khangey-blog

[khangey-blog]

宗教的局限

我试图找到一个宗教皈依，但似乎发现没有一个宗教能够说服我。伊斯兰教的排他性，基督教的保守性，佛教的逻辑戏法让我对目前的世界上的宗教普遍失落。 任何宗教都是个假说，我对上帝或者佛的存在持怀疑态度，我不知道，如果真���终极的真理或者上帝，那么那一定不是目前的人类所能理解的，那肯定不是那些所谓的先知用人类的语言能够描述的。人类的语言对于更高层次的思想和境界是无法描述的。所以中国人有句话说，只可意会不可言传。 宗教的教义必须与时俱进，哲学和科学的进步能够发展宗教，是宗教发展的源泉。我们当前或者历史上的任何宗教都是对于宇宙的终极真理的一种假说，假说当然可以有许多种，但是哲学有助于思考这些假说的逻辑问题，而科学，心理学，文学以及艺术的发展会从另一个方面完善假说的正确性，从而更接近那个终极的真理。 几大宗教都在宣扬善，而历史证明没有经过独立思考的善是一种罪恶。有多少战争和屠杀是借着上帝的名义，狂热的宗教让人放弃理性和思考，这是阻碍人类进步的最大障碍。君不见宗教改革后的人的思想稍微一宽松后，文艺复兴和科学技术的革命随之而来。 现代人普遍存在的心理是今不如古，认为什么都是古代的好，对于古代的一些先贤或者先知的东西顶礼膜拜，却无视他的时代，企图找一个亘古不变的真理 ，这是荒谬的。

真理不是一句话，或者一个解释，没有时间空间，运动静止的概念。甚至我怀疑是否有所谓的真理的存在，在逻辑上终极真理是个悖论。也是到最后只是个存在而已，我们找一个事物的原因的时候，发现的不过是一个更深的存在而已。打个比方说苹果为什么下落，是因为万有引力。为什么存在万有引力，是因为物质都有。像这样无穷无尽，只不过是找到另一个存在而已。 有人说没有信仰是可悲的，我说丧失思考和批判的能力才是可悲的。

[khangey-blog]

(khangey གངས་རྒྱན།)

[khangey-blog]

九十年前的安多藏族人

[khangey-blog]

美学者福山：韩中日陷入民族主义泥潭

美国外交杂志《外交政策》于2009年对斯坦福大学教授弗朗西斯•福山在前苏联解体第二年，即1992年出版的《历史的终结》一书中的主张评价称：“世人对这个人的主张强烈反对或赞同，出现两种截然不同的反应。”  

 弗朗西斯•福山在《历史的终结》中主张：“在支配20世纪的自由民主主义和共产主义思想形态斗争中，自由民主主义取得最终胜利。自由民主主义和市场资本主义是人类的进化、政府的最终形态、历史的终结。”   他的这种大胆推测一度出现很高的命中率。据美国非营利人权组织——自由之家提供的数据，1973年在所有国家中仅为29%的“自由国家”到去年增至46%（90个），而实行民主选举的国家也从1973年的41%增至去年的61%（118个）。   但到了21世纪前10年，却出现了“民主主义退潮”现象，导致福山的推测逐渐失去信任。在自由之家的统计中，实行民主选举的国家所占比重于2007年达到顶峰（64%）后逐年下降，到2011年降至59%。另外，进入21世纪以后，截至2006年，虽然民主国家新增数量远超减少数量，但到2007年却出现了逆转。2013年民主国家的新增数量为16个，而减少数量为27个。2013年民主主义进一步发展的国家仅为16个，而27个国家的民主主义出现退潮。 全球金融危机对福山的主张造成严重打击。《纽约时报》2011年报道说：“在全球，对现有政治的信任度迅速瓦解。弗朗西斯-福山在《历史的终结》中的主张20年后成为一张废纸。”不断扩大的贫富差距和就业难问题导致很多人对市场经济产生了怀疑。延世大学教授文正仁表示：“福山的主张只是在说‘民主主义和市场资本主义在规范性上很好’，并未对现实进行准确的预测。中国、越南、也门、沙特阿拉伯都不是民主国家，而且埃及只是做出踏上民主主义道路的样子后重新回到全体主义。” 记者在斯坦福大学研究室采访福山时问到：“是否依然认为自由民主主义就是历史的终结？”对此，他做出了这样的回答： “我认为民主主义没有代替方案。除了自由民主主义之外，我没有发现近代化终点指向其他方向的证据。收入不平等是全球现象。这是全球化，尤其是技术发展过程中出现的问题，和国家体制无关。”   “举例来说，中国过去15年里的高速增长引发严重不平等现象。美国和瑞典等其他国家也面临这个问题。如果今后25年里中国从中等收入国家发展为高收入国家，我们就要为3亿中国工程师提供工作岗位。在哪里为他们寻找工作岗位？至今还没有人有办法解决技术发展带来的不平等问题。任何政治体制都不太可能找到有效的解决方法来解决这个问题。也就是说，这个问题和是否是民主国家没有关系。”   福山表示：“我们需要认识到的并非是否选择民主主义道路，而是民主化的质量有多高。”他指出，出现各种问题的原因不是民主主义本身的问题，而是民主主义的落实程度低。   福山说，最近有一个令人苦恼的问题。即，在东亚迅速抬头的“民族主义（国粹主义）”。 福山表示：“最近去了中国、日本、韩国。这三个国家最近几年里出现很强的民族主义倾向，这种倾向已经超乎亚洲人的想象达到非常危险的程度。欧洲的民族主义实际上已经在二战后消失。欧盟(EU)等机构齐心协力阻止民族主义再次泛滥。但亚洲并非如此。在我看来，东亚地区的民族主义现象没有改善，反而愈加严重。” 福山认为这和东亚势力平衡局面的改变有关。他说：“为了牵制迅速崛起的中国，各个势力之间的斗争日益激化。但我认为，以掌握霸权和提升地位为目的展开国粹主义斗争的国家永远不会成功。所有人都要铭记这一点。”

比起中国经济，中国外交更堪忧 问：您为何多年来一直对中国没有建立法治主义、没有实现民主化存在看法？ “我认为今后20年和过去20年不同，今后20年的历史方向将取决于中国如何发展。也就是说，要看中国是会实现自由民主主义，还是成功发展权威主义政治体制。我个人预感中国走向高收入国家的发展速度越快，政治体制受到的压力就会越大，这样一来政治体制很有可能会变得极其不稳定。” 问：全球金融危机发生后陷入低迷的世界经济现在严重依赖中国经济的增长。有人认为在这种情况下如果中国突然实现民主化，中国的增长动力将受到冲击。您怎么看？ “我认为中国的稳定性非常重要。我觉得中国大陆可以像台湾一样稳定。韩国1987年经历了民主化斗争，这种程度的斗争就可以有效实现民主化。我觉得中国大陆也可以像韩国那样在实现民主化后还能和过去一样增长。在我看来，如果中国大陆不改变将无法像现在这样保持7%至8%的增长趋势。” 问：如果中国突然实现民主化产生影响，使经济出现2%至3%的低增长，将会引发严重问题。 “增长率应该不会这么低（笑）。即使降低，也会非常缓慢地降低。今后十年会增长4%至5%，此后20年可能会更低一些。因此我觉得时间很充足。” 他说：“坦白地说，真正严重的问题不是中国经济，而是中国的外交政策。”他指出：“这是更加严重的问题。就像我刚开始说的那样，民族主义在包括中国在内的亚洲地区复苏，您应该更担心这一点。” 问：您对倡导“安倍经济学”的日本首相安倍晋三的领导力有何评价？ “在过去20年里的日本首相中，只有小泉和安倍拥有领袖魅力。对内推行经济改革政策至关重要。但我觉得在外交领域推行民族主义非常危险。”    

[khangey-blog]

龙与马蹄:《中国的亚洲内陆边疆》

“世界从未遗忘过中国”，尽管中国曾经试图隔绝世界，或许至今，它仍在持续构筑“长城”的努力。于是，整个世界与历史之中一直存在“两个中国”：一种是非汉或海外族群眼中的中国，一种则是入主长城以南王朝自己笔下的中国。

这种类似人类学宏观视野下的“他者”视角与自我论述之间的有趣对照，让中国的概念与历史始终在流动、在变形……而长城，则是这种变动中极少可见的不变之量，从实体的遗产存在到无形的数字工程，中国历经疆域盈缩，社会重置与主体转换、形态变迁，长城却从来没有在中国当权者的思想实践中消失。

没有消失的岂止是长城观念。但中国的历史，也许从来不在于自言自语，而“他者”的眼光，会有助于长城内外去构筑一个更广阔、更清晰、更完整亦更冷静的“亚洲内陆边疆”——这个词的使用语境在今天仍有现实意义。

自始至终，长城只是近似于一个绝对边界，其最终呈现的功能，在于让人们更容易进入一个广大模糊的互动过渡地带，它无论对于东亚的农耕文明还是草原帝国，从来是“一个想要关闭却未能真正关闭的边疆。”

而长城，则是这种变动中极少可见的不变之量，从实体的遗产存在到无形的数字工程，中国历经疆域盈缩，社会重置与主体转换、形态变迁，长城却从来没有在中国当权者的思想实践中消失。

现在，让我们进入“边疆”的历史，发现真正的文明之谜。

亚洲，特别是东部亚洲的历史演绎，一直是各国学人持之以恒试图揭秘的热点。在这片面积和欧洲相当的巨大的相对独立的地理空间，包容了大河、平原、丛林、草原、沙漠、绿洲与高原等迥异生态环境，在发展出古代世界最璀璨辉煌的农业文明同时，亦催生了最令人畏惧的草原力量。

但奇怪的是，这两种力量并峙胶着数千年，谁也没能让对方最终屈服，竞争的结果却是双方均陷入了可怕的社会停滞，直到近代来自海外的现代化力量又让他们连为利益共同体——这反而让整个历史进程更加扑朔迷离：龙与马蹄，究竟存在何种真相关系？

博弈总会让人为之着迷，更何况双方代表了亚洲古代史上最强大的两股力量，许多人开始试图去描绘、诠释这令人激动与迷惑的历史荷尔蒙，但代表之作，仍然来自距今八十年前（本书初版于1939年），美国历史学家：“更多的拿铁”先生——欧文拉铁摩尔（Owen Lattimore）。

毫无疑问，集中国经历（成长于中国）、语言天赋（学得蒙古等语言）以及考察旅行（从满洲、蒙古到中亚）于一身，拉铁摩尔如同那个最后大探险时代���许多著名东方学者一样，在广泛阅读与学术训练基础之上，最终创造性地呈现出这本具有启发性的经典作品——《中国的亚洲内陆边疆》。

仅凭书名，我最初认为又是一本涵括新鲜论点与综述的历史地理学著作，但事实证明，它远非如此，这同时是一本涵盖了历史学、生态学、社会学甚至人类学的结合体，最让人激动的是，对于长期身处“思想长城”内的读者而言，它优雅舒畅的论述让人沉醉，而许多观点又异常独辣深刻，发人深省。

首先书名最让人迷惑，这种貌似以某种文明形态为中心的定义，从来是中原史家的拿手好戏， 由此出发，分辨夷夏，划族分类，进而去讨论历史与边疆形态，当然相对容易，但往往更容易产生的，是根深蒂固的傲慢、歧视与偏见。但读过本书的人会明白，拉铁摩尔使用这种观念做为书名——也许是为了更容易进入绝大多数人的认知习惯，其实际用意是将黄河文明仅仅作为一个确立不同地理环境与文明模式的参照座标，作者自始自终则全然是以讨论对象本身的演化逻辑——无论是环境的还是历史的——去探讨不同“边疆”的连续性及其与周边社会形态的互动关系，这本身就是对中国传统史家观念的挑战。

作者始终在强调汉族、精耕农业及其文明模式主动扩张的历史过程，而正是这种积极进取的扩张、逼迫甚至进攻，很大程度上决定了历史上亚洲内陆民族分野、游牧社会以及边疆形态的诞生与演变——而直到现在，绝大多数人仍然在坚称华夏文明的和平基因与防御性。

