anahat-mankar

[anahat-mankar]

Sir, Please forgive me !?

माझ्या एका मित्राला, माझ्याकडून, कॉलेजच्या आठवणी जागृत होतील, असा लेख हवा होता. तो एक छोटेसे पुस्तक छापण्याचा विचार करत होता. मी ताबडतोब लेखणी हातात घेतली ( म्हणजे मी लगेच मांडीवरील संगणक सुरु केला ) आणि मनातील विचार कागदावर उमटवू लागलो ( म्हणजे वर्ड मध्ये लेख लिहू लागलो ). वाचा. मजा आली तर कळवा.  

--------------------------------------------------------------------

सर मला माफ करा ?!

मागच्या महिन्यात, जवळ जवळ ३५ वर्षांनी मी बी वाय के मध्ये पावूल टाकत होतो. दुपारची वेळ होती त्यामुळे तशी सामसूम होती. बरोबर सद्या (अभय), हेमंत (कोचरगावकर), हेमंत ( पाठक) आणि प्रदीप (क्षत्रिय) होते. तळ मजल्यावरचे आपले वर्ग बघितले. विद्यार्थी नसल्याने एक पोकळी जाणवत होती. मी थबकलो, म्हणून थांबलो. तो पर्यंत बाकीचे पुढे निघून गेले. मग मी २ मिनिटात रिकाम्या वर्गाकडे चालत गेलो. एक मोठा श्वास घेतला. ३५ / ३८(१९८०) / ४०(१९७५) वर्षे मागे जाण्यास काही क्षण पुरेसे झाले.

बी डीव्हीजन ची मुले मराठी माध्यमातून आलेली होती याचा अर्थ कमी खोडकर होती असं नाही. मला मी केलेल्या खोड्या आठवल्या. दोनच खोड्या होत्या, पण भयंकर होत्या असे आज मला वाटते.

त्याकाळी कालिकेच्या जत्रेत पत्र्याची बेडकी मिळायची, १/२ रुपयाला. एकदा ती मी विकत घेतली. दुसर्यादिवशी ती सहज कॉलेजमध्ये आणली, पण वाजवली नाही. सायकलवरून घरी जातांना एक कल्पना सुचली, प्राध्यापकांना त्रास देण्याची. तेव्हा प्राध्यापकांना सतावण्याचा एक वेगळा आनंद होता हे सांगणे न लागे. दुसर्या दिवशी बूट घालून गेलो आणि ती पत्र्याची बेडकी पायाच्या अंगठ्याखाली लपवली. अंगठा दाबला कि ‘टुक‘ असा आवाज यायचा, तर अंगठा उचलला कि ‘टिक‘ असा आवाज यायचा. खोडी कशी करायची हे क्लीअर असल्याने घरी सराव पण केला होता. फक्त चालताना थोडी काळजी घ्यावी लागायची. सर वर्गावर येण्याच्या आधीच मी शेवटच्या बाकावर ‘स्थानापन्न’ व्हायचो. सर वर्गात शिकवू लागले कि कधी एकदा ते फळ्याकडे बघतात असे मला होऊन जायचे. कारण? त्यांनी आमच्याकडे पाठ केली कि मी अंगठा दाबून ‘टुक‘ करायचो. मग सगळीकडे ‘हशा‘ (टाळ्या नाही). मग सर आमच्याकडे बघायचे आणि अंदाज घ्यायचे कि आवाज कोठ���न आला. वर्गात आवाज घुमायचा त्यामुळे शेजारच्या मित्रालाही आवाज कोठून आला हे समजत नसे. सरांनी परत आमच्याकडे पाठ केली कि ‘टीक‘. हि खोडी मी एफ वाय ला असतांना जवळपास २ आठवडे काढत होतो पण कोणालाही माहित पडले नाही. मुले/मुली हसत होत्या, प्राध्यापक बेजार झाले होते आणि माझे टुक-टीक चालू होते. ३५ वर्षानंतर वाटतं कि ‘आपलं चुकलं होतं‘. मनातल्या मनात म्हणालो, ‘ सर मला माफ करा !’.

अजून एक गम्मत सांगतो जी मी पहिल्या बाकावर बसून करत असे. त्या काळी ‘अखियोंके झारोकोन्से‘ ह्या सिनेमाचे टायटल सॉंग – गाणं, मला खूप आवडलं होतं. नेहमी ते मनात गुन्गुणायचो. नंतर नंतर गुणगुणणे घश्यापर्यंत आले. एकदा पहिल्या बाकावर बसलेलो असतांना सरांकडे बघत असतांना मी माझे गुणगुणणे सुरु केले. वर्ग आवक झाला. आवाज तर येत होता पण ‘ सोर्स ‘ सापडत नव्हता. मुला/मुलीना हसायचे होते पण हसायचे कसे हा प्रश्न. मला मात्र मजा येत होती, हि खोडी पहिल्यांदा काढल्यावर. नंतरच्या आठवड्यात मी ‘रतीबच’ घातला. कोणालाच अंदाज येत नव्हता. आणि मी सरांच्या डोळ्यात डोळे घालून माझा ‘उपक्रम‘ चालू ठेवल्याने, सर माझ्याबद्दल शंका घेतील अशी सुतराम शक्यता नव्हती. पण एक दिवस एका ‘स्मार्ट‘ प्राध्यापकाला अंदाज आला कि या खोडीचा ‘मानकरी’ मानकर आहे. सर मला उद्धेशून म्हणाले ‘ प्लीज सी मी इन प्रोफेसर’स रूम’. मीहि स्मार्ट. वर्ग संपल्यावर सरांना जिन्यातच पकडलं. सर म्हणाले ‘ अरे मानकर, तू चांगल्या घरचा ना? , मग कशाला इतर मुलांना खोड्या काढण्यास सहकार्य करतो ?’. मी उत्तरलो, ‘ नाही करणार सर ‘. मला लक्षात आले कि येथेच थांबायला हवे आणि मी थांबलोही. पण ३५ वर्षानंतर वाटतं कि ‘ आपलं चुकलं होतं ‘. मनातल्या मनात म्हणालो , ‘ सर मला माफ करा !’.

आज मला जरा जास्त वाईट वाटत होते. कारण नंतर ,पुढील आयुष्यात, मी जेव्हा ‘ शिकवणार्याच्या ‘ भूमिकेत गेलो तेव्हां मला समजलं कि शिकवतांना ‘ डीस्टर्ब ‘ केले कि लिंक तुटते. असो. नंतर मी अभ्यासात मन रमवायला सुरुवात केली. तिसऱ्या सेमेस्टरला असतांना ICWA प्रवेश घेतला.

याबाबतची एक आठवण सांगतो आणि लेख संपवतो. प्रोफेशनल कोर्सेस प्रवेश घेणारा मी पहिला असावा. मी चालेंज स्वीकारले होते. जेंव्हा इतर मुले मजा करत होती तेव्हा मी १८ तास अभ्यास करत होतो. ICWA दोनही ग्रुप मी फर्स्ट स्ट्रोक मध्ये पास झालो. तेव्हा आपण पाचव्या सेम मध्ये होतो. हि बातमी वर्गातील काही मित्रांना कळली. त्यांना आश्चर्यमि��्रित आनंद झाला. सगळ्यात जास्त आनंद हेमंत कोचरगावकर झाला होता. वर्ग चालू होता, सरांचं निम्मं शिकवून झालं होतं. हेमंतने हात वर केला व हि बातमी त्यांना सांगितली. त्यामुळे ती वर्गाला कळली. मग वर्गाने , वर्ग चालू असतांना माझे अभिनंदन केले. ते क्षण मी कधीही विसरणार नाही. मग बऱ्याच प्राध्यापकांनी माझी दखल घेतली व एक ‘ हुशार ‘ विद्यार्थी अशी वर्गवारी केली.

खोड्या करणारा विद्यार्थी हा हुशार असू शकतो का? असा विचार मनात येत होता. तेवढ्यात, मानकर लवकर इकडे ये असा प्रदीपचा ओरडा ऐकू आला. क्षणार्धात मी वर्तमानात आलो आणि कोचरगावकर सरांच्या केबिनमध्ये दाखल झालो. चाय पे चर्चा चालू होती पण माझं मन भूतकाळातून बाहेर पडत नव्हतं.

जमलं तर तुम्हीही कधीतरी जा भूतकाळात, जा बी वाय के मध्ये. आत्ता वय झालं हे लक्षात येईल.    

------------------------------------------

माझे कॉलेजचे जीवन शालेय जीवनाइतकेच सुंदर होते.

[anahat-mankar]

Tahir – meaning Pure

Abu Tahir was celebrating his 25th anniversary of ‘Landing in Saudi Arabia – Country of Allah’. He landed in Saudi in teen-age, must be on the border eighteen. At this juvenile age, he was captured by police in his country for some petty crime & had received serious whippings. He is still carrying those scars caused by lashings, however he was happy about those lashings, because had had been no scars, he would not have been in Saudi. To take revenge on native country, he spotted a job in Saudi. That time, it was simple. Catch an agent, pay him money, you are landed in Saudi. No questions asked & Saudi System for bringing manpower was quite efficient – named kafala system.

He landed in 1992, in the month of Ramadan, to be very precise. That time his was not titled as “Abu Tahir – father of Tahir”. (This is typical practice in Muslims, to call a father by his son’s name). After 25 yrs., he was sitting with elder son Tahir, at reasonably big hotel & satisfying the food preferences of Tahir. Tahir was blessed with 4 sisters, younger to him & youngest sister was about 8 yrs old. The size of family is 7. But this is norm in Saudi with Muslim Expats. Nothing unusual. Tahir released an order for full plate of Afghani Kebabs, his most favorite dish. The sisters also followed the suite & Abu Tahir realized that the bill will be around SAR 400 (Rs. 7200). But for Abu Tahir the huge bill didn’t cause a stir as he was in nostalgic mood. While testing the kebabs, he still recall the days before his marriage & after the marriage. Sultana was indeed a good wife & they were ‘happy go lucky family‘ until recently. 25 years were passed by.

However, there was a commotion in the land of Allah & the Expatriate Levy caused a serious disturbance in the life of Abu Tahir. This taxation on every family member of expatriates was taking a toll & worst fact is - it is progressive. In the year 2020, Abu Tahir will be paying SAR 28800 pa, meaning Rs 518,000. Abu Tahir concludes, it’s impossible to stay with family in Saudi Arabia, now. Green pastures are gone by, status of ‘tax free’ country is gone by.  

 Abu Tahir could not dare to unveil his plan of sending the family back to native land for quite sometimes. He was experiencing commotion, within. He was not in a position to assess the ‘reaction’. But today, he decided that after dinner, he would disclose everything & organize safe passage of family to native land. At that spur of the moment, he found a bone in kebab. Everyone, except him, was enjoying the food & the kebabs were thrashed out overwhelmingly. Unlimited kebabs in native land happen only on festivity. While in Saudi, one doesn’t need the festivity to arrive to indulge into fabulous dinner as income levels are good enough. To thank Allah, all partygoers said Insha’Allah, god willing & return to home in heavenly mood.

Soon after return, Abu Tahir called members of family & disclosed his plans to send all of them to native land & causes associated with his decision. No sooner, heavenly mood turned in to hail. Imaginations of each & everyone got wild, from respective perspective. Sultana starts stretching herself with in-laws. Not a good feeling at all. The problems of native lands are mind boggling, no air conditioners, no light, no gas, no good food etc. The younger daughter had another challenge of changing friends. This was unwelcome change. They never thought of it since birth. All kids had taken for granted ‘permanent residency of Saudi ‘, so to say, unconsciously.

The news was a nightmare for all, especially for Tahir. He was born & bought up in Saudi. Vacationing in native land was good change. However, ‘becoming a native of father’s land’ – the idea was too bad to grasp. While growing till age of 18, Tahir had experienced the ‘shortages of all type‘ at Abu’s land. In comparison, Saudi was land of abundance. The fulfillment of wishes is instant. Tahir was only person in family who can take independent view of native land – no emotions attached. Hence, obviously, his resistance was to the core & he declared instantly, ‘I will not move out of Saudi. Full stop!’.

Since declaration, till the time of arrival at airport at Dammam, there was a chilling atmosphere within family. The mood was down for two weeks. The rebellious nature of Tahir was out poured and he was moving in to isolation. May be thinking about future. The ambiance temperature outside was about 50 degree Centigrade. Abu Tahir suggested Sultana, pack of the things as baggage of 7 people at 37kg pp is adequate enough. Sultana understood that, it is permanent EXIT. No way to return. She could feel pains of Abu Tahir, who rendered all needs of her.

Tahir was uncompromising, at airport. He asked for his boarding pass from Abu & tears it off. This was unimaginable for Abu Tahir.  However, he was hoping Tahir to cool down soon after landing at native place. So Abu started counseling Tahir. But Tahir decided not to yield, he said ‘ Abu, you do whatever you want, I will do whatever I want. It is fair deal, I suppose’. Dialogue stopped as they all were required to rush to board.

Landing was smooth. Relatives welcomed all & new journey of life started for Abu Tahir’s family. Abu Tahir ensured that all members are perfectly placed in new society. While Departing to Saudi, after two week, Abu Tahir said to Sultana, ‘don’t worry; I will remit enough money so you can maintain good living here’. Tahir was looking calm, hence Abu Tahir, felt at ease, while leaving to Saudi. He felt, passing time is only solution & it will heal out the pains of young Tahir.

Abu Tahir reached Dammam, joined the duty & commenced his routine, this time albeit without family. He sensed that he could manage the change of Saudi.

However, that was not the case to be.  After 15 days, Abu Tahir received the call from neighbor, letting him know that ‘ young Tahir hanged himself, he is no-more’. Abu Tahir shattered.

A change in SAUDI had taken its toll. By the way, meaning of Tahir in Arabic is “pure”.

[anahat-mankar]

Togetherness of 80’s!

Looking forward ….

A Small Group Activity turned to be BIG ‘event’, no sooner! About, 12 months before, Sanjay, Govind & other likeminded friends decided to have a monthly small get-together to share the joy of life, while standing on threshold of Sr Citizenship. Yes, most of us were born around 1960. And it was in 1978, we all met in BYK College to pursue our commerce graduation. Coming from various schools, we become Class-mats. This group of around 240 was sharing common joy, fun & ventures viz. not-attending the class, harassing Professors, passing the time at Canteen & loitering in college campus. However, College election bonded us more. Alternatively, we all, girls included, enjoyed our teenage, in group. The association was wide & deep, resulted into love & affection towards each other. When we left the college, everyone was in oblivion, as to, how the future is going to be? We gave a last exam paper of TY B Com & left with huge baggage of fond memories. We never parted systematically, meaning, bidding a fair-well to each other, formally. At an individual level, we were unique, but we shared common experience (of full nonsense, to an extent). This is nothing exceptional & I am sure this must be happening year after year, for all students.    

On 23rd March 2018, after lapse of 37 years, about 50% of classmates are meeting in Nasik. A monthly get-together is organized by Rajgopal, Subhash, Sanjay & Govind. It has been widely acknowledged with zeal & enthusiasm. A thought crossed my mind – as if all classmates were waiting to be called by Organizers?! Even on the eve of 22nd March 2018, attendance is spiraling up & preference of food / liquor being taken care of. This is not a mean achievement. This time we all were meeting after having crossed the ‘adulthood’ – middle age (span of 20yrs to 60 yrs). Indeed, this is going to be convergence of all walks of life, however forgetting about what happed in life. We all are eager to become nostalgic. Someone very well said: 

उम्र की चादर खींच कर उतार देते हैं ये कम्बख़्त दोस्त , कभी बूढ़ा नहीं होने देते हैं 

दोस्तों से बातें किया करो जनाब , ये वो हकीम हैं जो अल्फाज़ से इलाज कर देते हैं.. 

