#مهتابکرامتی

[sirafkhabar]

از بی‌معرفتی مهران مدیری به هایده تا تکریم گوگوش در صفحۀ مهتاب کرامتی

سیراف‌خبر؛ مرتضی رضائی: صفحات مجازی در چند روز گذشته مملو از کلیپی مربوط به کنسرت مهران مدیری بود که در آن در قسمت پایانی کنسرت وی اقدام به اجرای یکی از مشهورترین ترانه‌های موسیقی ایرانی می‌کند که با آهنگ سازی مرحوم محمد حیدری و صدای روانشاد هایده و شعری از اردلان سرفراز و با تنظیم زنده یاد ناصر چشم آذر متولد شده است. سه نفر از پدید آورندگان یکی از ده ترانۀ برتر تاریخ موسیقی پاپ کشور فوت کرده‌اند و تنها شاعر این اثر در قید حیات است. ترانۀ «سوغاتی» از جمله ترانه‌هایی است که از زمان ساخته شدنش تا کنون مبدل به بخشی از میراث مشترک ایرانیان شده و نسل‌های متوالی این اثر را نه تنها گوش داده‌اند و زمزمه کرده‌اند که بلکه خوانندگان فراوانی هم آن را بازخوانی نموده‌اند.

مهران مدیری و بی‌معرفتی تاریخی‌اش

مهران مدیری هنرمند برجستۀ کشور، در کنسرت امسالش که سی مرداد ماه در برج میلاد برگزار شد و با استقبال بسیار گسترده‌ای از سوی هوادارانش هم رو به رو شد، در یکی از اوج‌های برنامه‌اش اقدام به بازخوانی ترانۀ سوغاتی کرد. اما این اجرا با دو «بی معرفتی» تاریخی همراه بود. مدیری در بخشی از سخنانش گفت که این ترانه را تاکنون در این چهل سال کسی اجرا نکرده و من برای اجرا کردن آن از شاعر اثر اجازه گرفته ام و وی با بزرگواری این اجازه را به ما داد. بعد از اجرای این ترانه که با همخوانی و ابراز احساسات فراوان و شدید حاضران در کنسرت همراه بود در پایان مهران مدیری از پدید آورندگان این اثر به «اسم» یاد کرد، اما حاضر به آوردن نام مرحومه روانشاد هایده نشد و صرفاً به عبارت «بعضی‌های دیگر» اکتفا کرد. بی تردید در موفقیت و جاودانه شدن این اثر هر چهار رکن ملودی، شعر، تنظیم و صدا به یک اندازه نقش داشته‌اند. اما جای تردیدی نیست که صدای مخملی و بی‌تکرار مانایاد هایده در دمیدن روح به این اثر هنری بالاترین امتیاز را می‌گیرد. دلیل این محافظه کاری مدیری در برنامیدن هایده و به نوعی اعمال سانسور علیه این خوانندۀ فقید بسیار گنگ و نامفهوم است و به نظر نوعی بی‌اخلاقی حرفه‌ای می‌رسد. زمانی که اصل ترانه خوانده می‌شود که احتمالاً بدون هماهنگی و گرفتن مجوز نمی‌توانسته باشد و زمانی که از همۀ پدیدآورندگان این اثر با نام یاد می‌کند و به اردلاان سرفراز اشاره می‌کند که مواضع سیاسی وی نیز کاملاً مشهود است، به چه دلیل به مهمترین رکن موفقیت این یعنی صدای هایده اثر اشاره‌ای نمی‌کند که جای سئوال و تعجب فراوان دارد.

