blogamiro - Tumblr blog

blogamiro · 2 years

Text

Kürt medyası; Bağlamsal ölçüler

Bir Halkın ideolojisi ile medyası arasındaki ilişkisinin tasviri kökleri, haberlerin üretimini ve yeniden üretimini şekillendiren çeşitli etkilerini açığa çıkarır.. Kürt medya içeriğini analiz etmeye çalıştığım bazı kaynaklara ilişkin köklü sorular, bazen haber seçiminin kökenlerini ve değerlerini gözardı etmeye yolaçar. mBöylece medya tasviri ile kaynağı arasında hiçbir ilişkinin olmadığını iddia eden bir tezle karşılaştırılabilir. Kaynakların haber inşasında önemli rol oynadığı argümanı haklıdır çünkü haber ideolojisi alıcı gazetecilerin, diğer gazetecilerin ilettiklerinde değişiklikler yapmasına izin vermez. Gazeteciler kendilerini kim, ne, ne zaman, nerede, neden ve nasıl sorularına adamışlar. Yanıtlanmayan soru ise, yerel gazeteleri için yazan Kürt gazetecilerin uluslararası basının etkilerine karşı herhangi bir direniş gösteremedikleridir. Bu konuyu akademia-Kurd alternatif teoriler eleştirmeni Bruinessen ile kaynaklara odaklanan Kürt medya çıktısının araştırdık, Kürt gazetecilerin haber akışının hem nicel hem de nitel dengesizliği tartışmasına pro-kolonyal açı sağlıyor. Her halükarda, Kürt medyasının batılı meslektaşlarından daha sorumlu bir rol üstlenerek direnişlerini gösterme ihtiyacı var. Tarihsel, Bağlamsal Öncüller, Marksist gelenekte toplumun hiçbir yönünün toplumsal ve tarihsel bağlamından ayrı olarak anlaşılamayacağı inancını taşır. Haberlerin tarihsel ve bağlamsal arka planı, ağırlıklı olarak ideolojik açıdan, özellikle Unesco'nun çabalarına odaklanarak tartışılmaktadır. Yeni bilgi ve iletişim düzeni tartışması, bazı raporlarının perspektifinden gözden geçiriliyor, süreklilikleri ve gelişimleri daha fazla vurgulamak için tartışmalara dönüştürülüyor..

Kürt medyasının tarihsel ve bağlamsal konumu, gelişen doğasıyla ilgili olarak tartışılmaktadır. Kürt medyasının sömürge dönemi, basın özgürlüğüne yönelik kararsızlıkla eleştirilmektedir. Batı tarafından yönetilen sömürge rejimi, Kürtler'de milliyetçi basının büyümesi için bir ortam sağlarken, tersine bazı durumlarda basın özgürlüğünü sınırlayan gözden kaçan acımasız yasalar dayatırdı. Öyleki yerel Kürt basını sömürgeci meslektaşlarından daha baskıcı hale geldi. Sümürge dönemin sürekliliği, yürümlülükte olmayan mevcut basın sistemine dayanmaktadır. Batı'nın Kürtlerle olan tarihsel karışıklıklarını, bunların modern iletişim ve gazeteciliğin gelişimi üzerindeki etkisini takip eden Kürt gazetecinin dış haber seçiminde ideolojik ayak izleri bırakan argümanları benimsiyor. Batı gazeteciliği eğitiminin katı bir taklidi ile Kürtlerin medya geliştirme sürecinin müfredatı, geliştirme kuruluşlarının ve medya profesyonellerinin egemenliğini sürdüren medya yardım programları ve eğitimlerini sınırlandırıyor. Unesco öncülüğünde küresel iletişim tartışmasının ideolojik yörüngeleri, yeni dünya bilgi-iletişim düzeni kavramı, dekolonizasyon ve sovyet komünizminin çöküşüyle ilgili güçlü ideolojik savaşın ortasında, 70'lerden 90'lara kadar küresel medya politikası tartışmalarını işgal etti. Bağlantısızlar Hareketi tarafından başlatılan tartışmalar, profesyonel ve akademik çevrelerden ilgi gördü ve 2000'li yıllarda yerini medya küreselleşmesi kavramına bıraktı. Eleştirmenler mevcut düzenin neo-sömürge olduğunu ve kültürel emperyalizm sergilediğini, bu nedenle gelişmiş ülkelere film ve müzikten haberlere kadar kültürel ürünler üretme kapasitesi de dahil olmak üzere medya teknolojileri üzerinde daha fazla kontrol sağladığını iddia ediyorlar. Bazı aykırı-analiz gurupları ise Batı egemenliğinin tersine çevrilmesi ve Yarımküre'ye mevcut tek yönlü bilgi akışında bir dengeye ihtiyaç duyulduğunu savunuyorlar. Gelişmekte olan ülkeler, afetler, kıtlık ve savaşlarla daha fazla ilgilenen daha varlıklı ülkelerde basından daha az yer aldıklarını iddia eden konseptlerin amacı, gelişmekte olan ülkelerin mevcut küresel iletişim sistemini değiştirmek için medya, bilgi, ekonomik, kültürel ve politik sistemleri üzerinde daha büyük bir etki yaratmalarını sağlamaktır. Bu değişiklik, ticari ve piyasa zorunluluklarını yansıtan önceki sömürge kalıplarının ve kontrolün bir uzantısı olan mevcut sistemi yürürlükten kaldırmada zorunlu buluyor. Tartışmalar aynı zamanda insan hakları konusunu da kapsıyor. Kürt medyasını gelişme ve demokratikleşme süreciyle ayrılmaz bir şekilde bağlantılı olarak, iletişim hakkının açık bir şekilde tanınması için Kürt akademisi bir çağrı yapmaya hazırlanıyor. Savunucular, toplumu barındıran ve kolaylaştıran bir ortamda gelişebileceğini öngürüyorlar. Bireysel özgürlüklerin iddiasıyla liberal bir bilgi akışı doktrinine yol açmak için merkezi ve çevre modellerini uluslar içindeki ve arasındaki eşitsizlikleri ve bu tür yapıların neden değişime dirençli olduğu sorusunu tartışmaya açmış olacak. Dünya bilgi-iletişim doktrini, Kuzey yarımküre'nin egemen ülkeleri “merkez” ile Güney yarımküre'nin bağımlı ülkeleri “çevre” olarak ikiye ayırıyor, aralarındaki dikey etkileşimin, uluslararasında eşitsizliğin arkasındaki çelişki olduğu varsayılıyor. Feodal etkileşim yapısının eşitsizliği sürdüren ve güçlendiren faktör olduğunu ekler ve bu eşitsizliğin devam eden varlığı için bir ilgi görevi görür. Kürt bilgi-iletişim eleşyirmenleri, dünya basın sisteminin durumuna ilişkin dört hipotez öne sürüyor. Ooumsuz haber olaylarının baskınlığı. Batı ulusların haber değişim oranlarında, Kürt haber değişim oranlarından daha büyük farklılığı. Batı medyasındaki merkezi ulusların dış haber içeriği ile çevreci yerel haberlerinden daha büyük bir paya sahip olma sorunsallığı.

Uluslar arasında, sömürge temelli blok sınırlarının ötesinde, daha az haber akışının olması veya hiç olmaması. Kürt medya eleştirmenleri, dünya haberlerinin içeriğindeki analiz ettiği kusurları, önceki çalışmaları birkez daha gözden geçerek tespit ettiği eksiklikler, Uluslararası haberler batı merkezlidir çünkü haber kaynakları, gelişmekte olan ülkelerin çoğunda bile, Batılı haber ajansların servisidir. Mevcut gelişmekte olan ülkeler kapsamı, gelişimsel haberler veya eğitim bilgileri yerine olumsuz veya kötü haberlerele felaketler, şiddet ve yolsuzluklara odaklanırken, Kürt medya rleştirmenleri tarafından yürütülen çalışmaya göre olumsuz haberlerin yalnızca batı medyasında değil, aynı zamanda gelişmekte olan ülke medyasında da baskın olduğunu ortaya çıkarıyor. Uluslararası haberler, ulusları ve insanları etkileyen çatışmaların doğru ve kapsamlı kapsamı yerine hükümetlerin siyasi eğilimlerine odaklandığından, sığ ve aşırı basit olma eğilimindedir, kitleler yerine seçkinler üzerinde yoğunlaşıyor. Araştırmalar, uluslararası haberlerin olaylara yol açan ve neden olan faktörlerden çok olaylara ağırlık verdiğini gösteriyor. Büyük tarihsel ve ideolojik nüfuz savaşlarının yaşandığı bir zamanda gelişti.

Gerçek bilgi, doğru iletişim raporlar, ortaya çıkmasına neden olan tarihsel anların, 70'den yeni binyıla kadar uzanan, kısmen örtüşen bikaç farklı aşamaya bölünebileceğini teyit ediyor. Sümürge döneminde Halklar cemiyeti tarafından başlatılan küresel medya tartışması,.tarih anlatımına dayanarak, yenidünya bilgi-iletişim düzeni'ni, yeniden düzenlenen eski bir kavram olduğu iddia ediyor. Kitle iletişim araçlarında yer almasına rağmen, aynı kavram temel değerlerinin uluslararası hak dayanağı olarak açıklıyor. Düzen kavramı insan hakları evrensel beyannamesi'nde yer aldığını ortaya koyan anlayışın sunduğu analiz daha sonra medyanın ve özgürlüklerinin, hem özgürlükleri hem de sorumlulukları teşvik eden yerleşik Halklar cemiyeti tarafından yönetilmeyi savunuyor. Kürt medya taraftarları ve destekçileri, emperyalizmin faaliyetlerinin sadece siyasi ve ekonomik alanlarla sınırlı olmadığını, kültürel ve sosyal alanları da kapsadığını ve bunun sonucunda kitle iletişim alanlarında uyumlu bir eylemin gerektirdiğini vurguluyorlar, Basın özgürlüğünün analizini, kavramın neo-liberal ideallere yönelik önyargısını sorunsallaştıracak ve yapısını bozacak sunumlar içerdiğini, kültürel egemenliğin bir aracı olarak serbest akış doktrinini çözüm aracı olarak gösteriyorlar.Kürt medyası, emperyalizm ve basın özgürlüğü arasındaki tartışmanın ortasındaki uzlaşmacı duruşu nedeniyle Bağımsızlar hareketi tarafından pasifist tutumlarla eleştiriliyor. Gelişmekte olan dünya iletişim altyapısını geliştirme konusundaki yeni arayışlar Batı gazetecileri tarafından yapılan açıklamaları alıntılayarak Kürt medyası ile ilgili görüş farklılıklarının, dengesizlikleri ve eşitsizliklerin açığa çıkmasını sağlıyor. Gelişmekte olan ülkelerde iletişim altyapılarının geliştirilmesi gerektiği konusundaki ısrar doğruluğu ve gerekliliği yanısıra çağdaş iletişim sorunlarını sadece para ve eğitimle çözmenin mümkün olmafığını savunan azgelişmiş ülkelerde iletişimin geliştirilmesi için bu fikri uygun bulmuyor bu da Kürt medyasında Batı değerlerini ve ulusötesi çıkarları yeniden üretme eğiliminde sokuyor ve bualandaki eylemler, dikkatli pratize edilmediği takdirde, çoktaraflı dümürge güç yapılarını güçlendirebilir veya kültürel tahakküm için bir araç işlevine dönüşebilir. Kürt medyası ulusötesi haber ajanslarına yönelik muameleye ilişkin eleştirilerini, uluslararası iletişim şirketlerinin rolüne işaret etmek için, şirketlerin bilgi-iletişim düzeni olma olasılığına farkındalık yaratma eylemine dönüşyürmenin analitik tartışma araçlarını devreye sokarak iddialı bir atıf olarak bulduğu “tek dünya”, çok uluslu şirketler için küresel pazar olma olasılığına alternatif amaçlara yönelik çalışmalarını kısa zamanda tartışmaya açmayı planladığı leştirilerinin yanı sıra, muhtemelen bugünün ikliminden daha ileri görüşlü ve daha fazla dikkat gerektiren, cevapsız bırakılan birkaç soru da ortaya çıkarmak için yeni dünya İletişim-bilgi düzeni ile bazı kaynakların kurulmasını, olumsuz etkileyen sümürgeci tekellciliğin ortadan kaldırılmasını ve dış kaynaklara bağımlılığı önlemek için ulusal medyadan bahsedecek. Önerilerde tanımlanan sorunlar, teknoloji yerine sosyal etki vurgusu ile herhangi bir düzen ibaresini kullanmadan konuları analitik bir yaklaşımla takipi düşünülüyor.