以长城作为基点，作者划分出本书所要讨论的主要区域：中国内地、蒙古、满洲（东北）、新疆和西藏，进而呈现每一区域的历史进程。拉铁摩尔强调功能理论，他在书中对草原领袖崛起、边疆变动与确立以及不同文明形态的发展与局限等等方面的分析，都主动引入利益与回报正负相关的视角，但全书格局显然不限于此，在分别论述了各自起源与演进之后，让作者着迷的，还有亚洲内陆历史的连续性与互动关系。

让人惊讶的是，在殖民成熟与战争动荡的年代，作者居然几乎不带任何种族视角与文明优越感，在所有论述中，他均从文化差异而非血统论来区分不同的人群，从社会形态而非阶段论来描绘文明，他秉持着这样的观点：“甚至‘种族’（其最原始的差异是无法确定的）都是由饮食及其他日常生活方式来表现其差异，而各种‘民族特征’就更受社会因素的影响。”

上述所有一切，让拉铁摩尔的著作闪耀着一种与众不同的思维结构，仅凭借此点，他就超越了许多此前甚至同时代的研究者，更重要的是，他为“长城内”的读者带来了许多耳目一新、影响至今的颠覆性论述。

在分析典型黄土文明——作者将其作为中国内地历史的代表——的起源与发展模式时，尽管没有超越“亚细亚方式”的逻辑视野，但他观点的“反常”之处在于：作者始终在强调汉族、精耕农业及其文明模式主动扩张��历史过程，而正是这种积极进取的扩张、逼迫甚至进攻，很大程度上决定了历史上亚洲内陆民族分野、游牧社会以及边疆形态的诞生与演变——而直到现在，绝大多数人仍然在坚称华夏文明的和平基因与防御性。

不仅如此，作者没有因历史消解掉本书的现实意义，他敏锐地察觉到自身所处的军阀时代，中国存在的“亚帝国主义”倾向：即被欧美日列强扩张所压迫的一部分中国当权者，转而去压迫更加弱势的汉人和游牧民族的政策与行为，毫无疑问，拉铁摩尔对此提出了严厉的批评。

有趣的方面，在于他对中国传统社会中统治制度的实行执行者——士大夫阶层的鄙视，显而易见，他认为由这群“文化精英”组成的整个官僚系统保守、虚伪而且腐败，根本是无可救药，但他们在传统结构中的存在往往让人无可奈何——这实在令人扼腕。

当视角延伸到长城之外时，拉铁摩尔的分析更加精彩，比如在喇嘛教的传播塑造了蒙古人和平性的观念上，他即认为这是严重的误解，书中的分析将其根因指向遍布蒙古草原的召庙体制而非教义，正是这种体系化的建立打破了游牧的移动性，遂使整体社会趋向和平，但“其代价却是社会经济的退化与社会的奴隶化”。而在被公认为中国与中亚绿洲文明之间伟大贸易路线——“丝绸之路”问题上，拉铁摩尔的观点也许会让很多人感到沮丧，他尖锐地指出：由于文明模式和社会形态的内向性和自给自足，“丝绸之路”其实对中国和绿洲的普通居民均无实际意义，它仅仅是满足了上层的享乐，以及最主要是实现中国的边疆政策。

遗憾的是，在个人最关心的西藏高原历史方面，拉铁摩尔着墨不多，这也许是相较于亲身踏足的满洲、蒙古和新疆，西藏是他探险旅行的空白，而与其他长城边疆相比，西藏高原地理环境的特殊性又更加突出，史料更加缺乏和可疑，但这无碍拉铁摩尔对于西藏历史的洞悉，他居然能敏锐地察觉到西藏历史进程的动力与压力：藏族的起源可能部分源于其他族群（特别是早期汉族）发展的压力，当强盛的吐蕃王朝开始向北而非向南的积极征伐，原因在于其北部边疆族群的要求分享利益的压力，而在中原王朝皇权的策略统治之下，来自高原北部边疆的势力最终获胜，掌握了近现代西藏的实际权力。

由于文明模式和社会形态的内向性和自给自足，“丝绸之路”其实对中国和绿洲的普通居民均无实际意义，它仅仅是满足了上层的享乐，以及最主要是实现中国的边疆政策。

不管怎样，拉铁摩尔最终强调，所谓“边疆”，从来不是边界明确的线条，而是一个始终变动的过渡地带，它受环境的塑造，更受不同形态文明的发展与选择的制约，并逐渐积累出自身独特的逻辑，尽管在传统观念中，边疆从来不是重点，但它对历史进程的影响，比我们想像的深远和深刻。

无论是对还是中华帝国、草原社会、绿洲文明、高原形态的梳理，还是与罗马帝国、英印帝国的内外边疆政策的比照，拉铁摩尔的这本代表作肯定是创造了一种边疆历史论述的“典范”，或者它是那个时代诸多领域“典范”的集中再现，尽管书中部分观点受限于时代，比如文明输入论的结论和西藏西部文明史的缺乏，但这同样以另一种方式提醒我们，在许多现代学术规范尚在确立，诸多考古与历史证据尚未出现的年代，单单是这一本著作，就能保持其高度的学术价值并启迪至今，遑论西方学界这一百年来的成就，更会让不甘闭目塞听之人深怀危机与失落。

新的普遍力量最终会超越各种自觉与不自觉的封闭和孤立，并“形成一个更广泛的世界平衡”。

[khangey-blog]

Exclusive: Dalai Lama contemplates Chinese gambit after his death

Krishna N. Das, Sunil Kataria

DHARAMSHALA, India (Reuters) - The Dalai Lama, the spiritual leader of Tibetan Buddhism, said on Monday it was possible that once he dies his incarnation could be found in India, where he has lived in exile for 60 years, and warned that any other successor named by China would not be respected.

Sat in an office next to a temple ringed by green hills and snow-capped mountains, the 14th Dalai Lama spoke to Reuters a day after Tibetans in the northern Indian town of Dharamshala marked the anniversary of his escape from the Tibetan capital, Lhasa, disguised as a soldier.

He fled to India in early 1959 after a failed uprising against Chinese rule, and has since worked to draw global support for linguistic and cultural autonomy in his remote and mountainous homeland.

China, which took control of Tibet in 1950, brands the 83-year-old Nobel peace laureate a dangerous separatist.

Pondering what might happen after his death, the Dalai Lama anticipated some attempt by Beijing to foist a successor on Tibetan Buddhists.

“China considers Dalai Lama’s reincarnation as something very important. They have more concern about the next Dalai Lama than me,” said the Dalai Lama, swathed in his traditional red robes and yellow scarf.

“In future, in case you see two Dalai Lamas come, one from here, in free country, one chosen by Chinese, then nobody will trust, nobody will respect (the one chosen by China). So that’s an additional problem for the Chinese! It’s possible, it can happen,” he added, laughing.

China has said its leaders have the right to approve the Dalai Lama’s successor, as a legacy inherited from China’s emperors.

But many Tibetans - whose tradition holds that the soul of a senior Buddhist monk is reincarnated in the body of a child on his death - suspect any Chinese role as a ploy to exert influence on the community.

Born in 1935, the current Dalai Lama was identified as the reincarnation of his predecessor when he was two years old.

Speaking in Beijing at a daily news briefing on Tuesday, Chinese foreign ministry spokesman Geng Shuang said the 14th Dalai Lama himself was chosen by following centuries-old religious rituals and history, which were “respected and protected” in rules and ordinances regulating religion.

“Therefore reincarnations, including that of the Dalai Lama, should observe the country’s laws and regulations and follow the rituals and history of religion,” Geng said.

UP FOR DISCUSSION

Many of China’s more than 6 million Tibetans still venerate the Dalai Lama despite government prohibitions on displays of his picture or any public display of devotion.

The Dalai Lama said contact between Tibetans living in their homeland and in exile was increasing, but that no formal meetings have happened between Chinese and his officials since 2010.

Informally, however, some retired Chinese officials and businessman with connections to Beijing do visit him from time to time, he added.

He said the role of the Dalai Lama after his death, including whether to keep it, could be discussed during a meeting of Tibetan Buddhists in India later this year.

He, however, added that though there was no reincarnation of Buddha, his teachings have remained.

“If the majority of (Tibetan people) really want to keep this institution, then this institution will remain,” he said. “Then comes the question of the reincarnation of the 15th Dalai Lama.”

FILE PHOTO: Tibetan spiritual leader the Dalai Lama, Patron of Children in Crossfire, speaks during a press conference in Londonderry, Northern Ireland September 11, 2017. REUTERS/Clodagh Kilcoyne/File Photo

If there is one, he would still have “ no political responsibility”, said the Dalai Lama, who gave up his political duties in 2001, developing a democratic system for the up to 100,000 Tibetans living in India.

SEMINAR IN CHINA?

During the interview, the Dalai Lama spoke passionately about his love for cosmology, neurobiology, quantum physics and psychology.

If he was ever allowed to visit his homeland, he said he’d like to speak about those subjects in a Chinese university.

But he wasn’t expecting to go while China remained under Communist rule.

“China - great nation, ancient nation - but it’s political system is totalitarian system, no freedom. So therefore I prefer to remain here, in this country.”

The Dalai Lama was born to a family of farmers in Taktser, a village on the northeastern edge of the Tibetan plateau, in China’s Qinghai province.

During a recent Reuters visit to Taktser, police armed with automatic weapons blocked the road. Police and more than a dozen plain-clothed officials said the village was not open to non-locals.

“Our strength, our power is based on truth. Chinese power based on gun,” the Dalai Lama said. “So for short term, gun is much more decisive, but long term truth is more powerful.”

Reporting by Krishna N. Das; Additional reporting by Philip Wen in BEIJING; Editing by Simon Cameron-Moore

Our Standards:The Thomson Reuters Trust Principles.

[khangey-blog]

你的暴力符号，我的政治正确

或许可以说社会和媒介本身助长了一种犬儒人格，对一切严肃的道德都进行冷嘲热讽，他们所维护的最根本的东西或许不是某种民族主义的主张，而是在这些歧视话语之中的快感。我们可以观察到，种族主义的主张并不像政治正确的话语那样可以慷慨激昂地放上台面，而是总是在互联网论坛等暗沟中流通，恰恰构成了禁欲式正确的政治正确的“表世界”里的某种淫秽的快感补充。

原文：《潘易植、余一文：赛博时代的恐怖主义，符号、影像与游戏》 https://theinitium.com/article/20190321-opinion-new-terrorism-cyber/?utm_medium=copy © 端傳媒 Initium Media

[khangey-blog]

如何看待十七条协议

对半个世纪前签订的《十七条协议》，中国政府和西藏流亡者的看法完全不同。中国政府目前正在举行规模宏大的纪念活动，西藏流亡者则普遍认为十七条协议的签订没有合法性。对此应该怎么看？

我认为，虽然十七条协议的确是在军事威胁下签订的，但不能因此断定不合法，因为历史上和国际上很多重要协议同样是战争的结果，都在得到执行。但是十七条协议的合法性还需要从另一个角度考虑──作为一个由双方签订的协议，需要对协议进行完整的实施，而不能只实施部份条款，不实施另外的条款。十七条协议中关于西藏制度不变、达赖地位不变、不强迫西藏改革、维护西藏宗教等条款，从1959年3月的拉萨事件后就不再实施，而这种改变没有得到签署协议的另一方──达赖喇嘛和西藏地方政府的同意。在这种情况下，十七条协议应该被认为已经终止。

然而十七条协议对中国的重要性在于，它是在中国与西藏改变原本以“礼”维系的东方式关系、接受以“法”建构的主权关系之后，西藏方面第一次正式承认西藏属于中国，是唯一的有法律效力的文本。如果十七条协议终止，其中的西藏属于中国的承诺也就随之变为无效。

这一点是“西藏问题”之所以存在的基础，国际社会对流亡西藏的支持，根源也可以追溯到这里。因此，解决西藏问题，最佳途径莫过于中国与西藏重新签订一个确定西藏归属中国的协议。

目前，能够被绝大多数藏人共同听从的唯有达赖喇嘛，除此没有人可以整合已被严重分化的藏民族，国际社会普遍承认达赖喇嘛是藏民族的代表，因此他具有足够的权威性。同时有利的因素在于，达赖喇嘛多次表示西藏可以留在中国。如果能够达成一份达赖喇嘛签署的法律文件，承认中国对西藏的主权，那么无论藏人还是国际社会，从此对西藏属于中国的事实就无从质疑，西藏独立的诉求也就失去根据，占中国四分之一面积的领土从此也将不再有合法性方面的争执。