To add the spice or to enhance the value of get-together, our the then ‘Principal‘ is also invited. Now I can see the picture of tomorrow & bit concerned about cocktail of ‘Principal, Liquor & Girls’. To quench my anxiety, I posted following on the group - Arvind & Organizers, agenda is well thought & presented. Excellent initiative to gather more than 125 ex’1980 B Com’s. It’s an achievement. Now attending folks, we all have a ‘shared task‘ to make this event ‘unique’, successful beyond comprehension. We have crossed our teenage long ago & now we are standing on the threshold of Sr Citizenship. We have to shoulder additional critical responsibility to respond each other gracefully & enhance the value ‘hidden’ in this unique gat-together, become nostalgic. My memories are afresh of Division B’s get-together held on 29th Feb 1980 at Chitpawan Mangal Karyalaya. Let’s create another wave of lasting memories. And the beginning could be, arriving at Hall 5 minutes before 5pm. I am excited, are YOU? Welcome to झपूर्झा moments! Moment of Creativity! प्रत्यानंदाचा अनुभव घेऊ ! *

Now I am looking forward to.

Looking backward

On 23rd Morning, a Good Morning call from Host, Sanjay & Govind, was received to ORDER that ‘I shall be the event anchor’. Without any hesitation, I said ‘Yes‘ as I wanted to support the event. Having, vast experience in managing the event, I was aware that a good event can go bad no sooner it starts & masses just get quarantined from the event.  I prepared well & brought in lot of ‘relevance’ for my ensuing friends. I wanted, we all travel in time – backwards. Helping them to be sentimental, yearning & nostalgic. 

At the hall, sharp at 5, we all were welcomed by host, personally. The environment started becoming magical. All of a sudden, someone stands in front of me & asks ‘have you recognized me? & then the ritual of surprise, happiness etc. follows. By 6 pm, almost 90% hall was full. The environment was electrified with oh’s, awe’s. Happiness was flowing while hugging from heart to heart. The girls are not exception. The time was stopped after 38 years of separation. Meeting with every acquaintance was compelling us to travel back in time & recalling the fun we had. Memories of those days of 1977/80, were dazzling & striking. 

At about 6-30 pm, stage got ‘decorated’ by presence of beloved Principal & we started formal part of event, seeking the blessings from teacher. Dr. Gosavi Sir, at 85, spoke eloquently for almost for an hour. His articulation was persuasive, letting us to know what we should be doing after the age of 60 & how to discharge the social responsibility. Rapt attention was provided to the spellbound speech. For me it was excellent Public Speaking Speech. 

Informal event followed by formal event. Opening up of corks, cheers & good food was spiced by personal attention given by Host to ensure that mood spirals up. Everyone was enjoying the evening, full throttle with the feeling that ‘time should standstill ‘.

However time doesn’t stop. While returning home, I was taking stock of yester(37)years. We came from different schools, departed in 1980 to face life and in 2018 assembled after having SLICE of life, completely diverse from each other. That’s the destiny. Few departed to gods abode, were remembered. Now we have to form committee, to steer ahead & enable society, as advocated by Sir.

I was happy & at peace. While I received many commendations for ‘to the point & brief anchoring’, one praise says it all by Sandip, saying  ‘ Mankar, I can’t imagine the event without you being the anchor. You have done the task with ease & made us nostalgic. Opening was solid’. 

Thanks to all Organizers.  

[anahat-mankar]

Trigger

In age of What’s up?, we are enslaved towards the messages of Good Morning ! Sometimes ( or most of the times ) we tend to ignore it ?! Or maybe, just to get read of green dot on the screen, we open the chat & close it instantly, without heeding to, ‘who bothered to share a ‘good’ morning’. However, if it’s What’s Up call, then we are helpless!  

That Day Morning, it was What’s Up call to wake me up. Indeed it was untimely, so to say. The voice was asking ‘Is it Mr. Mankar? This is Asmita from Kenya!‘. I could not gather myself quickly & reluctantly asked ‘who?’, the only response when we are not ready. However, within fraction of second, I could recollect, my association with Asmita in years of 2003-2007 in Kenya. Asmita was wife of my friend, Vijay. I was surprised to have the call after 10 yrs. I could listen to her ‘desperateness‘. She wanted to share something with me. I rendered my ears to her for next 10 minutes, obviously for one-way communication.  

The news was not good! Not good at all! Asmita was sharing news first time with someone, that’s me, being a very close person with Vijay. She was in tears while letting me know that Vijay suffered from the cancer, in last month. Stage?, 3rd!, Which Type or part of body?, Prostate Gland! Now I was in full senses. I was trying to imagine the stress she was going thru.  I consoled her, actually tried to console her, by saying, advance medicines can cure the cancer. But I know, my counseling was in vain, as she was asking me, why it should happen to Vijay? He is exceptionally innocent, never wished any ill for anyone!. I had had no answer & we concluded the call since Asmita was exhausted & empty. I was wrapped in pain, a mental pain, thinking, Vijay was just crossing 55 & this calamity awestricken him. He struggled for long & now had everything. What was left? - Was just ‘The enjoyment!’.  

No Sooner I realized that anxiety engulfed my mind in addition to pain. The reason was simple. I am also suffering from ‘enlarged prostate gland ‘ since 3 years. The symptoms, viz. low urination, slow urination etc. are being attended, by annual check, but not so seriously. Careless attitude?! What else? The bad news in the hours of good morning, made me nervous. I was drowned in thoughts of ‘What if?‘ & preparing various scenarios akin to management processes ‘if the cancer is also taking shape in my … !’. Devils workshop was functional at high efficiency.

Luckily or otherwise, I fall sick within next 5/6 days, due sudden weather changes. ‘The Temperature’ was rising & out of no choice I consulted doctor who diagnoses all the ailments thru Blood Check?!. An Idea struck my mind. Why not get PSA count checked? By the time, I goggled all possible information on Prostate Cancer. Vijay’s PSA count was 82 pts. as against desired level of 3.1 ng/ml or less. PSA is Serum Prostate Specific Antigen Test, the levels of which let you alert. My test reports reveled that count was 2.23 ng/ml, well within the norms. In spite of good result, Doctor compelled me to undergo Sonography. This time, luck didn’t favor me & the size of gland was about 60 gms as against the normal glad weighing 20 gms. I went higher up for ‘experts’ consultation – Urologist, who confirmed the presence of problem of enlarged gland ( not of cancer etc.) Also suggested, immediate operation, to get rid of excess mass which is obstructing the free flow of urine. When I asked doctor, May I travel in the month of March & then get operated in May?. He responded; ‘if possible cancel your travel. It may happen that your Urine gets blocked while you are abroad!’. While returning home, I was thinking about, urine infection & ill effects on body. I was revisiting the various Management Scenarios, of ‘What if?’. This was a point, we had decided to go ahead & get operated. 

In the following month, March 2018, logical events happened. I was operated & urine flow is back to normal. I was relieved from routine pains as well as pains from operations. This is 2nd time, advanced technology ‘touched’ body. It was endoscopy! In real sense, it was painless & bloodless, absence of any cuts on body. Now I am happy, as I can travel to continent in East of world.   

Vijay’s catastrophe was a case law for me. We must learn something from every ‘share’ & actually I learned from ‘what’s up call ‘. It was a TRIGGER for my thinking, followed by an action. May be, I have dodged major problem related with prostate. Many a times you observe your body, listens to her. But don’t take things seriously. The attitude of ‘let go or postponement’ prevails. This is time the deficiency takes over your body & results into a disease. We also need to develop the habit of asking various questions related to body-changes to Doctor. Keeping things ‘closely held ‘ may aggravate the matter.  

In last week, I shared my experience with friend. He responded, that is also going thru same problem. By talking to me, he is alerted & he is moving to Doctor. We always believe that calamity will struck to neighbor & not me. But that may not be the case. The problems relating with aging are Universal & nature do spare anyone. It hits irrespective of gender, caste etc.  

Stay Alert! Take Note the ‘ triggers ‘ ! RELATE !      

[anahat-mankar]

एका ‘ शोधाचा ‘ प्रवास

अनंत चतुर्थीच्या दिवशी मी सकाळी ५-४५ मिनिटाला द्वारका सर्कल येथे रमेश ( पडवळ ) यांची वाट बघत होतो. कारण ? सांगतो ना !  या नासिकच्या आसपास अनंत मंदिरे उभी आहेत त्यांचा एक एक करून शोध घ्यायचा या एकमेव उद्धेशाने रमेश सध्या पछाडलेले आहेत. मिळालेली अथवा मिळवलेली माहिती नासिकारांपर्यंत पोहचवावी आणि नासिकरांना नासिकमध्ये असलेला ठेव्याची जाण करून द्यावी हा हेतू . जेणेकरून  नासिक सुद्धा एक विविध पैलू असलेलं पर्यटक स्थळ होऊ शकेल.  

रमेश नेहमी अशी माहिती म.टा. मधनं वाचकांसमोर ठेवतात जी गुगल वर उपलब्ध नाही. हि माहिती फारच उद्बोधक असते. यामुळे आपलं शहर आपल्याला जास्त समजतं. वाचतांना माझ्या मनात ( जो इतरांच्या मनातही येत असावा ! ) एकच प्रश्न येतो – रमेश हि माहिती कशी म��ळवतात ? त्याचे संकलन कसं करतात ? वैगरे वैगरे. म्हणून मी मागच्या हेरीटेज वॉक मध्ये त्यांना सांगितलं कि पुढील ‘ संशोधनाच्या’ वेळी मला बरोबर न्या. मला त्यांच्या प्रोसेस – प्रक्रीये मध्ये जास्त इंटरेस्ट होता . मी स्वतः एक ‘भटकंती करणारा’ असल्याने मला  रमेश माहिती कशी माहिती मिळवतात याबद्दल उत्सुकता होती. रंमेश ‘ हो ‘ म्हणाले आणि म्हणून मी द्वारकावर, गणपती विसर्जनाच्या दिवशी दु-चाकीवर उभा होतो.  

‘आज दोन गावं ‘कव्हर‘ करायची आहे, साधारण २५० किलोमीटर प्रवास आहे ’ - इति रमेश . मी निमुटपणे गाडी सुरु केली. आज प्रश्न विचारायचे नाही, फक्त ‘ बघ्याची ’ भूमिका करायची – असा मनोदय! मुंबई – आग्रा या मार्गावर प्रवास करून आम्ही, देवळे, सटाणाहून ‘अजमेर – सौंदाणे ’ येथे पोहचलो. ( अर्थात मध्ये एकदा ‘ मिसळ ’ या संस्कारासाठी थांबलो होतो.)  एका सुंदर ‘वेस ’ आमच्या समोर उभी होती. मला माझ्या आजोळची ( सिन्नर येथील ) ‘वेस’ आठवली.  मी माझी बंदुक – क्यामेरा बाहेर काढला आणि ‘ शूट ’ करायला सुरवात केली.  रमेश माझ्यापुढे गेले होते. आपल्या गावात कोण आणि का फोटो घेताय याची ‘चौकशी’ करायला म्हणून २/३ ‘जन’ सरावले. ‘ गम्मत म्हणून फोटो काढतोय ‘ असं सांगताच त्यांचा चेहरा फुलाला आणि ‘ कनेक्शन ‘ स्थापन झाले. तेव्हढ्यात रमेश ‘कळपात’ सामील झाले आणि ‘मी महाराष्ट्र टाइम्स  मधून आलो आहे आणि तुमच्या गावाविषयी लिहायचे आहे ’ असं सांगितल्याबरोबर गावकरी खुलले. ‘मला तुम्ही तुमचं गाव, महत्त्वाची जुनी मन्दिरे , ताम्रपट असेल तर दाखवाल का ?’ या प्रश्नाला उत्तर देण्यासाठी  एक ‘जन’ आपसूक पुढारी झाला अन म्हणाला ‘ साहे��� मी दाखवतो कि, या माझ्या मागे ’. तेव्हढ्यात एकजण ओरडला ‘ आरं , पाहुण्यासी , मगर यांच्याकडे घेऊन जा बऱ’.      

आत्ता आमची गावातील भटकंती सुरु झाली. मोठ्या उत्साहात एक जुनं मंदिर सामुदायिकपणे आम्ही बगितलं. ‘साहेब हे गाव यादवांचे ...........’. असेल ती माहिती गावकरी पुरवत होते आणि रमेश ‘नोट्स’ घेत होते. नंतर आम्ही सर्व ‘मधल्या हळीत’ गेलो. मगर काका ( ७८ वर्षे ) बाजेवर बसले होते. राम राम झाल्यानंतर आणि भेटीचे प्रयोजन सांगितल्यावर, ‘अरे पाहुण्यांसाठी चहा सांग रे’ अशी काकांची ओर्डर आत गेली, नातवाने चटकन चहा आणला. इकडे काका ‘पेटलेले’ आम्ही बघत होतो. काका ‘ सौदाण्याचा इतिहास आम्हास नमूद करत होते. ‘ साहेब आमची हि सातवी पिढी, हा १८ खणी वाडा आमचाच ! आम्ही आधी सावकारी करत होतो  ........ ’. काका ४० मिनिटे भावनावश होऊन बोलत होते. इतिहास सांगत होते. मी दिग्मूढ होऊन ऐकत होतो. या छोट्याशा गावाचा प्रचंड इतिहास समोर उलगडत होता. रमेश यांनी त्यांना  ताम्रपटाविषयी विचारले . त्यावर काका म्हणाले ‘ साहेब तुम्ही ना आमच्या गावातील सोनावणे मूर्तीकाराला भेटा, त्याच्या कडे खूप माहिती आहे ’. रमेश यांचा चेहरा खुलला. नंतर काकांचा निरोप घेऊन आम्ही गावाच्या दक्षिण वेशीवरून गावातून फेरफटका मारला. नंतर किशोर सोनावणे यांच्या कारखान्यात गेलो. चर्चा पुढे सुरु झाली. मूर्तिकाराचा या प्रदेशाचा अभ्यास पाहून / ऐकून मी चकित झालो. रमेश आणि सोनावणे यांचा संवाद / वार्तालाप अत्यंत श्रवणीय होता. ‘ या गावात धनगर लोकं  घोंगड्या फार सुंदर बनवतात ‘ असं सांगून आम्ही परत २/३ घरांमध्ये चक्कर मारला.  

यांनतर शेवटी रमेश यांनी देवळाणे येथील मंदिराविषयी विचारले तेव्हा सोनावणे यांची कळी खुलली. किती सांगू , काय काय सांगू अशी अवस्था त्यांची झाली. ‘जर मंदिर ४/५ कोस दूर असेल तर चला कि आमच्याबरोबर’ असं मी म्हणताच स्वारी तयार झाली. विनंती पाठीमागे माझा स्वार्थी विचार – मंदिर शोधण्यात वेळ जाऊ नये! आत्तापर्यंत गावात आम्ही ४ तास घालवले होते. यांनतर आमच्या दुचाकी ‘देवळाणे’ या गावाकडे कूच करू लागले. गावामधून गाडी काढत आम्ही ( कोरड्या ) नदी किनारी पोहचलो. आणि बघतो तर काय ‘ अत्यंत सुंदर वास्तू शिल्प ’ आमच्या समोर उभे होते. माझी बंदूक – क्यामेरा – आत्ता फारच जोरात चालत होता. दुपारच्या १२ च्या उन्हात उजेड / सावली यांचा मेळ मस्त जमला होता आणि माझ्यासारखा छायाचित्रकार तर भलताच खुश झाला होता. मी आणि रमेश दोघंही १५/२० मिनिटे आनंदात आकंठ बुडालो होतो. दिवसाच्या प्रवासाचं ‘चीज’ झालं होतं अशी भावना हे ६ किवा ७ शतकातील मंदिर बघतांना झालं. आनंदाने दमल्यावर आम्ही सोनावण्यान्जवळ येऊन बसलो. ‘मी तुम्हांला या मंदिराविषयी अधिक माहिती दिली तर चालेल का?’ असा प्रश्न त्यांनी विचारला. आणि नंतरची ९० मिनिटे कशी गेली हे आम्हांला कळले नाही. पाचही बोटे तोंडात. कान मात्र सताड उघडे अशा अवस्थेत ते मंतरलेले क्षण गेले. सोनावणे यांचे भाषण / चिंतन / अभ्यास / संवर्धनासाठी ची कळकळ, सर्वच अफाट होते. खरं सांगायचं तर ते मंदिर ‘जगत’ होते. रमेश नोट्स घेतच होते.  