Bilginin içeriği, sunulan gerçekler ve görüntülerdeki doğruluk ve denge, haber tedariki için altyapı, haber toplama ve dağıtımıyla uğraşan gazetecilerin ve kuruluşların hakları ve sorumlulukları ile operasyonlarının teknik ve ekonomik yönleri hakkında büyük verilerin toplamını, Kürt medyasının değerlerine uygun olarak derlenmesi, geleceği iyi niyet yöntemi ile ortaya çıkacak etkinin Kürtlere fayda sağlanması bekleniyor.. Kürt medyasına, yıllar içinde, kurulu düzene karşı algılanan bir meydan okuma olanağı sağlayacak farklı gazetecilik türlerinin iş-basını, sansasyonel-basın, fikir-basın nedenlerini yansıtma eğiliminde olan, hem habercilik içeriğinde hem gazetecilik kökenlerinden gelen Kürt gazeteciler, bulundukları bölgelerde sosyo-politik sorumluluklarını algılama biçimlerinde tarihsel bağlantılar olduğunu savunuyorlar. Modern basın özgürlüğü kavramı, daha sonra uygulanması için güçlü bir bağlamsal arka plan sağlayacak devrimsel bir tepki ortaya çıkarmak, yazılı iletişimin azınlıklar tarafından kullanılmasından çoğunluğa, artan ticari yapısına ve görünümüne kadar tarihsel bağlamının izini sürerek, bu değişikliklerin çoğunluğunun nasıl hem ülkeler arasında hem de çeşitlilik çoğulculuk ve çok çeşitli farklı sosyo-politik sistemlerle çalışmak için bulgulara dayanan iletişim evriminin günümüz iletişim sisteminin köklerini temsil edecek kapsamlı bir araştırmanın sonuçları önemli bulunuyor. Kürt medyası için bilgi iletişimi aynızamanda zenginliğin yaratılmasını kolaylaştırabileceği fırsatlar, mevcut iletişim boşluklarından sorumlu sistemin zengin-fakir Halk arasındaki dengesizliğin giderilmedine katkıda bulunabileceği noktaları var. Kürt medyası için İletişim, bir bağımsızlık mücadelesi silahı olmasına ve gelişmekte olan ülkelerle paralel ekonomik ve siyasi geleceklerini iyileştirme arayışlarında önemli rol oynaması hedeflenecek, Bazı ulusların sürekli hakimiyet ve sahip oldukları güç nedeniyle bu faydaların engellenebileceğini savunan Kürt gazetecileri, sektördeki teknik ve genel kaynakları donanmış ülkeler fikirlerini gelişmekte olan ülkelere empoze edildiğini iddia ediyorlar.Yirminci yüzyılın ikinci yarısı, neredeyse seksen ulustan iki milyardan fazla insanın açık sömürge egemenliğinden kurtulmasına tanık oldu. Bu özgürleşmeler, hüküm süren dengesiz dünya düzeni hakkında ajitasyon duygularını körükledi. Eylemcilerin çoğu, dünyanın siyasi, ekonomik, bilimsel, teknolojik, askeri, sosyal ve kültürel koşullarının çok sayıda ulusun bir avuç baskın ülkeye bağımlılığını beslediğini farketmek zorunda kaldılar. Kürt medyası politik ve ekonomik bağımlılığın yanı sıra kültürel bağımlılığı, tarihsel olarak bağımlılık tartışmalarının merkezinde yer alan ciddi bir adaletsizlik olarak gösteriyor. Kürt gazetecileri, bu tartışmaları, eşit olmayan ortaklar arasında değiş tokuş yaparak, daha güçlü, daha zengin olanların arasından, daha doğru ve donanımlı olmayı egemenliğe teşvik edeceğini öngürüyorlar. İletişimin yapısı ve akışı üzerindeki etkisini sorgulamak aynızamanda, gazeteci için eşitsizliğin, gelişmiş ve gelişmekte olan Halklar arasında çeşitli düzeylerde hem nicelik hem de nitelik olarak kendini gösteren akışkan ve çeşitli bir fenomen alanına dönüşür.Haber değerleri birbirinden farklı olduğundan, bu dengesizlikleri ve eşitsizlikleri ölçmek için tek kriter evrenselliktir...

miro z.l.

1 note · View note

blogamiro · 2 years

Text

Diana Wekil; ehmedo-roni

#operakurd #twitterkurds

0 notes

blogamiro · 2 years

Text

D.Q.N.

berhem di encaman de çêbun,

rûpelên ol'an ji holê rabun,

di tunebuna rindîyê de, xerabî pî li ba dike,

bawerîya bêwate ji aqilê sivik re buye bar

gul amadekariyên xwe dawî kirine,

têgihîştina bêqisûr erzan bune,

gotinên xav ji nû ve pênasî bune,

xezîna bihuştê de cîh vala nemaye,

giyanên girêdayî bune mijala kujeran,

deng xwe ji bilurê vedişêre,

îradeya yezdana li ser jîyane nemaye,

rastî ji holê rabunne derew şunê runiştlne,

ji sîya tariyê xêrxwazî nayê dîtin,

zarok ji hêvîyan dijminên serjêkirî ava dikin,

sêlênsor ji xwîna jinan çêjên fimil çêdikin,

mêr'an ji tirsa xwe dagirker navdaran dikin,

evînên nîvmayîn qewla şerbirrînê dar xistine,

ujdan ketine pê lêgerîna heqîqetê,

xewnên vexwendnameyan qedexe bune,

şîrovên girêdayî eşkere bune,

ji nîgarên tundîtûj danûsên qers afirandin,

avahîya şaristî mafên gel'an kole kirine,

bi xelatên bêrumet aqil u aqil xapandine,

tenê mirin ma ji zarokan re

#kurdishRap #twitterkurds miro z.l.

0 notes

blogamiro · 2 years

Text

Sentez'a

1-gûndî..

(li gora gawirî Kurd misilman e)... ev gotina kurdî ya neqeydkirî li ku bihîstiye an xwendiye, lê bi qurretî hatîyefotin...

Bii eslê xwe gotineke tirkî yan erebî ye. ev yek tişt e kesên hîs dikin ji kurdan çêtir misilman in. Pir caran li Kurdistanê rastî bawerî û kirdeyên bi Îslamê re zehmet tên ba hev, ortodoksiyê. Neteweperwerên kurd ên salên 1920 û 1930-î heyranê wan bûn û şanazîn pê kirin. Di vê mijarê de, dûrketinên bi vî rengî ji "ola erebî" ya îslamê, wan weke serhildanên bêbingeh şîrove dike, ruhê Kurdayetiyê li dijî desthilatdariya Ereb û Tirkan. Di salên xwe yên pêşîn de neteweperwer'an, Kovara çanda Hawar, ji sala 1932 heta 1943 li Sûriyê ji aliyê Celaled û Kamran ve hatiye weşandin. Bedirxan, wê demê eleqeyeke mezin nîşanî Zerdeştîyê dide ku yek ji jêderên kurdî ye nasnameya çandî. Bi koka xwe ya Zerdeştî re, ola êzdîyatiyê, ku demeke dirêj bû ji aliyê hin neteweperestan ve wekî "perestiya şeytan" hat cudakirin û şermezarkirin ola kurdan Lê ev neteweperest hindikahiyek piçûk bûn, û şopdarên hemî heterodoksan bûn mezhebên hevgirtî tenê beşeke biçûk ji Kurdan pêk dihanî. Piraniya mezin misilman bun, û gelek ji wan jî bi dîn ve tîryakîne. Edîtorên Hawar kifş kir got divê rojname biguhere dengê wê dixwaze bigêhje dengek xwendevanek berfireh. Ji sala 1941ê û pê de her hejmar bi kurdî vebû Wergerên ji Quran û Rîwayetên Pêxember. Gelek kurdên din laîk bûne netewperestan, beriya wan û piştî wan sînor darxistin Bdestxistina di nav Kurdan de bandora xwe diviyabû ku xwe bi Îslamê re bi cih bike. Ev qet nebû tiştekî hêsan çimmî piraniya van neteweperesten Îslam ji hêzên sereke hesibînin, zilmê li gelê xwe kirin. Helbestvan Cigerxwîn (1903-1984), ku ji xeleka derdorê bû Hawar, di dawiya jiyana xwe de dilgiraniya xwe ya ji ber girêdana Kurdan a bi Îslamê re anî ziman. Cigerxwîn di xortaniya xwe de li medreseyên curbecur de li pey xwendina olî ya kevneşopî meśîya. Paşê teqwaya wî ya îslamî gav bi gav cihê xwe ber bi dilsoziyeke hestyarî ya xurt vekir ji neteweya Kurd re û eleqeyeke zêde ya ji bo Zerdeştiyê. 'Cilda wî ya yekem piştî mirinê 'Dîroka Kurdistanê' behsa serdema berî îslamê dike, kurteyek jî heye beşa dînê kurdên îroyîn. Li şûna çavdêriya naveroka ku ji hêla hin hevalên wî yên berî nîv sedsalê kurd tenê bi danberheva wan misilman in. Ev gotin gelek caran di edebiyata nîvê yekem a sedsala bîstan de, wek mînak, ji aliyê Kamran ve tê gotin. Bedirxan jî di gotarekê de li ser edetên kevnar ên kurdan, di kovara hawar de ;26 (18 Tebax 1935),12... Cigerxwîn wan wek misilmanên dîndar lê cahil nîşan dide, ku ji aliyê çavbirçî ve tên îstismarkirin. mela û şêx: Piraniya kurdan misilman in, piraniya kurdên misilman jî sunî ne. Her sal bi hezaran ji wan diçin hec, ji bo seferê bi hezaran zêr avêtin. Di her gund, hindik hindik mizgeftek hatiye çêkirin, gel jî piştgiriya mela û îlahîyan dike. Ew didin a dehê dahata xwe ji mela û feqîran re digihîne û rojê pênc caran li mizgeftê û dûakirin. Heftiyê carekê, rojên înê, nimêjeke mezin dikin û li xutbeya bi erebî guhdarî dikin, lê belê gundî ji gotina mela fam nakin, serê xwe ditewînin û hinekî xeyal dikin; û carinan hinek ji wan digirîn. Ji ber ku tenê tiştê ku ew dizanin ew e ku gotinên mela ne gotinên Xwedê û pêxemberan. Li her navçeyekê jî şêxek an çend şêx hene. Gundiyên feqîr û belengaz dibin şagirtên wan. hatina xwe ji devê [gundiyan] derdixin; [gundî] xwe teslîm dikin bi tevayî ji şêxên xwe re û bê wan tiştekî nakin.... Şêx di malên mezin de dijîn û qesran, dema gundî li derve hevûdu dibînin û diqîrin û direqisin. Ew li ber tavê dimînin, li ber dîwêr rûniştine, lingên tazî, birçî, tazî, feqîr û belengaz û ji bo şêx dixebitin. bê pere. Pir caran hêviya xwe ya axretê bi şêx ve girê didin û bi vê bawer dikin dema ku roja hesab hat û Xwedê dakete Şamê, şêx wan ji agirê dojehê û dergehê cennetê ji wan re veke. Rexna cegerxwîn nîşan dide ku ji ber têkiliya ol û neteweperestiyê, gelek caran teng û dudilî bûye Kurdistan. neteweperestên pêşeng bêdîn bûn an jî bi kêmanî ji hêzdar nerazî bûn mela û şêxan bi ser xelkê de bigire. Ji aliyê din ve, ew bi gelemperî ortodoks bûye Misilmanên ku pişta tevgera kurd ava kirin. Ji bo ku piştgirî bi dest bixin

. .mebestên xwe yên neteweperest, rewşenbîrên laîk tim û tim neçar in ku bigihêjin armancekê lihevhatina bi olê re, an jî bi hilbijartina rêberek olî ya populer wekî fîgur Şêx Seîd ku hîna jî ji Şêx Seîd naskirîtir erêxistina siyasî ya ku serhildana ku girêdaye

2-şîroveyên cuda

Pirrengiya Olî li Kurdistanê Dibe ku du sê an sê çar parên kurdan, bi navê xwe herî kêm sunnî ortodoks bin misilman. Piraniya wan dişopînin Şafiiyan mazhab (dibistana fiqha Îslamî), ku wan ji cîranên tirk û erebên sunnî yên ku bi giştî dişopînin cuda dike Emşanên Roja Nû" Ne jı hêla piraniya lêkolînên serhildanê ve jî tê gotin. Serokên wê, bi piranî leşker û karmendên sivîl, Bi qestî xwe nêzîkî Şêx Seîd kir ku bibe rêberê fermî ji ber qedr û bandora wî wek rêberê olî Dibistana Henefî. Ji bo hinek Kurdan ji ber vê yekê Şafiî mezheb bûye yek ji derve nîşanên ku bi wan nasnameya xwe ya etnîkî destnîşan dikin. Qanûna îslamî hema hema ji bo hemî aliyên qanûn hene tevgera mirovan û çar mazhabs şiroveyên hinekî cuda yên van rêbazan hene. Mînak Şafiî nimêja sibê ji henefîyan zûtir dikin destên wan di dema nimêjê de di rewşek cûda de ne, û ji bo tiştên ku aciz dikin rêzikên cûda hene paqijiya rêûresmê. Detayên wiha biçûk di tevgerê de carinan ji aliyê kurdan ve bi zanebûn hatine bikaranîn xwe ji tirk û ereban dûr dixin. Li Îranê cudahiya di navbera kurdên sunnî de û faris û azerî yên şîe jî bêtir li ber çavan e. Piştî Îranî Şoreşa pirraniya Kurdên Îranê li dijî fikra Komara Îslamî bûn û Sunnî Dijbertiya Şîa li vir roleke girîng lîst. Lê beşa herî başûrê Kurdistanê, parêzgeha Kirmaşan a Îranê û ya navçeyên Xaneqîn û Mandalî yên Iraqê, bi giranî şîe ne. Kurdên Şîe yên Îranê tu carî di tevgera neteweyî ya kurd de cih negirtine; di salên pêşî yên piştî Şoreşê de hukûmeta navendî bi hêsanî dikaribû kurdên ji Baxtaranê (parêzgeha berê) bicivîne ku bi navê Kirmanşahan tê naskirin) ji bo şerê li dijî Kurdên serhildêr ên li Bakurê Bakur. Li Iraqê, li ser

