Guerrero Medina, artista nin utópico nin apocalíptico
Por que no século XXI un creador plástico quere reinterpretar a Velázquez? Será certo que todas e todos os pintores, en conxunto, miran de plasmar o mesmo ao longo dos tempos? Cada pintor –ao tempo-- está toda a vida a facer o mesmo cadro? A Fundació Vila Casas sorprende –outra volta-- cunha antolóxica potente do artista Guerrero Medina. Compromiso social e virtuosismo estético percorren lenzos e outros soportes á procura dos retratos das teimas de cadaquén.
Lito Caramés
Guerrero Medina. Camí de l'exili, 1975
Guerrero Medina – El meu compromís. Fundació Vila Casas. Exilis
El seu ofici artístic que es va fonamentar en l’assumpció d’un cert llegat de la tradició expressionista reconfigurada amb una proposta neofigurativa en què el paisatge i la figura humana tenien una centralitat indiscutible, a principis del segle XXI redirigeix el seu esforç i esguard cap a la història amb majúscula, però fixant l’atenció en les conseqüències que els grands esdeveniments històrics tenen sobre les persones. (Jordi Font, 2014).
José María Guerrero Medina (Jaén, 1942), pintor desde os anos sesenta da pasada centuria, é unha persoa sensible afectada polos acontecementos que rodean o seu vivir. Máis ca outros creadores. Na ampla mostra que agora lle dedica a Fundació Vila Casas nos seus Espais Volart --Guerrero Medina–El meu compromís-- hai moitas pezas dunha das súas series máis recentes: Exilis. No ano 2014 o Museu Memorial de l’Exili (MUME), radicado na vila de La Jonquera, fronteira con Francia, organizou precisamente unha mostra de Guerrero Medina co devandito título, e moitas das pezas proveñen da mesma. Cómpre aclarar, tamén, que as orixes desta serie arrinca da mostra Batecs de Memòria que se fixo no Museu d’Història de Catalunya no ano 2001. Desde entón e ata agora estas pezas teñen pasado por outras exposicións.
Guerrero Medina. Muerte de un Miliciano, 2009
Guerrero Medina leu e estudou documentos para coñecer exactamente a traxedia da retirada das tropas e civís republicanos polas fronteiras naqueles xaneiro e febreiro de 1939. Fuxindo da morte segura, e procurando no país que proclamara Liberté, Egalité, Fraternité, unha vida digna, atopáronse recluídos en praias e nas peores condicións. O pintor de Jaén plasma con toda a crueza esas realidades. Na longa serie Exilis, hai fileiras de persoas marchando por camiños de montaña, como formigas. Hai mulleres e homes arrimados a barreiras de arame con espiños buscando a liberdade. Relacionadas coa serie hai todo un estudo da famosa fotografía de Robert Capa, Muerte de un Miliciano, aquel soldado republicano que cae ferido en Cerro Muriano (Córdoba). Nos anos 2011 e 2012 o MNAC programou dúas importantes exposicións temporais sobre as fotografías da Guerra Civil Española de Robert Capa e Gerda Taro (Això és la guerra e mais La Maleta Mexicana). Coas versións en tinta chinesa sobre esta fotografía, Guerrero Medina estuda non as formas externas, senón a dor, a tensión corporal; a alma do soldado caendo. Sobre estes dous grandes fotógrafos (Robert Capa e Gerda Taro) hai publicada unha biografía ben novelada: Esperando a Robert Capa, de Susana Fortes.
Na serie Exilis, o autor de Pintant a Velázquez elabora moitos, moitos retratos de persoas anónimas, de mareas humanas que, con poucos trazos e cores apagados, marchan en ringleiras interminables. Por haber agora na Vila Casas hai ata un recipiente transparente inzado de area da praia de Argelers, areal tristemente coñecido por ser un dos lugares onde os franceses amorearon as persoas que fuxían da represión e do vandalismo. Algunhas das pezas desta serie tan dura están resoltas por vieiros que tamén outros artistas atoparon. É o caso de Anxo Baranga, que no ano 2006 creou varias pezas para a serie Na Procura dun País, nas que tamén se amosan os exilios forzados de tantas e tantas comunidades.