‘अहो मानकर, हे मंदिर अपूर्ण आहे, याचा कळस बांधायचा राहिलेला आहे . ...... ........ याचे काही खांब अजूनही तेथे पडलेले आहेत’ असं म्हणत त्यांनी अंगुलीनिर्देश केला . मी चकित झालो आणि विचारलं ‘आम्हांला ते खांब, दगड बघता येतील का?’. ते ‘हो’ म्हणताच आम्ही परत एकदा १०००/१२०० वर्षापूर्वीच्या मंदिराकडे डोळे भरून बघीतलं आणि आणखी एका डोंगराकडे जाऊ लागलो. २ कोसाच्या आतच आम्हांला त्या ‘ पूर्ण ’ न झालेल्या शिळा दिसल्या. मग परत एकदा सोनावणे बोलू लागले ............ ३० मिनिटे येथे गेली.  

४ वाजले होते . सोनावणे यांना आम्ही सौदाण्याला सोडले . गेल्या १० तासांमध्ये आम्ही काय मिळवलं ? २/३ मित्र. एका सुंदर मंदिराचं दर्शन. एका सुंदर खेड्याचा स्पर्श. निसर्गाशी एकरूपता. अजून काय हवे होते. मला माझ्या मनातील असलेल्या प्रश्नाचे उत्तर मिळाले. रमेश हि माहिती ‘जेथे जातील तेथ्ल्यांशी एकरूप होऊन मिळवतात’. ‘जेव्हा विद्यार्थी तयार असतो तेव्हा शिक्षक अपोआप अवतरतो ’ अशी एक म्हण आहे इंग्रजीमध्ये .अगदी त्याचप्रमाणे ‘जेव्हा रमेश गावात जातात तेव्हा गावकरी माहीती देण्यासाठी अपोआप अवतरतात ‘. आजचा १२ तासांचा  एका ‘शोधाचा’ प्रवास, मस्त झाला. गणपती बाप्पा मोरया असं म्हणत आम्ही ६ वाजता परत आलो.

मानकर प्रवीण,  ८६६ ८२५ ९१२५,  mankarpv@gmail.com

[anahat-mankar]

Alternate Therapy for Cancer

कॅन्सरच्या उपचारासाठी पर्याय ?!  

‘पर दुखं शीतल असते’ अशी एक म्हण आहे. जो पर्यंत ‘ते’ दुखं आपल्या घरात येत नाही तोपर्यंत आपणास त्याचा दाह जाणवत नाही. गेल्या वर्षभरापासून मला हा दाह जाणवत आहे कारण माझे दोन जवळचे नातेवाईक ‘कॅन्सर’ नावाच्या राक्षसाबरोबर लढत आहे. नातेवाईक त्रस्त झाले आहेत. पहिला नातेवाईक हा माझा साडू आहेत तर दुसरा आहे माझा चुलतभाऊ. दोघांचाही कॅन्सरचा प्रकार वेगळा आहे. पण त्याहून महत्वाचं म्हणजे दोघाही या ‘त्रासदायक’ प्रकाराकडे वेगळ्या नजरेने बघत आहे. 

माझा साडू चांगला शिक्षित आहे. त्रास सुरु झाल्याबरोबर ते डॉक्टर कडे गेले. ‘कॅन्सर’ चे निदान झाल्यानंतर त्यांना शॉक बसला. डॉक्टरांनी ‘ताबडतोब‘ ट्रीटमेंट सुरु करावी लागेल असे सांगितले. २/३ दिवस विचार झाल्यनंतर , यथावकाश विविध प्रकारच्या चाचण्या झाल्यानंतर त्यांनी अलोपथी या मार्गावरची ट्रीटमेंट सुरु केली. दीड वर्षात १८ किमो झाल्या, वेदना भयंकर झाल्या आणि त्यातच फिस्तुला नावाचा दुसरा प्रकार उद्भवला. 

ट्रीटमेंटच्या बाबतीत माझ्या भावाने नेमका १८० डिग्री विरुद्ध असा दृष्टीकोन स्वीकारला. माझा भाऊ अतिशिक्षित नाही. ‘कॅन्सर’ चे निदान झाल्यानंतर त्यालाही शॉक बसला. मुंबईच्या डॉक्टरांनी ‘ताबडतोब‘ ऑपरेशन करावे लागेल असे निसंकोचपणे सांगितले. २ दिवस यथावकाश विविध प्रकारच्या चाचण्या झाल्या. आणि ठरलं कि ऑपरेशन करायचे. साठ हजाराची २ इंजेक्शन आणली गेली आणि भावाला ऑपरेशन टेबलावर यावयास सांगितले. तो पर्यंत, २ दिवस माझा भाऊ मुंबईच्या हॉस्पिटल मधील पेशंट्स बघत होता, त्यांच्या हालअपेष्ठा अनुभवत होता. याच सगळ्या प्रक्रियेतून आपल्याला जावं लागणार या मुळे व्यथित झाला होता. ऑपरेशन टेबलावर झोपल्यावर, डॉक्टर जेव्हा इंजेक्शनची तयारी करत होते, तेव्हा तो अचानकपणे टेबलावरुन उतरला व डॉक्टरांना / नातेवाइकांना सांगितलं कि मला हि (अलोपथीची ) ट्रीटमेंट नाही घ्यायची. रुपये १२०००० ची इंजेक्शनस वाया गेली. माझा भाऊ नासिकला परत आला. पुढील २ महिने असेच गेले. निरनिराळ्या सूचना आल्या. एक सुचनेनुसार त्याने ‘ सेंधवा – मध्यप्रदेश ’ येथे जावे आणि तेथील एका ‘हकीमाचे’ औषध सुरु करावे, असा मतप्रवाह होता. भावाने या प्रकारच्या ट्रीटमेंटची

‘चिकित्सा वजा चौकशी’ केल्यानंतर त्याला असं जाणवलं कि हा प्रकार कमीतकमी त्रासाचा आहे, ना इंजेक्शन ना गोळ्या. ‘जडी-बुट्टी’, सकाळ संध्याकाळ घेतल्या कि विषय संपला. गुण आला तर आला नाहीतर नाही. माझ्या भावाने या प्रकारच्या ट्रीटमेंट विश्वास ठेवला व आपणास ‘गुण’ येणारच असा ‘भाव’ कायम ठेवला. दर महिन्याला एक ट्रीप सुरु झाली आणि पहिल्या ट्रीप मध्ये हकीमाने सांगितलं कि सोनोग्राफी करून या. त्यावेळी पोटातील ट्युमरचा आकार २७ सेंटीमीटर होता आणि मुबैकरांच्या मते प्रकरण गंभीर होते.  

गेली दीडदोन वर्षे मी दोघांचीही प्रगती बघत आहे. ट्रीटमेंटमुळे झालेला परिणाम बघत आहे. दोघांचाही अटीट्युड पॉझीटीव आहे यात शंकाच नाही. माझे साडू अत्यंत वेदनामय जीवन जगत आहे. अजूनही ४ किमो बाकी आहे. आजार बळावत नसला तरी कमी होत नाही, हे नक्की. त्या विरुद्ध माझ्या भावाची कथा. दोन तीन दिवसांपूर्वी त्यांनी सोनोग्राफी केली आणि पोटातील ट्युमरचा आकार १४ सेंटीमीटरवर येऊन पोहचला आहे असे दिसून आले. सोनोग्राफी करणारे डॉक्टर अवाक् झाले आणि त्यांच्याही आश्चर्याला पारावर राहिला नव्हता. मी भावाला गेल्या वर्षात ४/५ वेळा भेटलो. तो शाररीक दृष्ट्या ‘धसलेला’ मी बघितला होता. आणि आज पूर्णपणे बरा झालाय. वजन ४५ वरून ५९ किलो पर्यंत आले आहे. मुख्य म्हणजे व्यवस्थितपणे जेवण करतोय आणि वेदना ‘ औषधापुरत्या ‘ उरलेल्या आहे.  

मी कोणत्याही ट्रीटमेंट प्रकारचा समर्थक किवां विरोधक नाही. जशी वेळ असेल तसे रुग्णाला निर्णय घ्यावे लागतात. पण राहून राहून एकच मनात विचार येतो कि कॅन्सर ट्रीटमेंटसाठी अलोपथी हा एकमेव पर्याय आहे असे नाही. इतर पर्याय सुद्धा विचाराधीन असावेत. सेंधवा येथील फकीर कोणत्याही प्रकारचा आणि प्रगत (?) स्टेजवरचा कॅन्सर बरा करून देतो अशी ग्वाही देतो. जसा जडी-बुट्टीचा ( ज्याला आपण आयुर्वेद म्हणतो ) उपयोग होतो तसाच प्राणायामामुळेहि फायदा होतो. होमेओपथि बद्दल, कॅन्सर उपचारासाठी, मी अद्याप ऐकले नाही.  अलोपथीला पर्याय शोधतांना ‘बाबाच्या’ आहारी जाता कामा नये. एकदा मी प्रत्यक्ष ‘हकीमाला’( वय साधारण ४० आहे ), या ‘आयुर्वेद्चार्य – डॉक्टर ‘ यांना भेटायला जाणार आहे हे नक्की.   

आज कॅन्सर सर्वत्र फोफावला आहे असे दिसते. १९७५-१९८० च्या दरम्यानचा माझा मित्र हि कॅन्सर ने पछाडलेला आहे. मुंबई येथील सर्वात प्रगत अशी अलोपथीची वर्षभर ट्रीटमेंट घेहूनही त्याचा विकार तिसर्या स्टेज पर्यंत पोहचला आहे कारण ‘किमो’ त्याच्यावर परिणाम करत नाही. १२ किमो वाया गेल्या. डॉक्टरांनी उपचार थांबवले आहेत. मागच्या आठवड्यात त्याला भेटायला गेल्यानंतर मीहि त्याला ‘सेंधवा‘ – आयुर्वेदिक उपचाराबद्दल सांगितले. त्याला बजावलं ‘ विश्वास ठेव आणि सामोरं जा - गुण आला तर आला नाहीतर नाही !’.

मला असं वाटतं कि आयुर्वेद या पर्यायाचा सर्वांनी विचार करावा कारण ‘ रिझल्ट्स ‘ समोर आहे. या चिकित्सेची नीट माहिती करून घ्यावी. वेगवेगळ्या कॅन्सेरच्या गरजा मात्र वेगवेगळ्या असतात.  

[anahat-mankar]

Sugar is ‘less’ now !?

प्रिय मित्रांनो

संघटन आणि विघटन हा निसर्गाचा नियम ; त्यानुसार आपण भेटलो आणि विलग झालो ; कालौघात आपलं प्रेम आटणार आहे हे नक्की. कारण दोन व्यक्तीमध्ये भौतिक अन्तर वाढलं कि प्रेम कमी होतं. एकमेकांविषयीच्या भावना बोथट होतात कारण ‘संपर्क ‘ कमी आणि प्रत्येकाचे व्याप निराळे. हे असं अगदी जवळच्या मित्रांबाबत घडतं , नातेवायीकांच्या बाबतीत सुद्धा घडतं. आपण जिथे राहतो तेथील लोकच आपले नातेवायिक. निसर्ग आहे हा. असो . 

महिना उलटून गेला, आम्ही सौदी सोडून. तुम्हाला सांगण्यासारखं काहीतरी लिहावं असं मनात सारखं येत होतं , पण नक्की काय लिहावं हा संभ्रम होता. आम्ही आनंदात अहो हे काही खूप सांगण्यासारखं नाही. असतोच आम्ही आनंदात , सदानकदा. माझे फेसबुक वरील अपडेट्स बघितले कि अंदाज येणार. खरं सांगतो , मी पुनश्च एकदा लवकर ‘भारतीय ‘ झालो. मला माझ्या ताबडतोप होणार्या संक्रमनाबद्दल खात्री होती. याचं कारण असं कि ‘ शिस्तबद्ध ‘ देशातून ‘ बेशिस्त ‘ देशात सामावून जायला काही वेळ लागत नाही. याच्या विरुद्ध , सौदी अंगवळणी पडायला वेळ लागतो , टेन्शन येते. भारतात काय , गाडी कशीही ‘हाका’ ... चालतंय कि !  

पण एके ठिकाणी सौदी आणि भारत यातील विरोधाभास फारच वेदनामय होता. कालच रक्त तपासणी साठी दवाखान्यात गेलो होतो. अरेरे , काय ती स्वच्छता ? औषधा पुरती सुद्धा नाही हो . प्रथम भीती वाटली . एक बरं , सुई नवी वापरली. पण रक्त ‘  शोषून ’ घेतांना मला ती फिलिपिनो नर्स आठवली. अल्माना हॉस्पिटल मधला  स्वच्छपणा , स्वच्छपणे आठवला.   पण मग मनास बजावले ‘ मानकर , सौदी आत्ता आपल्याकरिता इतिहासजमा झालाय. आत्ता तुलना बंद. जे आहे ते असे आहे , निमुटपणे , रक्त द्या’. मी मनाशीस हसलो. त्या रक्त काढून घेणार्याला सुद्धा गम्मत वाटली असेल. मीहि ठरवले , सौदिशी ‘ तू��णा ‘ होणे नाही .  

पण आज जेव्हा रिपोर्ट्स घेतले तेव्हां, आनंद मनी जाहला. सौदीत माझी साखर ( अर्थात रक्तातील ) हि १०.३ ( ३ महिने सरासरी ) अशी होती. तेथील डॉक्टरांनी ( डॉक्टर म्हणायचे का त्यांना ? ) मला इन्सुलिन नामक द्रव्य शरीरात सुई द्वारे घ्यावयास सांगितले होते. हा सल्ला माझ्याकरिता ‘ एक अलर्ट’ होता , मराठीत त्याला आपण ‘घंटा’ म्हणतो. भारतात परत येण्याच्या निर्णयापाठीमागे या ‘साखरीचा’ मोठा भाग होता. मनात मी म्हणालो होतो , मारायचं असेलच तर भारतात जाऊन मरू !  

आज माझी साखर ७.२ ( ३ महिने सरासरी ) झाली आहे. मधुमेह मस्त कंट्रोल झाला आहे. नॉर्मल लेवल ६ असते . पण याचे सर्व श्रेय मी भारताला देतो. तुम्ही सर्व ‘गोड’ माणसं आहात म्हणून सांगतो. कारण हा मधुमेह न सांगता तुमच्या शरीरात प्रवेश करता होतो , आणि मग ‘सर्व अंग व्यापी ‘ असं गोड नाटक सुरु होते . माझ्या अगदी घराच्या शेजारी ‘ पतंजली मेगा स्टोर ‘ आहे . एक दिवस सकाळी फिरायला गेलो तर बघतो काय , दुकानाच्या आवारात प्राणायाम आणि योग यांचा क्लास चालला आहे. मी फी विचारली तर म्हणे ‘ फुकट ’. नेहमी ‘ फुकट ‘ आहे म्हणून माणूस त्याचा दर्जा कमी करतो. तरीही मी क्लास लावला. दीड तास सरांच्या मार्गदर्शनाखाली प्राणायामचा अभ्यास चालू आहे. अगदी आल्या दिवसापासून . ४० दिवस झालेत आत्तापर्यंत .  आणि त्यामुळेच माझी साखर एवढ्या झपाट्याने ‘ खाली ’ आली. मला हा अनुभव ‘शेर’ करावासा वाटला , म्हणून एक ब्लोग लिहून टाकला.  

भारतात खूप समस्या असल्या तरी खूप सोलूशंस सुद्धा आहे. Micro लेवल वर खूप चांगली कामं होत आहे. मला इथे राहायला मजा येत आहे.  वातावरण अति उत्साही आहे. प्रत्येक ‘ जन ‘ खूप कष्ट करत आहे आणि खूप आनंदात आहे . व्यवसायाच्या दृष्टीने अजूनही चांगले दिवस आहे. ७ टक्के GDP नक्की आहे . म्हणून मीही २ मोठ्या concepts वर काम करत आहे. तुम्हाला नंतर कधी तरी सांगेन.  