Ji aliyê din ve, ti carî di navbera kurdên sunnî û şîe de dubendiyeke wiha zelal çênebûye. An

Mijara balkêş ya Feylî ye ku civakeke şîe ya Bexdayê ye ku wek wan nayê naskirin

Hemwelatiyên Îraqî ji ber ku bi eslê xwe yê îdiakirî yan jî rastî Îranî ne. (Jingeha eslî ya Feylî

eşîrên li ser sînorê Iraq û Îranê li başûrê Kurdistanê, li derdora Qesr-î

Şîrîn û Mendalî.) Feylîyên Bexdayê erebîaxêv in, lê hêdî hêdî hatine

xwe kurd bihesibînin (û ji aliyê kurdan ve jî wisa tên qebûlkirin); hinek Feylî hene

heta di tevgera kurd de rolên pêşeng lîstin.

Ji xeynî van her du celebên sereke yên Îslama ortodoks, em di nav wan de mezhebên senkretîst ên cihêreng dibînin

Kurd, bi bawerî û ayînên ku bi awayekî eşkere di bin bandora Îslamê de ne, lê zêdetir deyndarê yên din in

olan, nemaze ola kevn a îranî. Ya herî pîroz ji van jî ya Êzdiyan e, ku

gelek caran bi xeletî "şeytanperest" tê gotin. Ola êzdiyatiyê xuya dike

tenê di nav kurdan de peyrew in. Oleke din a bi eslê xwe Kurd e, ya Ehlî Heq.

ji aliyê din ve ji Gurana Başûrê Kurdistanê heta Azerî û Azeriyan belav bûye 4 Çar mazhab Ew wek ortodoks têne naskirin, yanî mektebên şafîî, henefî, malikî û henbelî. hiqûqnasî.

Di Împaratoriya Osmanî de Henefî mazhab

ya fermî bû; şafiî mazhab xwe heye

alîgirên, ji bilî Kurdistanê, li Misir, Hedremaut û bi taybetî li başûrê rojhilatê Asyayê. Lê belê mirov berxwedana Kurdan a li dijî rejîma Xumeynî bi nav bike, wê zêdebûnek be

bi tenê ji bo sunnîbûna Kurdan, weke ku hinek rojnamevanan kirine. Ji bo vekolîneke berfireh a Sunnî-Şîî

Nakokî û bandora wan li ser geşedanên siyasî yên sala yekem a Şoreşê, carcaran rejîma Îraqê hejmareke mezin ji Feylî bi hinceta ku wan dersînorî Îranê kir.

welatiyên biyanî bûn, tevî ku malbatên wan bi nifşan li Iraqê dijîn. Li ser paşperdeya ya

sirgûnkirina Feylî, Semîr El Xelîl,

Komara Tirsê: Siyaseta Iraqa Nûjen

Farisan û ji hinek Tirkmenên Iraqê re. Sêyemîn mezheba sinkretîst a girîng a

Berê ji Kurdistanê re digotin Qizilbaş û niha bi awakî elewî tê gotin

Alî"). Kurdên Elewî li ser sînorê Bakur-Rojavayê Kurdistanê dijîn û herî kêm hejmara wan heye

bi sedhezaran, belkî ji milyonekê jî zêdetir.

Herî dawî di nav kurdan de hindikahiyên Xiristiyan ên ji mezhebên cihê dijîn.

Di eslê xwe de sê civat hebûn, her yek dêra xwe hebû, Ermenî û du

komên bi zaravayên aramî yên cuda diaxivin. Rojavayê Sûriyê ku navendên wan ên sereke bûn

li çiyayên Tor Abdîn ên li nêzî Mêrdînê, girêdayî Dêra Ortodoks a Suryaniyan bû, dema ku ji

Rojhilatê Sûriyê (ku Asûrî jî tê zanîn) çiyayên navbera Mûsil û Urmiyê bûn

Nestorians. Paşê mezhebên nû yên dêrê di bin bandora biyaniyan de derketin

çalakiyên mîsyoneriyê da ku niha katolîkên sûrî, katolîkên ermenî û

Keldanî (Katolîkên Asûrî) û cûrbecûr hîn mezintir dêrên Protestan.

Çavkaniyên kevn carinan behsa kurdên xiristiyan jî dikin.

Ne diyar e ka gelo ev in

Kurdên ku bûne xirîstiyan an jî endamên berê yên komên etnîkî yên xiristiyan bûn

yên ku kurd bûne. Lêbelê, piraniya Xiristiyanên îroyîn ji hêla etnîkî ve cûda ne

ji kurdan. Ew xwe wek gelên cuda, bi eslê xwe cuda û cuda dihesibînin

bi dîrokên xwe yên cihê. Hinek, lê qet nebe hemû, dîsa jî bi ermenî yan jî diaxivin

aramî. Piraniya Rojavayê Sûriyê niha bi zimanê erebî wek zimanê xwe yê zikmakî diaxivin, lê gelek jî

endamên her civatê ku li gundan dijîn ji yên din bêtir bi kurdî dizanin

ziman. Li Bakurê Iraqê endamên civakên Keldanî û Nestûrî girtin

bi awayekî aktîf beşdarî têkoşîna Kurdan a ji bo otonomiyê bû. Wan xwe ewqasî bi kê re dan naskirin

Doza Kurda ku dema Kurdan ji wan re digotin "Kurdên Xiristiyan" protesto nekirin. Ba

Niha li Iraqê Partiyeke Aşûrî ya Demokrat heye ku hevkariya Kurdan dike partiyên siyasî yên eniya Kurdistanê.

Berê rêjeyek pir zêde ya nifûsa Kurdistanê xiristiyanan pêk dianîn

ji ya ku îro dikin. Komkujî, revîn, koçberiya bi dilxwazî û ola îslamê heye bi giranî hejmara wan kêm kir.

Li gelek deverên Kurdistanê (Sêrt, Colemêrg) min hev dît

"Krîpto-Xiristiyan", kesên ku kurdîaxêv bûn û li derve bûn

Misilmanan lê dîsa jî bîreke zindî ya ermenî an jî nestûrî parastine. Ew

têkiliyên di navbera xirîstiyanên mayî û cîranên wan ên kurd de gelek caran kêm bûne

ji dilpak. Bi taybetî Xiristiyanên Rojavayê Sûriyê yên Tor Abdîn gelek caran rastî tundiyê hatine

hovîtî ji aliyê serokên eşîrên kurdan ve, ku axa wan, mal û milkên wan û heta wan jî bi dest xistin

keçan. Herî dawî li gelek bajar û gundên kurdan jî hindikahiya cihû hebû, lê ev e bi rastî winda bûye. Piraniya wan koçberî Îsraîlê bûne, ku cihûyên Kurdistanî lê ne

civakek cihêreng, naskirî.

Êzdiyan Di nav hemû mezhebên cuda yên Kurdistanê de, êzdiyan hêza romantîk a herî xurt kirine

li ser biyaniyan - û ne li ser biyaniyan bi tenê. Weke ku li jor jî hat gotin, nasyonalîstên kurd ên ji

Di salên 1920 û 1930an de baweriya êzdiyatiyê wek ola kurdî tenê îdeal kirin. Ev erênî

Lê belê qedrê êzdiyan di helwesta kurdên din de tiştekî nû bû. Yê wê

baweriyên hereketî ji bo cudakarî û zordestiya li ser destên her du aliyan bû Desthilatdarên Osmanî û Kurdên Misilman. Di sedsalên borî de hebûne gelek komkujî li ser Êzdiyan pêk anîn. Veguhertin bêtir beşdarî kêmbûna domdar bûne

hejmara wan. Di ola êzdiyatiyê de hêmaneke bingehîn baweriya bi şeş (an heft) melekên ku ji aliyê Xwedê ve hatine afirandin e

û li ser kar û barên cîhanê hate danîn. Di nav wan de ya yekem, hema hema statûya xwedayî ye

xwe, Melek Tawus e, Melek Tawus e. Ew milyaketê ku guh neda Xwedê

ku li ber Adem çok bikişîne û ji ber vê yekê ji hêla xirabiyê ve wekî cesaretê tê hesibandin

Misilman û Xirîstiyan jî. Loma gelek caran tê sûcdarkirin ku êzdî şeytan diperizin. Lê ji bo Êzdiyan Melak Tawûs ne xwedanê xerabiyê ye û ne jî yê Xwedê ye

dijber bi wateyek din. Melek Tawus û ferişteyên din hemû diyar bûne

xwe di cîhanê de wek mirovên pîroz. Melak Tawûs di Şêx Adî de bûye

îbn Musafir, ku êzdî wek pîrozê herî mezin ê ola xwe bi nav dikin. The salane çûna hecê bo mezargeha wî li Lalişê yek ji ayînên sereke ye.

Civaka êzdî xwedî qatbûneke mîna kastê ye. Cihê herî bilind di destê malbatek mîr de ye,

ku ji hemû Êzdiyan bac distîne. Serkirdayetiya olî ji çend malbatan re tê danîn ji eşîrên ji şêxan , dema ku fonksiyonên olî yên din ji hêla malbatên mîrasî ve têne girtin pirs û

qawwals . Karên olî yên pisportir jî hene, lê ev ne mîras in.

Dibe ku ev qatbûna hişk bi baweriya vejînê xweştir tê çêkirin.

Her kes, ruhên pîroz û her weha heyînên asayî, di zincîreka înkarnasyonan re derbas dibin, ne

tenê di şeklên mirovan de jî di şeklên heywanan de jî.

Faktorek ku gelek rê li ber pêşketina takekesî ya Êzdiyan girtiye lê kevneşopiyên wan saxlem hiştine

qedexekirina xwendin û nivîsandinê ye. Edetek hebû ku Şêx Adî bi xwe wî heram kiribû

şagirt fêrî xwendin û nivîsandinê bibin. Heta nifşek berê jî elîta Êzdiyan civak bi tevahî nexwendewar bû.

3-rexmîna mêvan..

Lêkolîna dawîn, bi baldarî ya John Guest, hejmara êzdîyan bi tevahî 150.000 texmîn dike.

piraniya wan li Iraqê dijîn. Nêzîkî 40.000 ji wan li komarên Sovyetê (ber) dijîn

Ermenistan û Gurcistan, belkî 10,000 li Tirkiyê, lê tê gotin ku tenê 5,000 li Sûriyê dijîn.

Li Iraqê du navendên erdnîgarî yên sereke yên Êzdiyan hene, li navçeya Şêxan a Bakur Mûsil ku pîrozgeha wan a herî girîng, mezargeha Şêx Adî li Lalişê ye, û li çiyayê Şengalê li rojavayê wî bajarî ku digihê Sûriyê. Di salên 1970î de herdu herêm

sîyaseta Erebkirinê ya îraqê dihatin meşandin. Gelek gund hatin valakirin û Ereban piştre li wir bi cih bûn. Li Sûriyeyê em êzdiyan ne tenê li herêma Sûriyeyê ya Çiyayê Şengalê dibînin lê her weha li çiyayên Bakurê Helebê ku bi navê Kürt Da tê zanîn ("Çiyayên Kurdan"), wek herwiha li çend gundên li deşta Mezopotamya jorîn a Rojavayê Qamişloyê. Gelek ji

Eşîrên kurdan ên li vir û li navçeyên girêdayî Tirkiyê berê êzdî bûn, lê niha êzdî bûne bibin misilman.

Di sedsala nozdehan de, serjimartinên tirkan hîn jî êzdiyan heta Sêwasê li bakur-rojavayê tomar kirine. û li navçeyên Diyarbekir, Mêrdîn û Sêrtê. Zulma olî gelekî kêm bûye hejmara wan. Gelek kes hatin kuştin, gelek kesên din jî bûne Xirîstiyanî yan jî Îslam.