中国政府应该抓紧十四世达赖喇嘛健在的时候签下这样一个协议，达赖喇嘛一旦去世，机会就可能失不再来。因为在西藏是否归属中国的问题上，除了达赖喇嘛，没有任何人能够说服整个藏民族。

目前中国政府之所以拒绝与达赖喇嘛谈判，原因在于达赖喇嘛不是无条件地同意西藏留在中国。作为交换，他要求中国方面给整个藏区以高度自治。其实，只要西藏主权能够保证，藏区怎样划分只是技术层面的问题，西藏高度自治则可以减轻中央政府的负担。邓小平对解决西藏问题的说法是“除了独立，什么都可以谈”，达赖喇嘛则明确表示了不寻求独立，因此，双方在根本立场上已经是一致的，那么现在该做的就是开始谈判。因为只有谈，分歧才能开始接近，问题才能得到解决。这是符合中国人民和西藏人民的共同利益的。

2001年5月26日

[khangey-blog]

達賴喇嘛開示：非暴力的美德

兄弟姊妹們，我感到非常高興與榮幸在此跟你們一起分享我個人的一些想法與我個人的經驗。首先我想要感恩這次的籌辦單位，透過這三天的說法，讓我們有機會接受佛教的教義。

現在我想要跟你們完全從一個人類的角度來討論，我只是一個很單純的、七十多億人口中的一個人，我想要以這樣一個角度出發跟你們討論。至於昨天、前天或大前天，我則是從一個佛教徒的觀點跟你們討論宗教。

無論是講佛教的教義，或現在從人類的觀點討論時，我從不認為自己是神聖的、尊貴的達賴喇嘛，我真的不會這樣想。如果我一直認為我很特別，很直接地我就會與你們產生距離感，這樣的結果會讓我產生獨立感，孤立自己，創造自己的監獄，這樣沒有用。而且這麼想，只會給自己帶來更大的憂慮壓力，甚至有可能讓自己做一些虛偽的內容；因為覺得自己很重要，自然就會偽造一些內容。為了能讓自己獲得真正的解脫，那還不如從一個人的出發點，與人互動，好好感受。

希望能讓自己獲得真正解脫的舉止，從這想法出發，其實我們是相同的個體，無論是心理或生理上，我們都是相同的人類。因此，您可能因為情緒而產生問題，我也是如此，所以這是我們大家共同的問題，也就是了解情緒、認識情緒。有些情緒會帶來負面的效��，有些情緒會帶來正面的效應。如果是正面的效應，那就繼續維持下去；如果會帶來負面的效應，我們就必須要認知它們、觀察它們是屬於我們情緒的一部份、日常生活的一部分。我們可以經驗到這些情緒，但是這種情緒會帶來損擾他人，因此我們要遠離這些負面的情緒。

今天我們的主題是「非暴力的美德」。首先我想要強調，暴力與非暴力的界線，在於動機；不是動作本身，而是動機本身。比如你有顆真誠的心，誠摯體諒他人、利他的心，以這種動機，那怕是講粗暴的語言、或有粗暴的外在行為動作，實際上還是屬於非暴力的行為。相反地，如果動機上是想要傷害他人、去利用他人、想要佔他人便宜、從他人得到些好處，刻意去講美好的、漂亮的語言，甚至於送給人一些禮物，這是暴力的行為，因為它已經有個暴力的動機存在了。

暴力與非暴力的界線是由動機決定的。所謂的非暴力，不是被動的行為；「非暴力」是在某些環境下，針對一些暴力的因素，刻意地讓自己去免除這種暴力而促成的因緣，這種因緣要怎麼促成呢？就是體諒他人。如果內心的出發點是替他人著想、或者是利他人、愛他人，怎麼可能有暴力的因緣聚合？怎麼可能產生暴力的行為？

就我們短暫現有的這一生，從我們出生開始，就必須依賴著母親才能夠長大。因為母親的全心照顧，還有雙親的愛與關懷，孩子們才會從心中感受到愛與被愛，我們就是在這種愛跟關懷的環境中長大的。有些科學家跟我們這麼說，嬰兒出生後的幾週內，如果媽媽能夠常常抱著自己的嬰兒，這種愛護的行為會對小孩腦部的成長與發育有很大的幫助。

我們知道寧靜的心靈會帶來健康的身體，為我們帶來更多的快樂。相反地，不斷產生的畏懼恐怖或者是嗔恚以及憂慮，不僅是當下會影響內心不安也會對身體造成傷害。過度的嗔怒，會一直造成我們的憂慮害怕，會讓我們覺得孤立無援，會傷害我們內在的安樂，孤立自己。因為我們是寄居社會的一種動物，所以我們寄居的社會快樂的話，我們才會快樂。真正讓我們快樂地融入這個社會，必須要有更多的朋友；真心的朋友來自您的真誠，真誠來自對他人的信任。

過分的畏懼、猜忌，就會讓我們無法相信他人。這種畏懼猜忌，是把自己看太重，就是來自愛我執的關係。有些科學家也證實說持久的畏懼憂慮會吞噬我們的免疫系統，所以俗語說有健康的心靈才有健康的身體。我經常說為了能夠獲得健康的身體，如果您真的對疾病有所顧慮的話，您必須保護自己的心，越寧靜的心靈對我們的健康會有極大的幫助。

所以暴力和非暴力以人類來講，我們是屬於非暴力的動物，我們是傾向於非暴力的。有時我會半開玩笑說，看我們的身體結構來講，首先我們雙手的形狀，手指頭握在一起時是拳頭。如果人們生來就是暴力的話，就不需要手指頭，直接長成一個可以攻擊別人的拳頭形狀就可以。就像馬一樣，馬不能擁抱。牠只有馬蹄，是用來用力跑的。比起攻擊，手指頭是用來擁抱的，而不是拿來當拳頭。我們握在一起，這個手指頭握起來才是拳頭，而且我們指頭上沒有鋒利的指甲。比起其他的像是貓的爪子，如果你跟貓一起玩的話要非常小心，否則會被爪子傷害。但是我們的指甲是沒有傷害力的，而且我們的牙齒，就像其他吃素的動物，像兔子、鹿一樣的牙齒結構，我們的牙齒並非像肉食性的牙齒，我們身體的結構是屬於比較溫柔的動物類型。我們看動物的生活形態，有些要跟群體一起生存，有些不是，是獨立生活的，我們人類是屬於要在社會寄居下才有辦法生存的動物。

暴力其實是跟強大的自我意識有直接聯繫關係。一旦有強大的自我意識，所謂的愛我執，就產生了強烈的自我和他人的區分，由此產生暴力。這種忽略他人感受而侵略他人的動機，認為只要對自我有利，即使對他人有害而無所謂，這就產生了暴力的行為。早期的時代，不只是國家與國家之間，同樣的社會與社會之間，因為是屬於獨立生活的個體，所以在那時候說不定損擾他人是可以獲得自我的利益。但是今天的世界，不只是國家與國家之間，甚至於洲與洲之間，都是密切或依賴的關係。因此暴力的這種意識行為，覺得傷害他人會獲得自我利益，那是不可能的。因為以今天互相依賴的世界而言，區別強大的我們或你們，那種落後思想不應該繼續存在。我們必須建立一種新意識形態，那就是「我們都是一家人」。我是七十億人口的其中一位，當我們有這種意識形態，相信我們都是一家人，都是我的兄弟姊妹，我的快樂與他們是不可分離的。他人快樂，我也快樂，他人痛苦，我也痛苦，有了這種的意識形態許多的人類問題都可以解決。

當我們想到什麼是暴力與非暴力，非暴力的途徑是來自人為的，暴力的途徑也是人為的。真實的現狀，二十世紀是一個鬥爭的、血腥的世紀，歷史學家說有超過兩億的人口因為這種不可思議、大規模毀滅武器的傷害喪失了生命。上個世紀的災難並沒有停留在前世紀，我們從二十一世紀開始，看到許多人為的災難，雖然不像二十世紀造成很多的毀滅，但聽到國家與國家間的衝突。我覺得這是二十一世紀錯誤的開始，很多國家只重視自我的利益，這是我們忽略了二十一世紀的美好未來而產生的後果。我們必須要好好思考，怎樣透過新的一個途徑建立二十一世紀？我們不應該以現有情況而感到滿足，這不應該是我們看待這個世紀的態度。

首先是人口的問題，人口數字一直在增長，我第一次到歐洲1973 年，到美國是1979 年，那時候是六十億人口，現在增長到七十億人口。有些報導說，聽說這世紀末會增加到一百億人口。還有全球暖化的問題，造成許多天災，而且天災次數一直在增長中，這些都是我們人類要面臨的挑戰，還有我們現在的生活態度，我覺得真的是浪費資源，而且資源也不夠用。

根據我們現在的生活態度，您想想看: 如果一百億人口，每個人都要擁有一部車子有可能嗎？像美國人認為人人要有一輛汽車，一百億人口要有一百億輛汽車，有可能嗎？像中國十三億人口，印度大概十億，如果這些人口有二十億輛車子，這無法想像!

貧富之間的差距，是我們必須要正視的問題。美國是最富裕的國家，但是在這最富有的國家，也是有貧富的差距。在紐約有多少個沒有家的流浪人士，您們知道數據嗎？大約有四萬無家可歸的人。有次在華盛頓，我在公開演講說到在最有錢的國家首都華盛頓，無論軍事或經濟力量都非常強大，但裡面卻有許多無家可歸的人。所以貧富之間的差距，不只是道德上的錯誤，從實踐上也是錯誤的，因此我們提到全球的問題以及個別國家的問題，不管從哪個角度出發，都必須要去解決這種貧富差距的問題。對於這些窮人提供足夠的教育，給予他們足夠的生活條件，透過教育建立一種平等健康的觀念，並且建立他們足夠的自信，而且他們本身也要努力地工作。

有一次我去南非當地的一戶人家，看平常人家如何生活。在那個時候，我們一起喝印度茶、聽印度音樂，真的很好。有位男士自我介紹是位老師，於是我跟他說，印度有民主的憲法，而且您知道民主的憲法說每個人是平等的，強調每個人是平等的價值觀。但是他跟我說，我們來自非洲的人，大腦的結構是比較差的，我們沒有辦法跟白人的大腦結構比較。我那時候覺得很傷心，我跟他說您不要這麼想，這是完全錯誤的。如果您問科學家，尤其是研究大腦結構的科學家，並不會因為膚色而產生大腦結構的差別，您會得到這種答案。以我個人的經驗，不同的膚色，如果有平等的待遇，就能獲得平等的工作。我們花了很長時間討論這一個主題，最後他嘆了一口氣，相信我們大家都是一樣的。那個當下我真的覺得好像放下了重擔般的，很輕鬆的感覺，因為透過自己努力，讓一個人相信人是平等的。自信是非常重要的，有時候社會產生這種錯誤的氛圍，讓人有這種認為自己被輕視唾棄的錯覺，並且喪失自信，那是錯誤的。所以我們無論從哪一方面出發都有責任建立這種健康的社會制度，不只是官方單方面的責任。總而言之，貧富差距是我們必須正視的問題。

1973 年我第一次去英國，有一天跟一些教授們談話的時候，我還記得非常清楚，休息時有兩位教授跟我討論有關世界的未來，那時候我說到六十億人口，這兩位教授跟我說，居住在��半球的那些人們，如果他們的生活態度也跟北半球人們一樣，過著一樣的生活，那世界的資源是不夠的。想想那時人口數是六十億人口，現在增加到七十億人口，地球資源一定是更不夠的，那將來一百億人口時資源怎麼夠用？

有時候我的鼻子會變得很長，會變得很靈敏，會嗅到這類的問題。

有一次有本雜誌說到非洲的撒哈拉沙漠有強烈的陽光，他們說到太陽能。於是我就想到，我們可以建許多產生太陽能的器具，但是不要給這些城市，讓這些太陽能的資源運用在很單純地去淨化我們的水源，確實有這樣的一個技術。有一次在一次長遠的旅行當中，在某個地方有很大的工廠，我問說那是什麼工廠？那是淨化水源、水質的工廠。如果把所有的太陽能 能量用來淨化水源，我們就可以有更多的水，海水淨化廠把海水淨化為淨水，於是沙漠就可以轉變為草原。

