeggen en omdat zij dit voor absolute waarheid aanzien. De vraag die je hierbij kunt opwerpen, is de vraag of jouw eigen verstand nu in deze tijd nog wel van jou is? Je wordt door jouw eigen bubbel, maar ook door de verdere omgeving beïnvloed (nieuws/media etcetera). Maar maakt dit dat we nu meer verstand hebben?

Ook wordt de mate van (on)mondigheid door cultuur bepaald. Wie zijn dé mensen? Het ligt er maar aan waar je geboren bent, welke culturele achtergrond je hebt en of je in een democratisch land of in een dictatuur woont. Hoe vrij ben je om te durven spreken? Hoe verstandig is dat? Zowel vroeger als nu bestaan er dictaturen. De vraag is dan ook of je nu mondiger bent dan toen.

Als laatste kun je (on)mondigheid ook graderen. De setting waarin je je bevindt, is dan bepalend: praat je met jouw kleine broertje van 3 of met een expert op dat gebied. Bij deze laatste kijk op (on)mondigheid wordt deze gekoppeld aan wel of geen kennis op een bepaald gebied hebben. Kant koppelt onmondigheid absoluut niet aan wel of geen kennis hebben. Deze laatste manier van kijken naar onmondigheid is een wijze zoals wij dit in onze tijd zouden kunnen doen, maar hoort niet bij Kant en de Verlichting.

Credits foto: Quote Artisan op etsy.com

#immanuelkant #kant #filosoof # filosofie #verlichting #quoteartisan #etsy #kunst #artez #artezzwolle

0 notes