Ji ber ku helwesta dêrên xiristiyanan li hember êzdiyan ji xêrxwaztir bû ku ji piraniya misilmanan, êzdiyên ferdî guheztina xiristiyaniyê tercîh dikirin. Hejmarek adil ji Xiristiyanên Rojavayê Sûriyê yên niha bi îhtîmaleke mezin neviyên êzdiyên guhertî ne. Di van demên dawî de berdewamiya hebûna civaka Rojavayê Sûriyê bi xwe jî ketiye bin bandora xwe

tehdîd dike, misilmanbûna Îslamê dike alternatîfek ewletir.

Çend eşîrên ku hîn bûn

sedsalek berê bi tevayî yan jî qismî êzdî hatine ragihandin, wek Milî, Berazî û ya Hevêrkan, niha bi tevahî misilman in - bi kêmanî di reftarên derve de. Êzdiyên mayî di nav

Tirkiye di bin zextên mezin ên cudakariyê de dijî. Gelek jê derketine Almanya wek karker; ji ber ku êdî destûra kar nayê dayîn, mayina civakê hewl dide wekî penaber tevlî wan bibe.

Di komarên Transkafkasyayê de êzdî ji çewsandinê bêpar mane. Ew

belkî piraniya kurdên Ermenîstanê û Gurcistanê pêk tînin. Di encamê de, ya lêkolînên li ser folklora kurdî ji aliyê zanyarên Sovyetê ve bi taybetî folklora êzdiyan e. Di

Serhildanên etnîkî yên vê dawiyê li Ermenîstanê, Kurdên Misilman hatin dersînorkirin (reviyan Navîn

Asya), dema ku kurdên êzdî di aramiyê de hatin hiştin.

Di sala 1975an de min li Hezexê (nêzîkî Cizîrê) kesek nas kir ku êzdî ji dayik bû, di xortaniya xwe de bû Xiristiyan.

temen û di demeke nêz de bûye misilman. Ola Ehl-i-Haqq ("Parêzgerên Rastiyê") jî ji nêz ve bi

Kurdistan. Pêşî di nav Guranên Başûrê Kurdistanê de an jî li cîranan derketiye holê

Luristan, û nivîsên wê yên herî pîroz hemû bi zimanê guranî ne. Guran berê di nav kurdan de komeke cihêreng a çandî bûn û bi zimanekî din, bi Guranî diaxivîn.

Piraniya Guranên îroyîn êdî ne bi guranî, lê bi zaravayên kurdiya başûrî diaxivin; Lêbelê Guranî heye,

zimanê pîroz ê Ehlî Heq maye ku metnên wê yên olî yên herî girîng pê hatine çêkirin. Axa, Şêx û Dewlet: Li ser Teşkîlata Civakî û Siyasî ya Kurdistanê bi xwe, rave nake ka ew çawa digihîje vê texmînê

Kesayetiyê girîng ne Elî, lê Sultan Sahak, damezrînerê navdar ê mezheba wan bû. Ew

Ehlî Heq jî ji yên din bêtir girîngiyê didin mezheban ji ser milyaketan re

bi xweda re di hemû diyardeyên wî de, ku bi hev re wekî ya tê zanîn

Heft Tan, Heft Kesên. Ev yek dişibe baweriya êzdiyatiyê ya heft ferîşteyên ku di nav heft pîrozan de bûn; û helbet ew heft "Nemirên Xêrxwaz" tîne bîra xwe ( ameşa spenta ), melek heyînên ku di doktrîna Zerdeştî de bi heman rengî cih digirin. Wek Êzdiyan jî Ehlî Heq

bi vejîna giyanê mirovê asayî bawer bikin. Serkirdayetiya olî mîras e û

ji aliyê hejmarek ji sayyid malbatên ku ji pîrozên Ehl-i-Haqq ne, lê tune

sîstemeke kasteke wisa berfireh wek di nav êzdiyan de. Herdu mezheb di jîngeheke misilmanan de derketine, wekî ku ji navên pîroz û pîrozên wan diyar dibe

rêberên olî û her weha ji gelek têgehên ku ramanên wan ên olî tê de ne formulekirin. Lêbelê Ehl-i-Haqq xuya dike ku ji Şîayên tundrew in, lê belê

Dibe ku êzdî di eslê xwe de mezhebeke tundrew li dijî misilmanên Şîa bin.

Wekheviyên wan in

ji ber paşxaneya berî îslamê ku par. Hin ji stresa Ehlî Heq, mîna

Êzdî dîsa, ku ew ne misilman in, lê olek cuda ne, lê yên din (di nav

Kurd bi giranî yên navçeya Sahne) tercîh dikin ku xwe wekî mezhebek ezoterîk bidin nasîn

di nava Şîîtîya Ortodoks de.

Elewî (Qizilbaş) Kurdistana Tirkiyê

Di nav mezhebên heterodoks ên Kurdistanê de ya herî zêde Elewî ne ku li Bakur dijîn. Derdora Rojavayê Kurdistanê di kemereke ku ji Gazîentabê heta Çewlikê dirêj dibe û kî ye navenda wan a sereke navçeya Dêrsimê ye, ku parêzgeha îroyîn pêk tê

Tûncelî û hin deverên Sêwasê Erzincan û Elezê, Navê Elewî gelekî nû ye û tê bikaranîn

li Tirkiyê ji bo çend komên Alîperestên ku rasterast bi hev ve girêdayî ne. Berê Navê Qizilbaşan li van Kurd û her wiha piraniya Elewiyên Tirk bi tevahî nehatiye dayîn ji karanînê derketiye lê ji hêla piraniya kesên eleqedar ve tê red kirin ji ber ku bûye term

yên îstîsmarê. Qizilbaş, bi rastî "sûrî", di eslê xwe de navê peyrewên Mesîhî bû. Şah Îsmaîl, mîstîk û şervanekî karîzmatîk e ku bi xwedawendiya xwe bawer dikir û kî ye di destpêka sedsala 16-an de, dewleta ku di nav Îrana nûjen de mezin bû, ava kir. Ismail

peyrewên xwe bi giranî ji nav eşîrên belengaz û nerazî (û belkî jî Hin serokên êzdiya navê dînê xwe ji xelîfeyê Emewiyan Yezîd b. Muawiye, ku berpirsê kuştina bi tundî ya kurê Elî Huseyn, îmamê sêyem ê şîeyan bû. Ev derbirîn

Xuya ye ku ji hêla vê rastiyê ve tê piştrast kirin ku em di çavkaniyên cûrbecûr yên destpêkê de referansên bi tundî pro-

Mezheba Emewiyan ji ber sempatiyen xwe yen ji bo Yezid b. Mu`awiye. Tu delîl tune,

lê belê, ka gelo êzdiyên niha neviyên navên wan ên serdema navîn in.

4-hesta netewî..

Hinekên din îdia kirin ku nav ji îranî hatiye

peyva Yezdan, "hebûna ruhî

gundî) li Asyaya Biçûk. Serê sor ê hin hêzên wî yên şerker da tevgerê

navê wê. Baweriyên wan belkî tevliheviyek ji şamanîzm, şîîzma tundrew (hem Alî û Şah Îsmaîl wek înşeatên Xwedê) û olên kevnar ên Anatolyayê dihatin hesibandin. Gelek ji Şagirtên Îsmaîl li Îranê bi wî re bûn, lê gelek kesên din li Anatolyayê man. Piran Serhildanên din ên Qizilbaşan li pey wan hatin û hemû bi xwînî hatin şikandin. Qizilbaş û yên girêdayî mezheb di sedsalên paşerojê de li ser destên her du dewletan rastî zextên dijwar hatin, ku her tim wan wek alîgirên dewleta dijminê Îranê dihesiband, û bêtir wan cîranên ortodoks, yên ku li hember bêhêziya wan di erkên olî de nerazî bûn û ew bi wan tawanbar kirin gunehên negotin, bi gelemperî cewherê cinsî. Di encama çewisandinê de Qizilbaş vekişiyan ber bi deverên çiyayî yên ku nayên gihîştin. Dersîm li Bakûrê-Rojavayê Kurdistanê jî herêmek wisa bû. Li Îranê tundrewiya Şîî ya Qizilbaşan gav bi gav cihê xwe da “ortodoks” (ango. şerî'et Bingehîn) Şîîtîya Duwazdeh di bin bandora ulmê şîe de Şah Îsmaîl ji Başûrê Iraqê, lê li Asyaya Biçûk pêşketineke wisa çênebû. Elewiyên Tirkiyeyê hene kêm bi Şîeyên Îranî yên îroyîn re. Ew rojane pênc kanonîk pêk naynin nimêj bikin, hecê Mekkê nekin û eger rojî bigirin ne di meha Remezanê lê di Muherremê de, û tenê sê rojan. Koda wan a exlaqî ne li ser bingehê ye Quran, û yek ji rastiyên balkêş li ser ayînên wan ên olî ew e ku jin jî tê de cih digirin wan - ku yek ji wan sedeman e ku ew gelek caran bi riswatiya rîtuelî hatine tawanbar kirin. Qizilbaşên Kurd ên Dêrsimê, ji komên din jî heterodokstir bûn.

Bermahiyên bi hêz ên perestiya xwezayê (roj û hîv, kanî, zinar, dar) hene. gav bi gav asîmîlekirina gelek ermeniyên herêmê ji bo kurdan li vir jî şopên zelal hiştine. Reformên laîk ên li Tirkiyeya Komarî ya Atatürk ji aliyê Elewiyan ve wek a azadbûn û gava yekem a azadbûna wan a civakî. Ne ecêb e ku serhildana kurdan ya Şêx Seîd di sala 1925an de, bi rengên xwe yên tund ên îslamî, bi awayekî aktîf li dijî kurdan bû. Eşîrên Elewî li herêmê.

Ev nayê wê wateyê ku nasyonalîzma kurd tu hêrîş nekiriye

di nav Elewiyan de (ew hebû), lê ku tirsa fanatîzma sunnî ji hemûyan pir xurtir bû hesta neteweyî ya kurd. Serhildanên Kurdên Elewî yên bi îlhama neteweperestiyê (ya yekem di 1920 de tenê eşîra Koçgiri tê de; ya herî girîng paşê di sala 1937-38 de beşên mezin tê de Dersimê), berevajî vê yekê tu piştgirî ji Kurdên Sunî negirt. Herî zêde Kurdên Elewî bûn ji Kurdên Sûnî qat zêdetir nêzî Elewiyên Tirk in. Dema ku siyaseta Tirkiyê ji salên 1960î û pê ve gav bi gav polar bû, Elewî û bi taybetî

Kurdên Elewî meyldar bûn ku di dawiya çepê ya qada siyasî de cih bigirin. Pîrê Sunnî-Elewî dijberî bi hevrikiyên siyasî yên di navbera çep û (ol û Tirk neteweperest) rast. Di salên 1970-an de ajîtasyona siyasî bi gelek tundûtûjiyan ve hat encamdan Pevçûnên di navbera Sunnî û Elewî de, bi serhildanên Kahramanmarayê bi dawî bû di sala 1978 de, li ku zêdetirî sed Elewî ji aliyê komên rastgir ên sunnî ve hatin kuştin. Rejîma leşkerî ku di Îlona 1980’an de bi ser ketibû, hewl da ku aloziya di navbera Sunnî û Elewiyan de derxîne.

Li ser vê serhildanê û rola olê wekî faktorek ku beşdar û dijberan dike, bi organîzekirina merasîmên lihevhatinê û tepisandina nakokiyên komî. Cudahiyên Di navbera Sunnî û Elewiyan de hat lîstin û gelek Elewî ji hewldanan gilî kirin asîmîlekirin bi avakirina mizgeftan û tayînkirina melayên sunî li gundên elewiyan. Tepisandina nasnameya Elewî herî zêde li herêma Tunceliyê bû. Ji Dêrsimê Serhildana 1937-38'an, hikûmetê her tim herî zêde li vê parêzgehê dinêrî

parçeyekî bêserûber, ne tenê Elewî, her wiha hêlîna neteweperestiya Kurd û piştre jî sempatiyên çepgir. Partî û rêxistinên çep ên radîkal, yên Tirk û yên Kurd, xêz kirin

piştgiriya xurt li vir. Dêrsim yek ji hedefên sereke yên operasyonên leşkerî yên ji bo restorekirinê bû

qanûn û nîzama piştî derbeya 1980, û ji wê demê ve bi giranî polîs maye.