去年我在澳大利亞同樣也講到，澳大利亞也必須要有這種想法。有許多沙漠的地段，您們應該透過更多的太陽能技術，把沙漠轉變成草原。如果每十年能夠使幾百公里的範圍轉換成草原，那您們慢慢就可以得到更多的移民，增加更多的人口，有時我真的是這樣的一個想法。

有時候我們不應該滿足於現有的狀況，因為現實生活仍然存在很多問題，我們應該啟開自己的法眼，去看清現實的問題。尤其是這些嚴重的問題，要如何去正視它們、解決它們。因為當問題一旦產生時，通常就太晚了，所以我們要事先未雨綢繆去計劃好、去準備好。

所以首先從心態上必須要建立「我們大家都是七十億人口的其中一人」的健全想法，有一體概念後，我們就不應該分東南西北，所有的人都是我們。就像是非洲來講，許多人類製造的問題，都是因為缺乏上述健全的觀點所產生的問題，除非他們從意識形態上根本的改變，這種改變就只能透過教育! 所以我們需要推動、推廣非暴力的觀念，只有非暴力的觀念才能有效率地解決現有的問題。所以我說到二十世紀雖然是血腥的世紀，但是這個世紀二十一世紀應該是和平的世紀，和平的世紀並非意味著沒有任何問題，問題一定會有的。如同我之前說過，暴力的因緣永遠存在，因此我們應該去預備，要有萬全的準備，來面對這問題，而且這種問題必須要用非暴力的途徑。無論是如何嚴重的問題，都還是要以這種非暴力的途徑，所以這世紀應該要有對話為主的世紀。這個世紀是對話的世紀，所以我說這非暴力的途徑就是對話的途徑，暴力絕對不是真正能解決問題的途徑。一旦觸碰到了暴力的途徑，這種後果是不堪設想的，因為會帶來更多的暴力行為，像是伊朗跟阿富汗的問題，所以現在敘利亞的問題，真是非常地嚴重，令人傷痛。人們好像變成一種習慣，一遇到有些無法協調的時候，馬上就以暴力行為解決，這是一定要徹底斷除的習慣。這途徑不是透過UN 聯合國解決，而是透過教育，讓教育普及化。因此真正區分暴力與非暴力都是來自內心的動機，所以不論從任何角度我們一定要去推動非暴力的行為，那就是我們要推動的「我們大家都是六十億人口的其中一位」，推動如何去體諒他人、為何要體諒他人。我們要相信絕對可以改變，改變我們的思想。

有時候我是有點盲目的，因為我的這一代，屬於二十世紀的這一代，是沒有機會改變的。我的朋友，現在年紀大的這些長者，現在他們的頭腦幾乎是已經非常頑固的，唯一的希望是屬於二十一世紀的機會。

在此有多少是屬於三十歲以下的？請舉手。你們才是真正的二十一世紀的這一代人，我這一代的人，超過五十歲、六十歲、七十歲的老人們是屬於二十世紀這一代的老人，而且是幾乎沒有任何希望的。如同之前我所說，不只是我們的頭髮掉光了，隨著每十年的改變，雖然我們的頭也越來越禿囉，但是我們大腦、我們的思想幾乎已經定型，不太可能改變，所以我們真正希望你們的肩膀上能夠扛起二十一世紀的責任，因為你們還有八十七年，所以對你們來講，未來是充滿前景，透過你們努力是可以改變的。

我的這一代已經準備要跟你們說再見了，但是二十一世紀的你們這一代，你們有機會肩負責任。如同我前面講過，一百億人口的問題、缺乏世界資源的問題，我覺得我們這一代是不需要太擔心，因為我們不會遇到這些問題，但是你們會遇到這些問題，所以你們必須要去解決。有時候開玩笑說，我們再過十幾二十年會消失，要不到天堂要不就到地獄。所以我們到天堂或地獄會真正看看你們是不是有做到這些事情，負起這些責任？有時候我們會跟主宰請假，看能不能到地球去幫助你們。

所以年輕的這一代你們真的有機會，而且你們必須要這麼去想。希望你們認真好好看待這問題，最主要的還有一個問題是我們生活的態度，我們太奢華的生活態度。我個人想法，現在的教育制度也完全跟物質價值有直接聯繫，幾乎沒有談到內在的價值，價值觀都是建立在物質上面，年輕的一代在這種環境長大只會談金錢而不是談到內在的價值，結果是我們人類會變成賺錢的工具，可是我們不是工具，我們也有情緒。

真正的快樂是內在的，無論有沒有宗教信仰，都不應該忽略內在的價值。為了能推廣內在的價值，不是透過宗教的理念而是透過教育。如果我們完全依賴宗教來推動道德觀念，這是不可能推動普及全球化。因此我們跟許多學者還有許多印度學者們討論過的結果，透過非宗教方式去推動道德的觀念是很重要的。

講到英文詞彙sadhu，可能你們會覺得是反駁宗教信仰，但是根據印度人的觀念解釋，所謂sadhu 並非是否定宗教信仰，而是尊重所有的宗教思想。但是在這同時 並沒有傾向於某個固定的宗教信仰，他們也尊重非宗教信仰者。過去三千年，在印度裡面確實有些印度的教派，我們叫做墮斷邊，其他的印度婆羅門教、或其他的有一些的印度教派會去批評、去毀謗，但是對於他們墮斷邊的導師，會去用聖者的名號尊重。

據數據而言，七十億人口有十億人口是屬於非宗教信仰者。幾天前我去墨西哥，我到了一個教堂的修練中心進行交流的時候，那時我很直率說了些自己的想法。在場有很多基督或天主教的修行者，我說有時候我們有些宗教信仰是完全建立在自己的衣服上面，當您穿上這衣服的時候，您就是修行者，當您沒有，就不是神聖的。有些人是完全認同我的說法的，許多的宗教信仰者，他們的信仰是隨著潮流而走的做法，為了使這些的信仰者能夠認真的學習，他們也需要道德觀念的教育。透過了教育，所謂的道德觀念，就是對我有幫助的，如果我的態度不欺誑、是正直的，我的生活是所謂的內明外明、透明化，不需要猜忌，只有這種態度才能讓你有更多朋友。透過許多這種推動方式，透過這種體諒他人，這種我稱之為非宗教信仰的推動。現在我們正在努力，我們跟一些科學家進行交流，我們在擬定一個計劃如何有系統地推動這種非宗教信仰的教育。大約幾年後，希望現在的這些學校，能夠實踐這種非宗教信仰的教育。讓我們學習如何體諒他人，將這些道德觀念融合在教育，透過非宗教信仰的基础來推動，才有可能做到普及化。如果這個成果是正面的話，從一所學校、十所學校，甚至一百所學校繼續推廣，我覺得我們是可以做到的。

這就是我的公開演講。

2013 年10 月20 日達賴喇嘛尊者在美國紐約燈塔劇院的演講

蔣揚仁欽中譯

[khangey-blog]

བླ་བྲང་བཀྲ་ཤིས་འཁྱིལ།

[khangey-blog]

བོད་མིའི་འབྱུང་ཁུངས་ལ་ཅུང་ཙམ་དཔྱད་པ།

ནང་དོན་གནད་བསྡུས། དཔྱད་རྩོམ་འདིར་གནའ་དཔྱོད་བསྔོག་ཞིབ་ཀྱི་གྲུབ་འབྲས་དང་རྒྱ་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དེབ་ཐེར་དུ་བཀོད་པའི་གནའ་བོའི་བྱུང་བ་དག་ལ་བརྟེན་ཏེ།བོད་མིའི་འབྱུང་ཁུངས་ནི་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་གི་ཡར་ཀླུང་གཙང་བོའི་འབབ་རྒྱུད་ཡིན་པ་གསལ་བོར་བསྟན་ཡོད།

བརྡ་ཆད་གཙོ་བོ། བོད། འབྱུང་ཁུངས། མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་།

ཡ་ཐོག་གི་མིའི་རིགས་ཀྱིས་རང་བྱུང་ཁམས་སུ་འཚོ་བ་རོལ་བའི་གོ་རིམ་ཁྲོད་དུ་རྡོ་ཆས་དང་རུས་ཆས། དབྱུག་པ་སོགས་བཀོལ་སྤྱོད་བྱས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་རི་དྭགས་བརྔོན་པ་དང་། རི་དྭགས་ཀྱི་པགས་པས་གོན་པ་བཟོ་བ། མེ་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་ཤེས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་ཟས་རིགས་སྣ་ཚོགས་གཡོ་སྐོལ་བྱེད་པ། བྲག་ཕུག་དང་སྤྱིལ་བུ་སོགས་སུ་གནས་བཅའ་བ་སོགས་ནི་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ཀྱི་གདོད་མའི་ཐུན་མོང་གི་འཚོ་གནས་བྱེད་སྟངས་ཞིག་ཡིན་ལ། རང་རེ་བོད་མི་རིགས་ལ་མཚོན་ནའང་། གནའ་བོའི་དུས་ནས་བཟུང་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་འདི་རུ་འཚོ་བ་རོལ་བའི་གོ་རིམ་ཁྲོད་ཞིང་ལས་དང་ཕྱུགས་ལས་གཉེར་ཞིང་། རྡོ་ཆས་དང་རྫ་ཆས། རུས་ཆས་སོགས་བེད་སྤྱོད་བྱས་ཏེ། མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་འདི་རུ་དབང་བསྒྱུར་བྱས་པ་ཡིན་ནའང་། དེང་སྐབས་འགའ་ཞིག་གིས་བོད་མིའི་འབྱུང་ཁུངས་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་ཡིན་མིན་ལའང་དོགས་པ་སྐྱེས་བཞིན་ཡོད་པས།མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་གི་གདོད་མའི་རང་བྱུང་གི་ས་བབས་ཆགས་ཚུལ་དང་གནམ་གཤིས་དྲོད་གྲང་། མིའི་རིགས་ཀྱི་འཚོ་གནས་བྱེད་སྟངས།འདུ་ཤེས་འཛིན་སྟངས། དམངས་ཁྲོད་ངག་རྒྱུན་བཅས་ལ་བརྟེན་ནས་བོད་མིའི་འབྱུང་ཁུངས་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་རྒྱུ་ནི་ཤིན་ཏུ་གལ་ཆེ་བའི་གནས་ཞིག་ཏུ་འཁུམས་སོ། །

དང་པོ། མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་གི་ས་བབས་ཆགས་ཚུལ་དང་གནམ་གཤིས།

བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དང་དེབ་ཐེར་འགའ་ཞིག་ཏུ་བོད་ཀྱི་ཡུལ་འདི་བསྐལ་བ་ཡ་ཐོག་གི་དུས་སུ་རྒྱ་མཚོ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡིན་པ་དང་རིམ་གྱིས་ཆུ་བྲི་ནས་སྐམ་ས་རུ་གྱུར་ཚུལ་བཀོད་ཡོད་དེ།《ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན》ལས།“སྟོད་མངའ་རིས་སྐོར་གསུམ་རྫིང་གི་ཚུལ།།བར་དབུས་གཙང་རུ་བཞི་ཡུར་བ་འདྲ།།སྨད་དུ་མདོ་ཁམས་སྒང་གསུམ་ཞིང་ལྟ་བུ།།ཀུན་ཀྱང་ཆུ་ཡི་རྒྱ་མཚོ་གྱུར་བའི་ནང་།།”1ཞེས་པ་དང་།《དེབ་ཐེར་སྔོན་པོ》ལས་ཀྱང་།བོད་ཀྱི་ཡུལ་འདི་དང་ཐོག་ཆུ་ཡིས་གང་བ་དང་།རྗེས་སུ་ཆུ་བྲི་ཞིང་རྩི་ཤིང་ནགས་ཚུལ་དང་ཤྭ་རྐྱང་རི་དྭགས་སོགས་བྱུང་བར་བཞེད་པས།བོད་ཀྱི་ཡུལ་འདི་ནི་བསྐལ་བ་ཡ་ཐོག་གི་དུས་སུ་ས་ཁུལ་ཧ་ཅང་དམའ་བའི་རྒྱ་མཚོ་ཞིག་ཡིན་པ་དང་།དུས་ཡུན་རིང་བོ་ཞིག་འགོར་རྗེས་ཆུ་རིམ་གྱིས་བྲི་ནས་སྐམ་ས་ཞིག་ཏུ་གྱུར་བར་མངོན་ཏེ།དེང་སང་ས་ཁུལ་མཐོ་ཞིང་གྲང་ངར་ཆེ་བའི་ནག་ཆུའི་ས་ཆ་འགའ་ཞིག་གི་ས་འོག་ཏུ་སྤོས་དཀར་གྱི་ཤིང་སྡོང་ཐོན་རྒྱུ་ཡོད་པར་བཤད་པ་འདི་ལས་ཀྱང་གནའ་སྔ་མོའི་དུས་སུ་བོད་ཀྱི་ཡུལ་འདི་ནི་གནམ་གཤིས་དྲོ་ཞིང་ཚ་བ་ཆེ་བའི་རོང་ཁུལ་ཞིག་ཡིན་པ་གསལ་བཤད་བྱས་ཡོད་ཅིང་།དེང་རབས་ཀྱི་ས་གཤིས་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པ་ལྟར་ནའང་།ལོ་ངོ་བྱེ་བ་བཞིའི་ཡར་སྔོན་ལ་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་འདི་ཆུ་ཡིས་གང་བའི་རྒྱ་མཚོ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡིན་ཞིང་།ལོ་ངོ་བྱེ་བ་གཅིག་གི་ཡར་སྔོན་ཙམ་ལ་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་གི་ས་བབས་མཐོ་ཚད་ལ་མཚོ་ངོས་ལས་རྨིད་༡༠༠༠ཙམ་ལས་མེད་པས།གནམ་གཤིས་ཧ་ཅང་དྲོ་ཞིང་བརླན་གཤེར་ཆེ་བ་དང་།ཆར་ཆུ་མོད་པ།མཚོ་དང་མཚེའུ་མང་བའི་ས་ཁུལ་ཞིག་ཡིན་པ་དང་།དེང་སང་ཚ་ཁུལ་དུ་སྐྱེས་པའི་ལྗོན་ཤིང་སྣ་ཚོགས་སྐྱེས་ཡོད་པར་མ་ཟད།ཚ་ཁུལ་དུ་གནས་བཅའ་བའི་རི་དྭགས་ཀྱང་ཧ་ཅང་མང་པོ་ཞིག་ཡོད་པ་ཡིན་དེ།སྤྱི་ལོ༡༩༧༥ལོར་ཀྲུང་གོ་ཚན་རིག་ཁང་གི་ཚན་རིག་རྟོག་ཞིབ་རུ་ཁག་གིས་བོད་ལྗོངས་ཀྱི་འབྲུ་རུ་རྫོང་དང་སྐྱིད་གྲོང་རྫོང་ནས་རྟ་རྨིག་གསུམ་ཅན་དང་བསེ་རུ།ཤ་བ་སྐེ་རིང་།གནའ་བོའི་བྱི་ལ།རྣ་སོགས་ཀྱི་འགྱུར་རྡོ་རྙེད་ཅིང་།ཞིབ་འཇུག་བྱས་པ་ལྟར་ན།སྲོག་ཆགས་འདི་དག་ནི་མཚོ་ངོས་ལས་མཐོ་ཚད་རྨིད༡༠༠༠ཡས་མས་ཀྱི་ཚ་བ་ཆེ་བའི་ས་ཁུལ་དག་ལ་གནས་བཅའ་བའི་སྲོག་ཆགས་ཡིན་པར་བཤད་པ་དང་།2མདོ་སྨད་ཀྱི་ས་ཆ་ཁ་ཤས་སུ་ཡང་སྲོག་ཆགས་ཀྱི་འགྱུར་རྡོ་འགའ་རྙེད་པ་སྟེ།མཚོ་ལྷོ་ཁུལ་གུང་ཧོ་རྫོང་གི་ས་གྲུ་བཞི་ས་ཁུལ་དུའང་གླང་ཆེན་གྱི་རུས་པ་ཆ་ཚང་ཞིག་རྙེད་པ་ཁུལ་དེའི་དངོས་མང་བཤམས་སྟོན་ཁང་དུ་ཉར་ཚགས་བྱས་ཡོད་པ་སོགས་ལས་ལོ་ངོ་བྱེ་བ་གཅིག་གི་ཡར་སྔོན་ལ་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་འདི་ས་བབས་ཧ་ཅང་དམའ་བའི་ཚ་ཁུལ་ཞིག་ཡིན་པ་བདེན་དཔང་བྱས་ཡོད།3ལོ་ངོ་བྱེ་བ་གཅིག་ནས་ལོ་ངོ་ས་ཡ་གཉིས་ཀྱི་ནང་དུ་ས་གཤིས་འགུལ་སྐྱོད་ལ་བརྟེན་ནས་རི་བོ་ཧི་མ་ལ་ཡ་རིམ་གྱིས་གཞི་རྒྱ་ཆེ་བའི་སྒོ་ནས་ཡར་འཕགས་སྟེ་ད་ལྟའི་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་གི་རྣམ་པ་འདི་བྱུང་བ་ཡིན་ཞིང་།རི་བོ་ཧི་མ་ལ་ཡའི་རྒྱ་གར་ཕྱོགས་ཀྱི་བརླན་གཤེར་ཆེ་བའི་རྒྱ་མཚོའི་ཆུ་སྤྲིན་ལངས་པ་དག་བོད་ཡུལ་དུ་རྒྱུ་བ་བཀག་བྱུང་བས།མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་གི་གནམ་གཤིས་ལ་འགྱུར་བ་ཆེན་པོ་བྱ��ང་སྟེ།གནམ་གཤིས་སྐམ་ཤས་ཆེ་ཞིང་།ཆར་ཆུ་འབབ་པ་ཚད་ཉུང་བ།མཁའ་དབུགས་གྲང་ངར་ཆེ་བ།ཚ་ཁུལ་ཏུ་སྐྱེས་པའི་རྩི་ཤིང་དང་ལྗོན་པ།རི་སྐྱེས་སྲོག་ཆགས་སོགས་རིམ་བཞིན་མེད་པར་གྱུར་བ་རེད།ས་གཤིས་རིག་པ་དང་གནའ་རྫས་རིག་པས་གྲུབ་འབྲས་ཀྱི་གསལ་བཤད་ཅིག་བྱས་ཡོད་པ་ནི་ལོ་ངོ་བྱེ་བའི་ཡར་སྔོན་ནས་མདོ་དབུས་མདོ་སྒང་འདི་རུ་མིའི་རིགས་འཚོ་གནས་བྱེད་པར་འཚམས་པའི་རང་བྱུང་ཁོར་ཡུག་ཅིག་ཡོད་པ་དེ་རེད།ལོ་རབས་དྲུག་ཅུ་བའི་ཡར་སྔོན་ལ་རྒྱལ་ཁབ་ཕྱི་ནང་གི་མཁས་པ་མང་པོ་ཞིག་གིས་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་དུ་ཡ་ཐོག་གི་དུས་སུ་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་བྱུང་མེད་པར་འདོད་ནའང་།ལོ་ངོ་བཅུ་ཕྲག་འགའི་ཞིབ་འཇུག་གི་གྲུབ་འབྲས་ཀྱིས་དེ་ཚོའི་ལྟ་བ་ལ་འགྱུར་ལྡོག་ཆེན་པོ་བྱུང་ཞིང་།ཡང་བསྐྱར་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་ལ་ཞིབ་འཇུག་མི་བྱེད་ཐབས་མེད་དུ་གྱུར་ཡོད་ཅིང་།ཐ་ན་མཁས་པ་འགའ་ཞིག་གིས་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་ནི་འཛམ་གླིང་གི་མིའི་རིགས་ཀྱི་ཐོག་མའི་འབྱུང་ཁུངས་ཡིན་མིན་ལའང་བརྟག་དཔྱད་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པས།མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་དུ་བསྐལ་བ་ཡ་ཐོག་གི་དུས་ནས་མིའི་རིགས་འཚོ་གནས་བྱེད་པར་འཚམས་པའི་རང་བྱུང་གི་འཁོར་ཡུག་ཅིག་ཡོད་པ་རེད

གཉིས་པ། མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་དུ་བསྐལ་བ་ཡ་ཐོག་གི་དུས་སུ་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ཡོད་མེད།

མིའི་རིགས་རིག་པ་བ་རྣམས་ཀྱིས་བཤད་ཚུལ་ལྟར་ན། གནའ་བོའི་སྤྲ་མིར་འགྱུར་བའི་དུས་ཡུན་ལ་ཧ་ལམ་ལོ་ངོ་ས་ཡ་བརྒྱད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡོད་པར་གསུངས་པ་དང་། ཡང་སྤྲ་རིགས་མིར་གྱུར་ནས་ད་ལྟའི་བར་ལོ་ངོ་ས་ཡ་གསུམ་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡོད་པར་འདོད་པ་ཡིན་ཞིང་།[4] རྒྱ་མི་རིགས་ལ་མཚོན་ནའང་། ༡༩༩༩ལོར་ཀན་སུའུ་ཞིང་ཆེན་གྱི་ས་ཁུལ་ཞིག་ནས་མི་རུས་ཀྱི་འགྱུར་རྡོ་ཞིག་ཐོན་པ་དེ་ལ་ལོ་ངོ་ས་ཡ་གཉིས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡོད་པར་གཏན་འབེབས་བྱས་པ་རེད།[5] མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་འདི་ལའང་དེ་དང་དུས་མཚུངས་ཙམ་ནས་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་བྱུང་བར་བྱས་ན་མི་ཆོག་པ་མེད་པར་སྙམ་སྟེ།《དེབ་ཐེར་སྔོན་པོ》ལས།“བོད་ཀྱི་ཡུལ་འདི་ཡང་རྒྱ་གར་དང་འདྲ་བར། ཡུལ་དང་མི་ལ་སོགས་པ་གནས་པའི་བསྐལ་པ་ནས་བྱུང་བར་བྱས་ན་ཡང་ལུང་དང་རིགས་པའི་གནོད་པ་མེད་ཅིང་།”[6] ཞེས་པ་བཞིན་དུ་བོད་ཀྱི་ཡུལ་འདིར་ལོ་ངོ་ས་ཡ་དུ་མའི་སྔོན་ནས་མིའི་རིགས་བྱུང་བར་བྱས་ན་མི་ཆོག་པ་ཡང་མེད་དེ། སྤྱི་ལོ༡༩༥༦ལོར་ཀྲུང་གོ་ཚན་རིག་གླིང་གི་ས་གཤིས་རིག་པ་བས་ནག་ཆུ་ས་ཁུལ་ནས་རྡོ་ཆས་བཅུ་ལྷག་རྙེད་པ་དང་། སྤྱི་ལོ་༡༩༦༦ལོ་ནས་༡༩༦༨ལོའི་བར་ཀྲུང་གོ་ཚན་རིག་གླིང་གི་བོད་ལྗོངས་ཕྱོགས་བསྡུས་རྟོག་ཞིབ་རུ་ཁག་གིས་དིང་རི་རྫོང་གི་རི་ཁུལ་ཞིག་ཏུ་རྡོ་ཆས་བཞི་བཅུ་ལྷག་རྙེད། སྤྱི་ལོ༡༩༧༦ལོར་ཀྲུང་གོ་ཚན་རིག་གླིང་གི་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་ཕྱོགས་བསྡུས་ཚན་རིག་རྟོག་ཞིབ་རུ་ཁག་གིས་ཤན་རྩ་རྫོང་ནས་རྡོ་ཆས་བཞི་རྙེད་པ་དང་། དེའི་རྗེས་སུ་རི་ཐོག་རྫོང་དང་སྤུ་ཧྲང་རྫོང་གཉིས་སུ་རྡོ་ཆས་འགའ་རྙེད་པ་རེད།[7] གནའ་རྫས་བརྟག་དཔྱད་་པས་རྡོ་ཆས་དེ་དག་གི་བཟོ་དབྱིབས་དང་བཟོ་རྩལ། མཐའ་འཁོར་ས་ཁུལ་གྱི་རྡོ་ཆས་དང་གཤིབ་བསྡུར་བྱས་ཏེ།རྡོ་ཆས་འདི་དག་ཕལ་ཆེ་བ་རྡོ་ཆས་རྙིང་མའི་དུས་འཇུག་གི་རྡོ་ཆས་ཡིན་པ་ཐག་གིས་བཅད་པ་རེད།[8] རྡོ་ཆས་རྙིང་མའི་དུས་འཇུག་གི་རྡོ་ཆས་ཡིན་པར་ཐག་གཅོད་བྱས་པ་འདིས་མ་མཐའ་ཡང་ལོ་ངོ་ཁྲི་གཅིག་ནས་ཁྲི་ལྔའི་ཡར་སྔོན་ནས་བཟུང་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་དུ་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་འཚོ་གནས་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པ་བདེན་དཔང་བྱས་ཡོད་ཅིང་། འདི་ནི་ད་ཡོད་གནའ་རྫས་སྔོག་ཞིབ་ཀྱི་གྲུབ་འབྲས་ལ་བརྟེན་ནས་བསྡོམས་ཚིག་བཀོད་པ་ཡིན་པས། ལོ་ངོ་ཁྲི་ལྔ་ཙམ་གྱི་ཡར་སྔོན་ནས་བཟུང་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་དུ་མིའི་རིགས་བྱུང་མེད་པའི་ངེས་བ་མེད་དེ། དཔེར་ན། ༡༩༩༨ལོར་ཆབ་མདོའི་བྲག་གི་ངོས་ལ་མིའི་རྐང་རྗེས་རྨི་ཁྲེ་གང་ལྷག་ཡོད་པ་ཞིག་རྙེད་པ་དེ་ལ་ཞིབ་འཇུག་པས་བརྟག་དཔྱད་བྱས་པ་ལྟར་ན།ལོ་ངོ་དུང་ཕྱུར་ལྷག་ཕྱིན་ཡོད་པར་གསུངས་པ་ལྟར་རོ། །[9] བོད་ཀྱི་དེབ་ཐེར་དང་ཆོས་འབྱུང་དག་ལས་ཀྱང་གདོད་མའི་དུས་ནས་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་དུ་མིའི་རིགས་ཡོད་པར་བཞེད་དེ《ལྡེའུ་ཆོས་འབྱུང》ནང་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་བོ་གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོ་མ་བྱོན་གོང་དུ་དབང་མཛད་བཅུ་གཉིས་དང་།མ་སངས་རུ་བརྒྱད།རྒྱན་ཕྲན་བཅུ་གཉིས།རྒྱལ་ཕྲན་སིལ་མ་བཞི་བཅུ་རྩ་གཉིས་སོགས་བྱུང་བར་གསུངས་པས། མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་དུ་བསྐལ་བ་ཡ་ཐོག་གི་དུས་ནས་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་བྱུང་ཡོད་པ་རྟོགས་ཐུབ་ཅིང་། མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་དུ་འཚོ་བ་རོལ་བའི་མིའི་རིགས་ཀྱིས་དང་ཐོག་སྟབས་བདེའི་རྡོ་ཆས་དང་རུས་ཆས་བེད་སྤྱོད་བྱེད་ཤེས་པ་དང་། རྗེས་སུ་རིམ་བཞིན་བརྡར་རྫས་རྡོ་ཆས་བེད་སྤྱོད་བྱས་པ་སྟེ། རྡོ་ཆས་གསར་མའི་དུས་སྐབས་སུ་ལག་ཤེས་བཟོ་ལས་སྔོན་ཐོན་གྱི་ཚད་དུ་སླེབས་ཡོད་དེ། ཁ་རོ་གནའ་ཤུལ་དང་ཆུ་གོང་གནའ་ཤུལ། ཉིང་ཁྲི་གནའ་ཤུལ་བཅས་ལས་མདོ་དབུས་མདོ་སྒང་འདི་རུ་ཡ་ཐོག་གི་དུས་ནས་མིའི་རིགས་བྱུང་ཞིང་། མིའི་རིགས་འཚོ་གནས་བྱེད་པའི་གོ་རིམ་ཁྲོད་ཤེས་རིག་ཀྱང་དར་རྒྱས་ཆེན་པོ་བྱུང་ཡོད་དོ། །