ناصر چشم آذر و حسرت اجرای سوغاتی در ایران و اعتراض خانواده‌اش به مدیری

ناصر چشم آذر که تنظیم کنندۀ این اثر بود در حالی چشم از جهان فرو بست که به گفتۀ نزدیک ترین دوستان و اعضای خانواده‌اش حسرت «اجرای با کلام» ترانۀ سوغاتی در ایران را به دل داشت. ناصر چشم آذر در اجرای کنسرت سال ۹۷ خود بارها تلاش کرد بتواند مجوز اجرای با کلام این ترانۀ ماندگار را بگیرد که موفق نشد و در نهایت این آهنگ به صورت ارکسترال اجرا شد. خانوادۀ ناصر چشم آذر شش روز بعد (پنجم شهریور) از اجرای کنسرت و انتشار گستردۀ اخبار اجرای این آهنگ توسط مدیری، در قالب انتشار بیانیه‌ای که در اختیار ایلنا قرار گرفت و در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها بازتاب گسترده‌ای داشت به مهران مدیری اعتراض شدیدی کردند و عدم گرفتن مجوز از این خانواده توسط مدیری را محکوم نمودند. خانوادۀ چشم آذر در این بیانیه با گلایه از این بی‌معرفتی‌ها نوشتند: ««پیدا کردن و دسترسى به آثار ناصر چشم‌آذر و خانواده او که همواره میراث‌دار آثارش بوده و هستند، اصلاً کار سختى نیست! ‎ناصر چشم‌آذر براى اجراى یکى از ترانه‌هاى معروف و پرطرفدارش به نام «سوغاتى» در کنسرت خود، مدت‌ها دوید و تلاش کرد تا بتواند آن را با خوانندۀ مورد نظرش در برج میلاد اجرا کند که بى‌ثمر ماند و به او اجازه داده نشد. در نهایت تنها موسیقى بى‌کلام آن به صورت ارکسترال اجرا شد و متأسفانه براى همین اجرا هم مورد مؤاخذه قرار گرفت تا بهانه‌اى باشد که از اجراى کنسرت بعدى‌اش در سالنی که مدنظر ایشان بود، ممانعت شود. این بى‌معرفتى یکى از همان موانع بى‌دلیل و سلیقه‌اى بود که در زمان خودش روح مرحوم را خراشید و به شدت دلش را شکست. ‎اما حالا چه اتفاقى افتاده است که مهران مدیرى مى‌تواند به راحتى و باکلام آن را در همان برج میلاد اجرا کند و به قباى هیچکس هم برنخورد؟! ‎سوال اینجاست که چطور براى صاحب اصلى اثر اجازه اجراى باکلام داده نشد ولى براى دیگران امکان‌پذیر شد؟! اما موضوع اصلى، رنجش خاطر مؤلف اثر نیست چراکه در طول دوره هنریشان از این بى‌عدالتی‌ها بسیار دیدند و دل شکسته شدند که این اتفاقات در واقع فقط براى بزرگان فرهنگ و هنرمندان راستین این سرزمین بوده است و بس. موضوع اصلى این است که مهران مدیرى دیگر چرا، بدون کسب اجازه از خالق اثر «سوغاتى» را اجرا کرده است؟! مگر آن رفته، وارث و باقى ندارد؟!».  

مروری بر تاریخچۀ ترانۀ سوغاتی

این اثر در سال‌های ۱۳۵۵ و ۱۳۵۶ ساخته و اجرا شد. اردلان سرفراز این ترانه را با تقدیم به «نصرت رحمانی» سرده بود و «محمد حیدری» آهنگ آن را ساخته بود. تنظیم اثر با «ناصر چشم آذر» بود و «معصومه دَده بالا» با نام هن��ی «هایده» آن را با صدای تکرار نشدنی خود اجرا نمود. محمد حیدری چند سال پیش از فوتش در مصاحبه با یکی از شبکه‌های ماهواره‌ای پرده از ناگفته‌های این آهنگ برداشت. این آهنگساز فقید ایران در آن مصاحبه گفت که این آهنگ را برای زنده یاد مهستی ساخته و از اساس قرار نبود هایده این آهنگ را بخواند. زمانی که کار تمام می‌شود و این اثر را برای مهستی می‌برد، هایده نیز در آنجا حضور داشته و این آهنگ و ترانه را می‌شنود و از خواهرش می‌خواهد که اجازه بدهد و این ترانه را هایده بخواند. حیدری حتی از ذوق هنری هایده می‌گوید و چیزهایی که خود هایده به ملودی این آهنگ می‌افزاید و بر شیوایی کار اثر ماندگاری می‌گذارد. هومن خلعتبری نیز در شرح جزئیات ضبط این ترانه می‌گوید که هایده با سرماخوردگی به استدیو می‌رود و آنچه به عنوان ترانۀ سوغاتی منتشر می‌شود، در واقع اجرای تمرینی هایده است که با صدای سرماخورده‌اش می‌خوانده. روزهای بعد که برای ضبط اصلی می‌رود، هیچ ضبطی نمی‌تواند به پای اجرای تمرینی روز اول برسد و در نتیجه علی رغم اینکه در این اجرای تمرینی ایرادات فنی زیادی از جمله اشتباه فاحش هایده در بیت «دست کبوترای عشق، واسه کی دونه بپاشه» غیر قابل جبران بود(در این اشتباه، هایده جای دست و واسه را جا به جا می‌خواند؛ اصل بیت: واسه کبوترای عشق دست کی دونه بپاشه) تصمیم پدید آورندگان این اثر انتشار همین نسخه از ضبط سوغاتی می‌شود و سوغاتی با همین اجرا به بازار ارائه می‌گردد. روایتی که نزدیک به روایت روانشاد محمد حیدری است که در مصاحبه‌ای از بروز این اشتباه در حین ضبط می‌گوید که بعدها برای او توضیح داده‌اند این واژگان جا به جا استفاده شده است و دیگر نمی‌توانسته کاری کند.