Lê dîsa jî, çalakiyên protestoyî yên tund li wir berdewam kirin, ji aliyê alîgirên Partîzan (a Rêxistina çep a radîkal a li seranserê Tirkiyeyê ku endamên wê hema bêje ji Elewî ne

paşxane) û PKK ya Kurd (Partiya Karkerên Kurdistanê). Hikûmetê ragihand plan dike ku piraniya gundên Tunceliyê vala bike û şêniyan li gelek parêzgehên din bi cih bike, qey ji ber sedemên nûvekirina daristanê, lê bi îhtîmaleke mezin ji bo şikandina ruhê berxwedan. Li dora sala 1990’î em di polîtîkaya hikûmetê ya li hemberî Elewiyan de guhertineke din dibînin. Îhmal dide rê li ber naskirina fermî ya Elewîtîyê wek cureyên Îslamê bi serê xwe. The salane pîrozbahiyên ji bo pîrozê elewiyan ê mezin Hecî Bektaş, ku di deh salên berê de veguherî pîrozbahiyê Festîvala çandî ya muxalefetê ji nişka ve sponsoriya fermî wergirt. Çanda Elewî distîne

pesnê dewlemendiya wê, çapemenî tijî nûçeyên dûr û dirêj ên li ser dîroka Elewî, Elewî ye

kevneşopî, ruhiyeta Elewî, paşxaneya Elewî ya berhemên edebiyata tirkî û hwd.. Di salekê de

Li ser Elewiyan ji hemû nîvsedsala berê zêdetir pirtûk hatin weşandin. Ev di nav ciwanên Elewî de lêgerîna koka xwe û serbilindiyek nû nîşan dide, lê di heman demê de teşwîq dike nasnameya wan a olî. Vejîna Elewiyan herî kêm hinekî ji jor ve tê teşwîqkirin. Rexnegirên hikûmetê wê dibînin, ew bi hevdemî çend armancên têkildar re xizmet dike. A nûkirin eleqeya li ser milê çandî û manewî yê Elewîtiyê dibe ku ciwanên Elewî jê dûr bixe

radîkalîzma çepgir, û Elewî dibe ku wek astengek li hember rabûna Sûnniyên siyasî bên bikaranîn.

Îslamiyet ("bingehparêz"), dema ku nuh giraniya li ser nasnameya Elewî dikare qels bike

tevgera kurd ya radîkal, ku tê de Kurdên Elewî bi awayekî nelirêtî hatibûn temsîlkirin.

Piranîya Sunnî - Rola ol'ên mîstîk

gotina kurdên misilmanên feqîr ên ku min bi vê gotarê vekir, derew e

ku wan jimareke mezin alimên îslamî yên mezin ku xwedî bandor bûn derxistine holê li derveyî sînorên Kurdistanê ye. Di van şeş sedsalên borî de, ulmayên kurd karibûn li dîwana osmaniyan û li zanîngeha navdar wek mamosteyên bi bandor bên dîtin

ya Ezherê yan jî li Bajarên Pîroz ên Erebistanê. Qezaya erdnîgarî cihê kurdan kiribû di navbera sê herêmên sereke yên çandî yên Îslamê de, û gelek ulmê kurd farisî û

Tirkî û Erebî û helbet Kurdî jî. Vê yekê rolek girîng da wan

navbeynkariya çandî di navbera misilmanên hindî de ku ji aliyekî ve bi farisî dinivîsandin nd dinyaya Tirkî û Erebîaxêf ji aliyê din ve. Kurd li Mekkeyê ders didin û

Medîneyê heta Endonezyayê bandoreke mayînde hişt.

Medrese (dibistanên kevneşopî yên misilmanan)

berê navûdengê Kurdistanê hebû, lê bê şik rast e ku tenê elîteke biçûk

li wir xwendiye. pêşxistina perwerdehiya sekuler a nûjen (û girtina medreseyan

li Tirkiyeyê di bin destê Atatürk de) heya radeyekê medreseyên aqilê xwe vala kiriye. Lê tevî vê yekê jî,

Medreseyên nepenî yên Kurdistanê li Tirkiyê tenê cihê ku misilmanên kevneşopî lê tê de bûn, bûn

hînbûn di serdema Kemalîzma bilind de berdewam kir û ji çar aliyên welêt xwendekaran

diviyabû ji bo perwerdehiyeke kevneşopî ya têr û tijî biçûya herêma kurdan.

5-rizgarîxwaz

Helbet ulmayên zana her tim tenê elîteke piçûk bûn, û bêguman ne nûnerê wê bûn Kurdan bi giştî. Dilsozî û fêrbûna wan, bi taybetî jî ji aliyê wan ve dihate pesnandin û rêzgirtin yên ku van xisletan tunebûn. Xelkê asayî gelek caran bawer dikir ku hebûna ulma di nav de di nava wan de dikaribû kêmasiyên xwe yên olî telafî bike. Merivên dîn bûn bi gelemperî wekî navbeynkarên di navbera mirovên asayî û Xwedê de têne dîtin, ku bi navbeynkariya wan dikaribû

rizgariya ji bo şagirtên xwe ewle. Vê bawerîyê qasekî adil da ulemayên xwedî kedkar hêza siyasî. Çînek hin rayedarên olî di rastiyê de pir girîng bi dest xistin hêzên dinyayê. Ev şêx, serokên fermanên mîstîk bûn.

Têgihîştina Kurda ya Îslamê xwedî rengên mîstîk ên xurt û gelek alimên Kurd e bûn û girêdayî a tarîqat, an nîzama mîstîk. Herkes

tarikat taybetmendiya xwe heye

temrînên mîstîk, ku ji xwendina birêkûpêk a navên Xwedê an formulên din ên pîroz pêk tê,

kontrolkirina nefesê, cûrbecûr teknîkên asketî û medîtasyonê.

Ew tarîqat bi rê ve dibin şêxên ku rêberên giyanî yên murîdên xwe ne, ne tenê wan ber bi giyanî ve dibin

rê, lê di navbera wan û cîhana nedîtî de jî navbeynkariyê dike. Şêxên girîngtir bi gelemperî hejmarek cîgir hene (xelîfe) ku ew hinek ji desthilatdariya xwe û

ku nûnerên wan li deverên din in û wekî ku di navbera wan de navbeynkar in peyrewên hevpar û şêx. Ew tarikat bi vî awayî avahiyeke hiyerarşîk heye, ku ev e

bêtir ji hêla girîngiya destpêkirinê ve hate destnîşan kirin. Ne her peyrewê şêx e dest pê bike, lê ji bo ku meriv beşdarî tetbîqatên mîstîk ên fermanê bibe divê meriv an

destpêk, ku di heman demê de sonda dilsoziya bi şêx e. Piran tarîqat berê li Kurdistanê çalak bûn, lê niha tenê du rola wan dilîzin

girîngî, Neqşbendî û Qadiriye. Li Iraqê Talabanî û Barzanî ne

Agahiyên jînenîgarî yên ulmayên girîng ên Kurd ji aliyê Mela Ebdulkerîm Mihemed El- Mudarris lii ser rola wan wekî brokerên çandî û bandora wan li Melayê tirk Turan Dursun ku paşê bû ateîst û li dijî Îslamê gelek polemîk belav kir.

zarokatiya xwe de di medreseya kurdî de xwendiye. Di sala 1990 de hat kuştin, ji çavkaniyên xwe yên dîndartir hakimê çavkaniyên îslamî çêtir bû. dijberan - ji kalîteya perwerdehiya wî re rêzgirtin e du malbatên navdar ên şêxan, Talebanî yên girêdayî Qadirî û Barzanîyan bi Neqşîbendiyan re. Mela Mistefa Barzanî û Celal Talebanî, serokên sereke yên neteweperwer, bi xwe ne şêx bûn, lê yên berê bi taybetî deyndarê kevneşopiya malbata xwe bûn

rola olî. Pêşengê herî girîng ê neteweperwerê kurd ê başûr ê salên 1920an, ku heta

xwe padîşahê Kurdistanê îlan kir, Şêx Mehmûd Berzincî bû serokê herî mezin malbata bibandor a şêxên Qadirî. Hemdemê wî, Şêx Se`îd, ku pêşengiya kurdiya yekem kir. Serhildana li dijî rejîma Atatürk a li Tirkiyeyê, neqşîbendî bû û her wiha herî zêde jî serî hilda rêberên herêmî yên girîng di vê serhildanê de. Yekemîn serhildana kurdan a neteweperwer kesayet ji aliyê şêxekî din ê Neqşîbendî, Ubeydullahê Nehrî, li Hekariyê di sala 1880 de hat birêvebirin.

nîvê sedsalê piştî serhildana Ubeydullah, di serî de şêx bûn ku pêşkêş kirin rêberiya tevgera kurdî ya destpêkê. Berê jî car caran şêxên xwedî bandoreke mezin a siyasî li Kurdistanê hebûn. lê ji

nîvê duyemîn ê sedsala nozdehan em dibînin tarikat şêx herî zêde derdikevin pêş çîna girîng a rêberên siyasî. Ev yek rasterast bi guhertinên siyasî ve girêdayî ye

jîngehê, ku di encamê de bersiva emperyalîzma ewropî bûn. Osmanî Hikûmetê di bin zexta Ewrûpayê de dest bi siyaseta reforma îdarî kiribû.

şikandina mîrnişînên kurdan ên berê yên nîvxweser û cara yekem anîna mîrnişînên kurdan qada di bin kontrola rasterast ya navendî de. Piraniya eşîran berê beşek ji yek ji wan bûn mîrnişînan, da ku nakokiyên wan ji hêla desthilatdarek bilindtir, mîrekî Kurd ve were kontrol kirin, ku dikaribû eşîran ji bo armancên leşkerî jî bike yek. Bi windabûna van re

mîrnişînên giştî, civaka kurd di nav eşîrên nakok û dujminatî de belav bû. Ew tenê kesayetên kurd ên ku desthilatdariya wan ji sînorên eşîran derbas bû, şêx bûn.

Rast e hin êl bi tevayî peyrewên şêxekî bûn, lê piranî

Şêxan peyrewên xwe ji zêdetirî yek eşîretan digirtin û yên jêhatî ava kirin xwe li ser sînorê di navbera du an zêdetir eşîrên girîng.

Faktorek din ku di mezinbûna mezinbûna şêxan de di serdema navîn de rolek lîstiye.

Sedsala nozdehan çalakiyên berfireh ên mîsyonerên Ewropî di nav Xirîstiyanan de ye

hindikahiyan, ku bû sedema nîgeraniya li ser mebestên nepenî yên Ewropiyan li herêmê. Ew

Reaksiyona dijî xiristiyanî û dij-ewropî jî hestên îslamî teşwîq kir û bi vî awayî helwesta şêxan xurt kir.

Bi taybetî jî Neqşîbendî bû

tarikat ku sûd ji van guhertinan girt, ji ber ku ew bû ji Qadirî pir dînamîktir. Di terîqeta dawî de meqamê şêx bû mîrasî bû û ji aliyê çend malbatan ve hatibû desteserkirin. Neqşîbendiyan vê dawiyê tecrûbe kiribûn

vejîna bi çalakiyên karîzmatîk Mewlana Xalid, Kurdekî ji nmûneyek berbiçav di sedsala heftemîn de kurteyek argumana bi hûrgulî hatî pêşve xistin in Axa, Şêx li ser dewletê.

Herêma Silêmaniyê ku li Hindistanê di şaxeke reformxwaz a nîzamê de hatibû destpêkirin û di navbera vegera wî di 1811-an de û mirina wî di 1827-an de, li ser şêst de hate tayîn kirin xelîfes li seranserê

Rojhilata Navîn, nîvê wan li Kurdistanê ye. Di piraniya rewşan de ev xelîfe, ku Mewlana Xalid

Desthilatdar bûn ku bi serê xwe wek şêx tevbigerin, ne ji malbatên şêxî bi xwe bûn; Bi vî awayî yekdestdariya malbatên şêxî yên damezrandî hat şikandin. Gelek ji Şêx ya Xalid xelîfes xwe tayîn kirin

xelîfes bi dorê da ku di nava çend dehsalan de hemû Kurdistan ji aliyê tora şêx û xelîfeyên Neqşîbendî ve hatibû dorpêçkirin, ku hinek ji wan hatin serdestiyê. bandora siyasî ya berbiçav. Şêxên kurd, bi gelekan bi qasî ku li ser zincîre û li ser nimêjê rehet bûn û tivingên xwe bi dest xistin wek roziyên wan bi xwe bawer. Mirovên weha bûn ku bûne serok an jî pêşengên vê rêxistinê

tevgera neteweyî ya destpêkê. Tevna Neqşîbendî xwe bi seferberiyê nîşan da hejmareke mezin ji mêrên ji eşîrên cuda ji bo çalakiya hevpar. Şêx û Dewleta Nûjen Piştî serhildana Şêx Seîd, dewleta Tirk her tişt qedexe kir

tarîqat, qedexeyek ku hîna ye

bi fermî di meriyetê de ye. Di van salên dawî de jî çapemenî car caran behsa serdegirtinên polîsan dike malên ku nepenî tarikat civîn tên lidarxistin. Di salên 1930 û 1940 de kontrol pir bû bi rastî teng. Her çend temrînên mîstîk ên ya tarîqat

diviyabû ku were sekinandin (an jî herî baş bi dizî di derdorên pir biçûk de dihatin meşandin), şêxan qedrê xwe di nav wan de winda nekirin

gelî. Piştî Şerê Cîhanê yê Duyemîn li Tirkiyeyê sîstema pirpartîtî ji nû ve hat destpêkirin. Serokeşîr û şêx ji bo partiyên siyasî bûne dengdêrên girîng. Ew Partiyên siyasî di demeke kurt de dîtin ku ne mimkûn e ku di hilbijartinan de di nav kurdan de biserkevin parêzgehên bêyî piştgiriya şêx an serokeşîrên hêzdar. Di berdêla teslîmkirina

şêx dikarin ji navend, parêzgeh an jî dengên alîgirên xwe bixwazin

hikûmeta herêmî. Vê yekê di encamê de alîkariya wan kir ku patronajê belav bikin û hêzdartir ava bikin pêketînî. Pêvajoyê bi awayekî eşkere eleqeyeke mezin di rewşa heyî de da wan; her çend hin

ji şêxan dibe ku hestên neteweperestiya kurd hebin, ew ji guhertinên radîkal hişyar in.

Tifaqên bi partiyên siyasî re li ser bingehên pir pragmatîk têne kirin û hene ti pêwendiya xwe bi helwesta siyasî ya partiyan re nîne. Di nihêrîna pêşîn de hin hevalbendî ne

sosret: wek nimûne neviyên neteweperwerê kurd Şêx Seîd tevlî vê yekê bûne. îhtîmala partiyeke weke Partiya Çalakiya Neteweperest a faşîst pan-turk, weke gelek partiyên din ne pêkan e

Şêxên Neqşîbendî li Meletî-Elazê

ığ Herêm. Endamekî dî yê şêxlîyekî navdar Malbata ji Kurdistanê S. Ahmet Arvasî bû yek ji îdeologên sereke yên tirkan baskê rastgir ê neteweperest û dijberekî tund ê cudaxwaziya Kurdan e. bBngeheke îslamî ya kevneperest bide neteweperestiya tirk. Mîna gelek berê Nivîskarên netewperestên tirk, Arvasî, kurdan wek tirkên xwînxwar îlan dike. Berê di sedsala 20an de, endamekî din ê heman malbatê, Şêx Şefîq Arvasî, di nav neteweperweriya kurd de rolek aktîf lîstibû hejînî

Bi zêdebûna hêza xwe ya siyasî re, çend şêx dîsa bi eşkereyî dest bi kar kirin mamosteyên mîstîk. Neqşbendiye dîsa di tirkî de bûye hêzeke girîng sîyaset. Gelek şêxên li Stenbolê di asta herî bilind a siyasî de xwedî bandor in (baş e Tê zanîn ku têkiliya malbata Serok Özal bi Neqşîbendî heye), lê hinek ji wan kurd in şêx di nav endamên çîna navîn ya jêrîn de li seranserê welêt xwedî bandor in. Li Iraq û Îranê tarîqat qet nehatine qedexekirin, lê şêx bi awayekî paradoksî tune

Hêza siyasî ya ku hevkarên wan ên li Tirkiyeyê bi saya pergala siyasî ya lîberal heye va. Şêx Mehmûd Berzincî yê Silêmanî û Şêx Ehmed Barzanî yê Barzan in Bakurê Iraqê di salên 1920-an de rêberên gelêrî yên berxwedanê yên li dijî Brîtanyayê bûn. Piştgiriya ku wan stendin, bi qasî ku li ser hestên neteweperestiya Kurd bû, li ser kevneşopî jî bû dilsoziyên olî; Birayê Şêx Ehmedê biçûk, Mela Mistefa, kesê yekem bû Kurd li ser platformek tenê neteweperestî yek kirin. Di nav kurdên ku Iraqî

Hikûmeta ku ji bo şerê Barzanî û neteweperestên wî bi çek û bedel dane, em hevrikên kevneşopî dibînin Malbata Barzanî, bi taybetî hevrikê şêxê Neqşîbendî yê Bakurê Iraqê, Şêx Reşîd. Lolan. Li başûrê Kurdistanê şêxekî ji malbata Barzincî, Şêx Ebdulkerîm Krîpçîna, li dijî tevgera kurd bi hikûmetê re hevkarî kir. Ev şêx, lê belê hêdî hêdî bandora xwe ya li ser nifşê ciwan winda kir û ket nav negirîngî. Di nîveka salên 1970yî de, dema ku min kir, şêxê herî bibandor ê Başûrê Kurdistanê bû karê meydanî li wir, Şêx Osman yê Tawela li navçeya çiyayî ya Hewramanê bû. Ew

li ser sînorê Iraqê zêrevanê malbateke şêxî ya girîng û dewlemend bû. Piştî ku

Derbeya populîst a çep a Albay Qasim di sala 1958an de ew jî wek gelek kesên din reviya Îranê.

axa û serokên eşîran. Bi desthilatdarên împaratorî re têkiliyên dostane danî, ku destwerdana herikîna mêvanan, biyaniyan û herwiha Kurdên Îranê û

Turcomans. Li pey wî bi piranî gundî û bajarvanên feqîr ji her derê pêk dihat Başûrê Kurdistanê. Dema ku şoreşê Şah anî û rejîmek şîî bû

Şêx Osman, ku temenê wî ji heftê salî zêdetir bû, li Tehranê ava kir

tevgera xwe ya dij-şoreş, ya Supahi Rizgari "Artêşa Rizgarîxwaz" Çekdar û Ji aliyê Iraqê ve dihat fînansekirin, belkî ew artêşa derwêş a dawî bû, ku bi giranî ji şêxan pêk dihat şagirtên Hewramanî. Hêzeke şerker a pir bibandor îspat nekir; berxwedana li dijî Hikûmeta navendî û hêzên cuda yên Şîe li Îranê zû bi tevahî ji aliyê desthilatdariya Îranê ve hate serdest kirin du rêxistinên laîk,

Komala û ya Partiya Demokrat a Kurdistana Îranê, Piştî çend sal û şûnda bi tevahî ji hev belav bû û şêx berê xwe da Ewropayê, paşê çû Erebîstanê Ji ber van bûyeran bandora wî li Başûrê Kurdistanê kêm bûye. Ne hemî tarikat şêxên Kurdistana Iraqê û Îranê bandora wan kêm bûye, lebê. Îstîsnayek girîng jî Şêx Mihemed Xalid Barzanî kurê Şêx e. Demek dirêj bû ku ji Mela Mistefa û yê wî dûr ketibû û ne diyar bû kurên ku ew ji sala 1975-an vir ve li sirgûniya Îranê di nav derdora wan de dijî. Di nîvê salên 1980-an de ji nişka ve li ser sehneya kurdên îraqê wek serokê hêzeke gerîlla ya ku xwe bi nav kir de xuya bû Hizbullahên Kurdistanê û soza derxistina partiyên çep ji bav û kalên şêx Herêm. Rejîma Îranê her çendî piştevaniya (Iraqê) didomîne. Kurdistan Demokrat Partî kurên Mela Mistefa Barzanî, ji bo ku di nav îraqiyan de ava bibe, gelek hewl dan Partiyên Îslamî yên Kurd ku ji Tehranê bi hêsanî tên kontrolkirin. Ji cûrbecûr wan

şêx Mihemed Xalid yê herî pêbawer bû ji ber ku dikaribû îdîa bike

desthilatdariya kevneşopî ya malbata wî. Bûyin pêşmerge

di nav penaberên kurd de hatin bicihkirin Îran dilsozê malbata Barzanî ye. Bi comerdî bi çek û fînanse ji aliyê Îranê, şêx ve

rêxistinê xwe wek hevrikek cidî ji pismamên xwe re nîşan da.

Partiya Demokrat a Kurdistanê û ji bo çepgiran tehdîdek rastîn e pêşmerge yekîneyên li herêmê. Yekane pêkhateya îslamî bû

di nav kurdên îraqê de ku hebûneke wan ji demkî zêdetir bû. Her çend qet nebe jî serdest e, hê jî hêzeke ku tê hesibandin.

Hêza leşkerî ya rastî ya Hizbulaha Şêx Mihemed Xalid heta niha ne diyar e. girêdayîbûna bi Îranê ne zelal e. Hevpeyvîna yekem a çapkirî ya ku ez jê pê dizanim di van demên dawî de hatiye çêkirin

Hin bawerîyen arîstoqrat bi awaya nebawerî hewl didin, şêx têxe hundir terorîzma islamî ya li Tirkiyê tê îdiakirin û kêm ronahiyê dide çalakiyên wî li Kurdistana Iraqê.

Di destpêka salên 1920an de Seîd ji tevgera neteweyî ya kurdî ku tê de bû şikand ji baskê ne-cudaxwaz bû, û xwe spart nivîsandina xebata xwe ya mezin Risale-î Nur (Rêza li ser Ronahiya [Îlahî]). Ev rêzek nivîsarên bi dirêjahiya cihêreng li ser cihêreng e mijarên exlaqî û olî, li ser xewn û xeyalan, bi tundî mîstîk bi awazek, û bi Tirkîyeke xwerû û kevneperest hatiye nivîsandin. Ew bû metna pîroz a Seîd hejmareke zêde ya şagirtan, ku bi navê wan dihatin naskirin, "Şagirtên Ronahî." Tevgera Nur'anî, tevî çewisandinên ji aliyê dewletê ve, her ku çû hejmara wan zêde bû û niha li seranserê Tirkiyê çend milyon şopînerên wî hene, tirk û kurd jî.

Nurcûs belkî di nav Sunniyên cihêreng de yên herî tolerans û herî vekirî pêk tînin Tevgerên Misilman ên li Tirkiyeyê û ji destpêkê ve xwe bi xwe diyar kirine helwesta erênî li hember zanista modem. Ev nayê wê wateyê ku di nav şagirtên vê yekê de tevgereke mezin li vir û wir komên fanatîk nînin. Ev îronîk e, ji Se`îd re hatiye dayîn redkirina fermanên sûfî ji aliyê Nursî ve, ku tevgera Nurcîyan bi xwe hinek ji

taybetiyên avahîsaziyê yên tarikatê, bi rêxistinbûna hiyerarşîk a li ser bingeha nêzîkbûna ji masterê dereng û dereceyên destpêkirinê di nehêniyên nepenî yên nivîsarên mamoste de. Min jî hev dît Nûrcûs di nava kurdan de ku ew jî Neqşîbendî bûn. Heya niha di nav tevgera Nur de çend meylên cuda hene ku ji wan derdikevin. Nêrînên nakok ên li ser helwesta siyasî ya ku divê tevger bipejirîne. Di nav kurdan de Nur'an di salên 1980-an de meyleke neteweperest a nerm derketiye holê ku navê xwe bi navê

Medreset-a-Zehra, zanîngeha ku Seîdê Nûrsî xeyal dikir ku li Kurdistanê ava bike. Ew li ser rola Se`îd di tevgera kurdî ya destpêkê de, ku Nurcoyê fermî bû, tekez dikin

berdevk demeke dirêj di nav bêdengiyê de derbas bûn. Ev kom xuya dike ku bi nisbeten baş temsîl dike- ciwanên bajarî yên xwenda yên ji binemala Nurju. Derketina netewperestiya kurd li ev derdorên îslamî ne bûyerek awarte ye.

Em di yên din de pêşveçûnek paralel dibînin. Komên misilman ên di nav kurdan de, tevî helwesta îslamî ya îdeal ya ne-netewperest.

Di nav kurdên Îran û Iraqê de, tevgerên siyasî yên îslamî tu carî zêde bi dest nexistine pêketînî. Yekser piştî şoreşa Îranê, beriya ku partiyên siyasî xwe bi dest bixin

bi rêxistin, kesayetên olî weke berdevkên Kurdan derketine holê. Ev bê guman bû bersiva rolê ku ulmayên şîe di şoreşê de û piştî wê leyistin û nîşan nedan a

ji nişka ve zivirî ser olê. Ji van kesayetan yê herî navdar Ezeddîn Hoseynî bû Mehabad, memûrekî olî yê ku ji olperestan zêdetir weke netewperestekî diaxivî û ku xwe bi çepên radîkal re hevalbend kir. Siyasetmedarê îslamî yê eşkere Ehmed bû Moftîzadeyê Senendajê, yê ku bi şîeyên lîberal ên derdorê re li hevkariyê geriya. Şerîf Mêrdîn,

Ol û Guherîna Civakî Li Tirkiye de Doza Bedîuzzeman Seîdê Nûrsî li ser tevgera Nur'an dibîne.