Anxo Baranga. Na Procura dun País, 2006
Guerrero Medina – El meu compromís. Fundació Vila Casas versus MACBA?
Arribats en aquest punt, hi ha qui es compromet a expressar-se segons el camí que li és propi, tot i que no resta aliè als corrents i modes del seu temps, prefereix seguir el curs que li dicta la seva pròpia enegia. Jo hi crec, en aquest compromís. (Guerrero Medina, 2019).
A Fundació Vila Casas, que leva tantos anos facendo unha inmensa traballeira para potenciar as actividades artísticas feitas en Cataluña e en presentar esas creacións ao público, enche agora os andares dos Espais Volart cunha antolóxica, Guerrero Medina–El meu compromís, onde se poden contemplar (e valorar) as realizacións de Guerrero desde os anos 60. En total Vila Casas mostra máis de 120 pezas, a meirande parte son pinturas de grandes dimensións, aínda que tamén están presentes esculturas, acuarelas ou traballos con tinta chinesa.
É doado ir repasando series e, con non estar organizada a mostra polos ditados da cronoloxía, si é posible repasar as evolucións estilísticas deste home que bebeu as realidades rurais xienenses dos anos 40, e posteriores, e que logo veu vivir a Barcelona, coñecendo así outros modos, a industria, etc. E sempre, como el mesmo di, no resta aliè als corrents i modes del seu temps. Por iso non debe estrañar na súa propia evolución estética atoparse con anos de informalismos, mesturados con regresos a certo neofigurativismo tensado. O humanismo propio de Guerrero vaise atopando ao longo das décadas, referenciando a figura humana como o eixo principal de toda a súa produción. É certo que ten devoción pola natureza, pola paisaxe, pero aí está o humano como guieiro dos intereses.
Guerrero Medina. Pintant a Velázquez, 24, 2018
A Fundació Vila Casas está apoderándose do rol que lle corresponde ao MACBA, o Museu d’Art Contemporani de Barcelona?
A Fundació Vila Casas leva anos organizando e programando exposicións temporais de tal envergadura que deberían ser institucións públicas as que executasen esas antolóxicas. Nos últimos anos é de xustiza citar a exposición conmemorativa do décimo aniversario do pasamento de Josep Guinovart que organizou –xunto co museo Guinovart de Agramunt-- a Fundació Vila Casas. Por que non o fixo o MACBA? O ano pasado programou Jaume Xifra. Home, natura, realitat, todo un repaso da vida deste artista; en 2018 tocoulle aquenda a Lita Cabellut. Retrospective, outra exhibición de poderío por parte do mecenas, o señor Antoni Vila Casas.
Ao respecto da realidade actual no mundo da arte en Barcelona, o analista e crítico Sergi Vila-Sanjuán publicou, a mediados do ano pasado, un artigo no suplemento Cultura/s da Vanguardia («¿Qué pasa en el mundo del arte barcelonés?»), no que acusa de pasividade ás institucións públicas de Cataluña, provocada en parte pola “pasividade” (non dedicar recursos económicos) das autoridades políticas. Recomendable lectura. No escrito menciona á Vila Casas como entidade privada que está a facer o que non fan as institucións públicas, e carga as tintas principalmente contra o MACBA. Que está a pasar no MACBA? Pode ser que, desde a “crise da Besta e o Soberano”, a institución non acade os seus espazos, os seus roles? A mentada crise veu provocada pola exhibición, na exposición La Bèstia i el Sobirà, da peza HC4 Transport, da artista Ines Doujak. A tal peza representa a un home, con gran parecido físico ao rei Juan Carlos, sodomizado por unha dirixente mineira boliviana e mais por un lobo. Liouse tal rebumbio que, primeiro retirouse a peza, logo volveuse expor, pero dimitiron (verbo en principio imposible de conxugar en pasiva!) ao director do MACBA, Bartomeu Marí (que agora dirixe un museo en Corea!). Unha censura en toda regra!
