#An t-Òban

[aarathannan]

Oban Little Bay. The Scottish Gaelic name for the town, An t-Òban, means “little bay”. This single malt is blended in 200 liter ex-bourbon barrels, the smallest barrels available at the distillery. . Oban’s main claim to fame has always been its lightly peated and briny 14 Year Old single malt. But , inspired by the distillery’s limitation in size, Little Bay at 43% ABV is a slightly gentler and heathery single malt with sweeter maritime influences. . . #whiskey #whisky #singlemalt #oban #obanwhisky #littlebaywhisky #obanlittlebay #whiskysnight #maltmaniacs #aaravive #aaravivekananthantoronto #beerbaasha #whiskytasting #whiskygram https://www.instagram.com/p/B8t2J5xJ555/?igshid=b2mtm5k9tn8z

[clargaidhlig]

Cùil Lodair le Fionnlagh MacLeòid - BBC Radio nan Gàidheal

Cùil Lodair - foillsichte ann an Dìomhanas - Ùr-Sgeul/CLÀR

Èist ri seo! http://www.bbc.co.uk/programmes/b08lkpy0

Agus na faclan gu h-ìseal!

Cùil Lodair le Fionnlagh MacLeòid

(ann an Dìomhanas, foillsichte le Ùr-Sgeul/CLÀR, 2008)

Cha bhithinn-s’ air a chluinntinn mura bitheadh gun robh e air Radio nan Gàidheal a’ mhadainn ud. Eadar Smuain na Maidne agus An Aimsir dh’ainmich iad gun robh blàr gu bhith air a chur, tràth feasgar a-màireach, air raon Chùil Lodair. Faisg air Inbhir Nis, thuirt iad. Agus gun robh an t-aiseag a’ dèanamh turas sònraichte eadar Steòrnabhagh agus Ulapul am feasgar sin fhèin.

Cha bu mhath a b’ fheàirrde sinn na dh’òl sinn air an aiseag cheudna. Cha do ghluais mi fhìn is Iain às a’ bhàr bho sheòl i. Thug sinn dhinn na claidhrean ’s chuir sinn iad fon t-seat. Ged a bha mise mar a bha, ’s ann air an uisge-bheath’ a bha mi – ach thòisich esan air an ruma dhubh, ’s chan eil càil idir cho suarach ri hangover an ruma dhuibh a’ dol a-steach dhan chath. Thòisich an t-sabaisd mus robh sinn càil ach a-mach à Loch Steòrnabhaigh. Bha dithis oirre à Siadar an Rubha ’s iad a’ falbh chun nan rigs. ‘Seall air na h-amadain sin,’ thuirt fear dhiubh ’s e a’ sealltainn a-nall an taobh a bha sinne. ‘Seall air na h-amadain sin, a’ falbh a chogadh airson poofter de dh’Eadailteach. Pàpanach ann am fèileadh.’

Uill, a bhalaich, ma thubhairt. Leum sinn orra. ‘Claidheamh-mòr,’ dh’èigh Iain, ach thuirt mise ris gun dèanadh na dùirn fhèin an gnothaich. Chaidh an ceathrar againn suas chun a’ bhoatdeck ’s siud sinn nan cràic ’s thug sinn slacadaich mhath air a chèile ann an sin airson greis, gus mu dheireadh gun leig iadsan roimhe. Thurchair do dh’fhear de luchd an rèidio a bhith shuas gu h-àrd, ag òl na gaoithe, ’s chunnaic esan an t-sabaisd. ‘An canadh sibh gur e samhla tha seo air mar a tha an latha a-màireach a’ dol?’ ars esan ’s a mhic aige ri ar bus. ‘Dè rud?’ ars Iain. Iain cho geur ’s cho luath a bharrachd ormsa. Cha bhithinn-s’ air smaoineachadh air a seo gu bràth. ‘Dè rud,’ ars Iain, ‘an e gun robh Gàidheil an ugannan a chèile?’ ‘Chan e,’ arsa fear a’ mhic, gun e fhèin anabarrach luath, ‘ach gun tug sibhse a-mach a’ bhuaidh.’ ‘Gabhaidh mi iongantas,’ fhreagair Iain, ’s thill sinn sìos dhan a’ bhàr, còmhla ri balaich Shiadair. ‘Tha sùildhubh ort,’ thuirt Iain nuair a shuidh sinn.