सध्या तरी जे काही सौदीत मिस करत होतो ते सर्व हात जोडून माझ्यासमोर उभे आहे , नाटक , सिनेमा , नातवांचा सहवास , कमी मधुमेह. ‘ बर्र चाललंय ‘ असं म्हणायचे.  “ये दिल अभी तक भरा नही” , या नाटकाच्या ७५ व्या प्रयोगाच्या निम्मिताने , ‘ रंगकर्मी ‘ यांच्या बरोबर एक परीसंवाद आयोजित केला होता त्यात भाग  घेऊन आलो , प्रश्न विचारले – कलाकारांना -  लीना भागवत आणि लेखक / दिग्दर्शक मंगेश कदम ; निवृत झालेल्या लोकांच्या घरातील प्रश्न मांडले आहेत ! आर्थिक गुतंवणूक निवृत होतांना आपण बरोबर करतो , पण भावनिक –इमोशनल गुंतवणुकीचे काय ? कोठे काही कमी आहे का ? असा प्रश्न म्हणे नाटक प्रेक्षकांना विचारते.

मी मनात म्हणालो,  आयुष्य म्हणजे ‘ नुसते प्रश्न ‘ ! लेखकांना एक मस्त विषय ................  

मी जर माझ्या गत आयुष्यात आर्थिक गुंतवणूक नीट नसती केली तर निवृत्त आयुष्यात आणखी गुंतागुंत झाली असती. त्यामुळे थोडी ‘ भावनिकदृष्ट्या ‘ गुंतवणूक कमी झाली तर ............... तर काय ? मला समजून घ्या.  

आत्ता भारतात परतण्याबाबत.  माझ्या बाबतीत तर मी घेतलेला निर्णय बरोबर आहे असं मला सारखं वाटतंय . माझी नातवं अजून लहान आहे आणि मला  त्यांच्यात ‘ गुंतवणुकीसाठी ‘ भरपूर वेळ आहे.  

अजून बरंच  काही घड्तैय नाशिकमध्ये. गंगापूर रोड,  त्रिंबक रोड येथील , वाहतुकीला अडचण होतील अशी ४०/५० वर्षाची झाडं कापून टाकली. या विषयावर दोनही बाजूंनी मतं मांडली जात आहेत , हिरीहीरीने. मी शांतपणे बघत आहे , विचार करत आहे कि ‘ बरोबर ‘ कोण ?  

अजून बरंच  काही लिहिता येईल. पण इथेच थांबतो. नाटकाची वेळ झाली आहे , तिसर्या घंटेच्या आत पोहोचले पाहिजे. म्हणजे कळेल कि ‘ निवृत ‘ असतांना कसे वागायचे . निवर्तनाला अजून अवकाश आहे , कारण रक्तातील साखर कमी झाली आहे ...  

आपणही मला दोन शब्द लिहा , तुमच्या सौदीच्या बिझी आयुष्यातून , वेळ काढून .  

आपला जुना स्नेही , प्रवीण मानकर

[anahat-mankar]

My Last Case

(This BLOG was written on 12th FEB 2017 in Saudi; Released on web 5th March 2017 from INDIA.) 

Once again I was numb; thought less; Thinking, how could this happen? – Human trafficking! – No other words. In past I coordinated the cases of “non-documented expatriates within Saudi“, but the case in front of me is ‘Cross Country’. 

The response from Indian Embassy in Saudi was very clear “As explained during our telephonic conversation, the above workers are under the sponsorship of a Kuwaiti national and not under a Saudi national. As such, we are also requesting our Embassy in Kuwait to speak to the Sponsor and help in their repatriation.  Meanwhile, we have already brought this matter to the attention of the concerned Saudi authorities for their repatriation to India.  But, this process will not be fast, as they are not under a Saudi sponsor. It is not legally possible, for the Embassy or any other individual, to physically rescue these workers from their present location”.

For me this mail was indicating, no light at the end of tunnel! 

Imran from Gujarat 

Imran who was working under Kuwaiti Sponsor, typically called as KAFEEL.  Imran landed in Kuwait in 2nd week of DEC 2015. The KAFEEL ‘imported’ IMRAN to Saudi Arabia by using the provisions of ‘Visit Visa ‘on 27th DEC 2015. This VISA is normally valid for 90 days & need to extend for another term in case of overstay. If VISA is not extended, then the EXPATRIATE become ‘illegal resident ‘of SAUDI ARBIA & this status attracts huge penalty. As on date, 10th FEB 2017, the overstay attracts the penalty of SAR 15000 (Rs. 2,70,000). 

MR. IMRANKHAN NIZAMDDIN PATHAN (Passport#M8794444) was looking pale. While narrating the case further to me, he says ‘I came to Kuwait under driver VISA. However, we, Gopu & I, had crossed Kuwait / Saudi border by availing valid tourist visa & my sponsor told me to become camel herdsmen. His 52 camels were grazing in Saudi Arabia side.  I started job without knowing anything in the 50 degree desert. Our 90 days visa was expired soon, we requested him to change the job & take us back to Kuwait. Our Kafeel didn’t heed to our request & left us alone. Occasionally he tortured us. Food supply was inadequate. I fell ill. The guy suggested taking the medicine which was meant for camels. The irony is, if camel is unwell, it used to get nursed quickly enough as if human being in India. But if Human is ill in desert, no one cares. In this stressful situation 9 months passed by. Gopu was also suffering. We decided to run & try rescue from situation. The option of returning to Kuwait was closed. We ran towards nearby highway of SAUDI. We walked 60 kms & reached Jubail / Dammam. And we are here, since Jan 2017 beginning. One noble Gujrathi started helping us in getting connected with Indian Embassy. My case with Embassy is at advanced stage but I don’t see any hopes to get quick rescue as my kafeel is Non-Saudi, outside the purview of Saudi legal system’. 

Imran is fed by some good fellow Indians & he is just surviving. While I know the case is exceptionally complicated, I consoled him saying ‘I will put you in to the right contact who volunteers in this field & liaise with local authorities & Indian Embassy’. I saw a sigh of relief in his eyes. He must be dreaming about INDIA & his parents. He wishes to see his ailing grandmother.   

Gopu from Karnataka

The plight of Gopu is very different. To cut the story short I asked him ‘can you give me details of your Agent who helped you to come to Kuwait since you don’t have any document’.  

Gopu commenced his tale saying ‘my agent is Indian Expatriate working in Kuwait. He processed my all documents & facilitated my arrival in Kuwait. I was told to see another Kuwaiti Sponsor & drive his car. However within 15 days, my 1st sponsor ‘sold / transferred’ me to 2nd Kafeel & all documentation was done. I am sure my agent must have got benefited out of this transactions.  Now this 2nd Kafeel drove me to Saudi Arabia & I become co-worker of Imran to look after 52 camels. It is 4 months, we were in desert under extreme conditions. One day we decided to fly away from the hell. And we are here, now sir. My legal complaint is yet to be launched & I need your help sir.”

I repeated my normal rhetoric. My job is to act now. My job is to coordinate with Indian Overseas Associations Volunteers who can shed some light on the case & help maneuver the possible EXIT from Saudi Arabia.

My loud thinking was on. There is nothing wrong Indian trying jobs in Gulf. In case of Kuwait / Saudi Arabia, savings potential is high. However the LABOUR MARKET is controlled by Locals. Human Being is TRADING Commodity ! Every person arrives in Saudi need to be sponsored by Saudi National. This is the ‘privilege’ every Saudi has. From this legal requirement, Saudi can employ foreigner under his sponsorship / business. But most of Saudi do not have business to run so they bring ASIANS in the country & ‘trade’ them at a cost.  

Very recently, Labor law amendments come into force. They aim at curbing the illegal visa menace, said officials. Employers and brokers will be fined SR50,000 for every single visa violation under the new amendments, according to the ministry.

But this Human Traders are always ahead of legal system. The case above is testimony. The labors were imported via Kuwait & were thrown in Arabian Desert. Human trafficking is the trade of humans, most commonly for the purpose of sexual slavery, forced labor, or commercial sexual exploitation for the trafficker or others. Repatriation of the victims becomes exceptionally difficult.

The only solution to this problem is ‘ to do more ‘ to avoid recurrence of same by local government. I don’t know when this will happen? I could not sleep on that Night.

[anahat-mankar]

(un) told Story

जेव्हा जेव्हा मी नासिकला जातो तेव्हा तेव्हा माझ्या सामानाच्या ब्यागा / बॉक्स उघडण्याचे काम माझी नातवं विनासायास आणि मोठ्या आवडीने करत असतात. मी जेव्हां घरी पोहचतो व नातवं घरी नसतील तर उल्का मला  ब्यागा / बॉक्स उघडू देत नाही. मुलं येईपर्यंत मला थांबावे लागते. उल्का म्हणते ‘ मुलांना उचक/पाचक करायला आवडतं ना, मग त्यांना त्याचा आनंद घेऊ द्यावा ‘. मी थांबतो आणि नंतर बघतो त्यांची धडपड, वस्तू बाहेर काढण्यासाठी. मलाही मजा येते. आजही असंच झालं. माझी आई पण  ‘ पणतू आणि पणती ‘ यांचे अविष्कार बघत होती.

अचानक  अनाहताने माझ्या बॉक्समधून कुराण बाहेर काढले व आईकडे दिले. कुराण अरेबिक भाषेत असल्याने ती ते पुस्तक लवकर ओळखू शकली नाही. ती विचारती झाली ‘ हे कसलं रे पुस्तक ?’. मी उत्तरलो ‘आई मुस्लिमांची गीता आहे ‘. एव्हढं उत्तर दिल्यावर म��� तिच्या चेहऱ्यावरील प्रश्न वाचला. बहुदा वाचकांना सुद्धा तोच प्रश्न पडला असेल कि एवढी २ किलोचे वजन घेऊन जाण्याची काही गरज होती का ? बरं कुराण इंग्रजीत असेल तर निदान वाचता तरी येईल. पण हे तर अरेबिक मध्ये लिहिलेलं. आणि हेच प्रश्न उल्काने ब्याग भरताना सौदीत केले होते.  उल्काला तेव्हा मी सांगितलं होतं कि ‘ या कुराणाच्या प्रतीशी माझा ‘भावनात्मक‘ संबंध आहे. घे तू बरोबर’.    

मग मी आईला ‘गोष्ट’ सांगायला सुरवात केली.  बऱ्याच वर्षानंतर !

अगं आई , माझा न सौदीत एक मुस्लीम मित्र आहे. तो कमालीचा धाडसी आहे. आणि याच कारणासाठी माझी आणि त्याची लवकर मैत्री झाली. आम्ही वाळवंटात भरपूर भटकंती केली, बऱ्याच रात्री मुक्काम केले त्या ‘दिशाहीन’ वाळवंटात . रात्री शेकोटी केली कि ४/५ तास गप्पागोष्टी. तो नेहमी त्याने केलेल्या जगभरातील भटकंतीच्या कथा सांगायचा.

एक दिवस त्याने मला फोन केला आणि विचारलं ‘ ब्लाक आणि व्हाईट वल्कॅनो - black & white Volcano - बघायला येतो का ?’  मी एकदम आनंदित झाल . विचारलं तर सांगतलं कि ४ दिवसांची ट्रीप आहे , मादिनेच्या पलीकडे . मदिना या गावचं नाव घेतल्याबरोबर मी त्याला विचारलं ‘ अरे मी मुस्लीम नाही , तर मला मदिनेत कसा प्रवेश करता येईल ? ‘. त्यावर तो उत्तरला ‘ त्याची काळजी नको , ती काही मोठी समस्या नाही’.  मी ताबडतोप एक दिवसाची सुट्टी टाकली आणि दम्माम – मदिना विमानाचे तिकीट बुक केले .

आई, मक्का आणि मदिना हि दोन मुस्लिमांची धार्मिक ठिकाणं आहेत. मदिनेला मोहम्मद पैगंबरची कबर आहे . बिगर मुस्लिमांसाठी मक्केची द्वारं ४० किलोमीटर आधीच बंद होतात त्यामुळे  बिगर मुस्लिमांसाठी तेथे प्रवेशाचा प्रश्नच उद्भवत नाही. पण मदिनेमध्ये बिगर – मुस्लिमांना एका ठराविक कक्षेच्या आत प्रवेश करता येत नाही. मुख्य म्हणजे माझी खूप इच्छा असूनही मला तेथे जाता येणार नाही हे मला माहित होते. “कोणी सापडलं तर ?” , ‘ उडवून टाकणार !’.

निघायच्या आदल्या दिवशी मित्राचा फोन आला. तो म्हणे ‘ एक छोटा प्रोब्लेम आहे. माझ्या बायकोला मदिना मस्जिद मध्ये जायचे आहे आणि एक दिवस मुक्काम करायचा आहे. मी सारखा विचार करतो आहे कि तुझं आणि आमचं प्लानिंग कसं करायचं ‘. नंतर आम्ही दोघांनी खूप विचार केला पण समस्यावर उत्तर मिळत नव्हते . मी त्याला अचानक प्रश्न विचारला ‘मला येता येईल कारे तुमच्या बरोबर मादिनेच्या मॉस्क मध्ये‘. झालं, जणू काही प्रश्नाला उत्तर मिळाले.  तो म्हणाला ‘ ठीक आहे , तू फक्त मला फॉलो करायचं’.

प्रवासाचा दिवस उजाडला. आम्ही मादिनेच्या  विमानतळावर उतरलो आणि नंतर आमची कोरिअर केलेली ४X४ गाडी ताब्यात घेतली. इतर लोकांशी माझा मित्र अतिशय सांभाळून वागत होता, बोलत होता. कोणालाही शंका येता कामा नये कि मी बिगर-मुस्लीम आहे. अर्थात नाकामुळे आणि दाढीमुळे कोणालाच शंका आली नाही. मित्रांनी गाडी थेट एका मोठ्या हॉटेलच्या बेसमेंट घातली. मला सांगितलं कि तू इथेच थांब, मी चेक इन करतो आणि तू थेट रूम मध्ये ये. मी त्याने सांगितल्याप्रमाणे केले. कुणालाही न कळता मी मदिनेत प्रवेश केला. अगं आई, मी फुल टेन्शनमध्ये होतो. टीव्ही लावला तर सर्व चानल्सवर पैगंबर यांची मॉस्क दाखवत होते. मी विचार केला, मदिनेत येऊन मॉस्क बघता आली नाही , किती मी दुर्दैवी. सहज म्हणून रूमच्या खिडकि वरचा पडदा बाजूला केला तर बघतो तर काय ? मशीदच समोर. ज्याच्यासाठी केला अट्टाहास ते तर समोर, ५० मीटर वर, गेट समोरच. खूप वेळ बघत बसलो.

अचानक बेल वाजली. छातीत धडधड. पोलीस तर नाही ना ? हळूच दरवाजा उघडला तर बघतो तर काय मित्र दारात उभा. म्हणाला ‘ चल , सलाहला जाऊ, म्हणजे प्रर्धानेला जाऊ ‘. मी काहीही विचार न करता चपला चढवल्या आणि चालू लागलो त्याच्या मागे, हिप्नोटाईझ झाल्यासारखा. मला प्रश्न पडला कि डोक्यावर रुमाल ठेवायचा कि नाही. मी विचारलं त्याला तर मित्राने ऑर्डर सोडली ‘ रुमालाची गरज नाही पण मी जसं करतो अगदी तसं कर, काळजी नको करू, काही होणार नाही ‘. काळजात भीती आणि मनात आनंद असा भाव होता. विचारांच्या तंद्रीत चालत असतांना आम्ही मॉस्क मध्ये प्रवेश केला. मित्र पुढे आणि मी मागे . ४/५ मिनिटांच्या आतच मी ‘सरावलेला’ यात्रिक असा तेथे चालू लागलो. कुणीही माझ्याकडे संशयाने बघत नव्हते. जो तो अल्लाहच्या सेवेत. वातावरण अत्यंत पवित्र होते . सुंदर शांतता नांदत होती. साधारण ४०/५० हजार लोक असावेत. माझा मित्र आत्ता मला पैगंबराच्या कबरीच्या दिशेने घेऊन चालला होता. मी त्याला हळूच डोळ्यांनी विचारलं ‘ फोटो काढू का ? ‘ , तो नजरेने हो म्हणाला. खरतरं तेथे आम्ही एकमेकांचे मित्र नव्हतो ! थोडासा अंदाज आल्यावर मी पुढे झालो आणि कबरीच्या समोरच्या गर्दीत ‘एक’ झालो , यालाच ‘योग ‘ म्हणतात. तेथे ३ कबरी होत्या. नन्तर कळले कि पैगंबराच्या दोन मित्रांच्या त्या कबरी आहेत. ५/७ मिनिटे तेथे रेंगाळलो. मनात वातावरण आणि कबर ‘ भरून ‘ घेत होतो. हळूच कॅमेरा बाहेर काढला आणि चित्रे भरू लागलो. आत्ता मला काळजी वाटत नव्हती आणि भीती तर त्याहून वाटत नव्हती. अल्लाहच्या दारात अल्लाह बघत आहे आणि तो बघून घेईल माझी सुरक्षा काय ते ! मन शांत ! मग मित्राने मला , त्याच्या मागे ये म्हणून सांगितले. आम्ही मॉंस्कच्या मंडपात प्रवेश केला. सर्व प्रवेशद्वारे सुंदर सजवले होते. प्रार्थनेची वेळ जवळ येत चालली होती त्यामुळे मुस्लीम बाधावांची लगबग उडाली होती. माझ्या अंदाजानुसार १ लाख लोक असावे. सर्वजण रांगेत उभे होते. मी एक शिस्त अनुभवत होतो. माझा मित्र व मी अगदी खेटून उभे होतो. मला त्याने सांगितलं होतं कि तो जसं करतो तसचं करायचं. मी निश्चिंत होतो.