Guerrero Medina.Pintant a Velázquez, 11, Esopo, 2018
Guerrero Medina: Pintant a Velázquez
Vaig triar Velázquez –o ell em va triar-- i vaig realitzar prop de vuitanta obres de petit format sobre paper del Nepal. Com tots el temes que engego necessito interioritzar-los per tal de poder fer-los meus, i ser capaç posteriorment d’expressar-los amb la màxima fluïdesa. Vaig triar personatges “velazqueños”, alguns de rellevants però també d’altres de secundaris: les seves cares ampliades amb l’objectiu de la meva mirada pretenia dotar-los d’un protagonisme que probablement no tenien en la pintura original. (Guerrero Medina, 2019).
Conta o artista, nun dos escritos que forman parte do catálogo publicado por Vila Casas co gallo da exposición Guerrero Medina–El meu compromís, que había tempo que lle rondaba polos miolos a idea de xogar a versionar a algúns dos grandes clásicos da pintura. É dicir, penetrar as razóns que levaron a un “mestre” a optar por tal composición, por tales tipos humanos ou aquelas outras paisaxes. Dise “mestre” con toda intencionalidade; no mundo da pintura (como en tantos outros ámbitos da vida) aínda as linguas non teñen a flexibilidade suficiente como para aceptar unha expresión como “mestra da pintura”. E escolleu Diego de Silva y Velázquez. Analizando, estudando os seus personaxes Guerrero foi comprendendo psicoloxías, fenotipos, e –como non!-- mirándose neles, como espello, foi atopando a súa propia imaxe; a imaxe de todos os humanos. E a esencia do traballo artístico.
Guerrero Medina.Mujer en sueño, 1976
Leva razón Guerrero cando afirma que moitos dos personaxes aos que escolle (femininos e masculinos) para traballar nese ano 2018, non son protagonistas dos icónicos lenzos de Velázquez. Por que opta por estes individuos secundarios? A coherencia vital, o compromiso social de Guerrero, encamíñao cara a senda dos perdedores, daqueles dos que en moitos casos descoñecemos ata os seus nomes. Por que, senón, escolle a cabeza da fiandeira que se atopa en primeiro plano á dereita do famoso cadro? Fiandeira que está diante, si, pero á que non se lle ve a face. A pintura de Guerrero vén sendo unha homenaxe ao traballo silandeiro de tantas e tantas xeracións que permitiron (e permiten) a existencia das sociedades.
Unha proposta para Guerrero (ou calquera outro artista con sensibilidade social): facer unha serie sobre Las Kellys, as limpadoras de hoteis, ignoradas, mal pagadas, escravizadas nos templos do luxo.
Na longa serie –excepcional serie, por certo-- Pintant a Velázquez, non falta o can de Las Meninas, nin un dos “compañeiros” (borracho?) de Baco, o que mira de fronte, sorrinte, ao espectador. Que atopou nesa face Guerrero? A simplicidade da ebriedade?, a ironía de quen se sabe camarada dun deus inmortal?
Guerrero Medina.Garrote, 1974
Guerrero Medina – El meu compromís. Fragmentos da Memoria. Denuncias.
Ni utòpic ni apocalíptic sinó conmogut testimoni dels crits, del fred en totes les seves formes i del dolor com a denúncia del fracàs fonamental de l’anima i el cos. Des dels violents “necis” dels anys setanta als fantasmes figuratius i cromàtics de la seva memòria d’inicis del segle XXI, quaranta anys ens contemplen i el mateix fan amb la pintura i l’escultura de Guerrero, ambdues humanistes perquè han percebut que l’home és la criatura més desmesurada mai coneguda fins ara. (M. Vázquez Montalbán, Guerrero Medina, 2004).
O percorrido vital de Guerrero Medina é tan dilatado, foi tan valorado por plumas tan formidables como Vázquez Moltalbán, que é escusado pretender vestir máis os méritos deste artista. As súas series teñen pasado pola introspección persoal e, desde logo, pola observación da realidade social e a toma de posición ante as inxustizas.