Bha am bàr a’ brùchdadh le muinntir a’ Chomuinn a’ dol gu coinneamh dhan Òban. Bha a’ choinneamh an toiseach gu bhith an Inbhir Nis ach chuir iad i dhan Òban ri linn ’s an ùpraid a bha gu bhith timcheall Inbhir Nis a-màireach.

Thàinig na naidheachdan air an rèidio mus do ràinig sinn Ulapul. Bha fear aca shìos air an raon aig Cùil Lodair agus thug e cunntas air dè an seòrsa àite a bh’ ann. ‘Achadh còmhnard,’ ars e fhèin, ‘le beagan thaighean mun cuairt. Mòinteach fhraoich is ballachan cloiche. Cò shaoileadh,’ chriochnaich e, ‘na tha de Ghàidheil òga eireachdail gu bhith nan laighe marbh mun àm sa a-màireach fèar far a bheil mise an-dràsta na mo sheasamh?’ Dh’inns e mar a bha an rèidio an dùil fiosrachadh a chumail ris an luchd-èisteachd mar a bhiodh an là a-màireach a’ dol air adhart . . . le OB, no Outside Broadcast Unit, shìos air an raon.

Agus gum biodh ceathrar no ’s dòcha còignear cruinn anns an stiùidio gus beachdachadh air cùisean mar a bha iad a’ dol air adhart. Dh’inns e gun robh oifis na tìde a’ gealltainn slinnteach ghrànda de ghlìbheid bhon àird an ear, co-dhiù son a’ chiad cheann dhen là a-màireach.

Dh’fhuirich sinne air leann an oidhche sin anns a’ Royal Highlander – gu h-àraid seach gun robh sinn air beathaichean a dhèanamh dhinn fhìn air an aiseag na bu tràithe air an latha. Bha leth-dhùil is dòchas gu nochdadh e fhèin. Agus dh’fheith sinn is dh’fheith sinn na h-uairean gus aon bhoillsgeadh fhaighinn air, no fiù ’s suathadh ri iomall a chuid aodaich. Ach cha robh sin gu bhith. Bha dà shagart ag ùrnaigh aig peilear am beath’, a’ guidhe gun deigheadh an là a-màireach le na Gàidheil. ‘Thug thu bhuam gach nì a bh’ agam . . .’ bha fear a’ seinn thall aig a’ bhàr le a dheòir sìos a lethcheann. Ach ged a bha ar sùil air doras an residents’ lounge, cha do nochd mo liagh ’s m’ fhearsaoraidh. Bha i a-nise a’ fàs anmoch, ’s na sagartan a’ cumail orra mar gu faigheadh iad èisteachd . . . Agus gu seo bha mo shùil fhìn gu dhol fodha. ‘Faic an dithis sin,’ ars Iain. Bha esan a’ dol fhathast, ged a bha snuadh na h-easlaint’ air, a thoradh air ruma nan tràlairean. ‘Faic an dithis sin,’ ars esan a-rithist, mar a bhios duine a’ dèanamh ann an sgeulachd, ‘ag achanaich full-out gu sgrios Dia sgiobadh Shasainn a-màireach.’ ‘Dè eile dhèanadh iad?’ arsa Catach caol a bha na shuidhe mu ar coinneamh ag òl glainne mhòr Drambuidhe. ‘Dè mu dheidhinn,’ ars Iain, ‘gu bheil padres inbheil Shasannach gu dìleas a’ cur asta fhèin leis an aon ghlaodh bhon taobh-san?’ ‘Dè mu dheidhinn sin?’ ars an Catach. ‘Tha,’ ars Iain, mar a bhitheas e, ‘g’ eil e a’ cur Dia ann am fìor mhox ach cò dha a bheir e a’ bhuaidh.’ ‘Thèid a’ bhuaidh leis a’ cheart,’ thuirt

fear thall aon taobh. ‘Theid a’ bhuaidh leis an neart,’ fhreagair fear beag maol, ’s brùchd aige, ’s e fèar air a thighinn a-mach às an dining room. ‘Gu dearbh,’ ars esan, ‘cha tàinig na chops ud orm fhìn, ge b’ e cò am bùidsear bhon d’ fhuair iad iad.’ Ghabh mi fhìn orm a ràdh, ‘Thèid a’ bhuaidh an taobh a chaidh a chur sìos anns an leabhar mhòr leis an Tì tha riaghladh, ro thoiseach an t-saoghail.’ Uill, a dhuine, na rinn na daoine ud de ghàireachdainn. ‘’S mi nach creid,’ thuirt Iain, ‘nach do rinn an sgleog a fhuair thu mun t-sùil beagan criothnachaidh air d’ eanchainn.’ Cha robh dùil a’m gun robh daoine air a dhol cho buileach fineachail.