आणि तेव्हढ्यात निश्चिंतीला तडा गेला. एक मुस्लीम बांधव अचानकपणे आमच्या दोघांच्या मध्ये घुसला. त्या ‘गंभीर आणि सुंदर ’ हव्याश्या वातावरणात माझ्या मनात विचार आला – घुसखोर. मी थोडा चिडलो होतो. पण नाइलाज झाला होता. आत्ता मला तो घुसखोर जसे करतो तसे करावे लागणार होते. मी त्याचे अनुकरण केले. प्रार्थना संपली, मी निश्वास टाकला, खजुराची बी खाल्ली‘. तू प्रार्थना चुकीची करत होतास,  ‘ मित्र म्हणाला , उजव्या हातावर डावा हात ठेवायचा असतो ‘. मी चटकन विषय बंद केला. त्याला विचारलं ‘ आपल्याला इथे सभागृहात बसता येईल का ?‘, तो ‘हो’ म्हणाला. मी तेथल्या ठेवलेल्या कुराणची प्रत हातात घेतली. हाच तो ग्रंथ ज्याच्या शिकवणुकीचा  विपर्यास केलेला आहे. हळू हळू सभागृह रिकामं होत चालले होते . मी जवळ जवळ १ तास मॉंस्क मध्ये होतो.  खरतरं बाहेर जाऊच नये असे वाटत होते.  परत एकदा सभागृहात चक्कर मारली. बाहेरील प्रांगणात चक्कर मारली. खूप फोटो काढले. मन एकदम शांत झाले होते. एक अलौकिक अनुभव, बिगर मुस्लिमांसाठी. एक प्रचंड धाडस.

तेव्हढ्यात मित्राची बायको तेथे येऊन पोहचली. चला, म्हणाली. मी निमूटपणे त्यांच्या मागे जाऊ लागलो. तितक्यात कुराण विकणारी गाडी दिसली. त्या ग्रंथ विक्रेत्याला पाहून मनात ‘येथील आठवण’ घेऊन जावी असे वाटले. लगेच मित्राला थांबवले आणि मनीची मनीषा सांगितली. तो म्हणाला, ‘हे कुरण अरेबिक मध्ये आहे तुला वाचता येणार नाही ‘. मी उत्तरलो , ‘ मला वाचण्यासाठी नकोच आहे. मी येथे येऊन गेलो याची आठवण म्हणून हवी आहे. एक प्रत घे आणि तुम्ही दोघंही त्यावर सही करा ‘.

बोलता बोलता आम्ही मशिदीच्या बाहेर पडलो. एका वेगळ्या अनुभवात मी रेंगाळत होतो. अलौकिक अनुभव. नशिबाने जर दगा दिला असता तर ....... दोन गोष्टी होऊ शकल्या असत्या ... मला जेल मध्ये टाकले असते आणि नंतर माझे काय झाले हे जगाला कळलेच नसते ... नाहीतर मला धर्मांतर करावे लागले असते आणि त्याला मी तयार होतो.

मी गोष्ट सांगत होतो आणि विस्मरणात जाऊ पाहणारी घटना परत ‘आळवत’ होतो, जसे गायक गाणं आळवतात तसे. आई मन देऊन गोष्ट ऐकत होती. थोडी त्रस्त दिसली.

अचानकपणे म्हणाली ‘असे रिकामे उद्योग करावेत कशाला ? आपल्या मागे कोण आहे याचा काही विचार ? चल जेऊन घे , आत्ता !’

अग आई आत्तापर्यंत मी हि ‘ न-सांगितलेली ’ गोष्ट तुला सांगितली. साठा-उत्तराची कहाणी ‘सुफळ’ ... संपूर्ण ! म्हणून मी ते कुराण आणले आहे , एक आठवण .

[anahat-mankar]

माझा ‘सेंड-ऑफ’, सौदी येथून

१७ फेब २०१७ 

आजचा माझा बहुदा, भारताबाहेरचा सहावा सेंड-ऑफ.  आजही ६०/७० मराठी दोस्त जमले होते. “ आम्ही तुम्हांला खूप ‘ मिस ‘ करू “ असा एक सूर सर्वांच्या ‘ दोन शब्दांमध्ये ‘ होता. पण खरं औपचारिकता कमी होती, बोलण्यात सर्वांच्या. मनापासून बोलत असावे बहुदा. मी जे काही ‘ थोडं सामाजिक काम केले ‘ त्याचा उहापोह झाला. पण    बऱ्याच  जनांना आमचं अव्याहतपणे चाललेले प्रवास-प्रयास खूप भावले. एक मात्र नक्की, मी त्यांना प्रवासाची स्वप्न बघायला भाग पाडलं. मला यातच आनंद होता. स्वप्न असल्याशिवाय स्वप्न-पुर्ती होत नाही.  

न भुतोनभविष्यती असा गेल्या आठवड्यापासून सौदीत पाऊस पडत आहे ; सगळे रस्ते पाण्याने बहरलेले किवा भरलेले आहेत . अशा परिस्थितीत माझ्या मित्रांनी उल्लेखनीय उपस्थिती दिली.  अनेक दिवसांनी - "कुछ  तुफानी हो जाये " या वाक्याचा प्रत्यय आला मित्रांना.  मुख्य म्हणजे जेव्हा मी ऐकले अशा पावसात गाडी मध्ये मजा आली लोकांना ... तेव्हा वाटून गेले .. प्रत्येक क्षण आपण आनंदाने उपभोगू शकतो . फक्त गरज असते ती इच्छा शक्तीची.  गुडघाभर पाण्यातून .. गाडी चालवत !?  ती नक्कीच प्रेमाची आणि परंपरेची जाणीव करून देते. पोटभर जेवण, मनसोक्त गप्पागोष्टी आणि दिलेला आदर ... अजून काय हवे असते ‘घरी परतणाऱ्या जोडप्याला‘? सर्वांच्या मनात भावनांची गर्दी झाली असावी. परदेशात चांगले मित्र हीच खरी संपत्ती. मी हि संपत्ती खूप कमावली.  

माझ्या मनात चाललेली घालमेल सुशील वळंजू यांनी आपल्या कवितेत मस्त व्यक्त केली.  मला ती फार भावली म्हणून येथे उद्धृत करत आहे. हृदयाने विचारलेला प्रश्न आणि बुद्धीने केलेले आचरण – सुंदर कल्पना शक्तीचा अविष्कार. कविता अशी आहे .. 

वेळ तुमची नाही संपली , गरज तुमची नाही सरली

आजच्या निरोप समारंभाने तुम्हांला , अखंड मैत्रिची जाणीव दिली  

वर्षे अनेक तुमची झिजली , लोभने योजने तुम्ही सोडली

आजच्या निरोप समारंभाने तुम्हांला , नेहमीच्या आपुलकीची ओळख दिली  

हृदयाने विचारली , बुद्धीने आचरली !

आजच्या निरोप समारंभाने तुम्हांला , तुमच्या मनाची अपेक्षा दर्शविली  

दैदिप्यमान कारकीर्द , चढता यशाचा ��लेख

आजच्या निरोप समारंभाने तुम्हांला , अखंड प्रगतीची सोबत दिली  

कालाय तस्मै नम: , नमस्कार ऐसा स्वत:

आजच्या निरोप समारंभाने तुम्हांला , तुमचीच नवी ओळख दिली  

खूप काही सांगावयाचे होते मला , खूप ऐकावयाचे होते तुमचेही मला

संबधच झाले आता शब्दांपलीकडले , सोडूया स्पर्शाच्या भाषेवर संवाद आपले  

मला आत्ता सुरेश भटांच्या ओळी आठवल्या - आयुष्य छान आहे, थोडे लहान आहे......  रडतोस काय वेड्या  ? लढण्यात शान आहे... काट्यातही फुलांची झुलती कमान आहे..... उचलून घे हवे ते, दुनिया दुकान आहे.... जगणे निरर्थक म्हणतो तो बेइमान आहे. 

मी जेवत असतांना गुलाम हिपेर्गे माझ्या जवळ आला व म्हणाला कि मानकर साहेब मलाही भाषण करायचे होते .  मी त्याला म्हणालो ‘ कर मग आत्ता , मी ऐकतो “ .  त्याने सांगितलेली गोष्ट त्याच्याच शब्दामध्ये

मराठी ओऍसिस आणि माझं लग्न! - सौदी अरेबियात नोकरीनिमित्त स्थलांतरीत झाल्यानंतर 5 महिने मराठी कल्चरपासून दूर राहिल्यामुळे एक प्रकारची उदासीनता अनुभवत असताना अचानक एके दिवशी वाळवंटात ओऍसिस सापडावा तशीच फिलिंग अल् खोबर मध्ये मराठी मंडळ असल्याचं कळल्यानंतर आली होती. ती फीलिंग सौदीतील जॉब ऑफर लेटर मिळाल्यांनंतर झालेल्या आनंदापेक्षा जास्त आनंद देणारी होती. एवढं आनंदित होण्यामागे कारणही तसंच होतं- माझं जुळत नसलेलं लग्न!  

"मुलगी पसंत आहे" असे कळविल्यानंतर मला पुढचा (ठरलेला) प्रश्न असा विचारला जायचा की मी सौदी मध्ये आणखी किती वर्षे राहणार ? त्यांच्यासाठी या प्रश्नाचं खरं आणि खोटं- दोन्ही उत्तरे ऍक्सेप्टेबल नसायची. मुलीच्या पालकांना सतावणारा प्रश्न हा होता की मुलगी इथे वास्तव्यास आल्यानंतर तिला प्रचंड एकटेपणाचा सामना करावा लागेल. माझ्याकडे या प्रश्नावर काही कंविंसिंग असा उपाय नव्हता. 

पण "भगवान के घर देर है अंधेर नहीं" या उक्तीप्रमाणे मला मानकर सर आणि मराठी टोस्टमास्टर्स क्लबच्या रुपात ते उत्तर मिळालं आणि माझा (सौदीत असतानाच लग्न करू शकतो) आत्मविश्वास दुणावला! कारण भूतकाळात "लग्नानंतर मी सौदीतच राहणार" या एका (क्षुल्लक!) कारणामुळे चांगल्या (आणि सुंदर!) स्थळांकडून अनेकवेळा नकार पचवावा लागला होता.                       

मानकर सर आणि इतर क्लब मेंबर्ससह डेझर्ट ट्रेकचा अनुभव घेतल्यानंतर मीही इथे सहकुटुंब राहू शकतो ही शक्यता सत्यात उतरविण्याचा निर्णय पक्का झाला (आणि पुन्हा नव्या उमेदीने "कामाला" लागलो!). सौदी अरेबियासारख्या पुराणमतवादी आणि सोशली रिजीड असलेल्या देशातही मराठी मंडळ आणि मराठी टोस्टमास्टर्स क्लब असणे ही गोष्ट (माझ्या लग्नासाठी) कॅटालिस्ट आणि दिलासा देणारी ठरली. 

सुशील यांची कविता आणि गुलामची कथा मी विसरणार नाही. तुम्हालाही हि गम्मत माहित करून द्यावी म्हणून हा ब्लॉग चा पंक्ती प्रपंच. खरंतर सौदी मुळे मी लिहावयास सुरवात केली. इथे सगळं इतकं विचित्र आहे कि तुम्हांला सांगण्यावाचून मी राहूच शकत नाही.

gnub��%�d

[anahat-mankar]

उत्स्पुर्त प्रतिक्रियांचे वेध

माझ्या व्यावसायिक आयुष्यात भूकंप झाला असे म्हणता येईल. सौदीतील सद्यस्थिती लक्षात घेऊन माझ्या अरब मालकाने ‘दुकान’ बंद करण्याचे ठरवले. याचा परिणाम ? – आमच्या सगळ्यांच्या नौकऱ्या गेल्या (हो). मला हि (दुखद)बातमी आत्मस्वकीयांना आणि मित्रांना एकाच वेळी सांगायची होती. जेणेकरून ‘अफवांचे‘ पिक येऊ नये आणि ‘गोस्सीप‘ टाळले जावे हिच्छा. हल्ली सगळे(जन) व्हात्स-अपला वाहिलेले अथवा लटकलेले असतात म्हणून मी तोच आधार घेतला व बातमी ‘ पसरवून’ टाकली, किंबहुना ‘प्रसूत’ केली. माझा मेसेज ....

Dear Friends,

On 1st Jan 2017, my Arab Owner indicated his impulsive decision to close the construction wing of his business ( after getting cancellation of Govt Order of 80 M ) He gave Sr Mgt two options – Option 1 – Exit with Full Settlement of Dues or Option 2 – Stay & perish with uncertainty. Ball was in our court. I choose to EXIT. We, will be EXITING sometime in Feb 2017. I hope the situation is blessings in disguise. Like Demonetization, I don’t know what’s ahead!

I and Ulka appreciates your friendship, association, support you have rendered so far.

Thanks MANKAR & ULKA

बऱ्याच लोकांकरिता हा एक शॉक होता कारण मानकर बाबत असे काही घडेल अशी जरा सुद्धा शंका त्यांना नसावी. दुसरं कारण, बहुदा, मी ज्या पद्धतीने बातमी वितरीत केली ते असावं. काहीही आडपडदा न ठेवता निसंदिग्ध विवरण. आत्तापर्यंत बरेच लोक गेले, पण इतकं स्पष्टपणे कोणीही व्यक्त झालं नव्हतं. मला आयुष्यात स्पष्ट-उक्ती आणि पारदर्शकता हवी असते आणि ती लवकरात लवकर मिळाली तर फार बऱ! मनातलं सांगायचं आणि मोकळं व्हायचं ! पुढचे मार्ग लवकर सुचतात ! आणि लपवून काय उपयोग काय? परिस्थिती बदलणार थोडीच?