Partiya Demokrat a Kurdistanê

li Îranê (KDP-I) û Komala xwe li hev kirin û gel bi rêxistin kirin. Hoseini

piştgiriya girseyî ya destpêkê winda kir lê ne sempatiya gel. Bişopandina kesane ya piçûk ew girt dema ku artêşa Îranê û Muhafizên Şoreşê ji nû ve dagir kirin, beşdarî çalakiya gerîla bû

Kurdistan. Ji nîvê salên 1980yî vir ve li sirgûniya Ewropayê dijî. Qedera Moftîzade zêdetir bû trajîk. Ew pêşî bi kurdên netewperest ên wî bajarî re ket, ku di nava wî de şengalê xwe didît Tehran, û piştre jî bi rayedarên Îranî re, ku ew bi têra xwe hevkar nedîtin. Di dema nivîsandinê de (1991) nêzîkî deh salan di zindaneke Îranê de ma. Va

Niha di nav Kurdên Îranê de rêxistin û meyleke girîng a Îslamî nîne û

Xuyaye ku ji tevgereke wiha re jî tu piştgirîya potansiyel tuneye.

Weke ku berê jî hat gotin, desthilatdarên Îranê yên piştî şoreşê gelek hewl dane ku ava bikin Rêxistinên îslamî yên di nav Kurdên Iraqê de, lê ev pir bi ser neketin. Va ji aliyê Abbas Şebek, hevkarê berê yê Talabanî, û ji aliyê Necîb ve pêkhateyên piçûk bûn.

Barzincî, endamekî kêmtir navdar ji malbata şêxlî ya navdar, hem fînanse û hem jî çekdarî ji aliyê Îranê ve; lê tu carî jî zêde nebû. Yekane hêza girîng Şêx Mihemed e

Hizbulaha Kurd a Xalid Barzanî, ku bi dilsoziya kevneşopî ya ji şêx re bi hev re têne girtin Barzan ji îdeolojiya Îslamî. Tevî ku gelek kurdên îraqê misilmanên dîndar in, îslam in bi vî rengî ne hêzeke mîtîngê ye. Li Kurdistana Tirkiyê rewş cuda xuya dike. Di salên 1970 û 1980 de Netewî Partiya Rizgarî û şûngirê wê, Partiya Refahê, her du jî bi awayekî eşkere siyasî Îslamî ne

partiyan, bi berdewamî ji sedî 20 an jî zêdetir li parêzgehên kurdî rapirsîn kirin, ku ev yek pir li jor e

navînî neteweyî. Ev nayê wê wateyê ku heman rêjeya bilind ya Kurd îdealên siyasî yên Îslamî qebûl kirine. Ji ber ve yekê panî çînek cihêreng temsîl dike berjewendî, ya esnaf û karsazên bajarokên piçûk ên ku di nav de yekbûnek bêkêmasî dibînin. Aboriya Rojava weke xeteriyeke jiyanî ye. Ji ber vê yekê xwezayî ye ku ew piştgirîyek bihêztir werdigire li herêmên ku ji hêla aborî ve paşdemayî ne. Ya duyemîn jî, partiyê her tim xwe ji vê yekê dûr hiştiye Helwesta şovenîst a tirkan a li hemberî kurdan ku hema hema hemû siyasetên din diyar kiriye partiyên li Tirkiyeyê. Bi ser de jî, reftarên dengdanê yên kurdan pir caran zêdetir girêdayî ye

têkiliyên patronajê li gorî motîvasyona îdeolojîk. Dengek ji bo Partiya Refahê nayê pêwîstî bi dengekî bi zanebûn îslamî ye, lê berovajî vê yekê gelek misilmanên dilsoz deng dane ji bo partiyên din. (Piraniya şêxên kurd, û her weha Nûrciyan, wek nimûne, hevalbendî

xwe bi partiyên din re.) Pîbenndîya siyasî ya bi Îslamê re di nav alîgirên nepenî an de herî zelal e komên îslamî yên nîv dizî. Nepeniya wan peydakirina pêbawer zehmet dike

agahî li ser van koman.Di dawiya salên 1970-an û destpêka 1980-an de, xuya ye ku di bin bandora şoreşa Îranê, komeke demkurt hebû ku şêwaza xwe ya îslamî dikir

Artêşa Rizgarîxwaz bi hin alîgirên li Tatwan û navçeyên Êlihê. Xwendekarên dibistanên ji bo karmendên olî (îmam-hatip liseleri) dibistanên dewletê yên li gelek bajarên kurdan hene) torên nefermî yên islamiyan ava kirin radîkal, ku wan gelek ciwanên din ên bajarî jî kişandin nav wan. Di nîvê duyemîn 1980 de van komên islamî li hemberî vê yekê zêdetir nasnameya xwe ya kurdewarî tekez kirin Operasyonên artêşa Tirk li Kurdistanê. Li gelek cihan têkiliyên destpêkê yên dijber di navbera komên islamî û Marksîst PKK (Partiya Karkerên Kurdistanê), ku heye Ji sala 1984’an û vir ve şerê gerîla yê tam pêk anî, gelekî bi dilgermî bû. Di nav kurdên Tirkiyê de pêkhateya herî mezin a îslamî ya niha Partiya Îslamî ye of Kurdistan (PIK, Partiya Îslamiya Kurdistan). Ew neteweperwerê Kurd e û hem jî Îslamî ye - bendên partiyên Îslamê ji Kûrdan rêsîne. u piştgirî li cihên wek Batmanê (ku ew jî keleha Partiya Refahê ye) û li navçeyên bi dîroka rûbirûbûna Sunî û Elewî weke Meletiyê. Ne mimkûn e ku ev yek Partî dê di demek nêzîk de rolek girîng bilîze, her çend hin gotarên bi tirkî jî werin nivîsandin

çapemenî hewl da ku wê wekî rêxistineke çekdar a xeternak bide nasîn. Li gorî laîk Partiyên weke PKK an yên din, pêkhateyên çepgir ên gelekî lawaztir, potansiyela seferberiyê PÎK gelek kêm dimîne.

Encam: Îslam û Netewperestî

Îslam bû faktora ku Tirk û Kurd piştî Şerê Cîhanê yê Yekem li hemberê hev kir serketiyên kafir û xiristiyanên herêmê (ermenî û yûnanî). Gelek kurd bi dilxwazî birindi nava tevgera Kemalîst de cih girtin ji ber ku ew tevgereke misilmanan li dijî nemisilmanan bû.

Dema ku Mustafa Kemal (Atatürk) piştî damezrandina Komarê Îslamê ji text daxist Tirkiye, bingehê yekitiya Tirk-Kurd xera kir. Ji hev veqetandin zehmet e Di serhildanên pêşî yên li dijî rejîma wî de hesta kurdewarî û îslamî, lê pê ve girêdayî ye Îslam di van serhildanan de, bi gelemperî, şiklê girêdana bi serokekî îslamî girt

terîqetek şêx. Û îro jî wisa ye. Olîtiya kurdên (sunnî) herî zêde di wan de tê xuyakirin dilsoziya bi şêx re. Di Îslamê de herikînên modernîst û bingehîn ciddî nebûn pêşketina di nava kurdan de. Yek tevgera ku wekî modernîst dest pê kir (bibe ku ew a cureyekî xweser), tevgera Nurcu, di nav Kurdan de bûye wek terîqet sazûman. Birayên Misilman û tevgerên mîna wê yên neo-fendamentalîst tu carî bi ser neketin

Bandora di nav kurdan de u bandora îdeologên misilman ên şoreşger ên Îranê jî heye sînorkirî bû. Di nav Kurdan de yekane koma girîng a ku Îran piştgirîya wê dike ev e ji şêxê Neqşîbendî, Mihemed Xalid Barzanî. Di sala 1980’î de dema ku artêşa Tirk dest danî ser sê metirsiyan Dewleta Kemalîst: komunîzm, cudaxwaziya kurdan û radîkalîzma îslamî xav kirin. Di Adara 1990 de zêdetirî sîh endamên Partiya Îslamiya Kurdistanê hatin girtin û çend çek hatin girtin. Li Stenbol, Enqere û Meletiyê di serdegirtina polîsan de hatin desteserkirin. Çapemeniyê ji girtiyan re got “Îslamî terorîst" û îdia dike ku PIK'ê ragihandiye cîhad

("şerê pîroz") bi armanca avakirina dewleteke serbixwe Kûrdîstan li ser esasên îslamî ya Cumhuriyet tewirrî. Piştgiriya çalakiyên îslamî yên nerm ku berê hatibûn qedexekirin ji wan re xuya bû

baştirîn rê ji bo şerê du metirsiyên berê û pêşîgirtina li radîkalbûna ya sêyemîn. Bi zextên tund ên çep û neteweperestên Kurd re, ev polîtîka rastî pêk hat di encamê de bi giştî bêpolîtîzekirina civakê û bi giştî zivirîna olê. The mayînde Lê belê di navbera hêzên çekdar û Kurdan de rûbirûbûn û zexta fîzîkî ku tu malbateke kurd jê bêpar neman, bû sedema bertekeke tund a neteweperestiya kurd. Dema ku radîkalên misilman ên destpêka salên 1980-an girîngiya etnîsîteyê înkar dikirin, piraniya Dixuye ku îslamiyên kurd jî bûne neteweperest. Ji aliyê din ve di konma neteweperestan de, PKK jî di nav de, dev ji helwesta xwe ya quretî ya berê'a li hember Îslamê berda. wekî hêzeke civakî ya girîng, potansiyel pêşveçûne...

berhevkirin; miro z.l.

0 notes

blogamiro · 2 years

Text

westiyam ji mezinkirina tiştên piçûk

baweriya bi mirovên xelet û ji poşmaniyên dirêj bêzar bûme.

êdî jî hezkirinê jî heznakim

tenê dixwazim ji hertiştî dûrkevim

1 note · View note

blogamiro · 2 years

Text

ji bo bîranîna berjin demirkaya

şeve û heyv heye.

bêdengiyek xeniqî,

tenêtîyek belabêdawî,

tarîyek avahî,

di şeva rut u tarî de,

xemgîniyê bi hêviyan dipêçim.

erdê sar,

hêrsek har,

bêdengiyek dijwar,

sitêrik dibiriqin di bin siya hîvê de

xemê xwe veşartîye,

bêdengî bilind dibe

siterikan hîv hembez kir

min herdu kirin paşila xwe

ezman bi erozyona serdemên kevnar,

ji tozê fetisîye,

ji toza sivik u ejbar

ronahî jê diherike

di bin ax a kewn u pîr de,

mîm bişiqite xuya dike.

li heyvê digerim,

ger çavên xwe ji heyvê bizivirînim, wê ezman biqelişe

wê siterik werin xarê

û di dilê min de biteqin

wek bi giranîya çira reş,

min li pey xwe bigerîne

û wenda bibe.

nebawerim erd ya mine

yan qada mîn asa bilind

bêbawerim ji xaliqan,

zarok pe dimejin,

hîv jin'ek sipehîte,

di nav tayên porê min de,

lê dinêrim dûr dikeve.

hesan nake min bipeçe

rû bi rû be dur e,

hîvê çavên min rizgar kirine

mesat lê da herdu yan jî kor dike

dizanim,

ger çavên xwe ji hîvê dûr bixim, cewnan nabînim

wê bilbil ji min bireve.

ger bi çavên xwe nebînim,

wê dilê min qul bibe

di kêşana gravîtê de bişewite.

bibe dixan,

û li asê belav bibe

ger çavên xwe ji hîvê kaş bikim,

wê sitiran biqede,

we li min dijminatî bike

û ji min evînê bihêle

di ezmanê bêbin de li bêdawîya hîve digerim,

girseyên min wenda bune

bi tillî u peçîyan atomen xwe de diteqînim.

nebe her kes here,

u ez tene bimînim.

li hîvê dlnérlm

ger çavên xwe ji hîvê bidizim,

wê di qada mayinan de biperçiqim,

wê laşe min ji hestî bişiqite

bibim koşbare ax'a bênav.

hîv min dizê

min mezin dike

min dikuje

u dîsa diweledîne

bi ronîyê dixemlîne

u di bêdengiyê de dixeniqîne

û radizê.

şeve û hîv heye.

her der, her tişt di bêdengiya mirinê de

dengê ji bêdengîyê bêzar

asê ji siya xwe har

mêşhingiv bifirê ketin

kirasên xwe qelaštine

xwe ji siterikan veşartîye.

û b'a heye,

pel ji daran dileqin

hejandina baskên perperokeke dibihîzim,

bi bahozên bêxwedî re çun.

şeve u hîv heye.

li hîvê digerim

di kuranîya tenê u sar de,

çavên min bune dîwana siterikan

serê xwe li ber hîvê ditewînim.

u derdikevim ser zinarekî bilind

xwe direjî ezman dikim

ji bo xwe li dojehê cîh dijmêrim.

dizanim,

ger çaven xwe ji hîvê birevînim,

dimirim...

0 notes

blogamiro · 2 years

Text

Şeva Çar'an

agirê hesreta dawî hat pêxistin

mil bi mil li her derê cîhanê hatin ba hev

dansa çirûskê listin

şahi di hişê xwe de dijîn

li çîyan şer dikin

di zindanana amedê de girtîne

çar heval çar gurçik

ji bêbextîyê parî parî

......

nalîn e, kaniya zilan jan dikele

gola licê ji çemê dêrsimê helbest dixwîne

legengên kela amedê bûne efsane.

di şeva çaran' hezkiriê ji agir didoşin

çi zindan çi girtî

çi şer çi fîşek

çi çekdar çi çîya

kî dibêje zehmeta darvekirina ji destê neyar çawa tuje hevalno?

kî dikare bi şerma xiyanetê re bijîn

u di nav ava bêrûmetiyê de xelaq bibin?

li ber unîforma dakirker kîjan lawên bavan coken xwe dirawestinin?

kî tillîya xwe daveje mejiy�� xwe vedireşîne?

li ber tava havînê qîret dicemide

u parî parî

deng her şev dibû mwhrican

tasek av- ji bo xatirê pariyek nan

peşka bêbextîyê li şevê jetîye

hestiyê mirov şille hevalno

yên ku dilê xwe didin têkoşînê,

ma bi xiyanetê li hevalê xwe dixe?

zîndana amedê kilama ji dengê zincîre ye

bi her gotinê re qêrînek bilind dike

di her nota'n de hezar hêrs

ji beytek de çar serhildan hilanî

di her êhêje helbestan

banga govende dikin

devê dagirker ji xwînê xemilîye.

yek bi yek, dema ku qesrên namûsê têne hilweşandin

îxanet di dilan de şax dibe,

tekošerên di kesayetê de mejiyê xwe dikolin bi destên xwe diavêjin dijmin

guh nadin dengê feleqa dijminên xwe,

di esaretê de behsa azadiyê dikin

devê xwe negire hevalno nerawestin

- bila gotina we xurt be

li ser zimanê azadiyê bimînin

serê xwe netewînin çavên xwe vekin li ser azadîyê biaxifin

her ku bêhêvîtî dikeve ser sînorê berxwedanê

êş'ek di nîvê dilê asê de maye,

wargeh bêdenge,

taybet wendabuye

hêviyên ax'an li ser nivînan peritîne,

her gav ber bi paş ve diçe,

Li ser agirê ku tê pêxistin baran dibare

Destanek nayê vegotin e

ne gotinek

ne jî sazek

bi qamçiyan

bi dar û zincîran dibezin hev

mirî bi şev li ser lingên xwe dimînin

xwe bi betaniyên xwînmij de dipêçin

di her berxwedanê de bi tabûtên puç de derdikevin.

hêsir tevlî dengên zılgıtê dibin

destên keçan di hembêza wan de dimîne

çavên dayîkan bi têlên bixur girtîne

bêdengiyek jan, bi destê dilan digire

ava Dîclê tîbûnê ditemirîne,

teyr baskên xwe dişikînin,

û jenosîdê cil û bergên xwe li xwe kirîye

xuya nake ji rengê mîratê

tenê ji çeperên zindanê de tê dîtin

zarokek bênav di hucreya xwe de mezin dibe

dilê xwe ji kawa

çavên xwe ji heqqîyê

li lûteyên çiyan agir pêxistîye

ji tirs u tofa çîka di awirên zarok de,

îxanetê xwe di tarîya zindanê veşdişere

agir ji tarîtiya zindanê re pêdivî ye,

ji bo şikandina çerxa zivirîna xiyanetê,

ji bo rûbirûbûna mirinê agir rêhevalekî pêwîste

Tariya zindanê di kêliyekê de diqelişe

dîwar ji bêdengîyê dihejin

şujinên hesin ji ronahiya newrozê dihelin

dîroka dayîkan tê ziman:

Ey zarokên agir û rojê

ku dengê hişmendiyê di dilê me de ye

ala'yên baweriyê di çavên me de li ku ne

nahêlim hun dev ji vê yekê berdin

we her saniyek de, salekê di hucreya xwe de çêkirin

Ji bo ku agir reşnebe, me agir bi wexist.

ger agir vemire, em çi bikin jîyanê.

hun biśewitin zarokno

ez di Newrozê de çavên we maçdikim

dilê xwe didim we

al'an ji bo we nîvbilind dikim

çiyan qul dikim

û ji hevalên we re rê vedikim.

xebera mirina we gel qir dike,

azadiya we ya di tariya zindanê de, ronahîyê ji hulma tavê difetisine

Ey yên ku ji vî şerî hez dikin

yên ku di şûna ser de sonda didin

Yên ku di sermayê re derbas dibin û surê nadin

tarîtiya zindanê bişkînin

dîwarên xiyanetê bînin xwarê

rêberê xwe di şeva newrozê de

biśewitînin

agir berdin laśê wî,

bila ji zivistanê re bibe mizgînîya biharê

hêsirên ji çavên we diherikî paqijbikin

dijmin dibêje bila biherike

ba.

girî ji bîrkin

çavên xwe birijînin

hêsirên xwe biqusînin

miirîne hun,

hun édî di dilanê de sitrana çerxa şoreşene,

hun al'a ya

rawestgeha li ser rêya heqîqetêne,

hun di di tarîyê de, agirê rêberiyêne,

zilgîtên ji bo we tê avêtin wê rojê cuda ne

ji mirina roja cejnê de hez bikin,

ew roj evîna nemiriyê ye

maçên bê deng yen ji lêvan dişiqitîn

destên ji destan derbas dibin

şîn ên bi śanî guherîne,

bi dizî di wargeheka dayîkan de,

ji bo xatirê we hatin axaftin.

tevahiya şevê bi hûrgulî nîqaş kirin

we ji zindanê li çiyan xist

ji çiyayan heta bajaran

reng dida kulîlkên li ser çiqilan,

di çeman de kefên herî geş li seranserê welatê we geriya,

têl neşikestî di qamîşê de,

Peyvên ku di ziman de bêdeng dimînin,

bûne stran di zindanê de.

dilên di bin zextê de,

destên girêdayî,

laş li benda xwe sekinî

Tê xwestin ku agirê sê kibrîtan vemire,

Tê xwestin ku bawerî veguhere xiyanetê,

ramanên di zincîran de

ji evînê tê xwestin ku kelepçe bike,

ava azadiyê di dilan de diherike,

dema ku hûn wê bibînin tê xwestin ku xayînî raweste

di şexsê unîforma qirix'ek de,

tê xwestin ku zilma zaliman neyê tesbîtkirin.

zindî, mirîyan guhdardikin

mirî bêdengin

zîndan gor'a bêbinî

qêrîna bêdeng serîhiltîne

bi hezaran hêrs ji devan vala dibe,

di hezar çavan de serhildan tijî dibe

Dengek dibêje ji min yek,

dengek dibêje sê kibrîtan bikin çar,

xwarina çar maçan

çar evînan bijmerin ji çar hêvîyan re,

li çar demsalan

li ser çar quranan

çar sitêrkan bikin šahed

li çar bahlifê bukan binivîsin

navê çar tekośîna

û bila di xewna mirinê de bibin agirê serhildanê

qawîš çarqate

lingê kursî qerse li ber wan,

dema ku dilê xwe didan teslîmbûna çuyînê,

Gotin ku pêwîst e agir bi zêdekirina wa were şewitandin.

Gotin ji bo ku bijîn divê ew li mirinê binêrin.

ger agir yek bi yek tê vemirandin,

Gotin ku pêwîst e agirê di laşan de zêde bibe.

wa her şev çok bi çok rûniştin

pêşî fêrî hezkirina mirinê bûn

û di mirinê de rengê nemiriyê dîtin

yên ku beriya biryarê li welatê xwe man,

pirsîn ku gelo di kulîlkên wan de çi kulîlk vedide

gelo jiyan û agir xewn bu yan?

na.

gotinên wa wek xewna pêşerojê

her çaran bi yekdengî heyrana xwe kirin

bi hezaran girtiyan

û hovîtî di xezeba xwe ya herî bi xwîn,

di dojeha mirinê de bihiştek ava kirin.

dema ku saeta xeniqandinê destpê dike,

gava dadgeh têne damezrandin

dema mirov cil û bergên xwe derdixin û li lêgerîna heqqî dikin,

gelo wê kîjan çûk li pencereya zindanê dakeve?

û dema ku cixareyên di nav tilîyandan dimelisin

gava šewata mirinê tîn dide,

gelo kîjan al li ser kela namûsê tê bilindkirin?

Yên ku ji sisîyan rebu kirbîta çaran,

wan xerabiya birçîbûn û feqîriyê dîtine

ji bo wa tu tijtek ji teslîmbûnê xerabtir nîne.

û yên ku teslîm dibin,

wa jî dizanibû ku sibe ji bo wa jî tune.

çaran xwe fesilîn,

ji her xerabiya herî xerab paqiš kirin

hemû tirsa di çavên xwe de ji holê rakirin

u bi hezaran zulm û sondxwarinê

Agirê Newrozê pêxistin û helbest gotin

navê wê rojê wek mîladê danîn

bi çar maçan testîq kirin.

çûk di hêlîna xwe de bistirê

kulîlk li ser şaxê xwe şîn bibe

Wan dît ku hewcedariya wan bi maçên nû hene.

Ger ew agir be û bişewite, hemû rastî pêdiviya me bi giyanên ku dema dişewitin u stranan dibêjin,

Pêdiviya wan bi kesên ku agir bi xwîna xwe pêdixin in.

Lehiyek nû ya serhildanê di zindanan de teqiya

mirin ceribandina lehengiya mirovan e

divê em mirinê di laşê xwe de xeniqînin

digihîje nemiriyê û dimire

divê bi kulîlkên kovî yên li çiyayan bên zêdekirin

mirina di dilopan de şîn dibe û dikene

kenîn tê wateya naskirina jiyanê

wargehan dema bêhna germa mirovan dikişîne

dikenin

tê wateya lehîkirina di çemên hişk de

tê wateya kenê di ziwatiyê de

biçe hevalê min biçe

nobedariya xwe bigire

îşev bimire

tê wateya rêveçûna nav nemiriyek ebedî

Gulan li ser çiqilan e

berberiya axê û reng di xwezayê de

bedewiya di baweriyê de û dem wê bê

çar rêheval wê rojê ketin hembêza biharê

wan bi çavên xwe daketina mirinê dîtin

kiras pênûs û saet

Ji bo bîranîna hezkiriyên xwe diyarî kirin

û dengê rohnî yê sê kibrîtan ji çar devan

çar çîken agirbun

çar birûskê dîn bûn

bêyî ku di vê tola xiyanetê de xeniqîne

berî ku doza wa bi dawî bibe

hun vê çerxa îxanetê bi canê xwe bidin sekinandin.

hunê alayên rûmetê li sîngê xwe tewl bikin

doza xwe têxin anîna kawa,

dilê xwe bidin ser agirên ku hun pêdikevin

di zindanê de rêya we ronî ye

Îşev sê maçan bi çaran bixin

u emê serdana we hemû legengan bikin.

di saet çaran de

çar can bi çar dîwaran hatine dorpêçkirin

hindir ji mirinê bêhn dide,

li der ve dîlana azadîyê

îşev 'şeva çaran e'

tenê agir dişewite

di çar sîngan de

li çar parçeyan belav dibe mizgînîya serhildanê.

çar stêrk hatine bahrv li ezmên

šer dikin bi agir re li ser rawestina îxanetê.

rêyên bextewariyê li ser we hat birîn,

we di zîndanê de bi mirinê re zewicîn.

mirin ji bo we azadiyê ye

hêza me kêlka şikestîye

Heftê Gulanê li ser salnameyê

hejdeh dikare li çaran dinêre

ji bo çaran hemû girtî di xewnek de tên bahev

çiya - kevir û zîndan bêdeng dimînin,

tenê çar rêwiyên azadiyê

wê şevê mafên xwe mirinê dipirsin

wa pirsî mirin bêdeng ma

ew mezin bun mirin piçuk ma

şerê wa bi dîroka mirovahiyê re ye

ji prometheus heta spartakûs

ji bruna heta che guewera

agirên kawa ne, piroza newrozêne

li ser sifra me runištine

bi canên xwe qedera me têr kirine

dengek diqêre agir ji zindanan bibin bajaran

bajar dibêjin em amade ne

kîbrît ji qawa xwe derket

dilê xwe agir pexist

dengê teqîna tenik û naftan

kes dest nede ji dengê wan

îşev tenê ji bo çaran

destaneke hezar salan,

dinivîsin li ser singê roja tarî

tîpa yekem bi zimanê zarokên arî,

yekî destpêkir çaran dawî hanî

çîroka lehengîyê ji zindanê ber bi gundan ve birêket

Ji çar agiran çar çirûsk

xwe avêtin çîyan

ji her çîyayek çar deng firîyan

li xasila xistin deng dan emberan

edî giyana bi agira vêxin

bila çavên eznawer vebin

bila şev bi ronahiyê bişewitin

bila dîrok ji nû ve dest pê bikin

çar hevalan li cîhanê belav bikin

ji agirê çaran zarokan jîn bikin

#şevaçaran #dörtler #zindanaamede

0 notes