raoul1999-blog

[raoul1999-blog]

Clean Bandit presents ‘Rockabye’: een ludomusicologische videoclip

Videospellen, waaruit ludomusicologie is voortgekomen, vertonen enige overeenkomsten met videoclips. Ten eerste worden ze allebei op een beeldscherm, televisie of mobiele telefoon, waargenomen. Bovendien spelen ze zich allebei in een virtuele wereld af. Enerzijds is deze aan de echte wereld gelinkt, omdat hier de virtuele wereld ontstaat en anderzijds liggen deze twee werelden juist ver uit elkaar, omdat er in de virtuele wereld dingen gebeuren die in de echte wereld weinig of zelfs nooit plaatsvinden. Daarentegen zijn de plekken van de virtuele werelden van videoclips meestal in de echte wereld terug te vinden, terwijl dit voor videospellen niet geldt. Bovendien zijn videoclips niet alleen maar spel, aangezien het erin spelen één van de werkzaamheden van een artiest is en deze vorm van spel dus ook in de echte wereld betekenis heeft, wat met de theorie van de toovercirkel tegenstrijdig kan zijn. Deze theorie, bedacht door Johan Huizinga, houdt in dat spellen zich in een afgezonderde wereld plaatsvinden <1>. Hierin krijgen de handelingen vervolgens betekenis. Videoclips hebben blijkbaar dus ook daarbuiten betekenis. Een ander noemenswaardig verschil tussen videoclips en videospellen is dat het verhaal in videoclips reeds bepaald is en de waarnemer er geen invloed op heeft, terwijl in videospellen de uitkomst door de waarnemende speler wordt beïnvloed.                                              

De clip die hier besproken zal worden, is ‘Rockabye’ van Clean Bandit, Sean-Paul en Anne-Marie <2>. De locaties waar de clip zich afspeelt, bevinden zich in de echte wereld, namelijk in Londen en in Begur in Spanje <3>. De clip vertelt het verhaal van een alleenstaande moeder die in een café paaldanst om geld voor haarzelf en haar zoontje te verdienen. Beelden van deze dansen worden afgewisseld met shots van de muzikanten die samen zogenaamd een liveoptreden geven. Verder is te zien is hoezeer de moeder zich om haar zoontje bekommert. Deze clip is een goed voorbeeld van hoe een clip als spel gezien kan worden. Het is namelijk vrijwel meteen duidelijk dat de clip grotendeels uit een enscenering of rollenspel bestaat. Waar dit aspect meestal als vanzelfsprekend wordt afgedaan, wordt dit in ‘Rockabye’ juist extra bevestigd en zelfs overdreven. Vier zaken zijn hierbij opvallend: ten eerste de bühnegordijnen die na het eerste refrein opengaan en dus bevestigen dat het een opvoering of act is, terwijl deze al bij de eerste seconde begint; de toeschouwers en de barman lipsyncen/zingen samen met Sean Paul het tweede couplet, waardoor wordt gesuggereerd dat  deze figuren op de hoogte van het verhaal zijn en dus niet slechts toekijken; de belangrijkste personen staan op een podium en deze worden aan het begin door Sean Paul geïntroduceerd en getoond. Dit is een conventie uit de filmindustrie, aangezien in films altijd vooraf aan de film de belangrijkste figuren en hun rollen bekend worden gemaakt. In dit geval speelt een Italiaanse paaldanseres genaamd Rita Conte de alleenstaande moeder, speelt Anne-Marie een barvrouw <4>. Net als Sean Paul, fungeert zij hier als zingende verteller of voice-over. Samen met de band (Clean Bandit) zijn zij de belangrijkste gezichten van het verhaal dat in de clip wordt verteld.                                                                                                                                                                                                                          Een belangrijk aspect van deze clip is het zogenaamde liveoptreden dat in de bar plaatsvindt. Volgens Simon Frith wordt in een clip performance op de voorgrond voorgezet en dit is dan ook hier het geval <5>. Echter, dit optreden is, net zoals alle andere gemediatiseerde optredens, allesbehalve live. Dat blijkt met name uit het feit dat de muziekinstrumenten die worden bespeeld, niet dezelfde zijn als die je hoort en bovendien wordt de reeds bestaande opname van het nummer afgespeeld. Op deze wijze wordt in andere clips de muziek ook meestal geïntegreerd. Dit doet enigszins denken aan de ABC-documenten in de tekst van William Cheng over het spel Lord of The Rings Online, waarin een muziekstuk dat van tevoren is gemaakt, later op een willekeurig moment afgespeeld kan worden en dan ook in de beelden wordt uitgedrukt <6>. 'Rockabye’ staat in dat opzicht nog dichter bij het voorbeeld uit Lord of The Rings Online. In de meeste clips worden namelijk slechts de vocalisten getoond die zichzelf al dan niet begeleiden. De muziek is hier supradiëgetisch <7>. Echter, bij dit optreden worden ook muziekinstrumenten getoond die zogenaamd bespeeld worden. Hiervoor zouden een aantal redenen kunnen zijn. Clean Bandit is de belangrijkste muzikale uitvoerder en Sean Paul en Anne-Marie spelen als het ware in het nummer de tweede viool. Aangezien clips onlosmakelijk een promotionele functie hebben, is het te bedenken dat Clean Bandit zelf ook in de clip mee wil figureren, terwijl ze zelf op de achtergrond blijven <8>. Dit is uiteraard niet een standaard, want denk bijvoorbeeld aan DJ’s die vaker niet dan wel figureren. Tevens ontstaat hierdoor een diëgese voor het nummer. Doordat hier namelijk de schijn wordt gewekt dat het nummer daadwerkelijk wordt gespeeld, wordt getracht het nummer diëgetisch over te laten komen. Dit is kennelijk bedoeld om het paaldansen van de alleenstaande moeder geloofwaardig over te laten komen. Deze vorm van optreden wordt namelijk meestal begeleid door muziek die niet live is. Het feit dat de muziek in de clip kennelijk ook niet live is, sluit hier dan ook goed op aan. Muziek speelt hier dus zeker een belangrijke rol als het om creëren van context gaat. Het is ook een voorbeeld van een schizophonic performance, aangezien wordt gesuggereerd dat er ‘echte’ muziek wordt gespeeld, terwijl dit niet het geval is <9>. Dit wordt benadrukt door het eerdergenoemde feit dat de muziekinstrumenten die in beeld worden gebracht, andere zijn, dan die daadwerkelijk gehoord worden.

