biryenicirak-blog

[biryenicirak-blog]

Ustalarla Video İzlemek

Bugün ustalar, biz çıraklar ve hocalarımızla birlikte handa bizim için ayarlanan mekanda bir video izledik. Filmde ustalarla yapılan röportajlardan kesitler vardı. Bu kesitlerin ise önemli olduğu yerler videoda yazıya çevrilmiş ve bu yazılardan da bir maping oluşturulmuş. Bizimle birlikte bu videoyu izleyen ustalarımız videodaki röportajlarda ustaların bahsettikleri konuları onaylayan bir tavır sergilediler. Film sonrasındaki konuşmalardan en önemli bulduğum kısım Ali Usta ‘nın üstünde özellikle durduğu ‘çırak ve para’ meselesiydi. Çırak ustaya ‘’ Kaç para vereceksin ? ‘’ diye sorarsa o çırak istenmiyordu çünkü çıraklıkta para yaptığın işe göre değişiyordu. Buradan hareketle aslında o ortamda önceliğin paradan çok işin kendisi olduğu çıkarımına varılabilir.

[biryenicirak-blog]

Gökhan Usta sıvama aletini aynı zamanda ürünün kaynaklı yerlerini zımparalamak için de kullanıyor. Zımparalama işleminden sonra kaynak yapıldığı neredeyse hiç belli olmuyor.

[biryenicirak-blog]

Atölyenin sesleri. Bu ses genellikle Salih Usta gümüşü döverken çıkıyor. Gümüş dövmeye ‘’ dövü ‘’ diyorlar. Salih Usta gümüş dövmeyle Gökhan Usta ise sıvama ile daha ilgili. Salih Usta sıvamayla yapılan işlerin çekiçle de yapılabildiğini fakat daha uzun süreler alacağını söylüyor. Sıvama ile sadece dairesel formlar oluşturulabilirken dövüyle daha çeşitli formlara ulaşılabiliyor. ( köşeli işler ) 

[biryenicirak-blog]

Ürünleri Paketleme

Kayseri ‘ye gönderilecek olan gümüş tepsilerin üzerileri baloncuklu naylonla sarılıp bantlandı.

[biryenicirak-blog]

Çıraklıkta İlk Gün

Sabah atölyeye geldiğimde Gökhan Usta’dan erken geldiğimi farkettim. Salih Usta ve Mehmet Abi üst katta çalışıyorlardı. Onlara selam verdikten sonra aşağıya indim Gökhan Usta ve hemen arkasından da Gözde atölyeye geldi. 

Gözde ile Deciphering the Workshop projesini inceledikten sonra istenen gözlemlerden atölye içerisinde yapabileceklerimizi seçtik . ( ustalardan hikayeler, kurallar ve rutinler) Lokasyon ve planları evde de yapabileceğimizi düşündük.

Öncelikli olarak atölyedeki çöp kutusu ilgimi çekti. İçerisindeki artık malzemelerin yaklaşık 2 bin lira değerinde olduğunu duyunca oldukça şaşırdım. Salih Usta’nın ‘’ Atölyeye tanımadığımız insanları almayız’’ demesinin nedenini biraz da olsa anlamış oldum. Üst katta bulunan LCD ekran dış kapıdaki kamerayla bağlatılı ve anlık olarak görüntü gösteriyor. Ustalar üst katta çalışırlarken kapı çaldığında kimin geldiğine bakıp ona göre kapıyı açıyorlar.

Gökhan Usta atölyeye gelir gelmez bilgisayarı açtı ve gümüş borsasını gösteren bir web sitesine girdi. Gün boyu o sayfa açık kaldı ve gümüşün piyasadaki değerini ara ara gözlemledi.

Yan dükkandaki usta yani Ali Usta ( sanırım Halil & Ali Gümüş’ün Ali’si ) çok iyi çizim yapıyormuş. Salih Usta bize onun çizimini gösterdi. Bazen çizimleri üzerinden tasarımları geliştirdiklerini genellikleyse gerçek malzeme üzerinden deneme-yanılma yaptıklarından bahsetti.

Atölyede aynı süre boyunca birden fazla ürün yapılıyor. Bir ürünün birçok üretim sürecinden geçtiğini de düşünecek olursak gözlemlemesi zor bir hızda üretim gerçekleşiyor. Aşağıdaki fotoğrafta Salih Usta kıl testere ile gümüş levhanın iç kısımlarını kesiyor. Kesilen kısım semaverin ayak kısmı.

Semaverin musluk kısmını ise bir aslan figürü oluşturuyor. Aslan figürünün aslan olduğunu başta anlamamıştım fakat onun henüz bitmediğini Gökhan Usta’yla kakmacıya gidince anladım.