Aig bòrd leotha fhèin bha dithis a bh’ air a thighinn à oilthigh. ‘’N dùil an e Cùl Lodair a th’ ann?’ ‘No Cùil-Lòdair?’ ‘Dè mu Cùil-Fhodair?’ ‘’S ann a tha e bho Cuidh,’ thuirt fear neulach à Sgoil Eòlais na h-Alba. ‘Cuidh, mar Cuidhsiadar . . . Lìonacuidh.’ Agus sheinn e, ‘Ann an Lìonacuidh ri tàmh, leabaidh bhàn ri sàil na mara.’ Cha tuirt duine an còrr.

Sin, ma-thà, an seòrsa oidhche dhòigheil a bh’ againne, gun ghuth air an là a-màireach. ‘Tà,’ ars Iain, ‘tha mise fhathast gun mo chlaidheamh a ghleusadh.’ Le sin theich sinne taobh na leapa, ach tha e coltach gun robh an fheadhainn eile an-àirde gu eadar ceithir ’s a’ còig. Agus bha sin glè ghòrach ’s am blàr romhpa tràth an ath latha. ‘Sin sinn, ma-thà,’ thuirt Iain am bàrr na staidhre, ‘sweet dreams.’ Le gàire. Cha robh mi ann gus an cuala mi fuaim stàilinn ’s e a’ ruspaigeadh air a chlaidheamh. ’S an uair sin sàmhchair.

Fhuair sinn lioft sìos pìos seachad air Bail’ an Loch ’s choisich sinn an còrr dhen t-slighe. Bho dheireadh ràinig sinn a’ mhòinteach lom seo. ‘Na teich bho mo thaobh air do bheatha bhuan’: sin an aon rud a thuirt Iain. ‘Ma thilleas tu às m’ aonais, cùm dìon air Mary Ann,’ thuirt mise ris-san. ‘Agus, Iain . . .?’ ‘Dè?’ ars esan – agus sin am facal bho dheireadh a chuala mi a’ tighinn às a bhilean. ‘Iain . . . Ma chì thu mi air m’ fhìor leòn . . . Iain, tha fhios agad dè nì thu.’

Ach cha b’ ann mar sin a thachair. Thòisich an onghail ’s an èigheachd . . . Chan fhaca tu a leithid ’s na bu tig an latha a chì. Bha sinne thall air taobh a deas arm nan Gàidheal – aig outside-right, mar gun canadh tu. Aig aon àm bha am Morair Seòras, le a cheann maol, na sheasamh cho faisg dhomh ’s a tha thu fhèin an-dràsta. Bha sinne a’ dol air adhart, agus am balla cloich an taobh thall dhinn – beagan dìon, bha sinn an dùil. Ach, fhearaibh, fhearaibh, sinn a bh’ air ar mealladh ’s air ar brath. Mastaigean nan con air nach dèan teanga luaidh . . . na Caimbeulaich mheallta a-staigh am broinn nam ballachan. Mi fhìn is Iain nar ruith . . . na biodagan a’ dol . . . nuair a dh’fhairich mi mo ghàirdean a’ toirt breab às, ’s an uair sin e slaodte rium na bhloigh. Agus èighe Iain ri mo thaobh, ’s mus do sheall mi rium fhìn bha e marbh aig mo chasan. Shlaod mi mi fhìn am measg nam marbh . . . Shìn mi greis am measg an fhraoich. Ach bha daoine a’ ruith thairis orm gun sgur.