Net zoals bij spellen als bijvoorbeeld Guitar Hero, zorgt de muziek in clips ervoor dat de figuren zich in de tooverwereld verliezen. Dit kan veroorzaakt worden doordat de muziek die erin wordt afgespeeld, voor hen vertrouwd voelt, aangezien deze meestal van de figuren zelf is, of omdat de figuren het horen en er vervolgens in meegaan. In ‘Rockabye’ zijn allebei de verklaringen te vinden, maar het nummer zorgt er tevens voor dat de rollen die Anne-Marie en Sean Paul hebben, worden verankerd. Het zijn dus personages of, in termen van Philip Auslander, personae die ze spelen <10>. Wanneer Anne-Marie in het begin contact maakt met de paaldanseres, kan de kijker dit interpreteren als een mogelijke afspraak tussen Anne-Marie en de danseres en dat zij met elkaar afgesproken hebben dat Anne-Marie haar situatie in woorden uitdrukt. In dit geval zou muziek uit sociale interactie voortvloeien.  

Over het algemeen is de gouden regel in videoclips ‘show, don’t tell’, uitgezonderd de liedtekst. Dat is in deze clip ook het geval, maar het feit dat de hoofdpersonage niets zegt en alleen maar fysiek handelt, roept ook associaties met mimespel op. Daar staat tegenover dat er door de vocalisten gesproken wordt en voor het paaldansen een object is vereist. Het paaldansen zelf is natuurlijk ook een vorm van spel, weliswaar een erg treurige in de gespeelde situatie, maar het heeft in de clip een belangrijke rol. Het laat namelijk zien hoever de vrouw gaat om voor haar zoontje te kunnen zorgen.                    

Als de theorie van Caillois, waarin spel wordt gecategoriseerd, hierop wordt toegepast, is dus eigenlijk van drie vormen van spel sprake: de gehele clip, het optreden en het paaldansen. Het paaldansen zit waarschijnlijk in de categorieën ilinx en ergens tussen ludus en paidia, aangezien bij paaldansen controle makkelijk kan worden losgelaten. Waarom het moeilijk is te stellen of het bij ludus of paidia hoort, is omdat enerzijds de bewegingen door de paal gestructureerd kunnen worden en anderzijds de danser er juist redelijk vrij in is. De gehele clip en het optreden behoren tot de categorieën mimicry en ludus, omdat fictieve situaties automatisch nabootsingen zijn en in het optreden het nummer ook wordt nagebootst en ludus, vanwege de structuur van de clip  en het nummer<11>. Hierdoor zou je kunnen zeggen dat de clip wat wegheeft van een musical, opera of ander vorm van toneel. Dit komt dan weer niet overeen met hoe Frith over een clip denkt <12>.

<1> Johan Huizinga, Homo ludens: proeve eener bepaling van het spel-element der cultuur (Haarlem, 1938), 37.

<2> Clean Bandit, Sean Paul, Anne-Marie, ‘Rockabye’, https://www.youtube.com/watch?v=papuvlVeZg8

<3> https://en.wikipedia.org/wiki/Rockabye_(song)#Music_video

<4> https://twitter.com/cleanbandit/status/1054489660876038144

<5> Simon Frith, ‘Performance,’ Performing Rites: On the Value of Popular Music (Cambridge, MA: Harvard University Press, 1996), 225.

<6> Isabella van Elferen, ‘¡Un Forastero! Issues of Virtuality and Diegesis in Videogame Music,’ Music and the Moving Image 4, no. 2 (2011): 30.

<7> William Cheng, ‘Role-Playing toward a Virtual Musical Democracy, ‘Sound Play: Video Games and the Musical Imagination (Oxford, Oxford University Press, 2014), 117.

<8> Andrew Goodwin, ‘From Anarchy to Chromacy,’ Dancing in The Distraction Factory: Music Television and Popular Culture (University Of Minnesota Press, 1992): 28.                          

<9> Rayond Murray Schafer, The New Soundscape: A Handbook for the Modern Music Teacher (BMI Canada, 1969): 43-48.  

<10> Philip Auslander, ‘Musical Personae,’ TDR: The Drama Review 50, no.1 (2006), 100-119.

<11 > Roger Caillois, Les Jeux et Les Hommes (Paris, Galimard, 1958).

<12> Simon Frith, ‘Performance,’ Performing Rites: On the Value of Popular Music (Cambridge, MA: Harvard University Press, 1996), 225.