असं काही ��चानकपणे समजलं कि लोक / नातेवाईक उत्स्पुर्तपणे पतिक्रिया देतात. त्या प्रतिक्रिया माझ्याकरिता फार महत्वाच्या आहेत. कारण त्याच खरं ‘अत्यंत प्रामाणिक‘ असतात. विचार करून दिलेली प्रतिक्रिया ‘सावध’ असते, दुसर्याला काय वाटेल याचा त्यात खूप विचार असतो. आणि म्हणूनच तश्या प्रतिक्रिया खुपश्या ‘कमी-खर्या’ असतात. अलंकारिकच जास्त. भावनांना वाव कमी. आपण सर्वांना खूप दिवसांपासून / वर्षांपासुन ओळखत असतो आणि एक ‘औपचारिक‘ संबंध ठेवत असतो. आपण समोरच्याच्या मनात नेमकं कोणत्या कोपऱ्यात असतो हे समजत नाही. पण नेमक्या अशा ‘अपघाताच्या’ क्षणी आपले मित्र/मैत्रीण/नातेवाईक ज्या काही प्रतिक्रिया देतात त्यावरून बरंच काही आकलन होते. प्रत्येकजण आपल्याकडे किती वेगळ्यावेगळ्या ‘अंशाने‘ बघत असतो हे बघून मजा येते. प्रत्येक प्रतिक्रियेचा आपण आपला अर्थ काढावा असं मला वाटतं. मात्र प्रतिक्रिया मनावर फार मनावर घेऊ नये, काही अपवाद वगळता. खरतरं त्या आस्वाद घेतल्यानंतर लगेच विसरून जाव्या. त्याचा कदापि आपल्या मनावर ‘बोजा‘ होता कामा नये. कोणी काय प्रतिक्रिया दिली याच्यावर आपलं पुढील वागणं अवलंबून असता कामा नये. माझा समाजात चांगला वावर असल्याने मला हा ‘ मनाचा ‘ खेळ करायला / बघायला आवडतं.  

बातमी कळल्यावर बऱ्याच प्रतिक्रिया आल्या. बहुतांशी ‘औपचारिक’ होत्या. पण काहीश्या गमतीदार होत्या, काही उद्बोधक होत्या तर काही गंभीर होत्या. सांगतोच आत्ता तुम्हांला, वानगीदाखल !

उल्काच्या मैत्रिणीची प्रतिक्रिया “ उल्का तू जाणार हे कळल्यावर आत्ता आमची एक चांगली ‘कंपनी’ जाणार याची खंत मनात घर करून बसली. तुमचा जॉब गेला, आत्ता तुमचं कसं होणार? असा विचार सुध्दा नाही आला मनात “.

किरण, अमित, झुबेर यांनी माझा ‘अप्लिकेशन‘ ताबडतोब मागून घेतला आणि आपल्या ‘ मानवी संसाधन ‘ विभागाकडे पाठवला. मीहि तो तत्परतेने पाठवला. खरतरं मी पहिल्यांदा ‘करू कि नको‘ या मनस्थितीत आहे. मी कुणालाही, माझ्या करिता नौकरी बघ, असं सांगणार नाही. आयुष्यात प्रथमच मी अशा अवस्थेत होतो. पुढचा मोठा जॉब मिळाल्याशिवाय मी मागचा दरवाजा बंद करत नसे. पण यावेळची परिस्थिती वेगळी आहे. घरी जाण्याकडे कल जास्त.

एकाने माझे ज्ञानवर्धन केले. म्हणे कि ‘ माझ्या जाण्याने महाराष्ट्र मंडळात एक पोकळी निर्माण होईल ‘. मी त्याच्या विनोदावर हसलो आणि म्हणालो – असं काही नसतं रे. अ गेला कि ब येतो .. आणि ब गेला कि क येतो. कोणीतरी पोकळी भरून काढतोच. फक्त कार्यपद्धतीत थोडासा बदल होतो. आणि बदल विकासासाठी चांगला असतो.  

सतीशने माझे अभिनंदन केले, या सोनेरी पिंजऱ्यातून सुटका करून घेतल्या बद्दल. हा पिंजरा अतिशय सुंदर आहे, माणूस खूप सुखी असतो. जर तुम्ही वरच्या हुद्यावर काम करत असाल तर ९५% पगाराची बचत होते. आणि म्हणूनच सामाजिकदृष्ट्या / कौटुंबिकदृष्ट्या कितीही गैरसोय झाली तरी माणूस पिंजरा सोडायला तयार नसतो.

शीतल / प्राची विचारतात कि काका दुसरा जॉब का नाही बघत, त्यांना सहज मिळेल !? गमंत वाटली मला त्यांच्या विचारांचं! बऱ्याच मित्रांना माझा निर्णय धाडशी वाटला, माझ्या धाडशी प्रवासासारखा. त्यांनी आणखी एका धाडसाची अपेक्षा केली.

अरविंद म्हणले – मानकर तुम्हांला ओळखणाऱ्या ९० टक्के लोकांना तुमचा हेवा वाटत असेल. तुमचा जॉब, तुमचं मराठी मंडळातील पुढारीपण, तुमचे प्रवास, तुमची एकंदरीत आयुष्य जगण्याची पद्धत हे सर्व इतकं भन्नाट आहे कि तुमचा हेवा करण्यावाचून पर्याय नाही.  

एक उल्काची मैत्रीण स्वतः बद्दल सांगत होती. ती म्हणते - उल्का आमचं निम्मं सामान बांधून तयार आहे. कंपनीने सांगितलं ‘जा’, कि निघायचं. माझ्या सासूबाई , ७५ वर्षे, तर केव्हापासून वाट बघत आहे. फोन केला कि विचारतात ‘सांगितलं कारे तुमच्या कंपनीने कि जा आत्ता म्हणून‘ !

सर्व अनिवासी भारतीय सध्या एका विचित्र अवस्थेतून जात आहेत. देशाचा धंदा मुळात निम्म्यावर आला आहे आणि खर्च वाढत आहेत. त्यातच सरकारला सौदी लोकांना जॉब्स देण्यावाचून पर्याय नाही. नाहीतर ‘अराजक; माजण्याची शक्यता. तशी परिस्थिती राजाला परवडणार नाही. सौदी हा देश एका आगळ्यावेगळ्या ‘करारानुसार‘ चालला आहे, धार्मिक पगडा राजकारणावर आहे. मला वाटतं जे काही घडत आहे ते अतिशय नैसर्गिक आहे. आपण ‘उपरे’ आहोत, इथे, कायमच.

पण मला आणखी एक गंमत सांगावीशी वाटते. काही परिचितांनी प्रतिक्रियाच दिल्या नाही. मनात विचार आला, असं कसं झालं. खरतरं हि सगळी मनातील वादळे तत्कालिक असतात मित्रासांठी. प्रतिक्रया व्यक्त झाली कि क्षमतात. अगदी वाळवंटातील वाळूच्या वादळांसारखी. पण या वादळांचा दीर्घ परिणाम आपल्या जवळचे नातेवाईक, सून/मुल, नात/नातू, आई/वडील, सख्खा भाऊ/बहिण, यांवर जास्त होतो. आपण ‘त्यांच्यात’ जाणार हि कल्पना ते कशी स्वीकारतात हे बघणं अपरिहार्य आहे.

-खरं तर आपलं माणूस आर्तपणे आपल्याला साद घालतंय हे आपल्या गावीच नसतं. ह्या आपल्या माणसांमध्ये भाऊ, बहिण, मित्र, आई, वडील बऱ्याचदा पोटची मुलंही असू शकतात... त्यांची आर्त साद आपल्याला ऐकूच येत नाही …. म्हणजे ते पोटतिडकीने साद घालतात आणि आपण म्हणतो …'थांब मला जर करिअर करुदे.... थांब जरा मला आता घर घ्यायचय... थांब जरा मला आता कार घ्यायचीय … थांब जरा मला आता जमिनीचा तुकडा ….' आणि मग ही जंत्री वाढतच जाते. त्यांची सहन शक्ती संपते … ते त्यांचं वेगळं विश्व तयार करतात... त्या विश्वात आपल्याला स्थान नसतं... आपल्या ते गावीही नसतं …. आपण फार एकटे झालेले असतो.... !!

- आणि असं होऊ नये असं वाटत असेल तर? निघा आत्ता !

साकेत, मुलगा, म्हणतो “बाबा बिनधास्त या! लवकर या“. गेल्या १७ वर्षापासून मी त्याची मानसिकता घडवत होतो. नेहमी सांगायचो ‘देशाबाहेर अनिश्चितता फार असते. मी कधीही परत येऊ शकतो’. मागच्या फोनमध्ये नातवंडे विचारात होती, बाबा तुम्ही कधी येणार ? त्यांना कळलेलं दिसतं.  

सुनेचा उल्काला एक प्रश्न , “ आई तुम्ही एवढं समान कसं आणणार ? “

माझा सख्खा लहान भाऊ, दत्ता, सांगत होता कि ‘ नाईलाज अस��ल तरच परत फिर. २/३ वर्षे अजून खेचता आलं तर बघ. तुझ्यात अजूनही उमेद आहे आणि पैसे कमावण्याची ताकद आहे. भारतातील, नासिकमधील परिस्थिती अत्यंत दाहक आहे. फक्त एक बघ. नवीन जॉब मिळाला कि आधीच २ महिने सुट्टी घेऊन इकडे येऊन एकदा चांगली तब्बेत तपासून घे’.

माझा पुतण्या, सारंग, काही दिवस सौदीत होता. त्याला जेंव्हा समजलं तेव्हा त्याची प्रतिक्रिया फार बोलकी होती – तुमची ‘घरवापसी‘ मोदीने दिलेल्या हाकेला प्रतिसाद आहे असे मी समजतो. तुमच्या आईला खूप आनंद होईल तुम्ही परत आल्याचा. मला, तुम्हांला १९९९मध्ये, दिलेला “ निरोप – आशीर्वाद ‘ चांगला आठवतो. आत्ता या लवकर.

या विरुद्ध सल्ला माझा मोठा चुलतभाऊ राजू याने दिला. फार्मासिस्ट आहे तो आणि नुकतीच बायपास झाली आहे. तो सांगतो, दादा आपल्याला कुठे थांबायचं ते समजायला हवं. तुझा २/३ वर्षे आधीच थांबायचा निर्णय नक्कीच स्वागतार्यः आहे. ये लवकर. बसू एकदा !?, बोलू आयुष्यावर काही.

----------------

ब्लोग लिहित असतांना उल्का विचारते, कांचन जेवायला बोलवत आहे, उद्या संध्याकाळी. काय सांगू तिला?. मी म्हणालो ‘येतो म्हणून सांग’. आत्ता बरेच मित्र ‘निरोपाचे जेवण’ देण्यासाठी बोलावतील. त्याच त्याच गप्पागोष्टी होतील.

कालच एकाकडे जेवायला गेलो होतो. त्याने एक प्रश्न विचारला – आत्ता पुढे काय प्लान? उतर्राधाखल मी विनोद केला – सकाळी एकदा आणि संध्याकाळी एकदा पैसे मोजायचे आणि शांत झोपायचं? काहीच करायचं नाही! ‘उत्तर’ आयुष्य जगण्यासाठी ‘अजेंडा’ असलाच पाहिजे असं काही नाही. माझा स्वभाव आणि व्यवसाय त्याला चांगला माहित असल्याने त्याने प्रती-उत्तर दिले – साहेब तुम्ही शांत काही बसणार नाही. आणि पैशाच्या बाबतीत सांगायचं तर, तुम्ही मोजण्यासाठी ‘सुट्टे’ पैसे ठेवलेले नसणार, सगळे गुंतवलेले असणार ! 

सध्या मी एका अनिश्चितते मधून जात आहे. आणि हि अवस्था मला नेमकी आवडत नाही. उल्काचा सर्व वेळ कोणत्या वस्तू घेऊन जायच्या आणि कोणत्या .... यात जात आहे. माझ्या मनात वादळ उमटलं होतं. आत्ता मी वादळानंतरची अवस्था अनुभवत आहे. काय होणार / काय होणार नाही याबाबतीत साशंक आहे. पण कितीही झाले तरी मी एक प्रवासी आहे. अरब देशात एक प्रवासी म्हणून आलो होतो. खर तर मला ‘हाजी मानकर’ असं नक्की म्हणता येईल. संपूर्ण नाही. पण मी अर्धा हाजी नक्की आहे. सांगेन नंतर कधीतरी, माझे हे न सांगितलेले हाजी-पुराण. प्रवाश्याने एका ठिकाणी जास्त थांबू नये अशी मनाची समजूत घालतोय. I����c

[anahat-mankar]

[no]mad suffers tremor!

The things we don’t do on the occasion of Diwali, Id or Christmas day, we do it on 31st DEC, every year, may be bit unconsciously. I am not talking about the resolutions which were passed on 1st Jan every year & were faded away either in 1st week or 1st month of New Year.

I am talking our habit of looking back, back in time for 12 months; everyone does it irrespective of caste, creed & religion. From travelers perspective, the year 2016 was a ‘Present‘, was a gifted year. FACEBOOK reports to me that I had visited 98 places in year 2016. Even if we consider 50% error in reporting, the achievement is not at all mean. I have seen the things which were not in my bucket list at all. On the other hand, I could partially complete visiting of coveted destinations. Thanks to my ‘tailor-made‘ packages & opportunistic behavior. Some of the official tours, I could connect with holidays. I am lucky to have a BOSS who is lenient towards my behavior.

Let me tell you unusual things about countries / places I visited. In case you happen to be there, don’t miss on following

South Korea – We know this country only because of SAMSUNG. Actually we hardly know this tiny, yet powerful country. The technology touches to your life at every nook-corner. My apprehensions about disconnect due to non-English country proved to be 100% correct. Hahoe Folk Village, living today, UNESCO site, was worth visiting. This village is of 15th century & amazing.

Japan – I had witnessed the most civilized part of the world, Japan. Though technically (electronically) most advanced, arrogance has not touched to the folks of Japan. Their humble behaviors are beyond imagination / comprehension. One has to experience it to believe it.  The English speaking GOODWILL guides of Japan, across the country, paves the red carpets for tourist, literally free of charge. It takes time to gear-up with efficient (but costly) transportation system, but within a day, you start enjoying it. JAPAN RAIL pass is amazing enabler.  Bombing on Hiroshima is very mild when you read about it in history books but when you visit site, your senses becomes numb. Your views about the atrocities broadens & feelings of hopelessness holds you when you think about present atrocities in Syria’s. One must visit a town called Sapporo, a true Amsterdam of JAPAN.

Germany – It’s was my 1st time to drive in Europe. The land of Bavaria is simply beautiful. If you happen to be in Europe, you must travel by car & explore. Driving is simple & basic skills should suffice.  Since everyone is observing discipline, why worry. In Germany, the tourist destinations are far from main city & usual tour operator hardly covers them. About German Folks, lot is talked about their indifference towards you, Brown masses. But it hardly matters to the tourist. Literally, for exploring GERMANY, you don’t have to deal with them. Systems paves the way.

Poland - Auschwitz is known all over the world as a symbol of terror, genocide, and the Holocaust. During the II World War it was the largest concentration camp of Nazi Germany, established in the suburbs of the city of Oswiecim. I had deep urge to see these place. Yes, I had been there & done that.  Now it is part of the UNESCO list of World Heritage Sites & it is preserved so well to remind people that ‘let it not happen again ‘.

Austria – In this country, I indulged myself in freelance trekking. You can just stop your car & start walking in mountain. World's most livable cities 2016 – Top # 1 is Vienna (then Sydney and Melbourne). This Austrian capital was deemed to offer the highest quality of living in the latest survey of 230 cities ranked by a measurement based on factors including political stability, crime, currency exchange, recreational facilities, housing and climate. While walking in Vienna, you FEEL the elegance.

Slovenia – A drive away distance, Slovenia is known for its mountains, ski resorts and lakes. On Lake Bled, a glacial lake fed by hot springs, the town of Bled contains a church-topped islet and a cliff side medieval castle, is indeed picturesque. The blue water sea at Piram is just mesmerizing, 10 meter deep clear water. You can travel back in time after seeing baroque facades in Ljubljana. Slovenia’s tourism board is looking for a boost from Melania Trump as she is from Slovenia.

Czech Republic - Prague is MUST visit. Prague is bisected by the Vltava River. It's known for its Old Town Square, the heart of its historic core, with colorful baroque buildings, Gothic churches and the medieval Astronomical Clock, which gives an animated hourly show. Completed in 1402, pedestrian Charles Bridge is lined with statues of Catholic saints. The clock demonstrate the history of Prauge.

Croatia – We have seen this country from border. We were lucky to have Q&A session at border of Croatia by immigration department. They wanted to know how & why we are travelling. I construed this session as routine & answered very ‘truly’. They probed into our travel routine asked if we wish to enter EU country again. We said YES, after Croatia exploration, we are re-entering into Austria, EU. And then immigration officer highlighted the anomaly in EU VISA of Ulka. It was single entry. I was not aware of this fact & we could have landed in serious mess if we would had EXITED EU at Croatia border. The officer suggested not to enter Croatia & he cancelled ‘Entry ‘stamp of Croatia. I thanked GOD.