Kakmacıda daha önceden kabartılan figür. Daha da detaylandırılıp belirginleştiriliyor. Bunun için ucu sivri bir çivi (kalem) ve tokmak kullanılıyor. Bu detaylı bir işlem olduğu için ayrı bir ustalık gerektiriyor.

Kakmacıda işimiz bittikten sonra Gökhan Usta kalıpçıyı görmemiz için bizi kalıpçıya götürdü. Kalıpçıdaki üretim tekniği malzeme dersinden tanıdık geldi.(injection molding) Buradaki işeyişi sıralarsam ;

1- Silikon kalıbın hazırlanması. Bu kalıp iki parçadan oluşuyor.

2- Hazırlanan silikon kalıbın ucundaki delikten içeriye mum basılıyor. Bu mum hemen soğuyup katılaşma özelliğine sahip.

3- Donmuş mum silikon kalıp içerisinden çıkarılıyor. Üretim sayısına göre bu aşamalar tekrar tekrar gerçekleşiyor. ( genellikle 50-100 tane mum basılıyor)

4- Elde edilen şekildeki mumlar silindir şeklinde metal bir gövde ortasındaki çubuğa sabitleniyor.

5- İstenen şekiller sabitlendikten sonra silindirik metalin içerisine alçı dökülüyor.

6- Donan alçı mumların etrafını sarıyor.

7- Alçı ve mum bütünü ısıtılıyor ve içerisindeki mum eriyor.

8- Eriyen mumlardan kalan boşluklara yukarıdan sıvı halde gümüş dökülüyor.

9- Bir süre sonra gümüş donuyor.

10- Gümüş donduktan sonra alçı ve gümüş bütününe tazyikli su sıkılıyor. Böylece gümüş alçıdan temizlenmiş oluyor.

Aşağıdaki fotoğraf 4. aşamadır.

Toplu halde silindirik alçıdan çıkan gümüşlerde birbirlerine bağlandığı noktalarda istenmeyen parçalar oluşuyor. Bu parçalar atölyede önce eye ile eyeleniyor sonra ise zımpara yapılıyor. Salih Usta hocalarımızın ziyarete geleceğini duyunca bize bu işlemi yapmamızı teklif etti biz de günün devamında tesviye yaptık.

Tesviye eye ile yapılıyor. Atölyede birçok çeşit eye var. Eğimli yüzeyler, düz yüzeyler için farklı şekillerde ve farklı zımparalama detayında eyeler atölyede mevcut.

[biryenicirak-blog]

P1 : Layers of Kapalıçarşı and Hans projesi için yaptığım kitabın görselleri ve giriş sayfasındaki yazıyı buraya paylaşıyorum. Kitabın revize edilmiş halini de daha sonra paylaşacağım.

Kapalıçarşı, hanlar ve çevresi turistik yerler olarak algılansa da bu bölgenin kendi içindeki yaşayışları yakından incelendikçe bu algı değişebilir. Bölgede yaşayanlar ya da turistler, kapalı çarşı esnafları ve hanlardaki zanaatkarlar arasındaki ilişkiler yakından gözlemlendiğinde bu bölgeyi gündelik şehir hayatından ayıran birçok davranış görülebilir. (Örneğin; hiç bir avm çalışanının dükkanının önünde çiçek yetiştirememesi) Bu davranışlar sorun-çözüm odaklı süreçlerde hızlı bir şekilde çözüme varmak, (daha önce ayağının takıldığı bir yere önlem amaçlı yazılar yazmak) yanlızca bir fikri (doğru/gereksiz/yanlış) ifade etmeye çalışmak da olabilir. Bu eylemler gerçekleşirken ve gerçekleştikten sonra bile kullanımdan dolayı sürekli sorgulanır.( dükkan önüne sahipsiz bir masa koymak). Bu kullanım ve sorgulama durumunun sürekliliği sayesinde yeri geldiği zaman çıkarılan ürün de ortadan kaldırılabilir. (masanın parçalanıp, sobaya atılması)

Bu fotokitaptaki fotoğraflar Büyük Valide Han ve Büyük Yeni Han ‘da çekilmiştir. Özünde insan kullanımı odaklı müdahalelerden bir seçki oluşturulmuştur.Mekanları daha verimli halde kullanma, sorun-çözümler, kamusal bir mekanın kişiselleşmesi konuları üzerine bir fotoğraf serisi oluşturulmuştur.

[biryenicirak-blog]

Cevher ve Zanaat: Kapalıçarşı Ustalarının İzinde Sergisi

Cevher ve Zanaat: Kapalıçarşı Ustalarının İzinde Sergisi Kadir Has Üniversitesin’de Rezan Has müzesindeydi. Serginin amacı İstanbul’da halen çalışmalarını sürdüren son kuyumcuları göstermek hem de giderek son bulan bu zanaatin izini sürmekti. 