Dentro da última categoría, a denuncia, entran de cheo series como Garrote, creada por Guerrero no ano 1974, xusto nos tempos que a ditadura fascista condenaba a morte a Puig Antic, e executábao. Son un mangado de pinturas ao óleo que veñen denunciando ao franquismo con representacións de figura humana, atada a unha cadeira, e co pescozo esnaquizado. Algunhas dos composicións desta serie (como outras máis) danse un aire a figuras confeccionadas por Francis Bacon. Bacon tamén tiña unha querencia especial por Velázquez. Ou foi Velázquez quen escolleu aos dous pintores?
Guerrero Medina.Retrato de mi padre, 1978
Respecto daquelas creacións nas que domina o traballo introspectivo, a reflexión persoal, Guerrero pode presentar Fragments de la Momòria, serie elaborada hai poucos anos e na que o pintor imponse o reto de deixarse levar polo que a súa propia memoria lle dita. Así comeza a riscar imaxes sobre unha superficie, deixando que vaian saíndo, para logo permitir que a linguaxe artística e a acumulación de lembranzas acaben resolvendo a composición que vén saíndo polas beiras dun surrealismo persoal, con fondos uniformes, neutros, e figuras ben definidas, con certas choscadelas ao que definira de Chirico nas súas metafísicas composicións.
Outro tanto vén acontecendo coa serie Retratos de soledades. Esta serie, de final dos anos 70 ten, como case todas, unha uniformidade formal e compositiva: sobre unha tela de 100x80 cms. e un fondo relativamente uniforme, que vai dos ocres aos verdosos, amosa –na parte central inferior-- o torso dunha persoa definida con cores escuros. Persoa que, deste xeito, vese diminuída, rebaixada nas súas proporcións ante a inmensidade do fondo uniforme que a rodea e –semella- a esmaga cara baixo. Son realmente retratos de soidade, retratos existencialistas. Anacos de realidade nos que o peso da vida sobre os ombreiros é tan oneroso que as figuras déixanse afundir na súa conformación máis terreña, máis material. Desta serie a obra máis coñecida –e a máis representativa-- é Retrato de mi padre, 1978. Observando a pintura do medio corpo sentado en cadeira de enea, é fácil chegar a unha cova xienense onde esa persoa remoe as soidades nese ventre terreal.
Lito Caramés
EXPOSICIÓN: Guerrero Medina – El meu compromís
Fundació Vila Casas
ata o 24 de maio de 2020
0 notes
!SÉLECTION SPÉCIALE CANICULE!
Face à la chaleur ambiante de cette nouvelle vague de canicule, un seul conseil...
Hydratez-vous !
(Vous pouvez aussi venir à la Médiathèque Malraux, il y fait frais)
Et pour vous y inciter, voici une sélection d’albums illustrés fiction et documentaire sur le thème de l’eau pour se rafraîchir les yeux :
- “De l’eau fraîche pour Louise”, Marie-Ange Le Rochais, éd. Archimède-l'École des loisirs, 1997 ;
- “Ah l’eau !”, Jasmine Francq et Marta Orzel, Actes Sud junior & Parc La Villette, 2014 ;
- “A l’eau ! : le cycle de l'eau”, Christelle Huet-Gomez et Emmanuelle Houssais, éd. Ricochet, 2010 ;
- “Jette-toi à l’eau !”, Claire Faÿ, éd. Casterman, 2010 ;
- “L’eau”, Shinzo Hanabusa et Setsuko Hasegawa, éd. l’École des loisirs, 1984 ;
- “La nature au fil de l’eau”, René Mettler, éd. Gallimard, 2003 ;
- “Vivre sur l’eau”, Marie-Ange Le Rochais, éd. Archimède-l'École des loisirs, 1999 ;
- “Blue to Blue”, Katsumi Komagata, éd. One Stroke, 2006 ;
- “Promenade au bord de l’eau”, Anne Brouillard, éd. du Sorbier, 1996 ;
- “Perlette, goutte d’eau”, Marie Colmont et Gerda Muller, éd. Flammarion, 1960.
0 notes