……

So, from the perspective of TRAVEL it was unique year for me. Almost 120 days out of KSA, on duty / off duty.

But good things doesn’t last long. Every GOOD year has ‘YEAR END‘.

While world was wishing happy New Year 2017, on 30th DEC 2016, tremors erupted in my business life. Arab Boss indicated that he wish to close the Company.  It was very clear that wef 1-1-2017, we, all associates, would be Job-Less. This time BOSS could not be lenient towards economic behavior of country.

Seismic patterns since mid of 2016 were indicating that business earth-quake is bound to take place, sooner or later. But, we all, positive thinkers, don’t expect that we will be victims of volcanic activity. But nature of law do not spare any-one, it harms, irrespective of caste, creed & religion. 

Earthquake dose not last for long. Rescue teams starts functioning. The peak of pain has been passed by & now I am busy in packing. 

Life is all about packing & repacking.  Since last 17 yrs, Ulka is habitual for process of packing-unpacking- repacking. This is 7th time. This time’s immigration is different.   We are nomads, in a way.

Yes to be a nomad, one must be mad. “Pleasant moments & tremors “are part of package of (no)mad’s life.

&

[anahat-mankar]

(Last) 7 days of DEC 2016

I was analyzing the SAUDI Budget 2017 to assess the financial impact on my COMPNAY. Arab News – a newspaper - says “Saudi budget 2017: short-term pain, long-term gain”.  Some tough decisions, which neither nationals nor expats living in the Kingdom, are used to nor will find easy. With ongoing oil price crisis, Riyadh — an energy economy — had only one of two options: Fight or flight. 

It seems, Government decides to fight! The last weapon in arsenal was taken out by Government, TAXATION! So far, citizens and expatriates are not used to paying taxes! But alas, VAT – value added tax is on-way! Expats working in the Kingdom, who also began paying a higher rate on their entry/exit visas this year, will also be subjected to paying fees for as long as they work in Saudi Arabia. These new fees as very minimal as compared to USA & Europe, but ‘we’ are not habitual for this. And the Business Environment in Saudi is hardly comparable with USA or Europe. 

Since my landing in Saudi, in 2011, things have changed upside done! The Oil was quoted at USD 120 / barrel; in 2016 – at USD 54 / barrel. What an erosion of Government Revenue! The heydays days are history. Oil Crisis / Arab Uprising posed unthinkable challenges. Hence to recover the loss of revenue, Government is resorting to TAXATION mode to uplift Saudi lower class by giving cash subsidy.

But the mute question is ‘Will private companies operating in Saudi, sustain these levels of taxation? On one side ‘sales revenue is down in the absence of projects from ARAMCO – big OIL Company‘; and ‘increase in operation & labor costs’ on the other. The answer was clear ‘NO ‘. Company can’t sustain. And in 2016 thousands of expatriates (Indians, Pakistani etc.) have lost the jobs & deserting the desert. The trend will continue. This was indeed painful. The rampant initiatives towards creating employment for Saudi’s was painful for Non-SAUDI, expatriates. The painful stories of EXIT from Saudi are being told at every nook-and-corner. But one proverb says ‘pains of others are mild for yourselves’.   

I had no choice then to show the ‘Expected Facts of Life‘ to Boss. We were trying to develop the scenarios but could not see light at end of tunnel in short term. Due to various International happenings (Trump, Syria, Russia, Dis-integration of EU), the length of tunnel cannot be ascertained. 

On 1st Jan 2015, Arab Boss recruited me, albeit in the uncertain economic environment at hefty salary (complete TAX free). But in last 24 months, Saudi Economy nose-dived & the expected business in 2015/2016 could not become reality. There were also futile efforts towards acquiring the other company & diversify. I was witnessing downfall of Saudi Economy & My Company. Money was not at all made & future is dark.   

A stray thought occurred in mind! Will I be next one in the line of immigration for EXIT? But I could not answer.  I was in dilemma. Expatriates life is always ‘To be or Not to be ‘. It has huge advantage & huge dis-advantage. It’s a ZERO-SUM game at the end of day. On 25th Dec 2016, Doctor diagnosed me with high level of sugar in Blood & gave a big lecture on ill-effects of diabetes (your organs will die one after another & may fail all sudden). Doctor suggested me to start insulin. I was depressed & very much averse to insulin idea.  That time also, another thought occurred ‘Is it time to go back to India & die in the midst of near & dear once?’.   The feeling of ‘Go Back MANKAR ‘become dominant.  However, I never shared this thoughts with Ulka to save her from worries.  

Irrespective of countries economic predicament, I was asking myself at 56, Is it worth staying in Saudi? Since 17 years, I’m out of India. Money is made, extensive travel has been indulged. What more one should look for? But this ‘greed’ of – HAVE MORE! , don’t let us go back to native. I jokingly say to friends ‘as long as Saudi do not check us OUT, stay here ‘.      

On 29th December 2016, Arab Boss calls me. He repeats the known rhetoric about economy & company indicating difficulties in sustaining ME with him. I affirmed his views & asked ‘how do we want to go ahead?’. He said ‘ I am planning to close the Company  …………. ‘ . He gave me two choices, either EXIT with full & final settlement or Stay with uncertainty.  Without any hesitation, I said ‘Deal done‘. We have respect for each other. In the RIGHT SPIRIT, we are going to ‘separate’. I know, very well, when owner is not making money, why he should carry me along? It was business decision & I respect it, irrespective of WHY? 

I was cool & composed, during the meeting of separation which lasted for 10 mints & thereafter.  

 Is it a “Blessings in disguise “situation? - Something that seems terrible, but actually produces positive results! My job changing history proves that every subsequent job was better in all respect.  But am I looking for next job?  

Now I can clearly see myself in the line at EXIT gate of Saudi Arabia, like thousands. I am not worried about my sustainable economic future. I am more worried about where do I channelize the energy, I am still young!

I do hope, EXIT is new YEAR’s GIFT wrapped up with mystery. Inshallah.

$@����^�

[anahat-mankar]

Kazuko / YOKO / Nakagomi

Good will Guide is the innovative concept implemented in JAPAN. You can keep the apprehension of ‘How do I manage when Japanese don’t know English?’ at bay & embark to explore. A list of easily accessible organizations officially registered with the Japan Tourism Agency which offer Licensed Guide Interpreters is available on internet. They are truly professional and shares every small details about tour you are likely to adventure. Ulka & I are extravert. Within 2/3 mints of 1st interaction, we become friends with any one as if we know each other since ages. As we walk by  with Guide during the day, explore the city & eat together, by end of day, we are FAST friends with Guide. In addition, we have developed the habit of giving a small gift with Air B&B host or Guide, soon after we meet. This brings different flavor to our temporary association of about 8 hrs! It enhances the QUALITY of interaction. One is assured about BONUS in reciprocation. 

Let me share with you some of the mails to showcase the Deep CARE these Goodwill Guides offers to us. Your anxiety is tapered to zero before you meet.  Without Guide you see the infrastructure of country; with guide you see the country, you feel the country & you smell the country; these guides, your temporary parents in the city, holds your hand, literally & showcase their country with pride. I have seen these feelings of joy in their EYES.    

Kazuko @ OSAKA

Meeting point in Osaka was agreed with Kazuko. Since we had JR pass, we hopped IN Bullet Train hoping to reach quickly. We alighted at OSAKA Station & started looking for Tourist Information Center.  For 30 mints we could not locate the center & no one could guide us. I had no mobile to call the guide. Suddenly I stopped one Japanese passerby & requested to call Guide from her mobile. She heeded to the request & called. The Mystery was resolved. We were standing at Station “Shin Osaka” & our Guide was waiting for us at “Osaka”. To simplify, Shin-Osaka is New Delhi while Osaka is Delhi (old). What a confusion? 

Keep the fun aside, just read the mail below.  

Dear Mr. Mankar Pravin, Thank you for your e-mail.  

Yes, it is all right to change the meeting time from 1 p.m. to 9 a.m. Then, I will meet you at the Railway and Tourist Information Center of JR Osaka Station at 9 a.m. on July 18 (Mon.). My mobile number is 080-3117-3068.   

I think that you are expected to pay for my travel expense (￥600 for One-Day Pass called Enjoy Eco Card) and to pay for the meals if you eat your lunch with me.  

Regarding your hotel, we goodwill guides can’t introduce or recommend a hotel to our guests since or service doesn’t belong to any travel agencies. We are very sorry for our inconvenience, but we would like you to check it on your own.

I’m looking forward to showing you and your wife around Osaka.  

Best Regards, Kazuko Soga  

Though she had mentioned in mail, which we have to find out our accommodation, she did helped us to locate the accommodation near JR station, enthusiastically.  

We walked about 20 kilos to explore OSAKA & she extended her time by two hrs. Basically she was enjoying our company. When I paid her 600 Yens, she showed me the RAIL pass she purchased for herself. What an honesty? What a transparency?  I bought lunch for her.  

YOKO @ NARA City

I had shortest email exchange with Ms. Yoko; she was a very ‘tiny’ girl, student. She had only one goal to achieve by indulging herself in GUIDE profession – improve the ENGLISH Speaking Skills.  She had refused to receive any money from us, even transportation. Look at her English mail writing skills.

Dear Mankar Pravin,

Hello, Mankar. I'm Yoko, a member of Nara Student Guide. Thank you for your request. I'll be happy to guide you on July 16, 2016. I can take you to historical temples and shrines. For instance, Kofukuji-temple, Todaiji-temple, and Kasugataisha-shrine. Also, I'd like to introduce traditional cuisines and culture in Nara. It'll be one day of walking tour. How does it sound?

How about meeting up in front of exit gates of JR Nara station? You can directly come to the station from JR Kyoto station by using Nara Line. It'll take an hour to get the station. Please decide the time to meet up with me. I'm available from 10:00 am to 5:30pm.

About money, you don't need to pay for me! It's free! I'm volunteering to brush up my English and help tourists enjoy Nara. You can reach me at yokomitsuishi93@gmail.com

Sincerely, Yoko Mitsuishi

At the end of tour we become so friendly, she invited us to stay with her in her village which was just 20 kms away from NARA. But alas, my next day’s movements were fixed & hence I could avail the most coveted opportunity to stay in Japanese village.

Nakagomi @ Tokyo

 Tokyo is overwhelming is size! In this city with Ms. Nakagomi, we had frequent transfers from local trains & buses, but it was seamless.  We explored Tokyo with-in a day which otherwise would have taken two & half day. No waste of time is asking & checking the directions. Nakagomi introduced herself in a very decent manner & raised the very relevant questions. She is GUIDE who gifted us a souvenir from Japan. What a unmatched gesture?

Dear Mankar-san, Hello from Japan!

I am Yoko Nakagomi, a goodwill English tour guide in Tokyo on July 9 Saturday.

Please call me Yoko. I am a company employee working for an American affiliated company as corporate secretary and I do voluntary tour guide in Tokyo Edo Tour Group in my spare time. I am married but no kids. I have just become 55 that I feel the coincidence with you!

To make your Japan travel fruitful, I would like to confirm the followings:

1) I learned that you will stay in Atsugi, Kanagawa Prefecture. According to the entry sheet below, the address is not completed, could you check the address again? Is that a hotel or an apartment like AirB&B or friend house?  I will consider the best way to meet you in Tokyo ．

2) What is your arrival and departure date and time in Japan?  Are you traveling only Tokyo or visit other cities?

3) My phone number its domestic 090-3911-0086 or international +81-90-3911-0086. If you rent a mobile phone at the airport, please let me know the number or give me a text message or call me.  In case of SoftBank phone, no exta charge is to be paid in Japan.

4)  I would like to propose sightseeing places such as shrine, temple and encounter with both old and modern parts, and of course food, too!  In my next mail, i wiil give you more specific proposal.

Thank you and keep in touch!

Yoko Nakagomi (Yoko)

Phone domestic 090-3911-0086 or international +81-90-3911-0086.

email           yoko.nakagomi@hotmail.co.jp

In Tokyo, Goodwill Guide was 1st experience. Good experience of Guide paved the way for comfortable / cheap / secured exploration of JAPAN.

Overall, we explored most CIVILIZED life on planet, thru the eyes of civilized guides.

[anahat-mankar]

Goodwill Guide

Backpackers loves FREEBIES. So I. While planning, normally I zero on various cities to explore (by scanning the various itineraries proposed by many sellers in the market). Then I conduct search on Google “Free Tours in City XXXXXX ‘.

IN Europe & USA

In Europe & USA, there are many Volunteers who are willing to showcase their city absolutely FREE to start with. At the end of tour, they appeal you to pay something – they don’t quantify the money. It is up to tourist to “value “the experience & decide appropriate amounts. If you don’t pay, they don’t mind (that’s the beauty). Normally I pay USD 5 pp for half day tour & USD 10 pp for full day tour. These volunteers ‘organize’ themselves under different names & plan different routes to take travelers around the city. For me, it is ORGANISED Business, though involves Volunteers. At the end of the day, a Volunteer, picks the dollar bills up to 150. Normally group size varies from 20 to 30 travelers. This collection is quite handsome for retired people or very young unemployed students, for a day. However passion to showcase the city & knowledge about the city is must for volunteers. Sometimes, I was thrilled / electrified / exhilarated while listening to in-depth knowledge of city & passionate delivery by Volunteer. For a backpack walker, this is a huge opportunity to photograph the city & understand the nuances / tones / shades / distinctions of city.

Else One ‘Just’ WALK on yet another footpath! Meaningless Walking!?

I like the format of FREE Tours in Europe / USA as it is quite flexible. One can choose from many routes as per time available. Booking can be done ON-LINE, up to 30 days in advance & there is no financial commitment. If you can’t show-up at the 1st point of tour, it hardly matters! The tour moves on! However, it is expected that, if one is cancelling the tour, he/she should notify so other members can be accommodated.

In Japan

I was more anxious about internal travel / exploration of Japanese cities due to limitation of Japanese – non-English speaking folks. Many people forewarned me about this predicament, quandary.

By my own norms of travelling, I also started searching ‘Free Tours in Tokyo / Kyoto / Hiroshima / Nara / OSAKA / Sapporo ‘.   And believe me, I was awestruck by search result. The FREE tour phenomenon was beyond my comprehension. They call it Goodwill Guides. They are FREE, they are personal, they can design your intermarry, they will receive you at point where you are located etc. It was beyond imagination. When I realized the facts about Goodwill Guide, I was more motivated to explore the country & hence I had ‘enlarged‘my tour.

 Systematized Goodwill Guide Groups (SGG groups) use their foreign language skills in a variety of volunteer activities in different locations throughout Japan. Their members are volunteers who are ready and willing to assist overseas visitors. SGG groups are registered with JNTO and wear the badge shown at right.

Some SGG groups have pre-set walking tours. To join some of these you need only go to a pre-determined place on certain dates and at certain times, while other SGG groups will make arrangements to meet tourists' requests. There is no charge for SGG guides’ services, as they are volunteers. You are only expected to pay their travel expenses and admission fees for tourist facilities in addition to your own, and also to pay for their meals if you eat with them.

We can contact any of the SGG groups listed and make arrangements for a personal tour if you are planning to visit one of the cities. These volunteer guides will make your visit to the place of your choice much more memorable and rewarding.

When we traveled in 2016, we engaged many excellent guides to help us make sense of Tokyo / Kyoto / NARA / Osaka / Hiroshima’s temples and gardens. The success of this approach - local guides can enhance a visit, especially when an unfamiliar language stands as a barrier between you and comprehension. The cities like Tokyo, Kyoto, and Osaka are overwhelming & one can get ‘lost’ in to the crowed very easily. If a Guide is with you, one can switch from train to bus to boat to walking, seamlessly. We have saved huge time in asking.  

The recognition of Volunteers by Japan National Tourism Organization (JNTO) is like a safety cover for us. They are all ‘registered’ with JINTO.  The JNTO list is arranged by prefecture (district), so you’ll need to know which one is home to your destination.