 Rezan Has müzesi eski bir su sarnıcı olduğundan tarihi dokusu ve mimarisiyle zihnimde serginin konusuyla bütünleşti ve kendimi geçmişe bir yolculuk yapıyor gibi hissettim.(halbuki yanımda Gözde Lara ve Ece vardı) Mekan dışarıdan hiç ışık almadığından ortamdaki aydınlatmalar ön plandaydı bu yüzden sergilenen işlere ve belirlenen güzergahlara daha iyi odaklanmamı sağladı. 

Serginin giriş kısmında zanaatin zanaatkarlar gibi bulunduğu bölgeyle doğrudan bir ilişkisi olduğunundan, yapılan işlerin İstanbul’un çok katmanlı olmasıyla ilişkilerinden söz ediliyordu. Yapılan zanaatin direk tanımlamalarındansa bu işlerin bölgeyle olan ilişkilerinden yola çıkarak sergiye başlamak ben de aynı bölgede yaşayıp eğitim hayatımı sürdürdüğüm için ilgi çekiciydi ve serginin devamına olan merakımı arttırdı.

Serginin devamında İstanbul ve kuyumculuk hakkında bazı tarihi bilgiler de içeren röportaj, yazı ve videolar vardı. Kuyumculuk talebinin ilk olarak saraylılardan geldiğini. Çuhancı Han’ın o zamanın kuyumculuk üniversitesi olmasından ve günümüzde zanaatkarların artık bir teknisyene dönüşmesinden bahsedildi. 

Sergi güzergahının ortalarında günümüzdeki ustalar ve yaptığı işler vardı. Ustaların baba rollerinden ve çıraklar üzerindeki himayeci tavırlarından bahsedildi. Ustanın hayatı hakkında kısa bir yazı, usta fotoğrafı ve zannediyorum ustanın en değer verdiği işleri sergileniyordu. Ustaların hayatı hakkındaki yazıların kısalığı, net birer fotoğrafları ve işleri üçlemesi serginin akıcılığını bozmadan ve sıkılmadan hepsine bakabilmemi sağladı. Bu üçlemelerin arasında sergi mekanının tavanından sarkan renkli ipler ustaların arasını bölümlendirmiş ama aynı zamanda bu iplerin arasından istenildiğinde rahatça geçilebilmesi de bana bu bölümlerin aslında kendileri arasında bir bütün olduğunu çağrıştırdı.

Serginin son kısmında bir video ve bir interaktif ekran vardı. Bu kısım sergiden biraz soyutlanmış ve uzaktaydı. Sergiye yönelik heyecanımın düştüğü anda karşıma uzun bir videonun çıkması videoyu izleyememe neden oldu. İnteraktif ekran ise kendi içinde iyi çalışıyor ve eğlenceliydi. Ustaların işlerinin olduğu kısmın arkasındaki boşluk da serginin orada devam ettiğini düşünmeme sebep oldu ama orası boştu.

Sonuç  olarak bu sergiden çıktıktan sonra aklımda birkaç soru oluştu. Sergi ve müze arasındaki farklar nelerdir ? Müze olması için tarihi ya da çok değerli işlerin sergilenmesi mi gerekiyor ? Sergi dediğimiz şeyin daha çok kullanıcıyla etkileşime geçmek üzerine müzenin ise sadece yalın bilgiler vermek ve ürünleri göstermek üzerine mi kuruluyor ? Belki de bu sergiden hareketle gelecekte müzelerin daha çok sergilemeye yaklaşacağını anlayabilir miyiz ?

[biryenicirak-blog]

Bugün Halil & Ali Gümüşçülük 'de Gökhan ve Salih ustayla tanıştım. Atölyenin adıyla aynı kişilerle tanışmayı bekliyordum. İsmini eski ustalarından ve Gökhan Usta' nın babasından alıyormuş. Atölye önündeki bitkiler de çok güzellerdi.

[biryenicirak-blog]

Fotoğrafta görülen mal taşıma araçları Kapalıçarşı ve çevresinde yoğunlukla kullanılıyor. Araç trafiğinin kapalı olduğu sokaklar, dar kaldırımlar, hanlar ve kapalıçarşı için mal taşımada önemli bir role sahipler. Kent içi üretim ve pazarlamanın kanıtı niteliğinde araçlar olduklarını düşünüyorum.

[biryenicirak-blog]

Büyük Valide Han’a ilk gidişimde mekanın karanlık koridorları dikkatimi çekti. Bu karanlık koridorlar üzerindeki bazı boşluklar han dışını çerçeveleyerek farklı bir deneyim sunuyor.