Shìos pìos bhuam mhothaich mi do chairt mhòr agus rinn mi oirre air mo spògan. Dè bha seo ach OB Unit a’ BhBC ’s i air a dhol am bogadh. ’S iongantach mun do mhothaich cuideigin aca dhomh, oir chaidh mo shlaodadh a-steach agus copan cofaidh ann an copan polystyrene a chur dhan aon làimh a ghluaisinn. ‘Tourniquet!’ dh’èigh fear. ‘Faigh tourniquet! Seall air a’ ghàirdean aige.’ ‘Dè a’ Ghàidhlig a th’ air tourniquet?’ thuirt cuideigin. ‘Dè a’ Ghàidhlig a th’ air banana?’ thuirt tè ’s i a’ suaineadh tè de theipichean a’ BhBC mu mo ghàirdean. ‘Casg fala . . . sin tourniquet.’ ‘Sin a tha sinne feumach air an-diugh fhèin,’ arsa mi fhìn ’s mi rudeigin aotrom a’ faireachdainn. ‘Casg fala.’ Bha mi aotrom a’ faireachdainn, oir bha iad air plum ruma dubh a chur an ceann a’ chofaidh. ‘Faire, faire,’ arsa mi fhìn, ‘tha fear na shìneadh tosdach glè fhaisg dhuinn san achadh-chogaidh a bha gu math geallmhor air an ruma dhubh.’ Ach ciamar a bhiodh fios acasan cò thuige a bha mi ag iarraidh? ‘’Eil thu deis gus a dhol air an èadhar?’ thuirt fear rium. ‘Air an èadhar?’ arsa mise. ‘Aidh,’ thuirt e, ‘’s tusa a’ chiad veteran.’ ‘Coma leam dhan an èadhar,’ arsa mi fhìn. ‘Cà’il mise a’ dol air gin a dh’èadhar ’s an diabhal rud a’ dol fhathast.’ Thòisich iad an uair sin ag argamaid nam measg fhèin. Cuid aca ag ràdh gur ann am Beurla a bu chòir dhomh bruidhinn. Son Newsdrive. Aidh.

Shlaod mi mi fhìn a-null gu uinneag an OB ’s sheall mi a-mach. Uill, a dhuine thruaigh, nam faiceadh tu am forgladh ’s am murt a bha siud. Bha mise le mo leth slaodte rium ’s gun eadar mi ’s traoghadh gu bàs ach teip a’ BhBC a bha mum ghàirdean. ‘Uill,’ arsa mise rium fhìn, ’s mi a’ coimhead nan Gàidheal gan sgrios air gach taobh dhen OB Unit. ‘Uill,’ arsa mise rium fhìn a-rithist, mar a bhios duine a’ dèanamh ann an sgeulachd, ‘tha sinn done.’

Anns a’ mhionaid sin bhuail cnap mòr de rudeigin air cliathaich an OB ’s chriothnaich e na bha na bhroinn. ‘Na bugairean,’ dh’èigh fear. ‘Gheall iad nach buaileadh iad sinn . . . ’S fios is cinnt aca nach eil claon-bhàidh againne ri taobh seach taobh . . . G’ eil sinn neutral.’ ‘Chan eil dòigh am Prionnsa fhaighinn son Aithris an Fheasgair,’ dh’èigh tè. ‘’S tha mi airson cuideigin a bhith againn live.’

Thòisich i gam cheasnachadh . . . Dè mo bheachd air an latha . . .? Carson nach tàinig barrachd às na h-Eileanan an Iar? Cha do ghabh i sùim dhe mo ghàirdean idir, ach dh’fhaighnich i dè an ìre dhen bhlàr aig an d’ fhuair mi an t-sùil-dhubh. ‘Fhuair,’ arsa mi fhìn, ‘nuair a thug an Isle of Lewis robhla aiste ’s thàinig gòradh orm ’s bhuail oglach dìobhairt mi, ’s anns a’ mhionaid sin thug fear à Siadar a thurchair a bhith dol seachad dhomh i mar a laigheadh i orm. Aidh,’ arsa mise, ‘sin mar a fhuair mise an t-sùil-dhubh.’ Cha do dh’fhaighnich i an còrr dhomh, ma-thà. ’S an uair sin sàmhchair.

*

Copyright @ Fionnlagh MacLeòid agus Úr-Sgeul/CLÀR, 2008. Gach còir glèidhte.

Èist ri seo air BBC Radio nan Gàidheal! http://www.bbc.co.uk/programmes/b08lkpy0