مهتاب کرامتی و تکریم گوگوش در تبلیغ فیلم تازه‌اش

مهتاب کرامتی هنرمند سرشناس سینمای ایران، برخلاف محافظه کاری مهران مدیری در اقدامی که فراتر از عادت مألوف هنرمندان کشور است در تیزر تبلیغاتی فیلم جدید خود و در صفحۀ اینستاگرامی اش، از یکی از ترانه‌های بعد از دوران سکوت بیست سالۀ گوگوش بهره برده است. گوگوش در بخش اول دوران مهاجرتش پس از بیست سال سکوت در سلسله همکاری‌هایی که با مهران آسمانی و شهریار قنبری داشت آهنگ‌های موفق فراوانی ضبط کرد که یکی از آنها آهنگ‌ای مَردُم مُردَم(من زن ایرانی) است. اینک مهتاب کرامتی در فیلم جادۀ قدیم به کارگردانی منیژه حکمت که در صفحۀ اینستاگرامی خود منتشر کرده، صدای گوگوش و ترانۀ‌ای مَردم مُردم را بر آن نهاده شده است.  

کم رنگ تر شدن مرز میان هنرمندان

کمرنگ‌تر شدن مرز میان هنرمندان داخل کشور و همتایان خارجیشان در این سال‌ها بیشتر شده است. از حضور محمدرضا گلزار در کنسرت گوگوش تا دیدار صمیمانه و پر از مهر شهاب حسین با اسطورۀ سینمای ایران بهروز وثوقی و درخواست فاطمه معتمد آریا از حسن روحانی برای فراهم آوردن مقدمات بازگشت وثوقی به ایران تا دیدار شجریان و گوگوش در سال‌های نه چندان دور در کنسرت محمدرضا شجریان در لندن. اینها همه در حالی رخ می‌دهد که یکی از مهم‌ترین سیاست‌های چهل سال گذشته ایجاد نوعی مرز میان جامعۀ هنری ایران بوده که عموماً عدم تبعیت از سیاست‌های رسمی منجر به مهاجرت قسمت بزرگی از هنرمندان به خارج از کشور گردیده است. این نوع سیاست‌ها که با هدف ایجاد نوع خاصی از سلیقه و ذائقۀ هنری در جامعه اعمال می‌شود تا همخوانی و قرابت بیشتری با ارزش‌های ایدئولوژیک بخشی از جامعه به وجود بیاید، به نظر می‌رسد چندان موفق نبوده و نتوانسته عموم ایرانیان را و به ویژه نسل‌های تازه از راه رسیده را جذب و مطیع خود سازد. شاید باید گفت که در ادوار مختلف همۀ این سال‌ها جامعه راه خود را رفته و سیاست گذران فرهنگی نیز راه خود و در نهایت تنها چیزی که باقی مانده خسارات مادی و فرهنگی فراوان به اصحاب هنر و فرهنگ عمومی جامعه است که اینک ثمرات و اثرات خود را بر می‌آرود.     Read the full article