Our ‘association’ with SGG worked well logistically & from exploration point of view. I was not fussy about quality of English they were speaking.  We always encountered with a happy guides. Each was an opportunity to see places we might not have thought to see — and through local eyes. Each provided a chance to pass several hours with a Japanese man or woman, learn a little about someone’s life, share a beer or a bowl of noodles and make a new friend, at least fleetingly.

This is a great system. If you are on a tight budget, the advantages are obvious. Even if you’re not, you should certainly give it a try. The following picture shows that indians are very shy to avail this services 

Now if you are interested to know my personal experience with 3/4 Guides, wait for next BLOG.

More I travel, I get more amazed by seeing good people, humane people! Japanese are standing on extreme end of humanity, civilization!  

[anahat-mankar]

Understand PASS, else you will fail

Before embarking on the plane, one must have a Railway Pass of the region or country you are planning to explore, this is my opinion.  I had formed this opinion after lot of study & experience of exploration of Europe region & JAPAN country. Every web site claims that one can save lot of money by availing the Rail PASS. This need not be fact of life as assumptions behind the sellers claim & your movements could be very different. The terms of sale, sometimes, difficult to grasp. I was confused, both the times, while buying EURO RAIL pass & JAPAN RAIL Pass.   However the post usage feelings are “ it is good that I bought the pass else ……….. “

Two things could have happened – either I could have curtailed on my exploration (defeating the purpose of travel) or I would have spent big money on intra-city travel (which does not suit to backpackers)

Let me tell you how did I sorted out the dilemma of “to buy or not to buy“. The costs involved in both the passes were very high!

About Japan Rail Pass

§  I froze the itinerary at the 1st instant after doing deep study of my travel

§  Then identified the routes of travel / stations to reach / stations to leave from

§  Then prepared a COST table based on JAPAN RAIL Ticket web site assuming how much I will spending totally in case I shall not be buying the JR Pass.

§  You will be surprised to note that cost of pass was equal to total cost of tickets in case I don’t buy the JR pass. So for me, state of confusion remained after doing lot of theoretical study.  

§  Then I asked my Host in JAPAN – What should I do? He suggested to me to buy the JR Pass without any hesitation. I listened to him & bought the JR pass in INDIA from Thomas Cook, just a week before, costing USD 576 pp – RS 38 K (please note that JR Pass is not sold in JAPAN) .

And believe me, buying a PASS was The BEST decision, else I would not have explored Japan in FREELANSE style. On 21st July 2016, I travelled from Hiroshima (South) to Sapporo (extreme North), about 2100 Kms in 14 hrs by bullet train – literally free of charge.  

My HOST, Anikesh Barmase from Nagpur, is staying in JAPAN since 18 yrs. obviously he know Japan exceptionally well. He was more than happy to see my JR Pass. When I throw my itinerary to him for ‘treatment’, he covered the north of JAPAN which was missing in my schedule. He said ‘Sapporo‘is Netherland of JAPAN, I can attend the Snow Festival of Sapporo or walk thru the multi colors gardens. Then explore the coastal town Hakodate as well as Hokkaido Town. 

And all the efforts to reach the destinations were worth. Thanks to JR Pass which enabled me to explore South to North of JAPAN.

Another beauty of JR Pass is its SIMPLICITY. Just go to counter at airport, get your payment voucher exchanged with JR Pass & you are free to move at a speed of BULLET. The reservations are not mandatory but desirable. The Staff at every station is helpful beyond comprehension, irrespective of not knowing ANGREJI. It can be used by foreign tourists only, and offers unlimited use of JR trains for one, two or three weeks at a cost that residents of Japan can only dream of. For average Japanese, the travel by Bullet train is a pipe DREAM. Are you surprised?  

Does the Japan Rail Pass pay off?

It depends on your itinerary! It won't pay off for urban travel alone. But if you cover some long distances within a relatively short time period, the pass is likely to pay off. JR pass is good option to save yourselves from travel agents who might charge a service fee or apply an unfavorable exchange rate, resulting in an inflated cost of the rail pass.

Is it useful for urban transportation? Urban transportation alone will not justify the purchase of a Japan Rail Pass. A pass will only pay off if some long distance travel is involved.

About EURO Rail Pass

EURO rail pass the different ball game. It gives you access to rail networks in 28 countries in Europe! But who travels 28 countries in short time hence … There is a question “to buy or not to buy?“

This pass suffers from many limitations, however I found that EURO rail pass was worth the cost if you took lots of long-distance travels. The validity is defined by number of countries, adjoining each other. Exceptional careful planning of travel within those countries is desirable. You cannot just buy & hop-on-hop-off at free will.

Many Occasions I had availed the bus service in-spite of having pass with me. Eg. I travelled from Austria to Hungary via Slovakia by bus. This was OPTIMUM option.

A lot of people assume train travel in Europe requires a pass, purchase one without looking at the numbers, and then complain about the cost. But rail passes are all about money. If it doesn’t save you a dollar, it’s not worth getting. That means you have to do a lot of math to figure out if a pass is right or not. It can be a time-consuming process, but is certainly worth it in the end.

I think one of the best ways to use the passes is to mix and match, using the rail pass for the expensive trains while paying for cheap tickets individually so you can maximize value. 

Special note: Train passes also come with some other perks. For example, pass holders get 50% off ferries in Greece, Italy, and Germany, 40% off ferries in Finland, and some other bus discounts. I take advantage of these perks as well, that savings should be factored into your decision as to whether a rail pass makes financial sense for your trip.

In the end, a train pass isn’t right for all trips, but for most people spending a long time in Europe and traveling vast distances, having a pass will save you money. While the reservation fees stink, the basic principles of the pass still hold: if you are traveling vast distances, using a lot of high-speed trains, and traveling last-minute, a rail pass is still going to save you money.

Bottom Line – Understand your PASS, else you will fail

[anahat-mankar]

श्रद्धांजली – एका ‘ क्लब ’ ला

वाचनालयात कोणते पुस्तक घ्यावे या विवंचनेत असतानाच आचार्यांच्या भाषणांचे पुस्तक “ अत्रे वेद ‘ समोर आले. ताबडतोब, खुपसा विचार न करता पुस्तक, वाचायचे ठरवले. नाहीतरी हल्ली मी रियाधला जातांना त्यांची भाषणं वारंवार ऐकत असतो. अत्रे यांनी मराठीवर खूप, अगदी बेंबीच्या देठापासून प्रेम केले. मराठी भाषा ‘ बोलून आणि वाचून ‘ समृद्ध व्हावी या साठी काय केले पाहिजे हे अत्रे नेहमी सांगत. चांगलं लिहिण्यासाठी, चांगलं बोलण्यासाठी तरुणांनी भरपूर वाचन केले पाहिजे. अत्रेय विचार शेतातल्या गुप्तधनाच्या हंड्याप्रमाणे आहे. हे विचारधन लपवून न ठेवता मराठी माणसांनी एकमेकांना वाटून टाकायला पाहिजे. 

शाळेतील पाठ्यपुस्तक द्वारे माझी आणि त्यांची तोंड ओळख झाली होती, मराठी या विषयात चांगले मार्क मिळवण्याइतपत. “आम्ही कोण? म्हणून काय पुसतां दांताड वेंगाडुनी?। फोटो मासिक पुस्तकांत न तुम्ही का आमुचा पाहिला? “ हे केशवसुत यांच्या कवितेचे विडंबन चांगले आठवते. १९७५ नंतर मात्र ते विस्मृतीत गेले. २०१३ मध्ये, ३८ वर्षांनी, मात्र मला त्यांना ऐकण्याची जबरदस्त इच्छा झाली.  कारण? टोस्ट मास्टर !

२०१२ मध्ये मी टोस्ट मास्टर इंटर-नाशनल हि संस्था जॉईन केली. मला सभाधीट व्हायचं होतं, भाषण चातुर्य मिळवायचं होतं. नेतृत्व करायचं असेल तर चार चौघासमोर , ४००/५०० लोकांसमोर आपल्याला नीट बोलता यायला हवं. या बाबतीत , संत तुकाराम - सहज लिहितात 

घासावा शब्द | तासावा शब्द | , तोलावा शब्द | बोलण्या पूर्वी ||

शब्द हेचि कातर | शब्द सुईदोरा , बेतावेत शब्द | शास्त्राधारे ||

बोलावे मोजके | नेमके ,खमंग ,खमके | , ठेवावे भान | देश ,काळ ,पात्राचे

बोलावे बरे | बोलावे खरे |, कोणाच्याही मनावर | पाडू नये चरे ||

कोणाचेही वर्म | व्यंग आणि बिंग | , जातपात धर्म | काढूच नये ||

थोडक्यात समजणे | थोडक्यात समजावणे | , मुद्देसुद बोलणे | हि संवाद कला

शब्दांमध्ये झळकावी | ज्ञान ,कर्म ,भक्ती | , स्वानुभवातून जन्मावा | प्रत्येक शब्द ||

शब्दां मुळे दंगल | शब्दां मुळे मंगल |, शब्दांचे हे जंगल | जागृत राहाव

जीभेवरी ताबा | सर्वासुखदाता | , पाणी ,वाणी ,नाणी | नासू नये | 

‘नेमकं बोलण्याचा‘ सराव करतांना माझ्या लक्षात आलं कि मला विनोदी बोलता येत नाही. आणि नेमकं याच कारणासाठी मला अत्र्यांची आठवण झाली. त्यांच्यावर माझं गेल्या २/३ वर्षापासून जरा जास्तच पेम जमलं. त्यांचा बोचरा विनोद आणि दिलदार वृत्ती मला खुणावत होती. प्रत्येक भाषण मी १०/१२ वेळा ऐकलं. आपल्या वाणीने महाराष्ट्रातील सर्व जनतेला आपलेसे करणारे प्र. के. अत्रे म्हणजे एक भन्नाट अवलिया. अत्र्यांचे भाषण म्हणजे त्यांचे हशा व टाळ्यांच्या माध्यमातून परखड विचार जनसामान्यांपर्यंत पोहोचवण्याचे कसब. मीहि कॉपी / पेस्ट च्या भानगडीत पडलो आणि बर्यापैकी यशस्वी झालो आणि हल्ली मी ‘ बरं ‘ बोलतो. आचार्य अत्रे यांचे कोणतेही पुस्तक केव्हाही वाचले तरी टवटवीतपणा वाटतो असे त्यांचे लेखन आहे. १९५० च्या दरम्यान केलेली त्यांची भाषणं आजही उद्बोधक वाटतात. भारताची फाळणी झाल्यानंतर ते कॉंग्रेसच्या विरोधात गेले आणि त्यांनी केलेली सर्व भाकिते आज खरी ठरली.   

नेमकं याच काळात, २०१३ मध्ये, टोस्ट मास्टर शेख शकील यांनी ��िडा उचलला आणि ठरवलं कि जगातील ‘ पहिला टोस्ट मास्टर क्लब ‘ खोबर येथे, सौदी मध्ये सुरु करायचा. मराठी माणसासाठी हा अमेरिकन उपक्रम मराठीत राबवायचा आणि मराठी माणसाला ‘नेतृत्व चातुर्यासाठी‘ तयार करायचं. बऱ्याच वेळा ‘ इंग्रजी ‘ भाषा हा अडसर होऊ शकतो म्हंणून आपण मायबोलीतून भाषणं करू. उपक्रम चांगला असला तरी मी याला खूप विरोध केला. याचं कारण ‘मराठी प्रवृत्ती’. मी बऱ्याच क्लबमध्ये भेटी दिल्या. भेटी-अंती वर्षभरात लक्षात आलं कि मराठी माणूस औषधापुरताहि दिसत नाही. ( सन्माननीय अपवाद - शिरीष आणि मुक्त नाडकर ). खूप मराठी लोकांशी बोललो आणि चाचपणी केली. पण खूप अनुत्साह जाणवला. तरीही डॉक्टरांनी ‘घोडं’ दामटलं आणि जगातील पहिल्या मराठी टोस्ट मास्टर क्लबचा जन्म १० जुलै २०१३ या दिवशी झाला. मला मराठी येत असल्याने यथावकाश जन्मदात्याने ते ‘अशक्त मुल’ माझ्या पदरात टाकलं. 

नव्याचे नऊ दिवस असतांना मी आणि विजय शिंदे यांनी खूप प्रयास केले नवीन सभासद मिळवण्यास. पहिले वर्ष मजेत गेले, सभेला मजा यायची. वर्षानंतर मात्र जुन्या सभासदांनी नुतनीकरण केले नाही आणि नवे सभासद काही मिळाले नव्हते. फी कमी केली तरी कोणीही आकर्षित झाले नाही. महिलांना सुविधा म्हणून माझ्या घरी सभा सुरु केल्या. पण काही उपयोग झाला नाही. महाराष्ट्र मंडळातील केलेल्या आवाहनांना कोणीही साद दिली नाही. संभासदांची संख्या १ वर येऊन पोहचली, ३ वर्षात. मी सध्या एकमेवाद्वितीय सदस्य आहे. 

आजच, अमेरिकन हेड क़्वार्टर वरून पत्र आले ... क्लब EXPIRED. म्हणून विचार केला कि श्रद्धांजलीपर ४ ओळी मराठीत लिहाव्या. ( मराठी ) टोस्ट मास्टर संस्था माझ्या जीवनाचा अविभाज्य भाग बनली आहे. पण ती इतर मराठी माणसाच्या जीवनात न प्रव��श करता मृत झाली याचे दुखं अतीव आहे. आजही मी बघतो, मराठी माणसालाच मराठी नीट बोलता येत नाही ! सारखा इंग्रजीचा आधार घ्यावा लागतो. परदेशात, दोन मराठी माणसं इंग्रजीत बोलतात तेव्हा गंमत वाटते. १९५० च्या दरम्यान अत्रे नेहमी म्हणायचे कि मराठी जगवण्यासाठी ती ‘बोलली / लिहिली ‘ गेली पाहिजे. २०१६ मध्ये समस्या गंभीर झाली आहे. नव्या पिढीला ‘ मराठी ‘ हि भाषा माहीतच होणार नाही. तिचे सौंदर्य, तिचा बाज, ते अलंकार या पासून भावी पिढी वंचित राहणार. 

`पिकते तिथे विकत नाही' असे म्हणतात. तसेच महाराष्ट्रात राहून `मराठी' भाषेचे महत्त्व तितके जाणवत नाही! आपण जेव्ह परप्रांतात काही काळासाठी जातो व सतत जेव्हा ती परप्रांतीय  अनोळखी भाषा कानावर पडू लागते. तेव्हा आपण आपली मातृभाषा ऐकण्यासाठी कासावीस होतो. चुकून अपली भाषा बोलणारी, अनोळखी मंडळी दिसली तर ती माणसे अनोळखी असूनही खूप आपली वाटतात! हे भाषेचे अदृश्य धागे! 

असो, नदी वहाताना जशी वेगवेगळी वळणे घेते, तशी मराठी भाषा वेगवेगळ्य भागात नवी लय धारण करते. पण मूळचा गाभा मात्र तोच. संत ज्ञानेश्वरांनी छातीठोकपणे सांगितल्याप्रमाणे, `अमृताशी पैजा जिंकणारा' गोडा पवित्र आणि रसरशीत ! अशा `मायबोली मराठीस' करावेत सर्वांनीच अनंत प्रणाम!

माणसाच्या जीवनांत मातेचे स्थान जेवढे आदरणीय, परमोच्च असते तेवढेच मातृभाषेचेहि असावयास पाहिजे. पण आज तिच्याबाबत जे चित्र दिसते ते दुर्दैवाने फार वेगळे, मन उदास आणि उद्विग्न करणारे आहे. ते प्रयत्नपूर्वक बदलण्याची जबाबदारी या पृथ्वीतलावर जिथे जिथे म्हणून मराठी माणूस राहतो आहे, त्या प्रत्येकाची आहे. पण या कर्तव्याचाच आज बहुतेकांना विसर पडलेला दिसतो. याचे एक महत्वाचे कारण म्हणजे इंग्रजी भाषेला दिले जाणारे `अवास्तव' महत्व ! 

मराठी क्लब ‘ मेला ‘ म्हणून मी सुन्न आहे !