གསུམ་པ། རྒྱའི་དེབ་ཐེར་དུ་བཀོད་པའི་ཆང་ཞེས་པ་དེ་བོད་ཡིན་པར་འདོད་པ།

དེང་སྐབས་འགའ་ཞིག་གིས་བོད་མིའི་འབྱུང་ཁུངས་ནི་ཆང་ཡིན་པར་འདོད་པའི་ལྟ་ཚུལ་བྱུང་ཡོད་ཅིང་།ལྟ་ཚུལ་འདི་བྱུང་དོན་ནི《ཧན་ཕྱི་མའི་ཡིག་ཚང་ལས་ནུབ་ཆང་གི་ལོ་རྒྱུས》ནང་དུ“གོང་མ་ཆིན་ཞན་གོང་གི་དུས་སུ་ཆང་མི་རྨ་ཆུའི་སྟོད་ཕྱོགས་ནས་ལྷོ་ནུབ་མཚམས་སུ་གནས་སྤོས”10 ཞེས་པ་དང་།ཕྱིས་སུ་ཐང་ཡིག་གསར་རྙིང་གཉིས་ཀྱི་ནང་དུ་བཀོད་པ་ཡོད་པ་སྟེ།《ཐང་ཡིག་རྙིང་མའི》ནང་དུ“ཐུ་བྷོད་ཅེས་བྱ་བ་ནི་ཁྲང་ཨན་ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་ལེ་དབར་བརྒྱད་སྟོང་གི་སར་མཆིས་ཤིང་།མ་གཞིར་ས་ཆ་དེ་ནི་ཧན་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་དུས་སུ་འཇང་ནུབ་མའི་མངའ་རིས་སོ། །དེའི་རིགས་རྒྱུད་དང་ཚོ་བ་རྣམས་ཀྱི་འབྱུང་ཁུངས་མི་ངེས་ཀྱང་���ཁ་ཅིག་གིས་ནན་ལེང་གི་ཐུའུ་ཧྥ་ལི་ལོའུ་ཀུའུ་ཞེས་བྱ་བའི་རྒྱུད་པ་ཡིན་ཟེར།”11 ཞེས་པ་དང་།《ཐང་ཡིག་གསར་མའི》ནང“ཐུ་བྷོད་ནི་ནུབ་ཀྱི་འཇང་གི་རུས་སུ་གཏོགས་ལ།དེར་རིགས་བརྒྱ་དང་ལྔ་བཅུ་མཆིས།རྨ་ཆུ་དང་།ཙོང་ཆུ།འབྲི་ཆུ།རྒྱལ་མོ་དངུལ་ཆུའི་འབབ་ཡུལ་དུ་བཀྲམས་ཏེ་གནས།དེ་ལའང་བྷོ་འཇང་དང་ཐང་མོ་ལ་སོགས་མཆིས་ཏེ།ཀྲུང་གོ་དང་འབྲེལ་བ་ནི་མ་བྱུང་།སྡོད་ས་ཞི་ཀྲི་ཆུ་བོའི་རྒྱུད་དུ་བྱེད།མེས་པོར་སྤུར་རྒྱལ་དུ་འབོད་ཅིང”12ཞེས་བྱུང་བ་སོགས་ཞིབ་བསྡུར་བྱས་ཏེ།ཆང་གི་མི་རྒྱུད་རྨ་ཆུའི་སྟོད་རྒྱུད་ནས་ལྷོ་ནུབ་མཚམས་སུ་གནས་སྤོས་ཏེ་ཡར་ལུང་ཁོག་ཏུ་མཆེད་པ་ལས་བོད་རིགས་བྱུང་བར་འདོད་པའི་ལྟ་ཚུལ་བྱུང་བ་རེད།ལྟ་ཚུལ་འདི་ལ་དཔྱད་པ་གཏོང་རྒྱུ་མང་པོ་ཞིག་ཡོད་དེ།གོང་དུ་དྲངས་པའི《ཐང་ཡིག་རྙིང་མའི》ཚན་པ་དེའི་ནང་དུ་ཐུ་བྷོད་ཀྱི་རིགས་རྒྱུད་དང་ཚོ་བ་རྣམས་ཀྱི་འབྱུང་ཁུངས་མི་ངེས་ཀྱང་།ཞེས་པ་དེའི་འཕྲོར་མཐུད་དེ།ཁ་ཅིག་གིས་ནན་ལེང་གི་ཐུའུ་ཧྥ་ལི་ལོའུ་ཀུའུ་ཞེས་བྱ་བའི་རྒྱུད་པ་ཡིན་ཟེར།ཞེས་པ་འདི་ལ་བསམ་ནའང་ཐང་ཡིག་རྙིང་མའི་རྩོམ་པ་པོ་རང་ཉིད་ཀྱང་བོད་ཀྱི་འབྱུང་ཁུངས་གང་ཡིན་ལ་ཆ་རྒྱུས་ཆེན་པོ་མེད་པ་རྟོགས་ཐུབ་ཅིང་།ཕྱིས་སུ་སུང་རྒྱལ་རབས་སྐབས་སུ་བརྩམས་པའི་《ཐང་ཡིག་གསར་མའི》ནང་དུའང་རྩོམ་པོ་པའི་རྒྱུ་མཚན་དང་སྒྲུབ་བྱེད་ཅི་ཡང་མེད་པར་ཐང་ཡིག་རྙིང་མའི་ལྟ་བའི་རྗེས་སུ་འབྲངས་བར་མ་ཟད།ཐང་ཡིག་རྙིང་མའི་ནང་གི་ཐུ་བྷོད་ནི་ཧན་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་དུས་སྐབས་སུ་འཇང་ནུབ་མའི་མངའ་རིས་སོ་ཞེས་པ་འདི་ལ་བཟོ་བཅོས་རྒྱབ་སྟེ།ཐུ་བྷོད་ནི་ནུབ་ཀྱི་འཇང་གི་རུས་སུ་གཏོགས་པ་ཡིན་པར་བཀོད་ཡོད་པས།ཐང་ཡིག་གསར་རྙིང་གཉིས་ཀྱི་ནང་དུ་བཀོད་པའི་བོད་མའི་འབྱུང་ཁུངས་དེ་ཚད་མར་བཟུང་ནས་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་མི་འོས་པའང་ངང་གིས་རྟོགས་པ་དང་།ཡང་ཆང་མི་ལྷོ་ནུབ་མཚམས་སུ་གནས་སྤོ་དུས་ཡར་ཀླུང་ས་ཁུལ་དུ་ད་རུང་ཡང་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་བྱུང་མེད་པའམ་རྨ་ཆུའི་སྟོད་རྒྱུད་དུ་འཚོ་བ་རོལ་བའི་ཆང་ཞེས་པ་དེ་བོད་མ་ཡིན་ཚེ་གཞི་ནས་ལྟ་བ་འདི་མཁས་ལེན་དགོས་མོད་།དེ་འདྲ་ཞིག་མ་ཡིན་ཏེ་ཉེ་རབས་ཀྱི་གནའ་རྫས་སྔོག་ཞིབ་ཀྱིས་བདེན་དཔང་ཞིག་བྱས་པ་ནི་ཡར་ཀླུང་གཙང་པོའི་འབབ་ཡུལ་དུ་མ་མཐའ་ཡང་ལོ་ངོ་ཁྲི་གཅིག་ནས་ཁྲི་ལྔའི་ཡར་སྔོན་ནས་བཟུང་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་འཚོ་གནས་བྱས་ཡོད་པ་དེ་རེད།རྒྱུ་མཚན་འདི་ཙམ་ལ་བརྟེན་ནའང་བོད་མིའི་འབྱུང་ཁུངས་ཆང་མིན་པ་གསལ་བོར་ཤེས་པ་དང་།《བོད་ཀྱི་ཚོ་བའི་ལམ་ལུགས་ཞིབ་འཇུག》ལས་ཀྱང་།ཆང་མི་ལྷ་སའི་ལྷོ་ཁ་ས་ཁུལ་དུ་གནས་སྤོས་པ་ལས་བོད་རིགས་བྱུང་བར་བཤད་པ་ནི་ཁུངས་ལུང་མེད་པའི་གཏམ་ཞིག་ཡིན་ཞིང་།དེ་ནི་གནའ་བོའི་མི་རྣམས་ཀྱིས་བོད་ལ་ཆ་རྒྱུས་མེད་པའི་གནས་ཚུལ་འོག་ཚོད་དཔག་བྱས་པ་ཡིན་པས།འདི་ཉིད་རྒྱབ་རྟེན་དུ་བཅོལ་མི་རུང་ཞེས་གསུངས་པ་བཞིན་ནོ། །སྤྱིར་རྒྱའི་དེབ་ཐེར་དུ་བཀོད་པའི་ཆང་ཞེས་པ་དེ་ནི་བོད་ཀྱི་རུས་ལྡོང་ལས་མཆེད་པ་ཡིན་དེ།བོད་གཅིག་གྱུར་གྱི་སྲིད་དབང་མ་བཙུགས་པའི་གོང་རོལ་ཏུ་ལྡོང་གི་རུས་ཆེན་བཅོ་བརྒྱད་རིམ་བཞིན་གྱེས་ཏེ་མདོ་ཁམས་ཕྱོགས་སུ་མཆེད་པས།མདོ་ཁམས་ཀྱི་མི་རྒྱུད་བྱུང་བ་ཡིན་ལ།གདོད་མའི་དུས་སུ་ཡར་ཀླུང་གཙང་བོའི་འབབ་རྒྱུད་ཀྱི་ནགས་ཚུལ་དུ་བོད་མིའི་རིགས་རྒྱུད་ཀྱི་སྨྱུ་གུ་འབུས་ཤིང་།རི་དྭགས་བརྔོན་པ་དང་ཤིང་ཏོག་གི་འབྲས་བུ་ལོངས་སུ་སྤྱོད་པ།་ལོ་ཏོག་འདེབས་སྐྱོང་བྱེད་པ།ཕྱུགས་ལས་གཉེར་བ་བཅས་ལ་བརྟེན་ནས་འཚོ་གནས་བྱས་པ་ཡིན་ནའང་།མི་གྲངས་རིམ་བཞིན་ཇེ་མང་དུ་སོང་བ་དང་བསྟུན་ནས་འཚོ་བར་དཀའ་ཁག་ཆེན་པོ་བྱུང་བ་དང་།རུས་རྒྱུད་ནང་ཁུལ་ཕན་ཚུན་མ་མཐུན་པ་སོགས་ཀྱི་དབང་གིས་རུས་རྒྱུད་ཚོ་བ་ཁ་ཤས་ཤིག་ཡར་ཀླུང་གཙང་བོའི་འབབ་རྒྱུད་ནས་རིམ་བཞིན་ཕྱོགས་སོ་སོར་མཆེད་ཅིང་།དེ་དག་ལས་ལྡོང་གི་རུས་རྒྱུད་རྣམས་ཀྱིས་རང་ཉིད་འཚོ་གནས་ཀྱི་ཕྱིར་དུ་བོད་ལྗོངས་བྱང་ཐང་དང་ལྡང་ལ་བརྒྱུད་དེ་རྩྭ་ཆུ་འཛོམས་སའི་རྨ་འབྲི་གཉིས་ཀྱི་འབབ་ཁུངས་སུ་གནས་སྤོས་པ་རེད།དུས་སྐབས་དེ་ཙམ་དུ་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་གི་ས་ཆ་མང་ཆེ་བ་མཚོ་ངོས་ལས་མཐོ་ཚད་རྨིད་༢༠༠༠ཙམ་ལས་མེད་ལ།གནམ་གཤིས་དྲོ་ཞིང་ཆར་ཆུ་འབབ་ཚད་མང་པ།རྩྭ་ཆུ་འཛོམས་པ་བཅས་ཀྱིས་རྨ་འབྲི་འབབ་ཁུངས་ནི་ཕྱུགས་ལས་གཉེར་བར་ཧ་ཅང་མཚམས་པའི་གནས་གལ་ཆེན་ཞིག་རུ་གྱུར་ཡོད་ཅིང་།དེང་རབས་གནའ་རྫས་སྔོག་ཞིབ་པ་འགའ་ཞིག་གིས་བོད་ལྗོངས་ཆབ་མདོ་ས་ཁུལ་གྱི་ཁ་རོ་གནའ་ཤུལ་དང་རྨ་སྟོད་བྱང་ཕྱོགས་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་གཉིས་མ་ལག་གཅིག་པར་མངོན་ཞེས་པ་གསུངས་པ་ལས་ཀྱང་མདོ་ཁམས་ཀྱི་མི་རྒྱུད་ནི་བོད་ཡིན་པ་གསལ་བཤད་བྱས་ཡོད།ལྡོང་གི་རྒྱུད་པ་རྣམས་ཀྱིས་རྨ་འབྲིའི་འབབ་ཁུངས་ཀྱི་རྩྭ་ཆུ་འཛོམས་ས་དག་ཏུ་ཕྱུགས་གཉེར་བ་ལ་བརྟེན་ནས་རིམ་བཞིན་འཕེལ་རྒྱས་བྱུང་སྟེ།མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་གི་བྱང་རྒྱུད་དང་ཤར་རྒྱུད་སོགས་སུ་མཆེད་པས།མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་གི་མི་རིགས་གཞན་དག་དང་འབྲེལ་བ་བྱུང་ཤིང་།དེ་དག་གིས་བོད་ལ་ཆ་རྒྱུས་མེད་པའི་གནས་ཚུལ་འོག་རང་རང་གི་དེབ་ཐེར་དུ་བཀོད་པས།ཕྱིས་སུ་རྒྱའི་དེབ་ཐེར་རྣམས་སུའང་བོད་ལ་ཆང་དང་ནུབ་ཆང་།རོང་ཆང་སོགས་བྲིས་ཡོད་མོད།དོན་དངོས་སུ་ཆང་ཞེས་པ་ནི་བོད་དང་གདུང་རྒྱུད་གཅིག་པའི་བྱང་ཕྱོགས་སུ་ཡོད་པའི་ཚོ་བ་ཁག་ལ་གོ་བ་ཡིན་ཏེ།《མི་ཉག་གི་སྐོར་རགས་ཙམ་གླེང་བ》ཞེས་པའི་ནང་དུ“བོད་ཀྱི་རྒྱུད་ལས་མཆེད་པའི་ཚོ་བ་རྣམས་ལ་ནང་གསེས་གསུམ་ཡོད་དེ།བོད་དང་བྱང་།ལྷོ་གསུམ་ཡིན།བོད་ཀྱི་བྱང་ཕྱོགས་སུ་ཡོད་པའི་ཚོ་བ་ཁག་ལ་བོད་མིས་བྱང་བ་ཟེར་ཞིང་།ལྷོ་ཕྱོགས་ཀྱི་ཚོ་བ་ཁག་ལ་ལྷོ་པ་ཟེར།དེ་ལས་བྱང་ཞེས་པ་དེ་དབུས་གཙང་སྐད་དུ་ཆང་དང་སྒྲ་འདྲ་བར་ཀློག་པའི་དབང་གིས་རྒྱ་ནག་པ་རྣམས་ཀྱིས་ཆང་ཞེས་བའི་སྒྲ་འདི་གཙོར་བཟུང་ནས་ལོ་རྒྱུས་དེབ་ཐེར་དུ་བཀོད་པའོ་ཞེས་པ་དང་།13《བྱང་པ་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དེབ་ཐེར་ཆེན་པོ》ནང་དུ་བྱང་ཞེས་པ་ནི་བྱང་ཕྱོགས་ཀྱི་ཁ་ཕྱོགས་སྟོན་པ་ཙམ་ལས།གདོང་རྒྱུད་དང་རུས་རྒྱུད་ཀྱི་མིང་མ་ཡིན་ནོ་ཞེས་པ་སོགས་ལས་ཆང་ཞེས་པ་བྱང་ཕྱོགས་ཀྱི་བོད་ལ་གོ་དགོས་པ་རྟོགས་ཐུབ།བྱང་པ་བོད་ཀྱི་ཚོ་བ་ཁ་ཤས་མི་གྲངས་ཇེ་མང་དང་སྟོབས་ཤུགས་ཇེ་རྒྱས་སུ་སོང་བ་དང་བསྟུན་ནས་ཤར་ཕྱོགས་སུ་ས་ཁོངས་རྒྱ་བསྐྱེད་པས།བོད་ཀྱི་ཚོ་བ་ཁ་ཤས་རྒྱ་རིགས་སུ་གྱུར་པ་དང་།ཁ་ཤས་ཀྱིས་བོད་རང་གི་ཚོ་བའི་གོམས་སྲོལ་མ་ཉམས་པར་གནས་ཤིང་།ཕྱིས་སུ་བོད་བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་སྟོབས་ཤུགས་ཇེ་རྒྱས་སུ་སོང་སྟེ་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་ལ་དབང་བསྒྱུར་ཅིང་།རུས་རྒྱུད་ཚོ་བ་མང་ཆེ་བ་བོད་བཙན་པའི་མངའ་འོག་ཏུ་གཅིག་བསྡུས་བྱས་པ་མ་ཟད།མངའ་ཁོངས་ཤར་ནས་ཤར་དུ་རྒྱ་བསྐྱེད་དེ་གདུང་རྒྱུད་གཅིག་པའི་བྱང་པ་བོད་ཀྱི་ཚོ་བ་དག་ཀྱང་མངའ་འོག་ཏུ་བཅུག རྗེས་སུ་བྱང་པ་བོད་པ་དང་དབུས་གཙང་ཕྱོགས་ཀྱི་སོ་སྲུང་དམག་དཔུང་།མདོ་སྨད་ཀྱི་ཡུལ་གྲུ་སོ་སོའི་མི་རིགས་དག་འདུས་སྡོད་བྱས་པ་ལས་མདོ་སྨད་བོད་རིགས་གྲུབ་པ་ཡིན་ནོ། །མདོར་ན་རྒྱའི་དེབ་ཐེར་དུ་བཀོད་པའི་ཆང་ཞེས་པ་ནི་བོད་དང་གདུང་རྒྱུད་གཅིག་ལས་མཆེད་ཅིང་།ཕྱུགས་ལས་དར་བ་ལ་བརྟེན་ནས་རིམ་བཞིན་མདོ་ཁམས་སུ་མཆེད་པ་ཡིན་ལ།བོད་བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་སྟོབས་ཤུགས་ཇེ་རྒྱས་སུ་སོང་བ་བསྟུན་ནས་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་གི་གདུང་རྒྱུད་གཅིག་པའི་བྱང་པ་བོད་པ་རྣམས་ཀྱང་མངའ་ཁོངས་གཅིག་ཏུ་བསྡུས་པའོ།།

བཞི་པ། བོད་ནི་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་གི་གནའ་བོའི་གཉུག་མིའི་མི་རིགས་ཤིག་ཡིན་པ།

མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་འདི་ལ་ལོ་ངོ་དུང་ཕྱིར་འགའི་སྔོན་ནས་མིའི་རིགས་འཚོ་གནས་བྱེད་པར་འཚམས་པའི་རང་བྱུང་གི་ཁོར་ཡུག་ཡོད་ཅིང་།ད་ཡོད་གནའ་རྫས་སྔོག་ཞིབ་ཀྱི་གྲུབ་འབྲས་ལྟར་ན།ལོ་ངོ་ཁྲི་འགའི་ཡར་སྔོན་ནས་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་དུ་མིའི་རིགས་བྱུང་ཡོད་པ་བདེན་དཔང་བྱས་ཡོད་ཅིང་།མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་དུ་གནའ་བོའི་དུས་ནས་འཚོ་བ་རོལ་མྱོང་བའི་མི་རིགས་དེ་ནི་བོད་རིགས་ཀྱི་མེས་པོ་ཡིན་ཏེ།བོད་ཀྱི་དེབ་ཐེར་ནང་བོད་རིགས་ནི་སྤྲེའུ་དང་བྲག་སྲིན་མོ་གཉིས་འདུས་པ་ལས་བྱུང་བར་བཞེད་དེ།《བཀའ་ཆེམས་ཀ་ཁོལ་མའི》ནང་དུ“སྤྲུལ་པའི་སྤྲེའུ་དང་བྲག་སྲིན་མོ་གཉིས་འདུས་པ་ལས།ཟླ་བཅུ་ན་སྲིན་མོ་དེ་ལ་བུ་ཕ་ཡང་མི་འདྲ་བ་།ལུས་སུ་སྤུ་དང་མཇུག་མ་མེད་པ།གདོང་དམར་བ་དང་ཟས་སུ་ཤ་དམར་བོ་ཟ་བ།སྐོམ་དུ་ཁྲག་དམར་པོ་འཐུང་བ་ཅིག་སྐྱེས།དེ་ནགས་མ་བྱ་ཚོགས་ཅན་དུ་བསྐྱལ་བས།ཕྲུག་གུ་བཞི་བརྒྱ་འཕེལ་ནས་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་བྱུང”14 ཞེས་བཀོད་ཡོད་པ་དང། 《མ་ཎི་བཀའ་འབུམ》 《རྒྱལ་རབས་གསལ་བའི་མེ་ལོང་》 《དེབ་ཐེར་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན》སོགས་སུ་ཡང་དེ་དང་འདྲ་བའི་བཤད་ཚུལ་བྱུང་ཡོད།བཤད་ཚུལ་འདི་ལ་ཚིག་ངོས་ནས་གོ་བ་བླངས་ཚེ།ལྷ་སྒྲུང་གི་རང་བཞིན་ལྡན་པའི་སྤྱིར་བཏང་གི་ངག་རྒྱུན་ཞིག་ཡིན་ནའང་།ངག་རྒྱུན་དེའི་ཤུགས་ཀྱི་བསྟན་བྱ་ནི་བོད་རིགས་ཀྱི་འབྱུང་ཁུངས་སྤྲ་ཡིན་པ་གསལ་བོར་བསྟན་ཡོད་པར་མ་ཟད།མིའི་རིགས་སྤྲ་ནས་མིར་གྱུར་པའི་གོ་རིམ་གསལ་བོ་ཞིག་ཀྱང་བསྟན་ཡོད།མིའི་རིགས་སྤྲ་ལས་མཆེད་པར་འདོད་པའི་ལྟ་ཚུལ་འདི་ནི་དེང་རབས་ཚན་རིག་གི་ལྟ་བ་���ང་ཡང་ཀུན་ནས་མཐུན་པས།འདི་དག་ལ་བསམ་ན་བོད་རིགས་ནི་གནའ་བོའི་དུས་ནས་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་དུ་འཚོ་བ་རོལ་པའི་མི་རིགས་ཤིག་ཡིན་པ་ངང་ངམ་ཤུགས་ཀྱིས་རྟོགས་ཐུབ་ཅིང་།ཆུ་གོང་གནའ་ཤུལ་ནས་ལོ་ངོ་བཞི་སྟོང་ལྔ་བརྒྱའི་སྔོན་གྱི་སྤྲ་ཡི་འཇིམ་བརྙན་རྙེད་པ་དང་།15བོད་ལྗོངས་ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་རྫ་པ་ལུང་ནས་སྲུང་འཁོར་དུ་འདོག་པའི་སྤྲ་ཡི་ཟངས་བརྙན་རྙེད་པ16བཅས་ལ་འབྲེལ་ཡོད་ཞིབ་འཇུག་པ་རྣམས་ཀྱིས་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པ་ལྟར་ན།བོད་རིགས་ཀྱི་བཤད་ཚུལ་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་སྤྲ་ནས་མཆེད་པའི་གཏམ་རྒྱུད་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་པ་སྟེ།གདོདམའི་དུས་སུ་མིའི་རིགས་ཀྱིས་རང་གི་མཆེད་ཁུངས་ལ་དགའ་ཞེན་དང་དད་གུས་བྱེད་པའི་འདུ་ཤེས་མཚོན་ཡོད་པར་གསུངས་པ་དང་།མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་གི་མཐའ་འཁོར་གྱི་རྒྱ་གར་དང་པ་ཁི་སི་ཐན་འདྲེས་སའི་ཞི་བ་ལེ་ཁི་རི་རྒྱུད་ནས་ལོ་ངོ་བྱེ་བ་གཅིག་དང་ས་ཡ་བཞིའི་སྔོན་གྱི་སྤྲ་མིའི་འགྱུར་རྡོ་རྙེད་པ་སོགས་ལས་བོད་ནི་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་གི་མིའི་རིགས་ཀྱི་མེས་པོ་ཡིན་པ་གསལ་བོ་བསྟན་ཡོད་ལ།ལྷོ་ཁ་ས་ཁུལ་གྱི་ཆུ་གོང་ནས་བརྡར་རྫས་དང་རྡོ་ཆས།རྫ་ཆས།རུས་ཆས།གཡུ་རིགས་སོགས་རྙེད་ཅིང་།དེ་དག་ལས་སྣོན་བྱས་པ་ཞིབ་ཚགས་ལྡན་ཞིང་།གསོན་ཉམས་ལྡན་པས།གནའ་བོའི་བོད་མིའི་ཤེས་རིག་གི་ཆུ་ཚད་ཀྱང་སྔོན་ཐོན་གྱི་ཚད་དུ་སླེབས་ཡོད་པར་མ་ཟད།འབྲུ་རིགས་ལས་སྣོན་བྱེད་སྤྱད་ཀྱི་མཆིག་རྡོ་དང་།རྟ།ནོར།ལུག།ཤྭ་བ་སོགས་ཀྱི་རུས་པ་རྙེད་པ་བཅས་ལ་ཞིབ་འཇུག་པ་རྣམས་ཀྱིས་བརྟག་དཔྱད་བྱས་པ་ལྟར་ན།མ་མཐའ་ཡང་ལོ་ངོ་བཞི་སྟོང་ལྷག་གི་གོང་ནས་བཟུང་ཞིང་ལས་གཙོར་བྱེད་པ་དང་།ཕྱུགས་ལས་ཕལ་བར་འཛིན་པའི་ས་ཁུལ་ཞིག་ཡིན་པར་གསུངས།17《བཀའ་ཆེམས་ཀ་ཁོལ་མ》ལས།“སྤྲེའུ་སྒོམ་ཁྱོད་འདི་ལ་གྱིས་ཤིག་གསུངས་ནས།འབྲུ་རྣམ་པ་ལྔ་བསྐུར་བ་ནི་འདི་ལྟ་སྟེ།ནས་དང་།གྲོ།སོ་བ་དང་།སྲན་མ་དང་།སྲན་ཆུང་ངོ་།ཞེས་པ་དང་།འབྲུ་��ྣ་ལྔ་བོ་ཁྱེར་ནས་ཁ་བ་ཅན་གྱི་ཡུལ་གྱི་དབུས་ཀྱི་ས་ལ་བརྟེན་པ།ས་གཞི་ཉམས་དགའ་བ།བཀྲ་ཤིས་པ།རང་བཞིན་གྱི་ཡོན་ཏན་ཐམས་ཅད་འབྱུང་བ།འབྲུ་སྣ་ཚོགས་སྐྱེ་བ།དྲོ་བ།བཞེད་པ་རྣམས་པ་དགུ་དང་ལྡན་པ།རྒྱ་གར་ཡུལ་གྱི་མ་ག་ཏའི་ས་ཆ་འདྲ་བ་ལ་བརྟེན་པ་ཁ་བ་ཅན་གྱི་སྙིང་བོ་དེ་ཕྱིན་ནས།འབྲུ་སྣ་ལྔ་པོ་དེར་བཏབ་ནས་བཞག་གོ། །”18 ཅེས་པའི་གཏམ་རྒྱུད་དེའི་ཤུགས་སུ་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་འདི་རུ་གནའ་བོའི་དུས་ནས་ཞིང་ལས་ལས་རིགས་ཁྱབ་བརྡལ་དུ་སོང་ཡོད་པ་བསྟན་ཡོད་པས།དེང་རབས་ཚན་རིག་གི་གྲུབ་འབྲས་དང་ཀུན་ནས་མཐུན་པ་རེད།དེ་ཡང་བོད་ནི་གནའ་བོའི་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་གི་མིའི་རིགས་ཀྱི་མེས་པོ་ཡིན་པར་བདེན་དཔང་བྱེད་ཐུབ་པ་ཞིག་ནི།ལྷ་སའི་ཆུ་གོང་དང་ཉིང་ཁྲི་།ཆབ་མདོ་སོགས་ནས་རྡོ་ཆས་དུས་རབས་ཀྱི་དུར་སྒམ་མང་པོ་ཞིག་རྙེད་ཅིང་།དེ་དག་ལ་ཐུན་མོང་གི་ཁྱད་ཆོས་ཞིག་ཡོད་པ་ནི་དུར་སྒམ་བཟོ་བྱེད་ཀྱི་རྒྱུ་ཆ་རྡོ་ཡིན་པ་དང་།དུར་སྒམ་དེར་བེམ་པོ་གན་སྐྱལ་དུ་ཡན་ལག་བསྐུམས་པའི་ཚུལ་དང་ཡན་ལག་བརྐྱངས་བའི་ཚུལ་གྱིས་བཞག་པ་གཉིས་ཡོད་ཅིང་།19རྡོ་བརྩིགས་ནས་དུར་སྒམ་བྱེད་པའི་སྲོལ་འདི་ནི་བོད་ཀྱི་གདོད་མའི་དུར་སྲོལ་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པ་ཞིག་ཡིན་པར་སྙམ་སྟེ།《ཡིག་ཚང་མ་ཧྭ་རུས་སྦལ》ཀྱི་ནང་དུའང“ཐུ་བྷོད་ཀྱིས་མི་ཤི་ཚེ་དུར་གྲོགས་སུ་རྟ་ནོར་གསོད།བང་སོ་ནི་འབུར་མར་བརྩིགས།རྟ་དང་གནག་གི་མགོ་བོ་བཅད་ནས་དེའི་མཐའ་ལ་སྤུངས།བང་སོ་ནི་གྲུ་བཞིར་བྱེད་ཅིང་རྡོ་མང་པོ་བསགས་ནས་བརྩིགས་པ་དང་།དབྱིབས་ནི་ཁང་ཀླད་ལེབ་མོ་བ་དང་མཚུངས།”20 ཞེས་པ་དང་།བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དེབ་ཐེར་ནང་དུ་བཀོད་པ་ལྟར་ན།བོད་ཀྱི་དུར་འདེབས་པའི་སྲོལ་ནི་རྒྱལ་པོ་གྲི་གུམ་བཙན་པོའི་དུས་ནས་བྱུང་བར་བཞེད་ནའང་།བོད་ཡུལ་གྱི་ས་ཆ་འགའ་ཞིག་ནས་ལོ་ངོ་བཞི་སྟོང་ཡར་སྔོན་གྱི་དུར་ས་རྙེད་པ་འདི་ལས་བོད་ཡུལ་དུ་གཤིན་པོ་དུར་ལ་འདེབས་པའི་སྲོལ་ནི་དུས་སྔ་མོ་ཞིག་ནས་བྱུང་ཡོད་པར་ངེས་ཤིང་།《ལྡེའུ་ཆོས་འབྱུང་》ལས།“སྟེང་གཉིས་གྲོངས་ནས་དུར་རྫ་དང་གཡའ་ལ་བཏབ་སོ།”21 ཞེས་པ་དང། །《དེབ་ཐེར་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན》ལས།“སྟེང་གཉིས་བང་སོ་རྫ་དང་གཡའ་ལ་བཏབ།”22ཞེས་པ་ལས་བོད་ཀྱིས་གནའ་དུས་སུ་བང་སོ་རྫ་རི་དང་ཐག་ཉེ་བའི་རྡོ་གཡའ་མ་ཧ་ཅང་མང་བོའི་མཚམས་སུ་འདེབས་པ་འདི་དང་།བོད་ཀྱི་ས་ཆ་ནས་རྡོའི་དུར་སྒམ་རྙེད་པ་འདི་གཉིས་ཀུན་ནས་མཐུན་པས།མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་གི་གནའ་ཤུལ་དེ་དག་བོད་རིགས་ཀྱི་མེས་པོའི་ཤུལ་བཞག་རིག་གནས་ཡིན་པ་ནི་བསྙོན་དུ་མེད་པའོ།།

མཇུག་སྡུད་པ།

ལོ་རབས་ལྔ་བཅུ་བའི་ཡར་སྔོན་ལ་བོད་ཡུལ་ལ་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་གནའ་རྫས་སྔོག་ཞིབ་དང་།སྐྱེས་དངོས་རིག་པའི་བརྟག་དཔྱད།ས་གཤིས་བརྟག་དཔྱད།མིའི་རིགས་རིག་པའི་བརྟག་དཔྱད་སོགས་བྱས་མེད་པས།རྒྱལ་ཁབ་ཕྱི་ནང་གི་མཁས་པ་མང་པོ་ཞིག་གིས་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་དུ་གནའ་བོའི་དུས་སུ་མིའི་བྱུང་མེད་པར་འདོད་པ་དང་།ཐ་ན་བོད་མིའི་འབྱུང་ཁུངས་ཀྱང་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་མིན་པར་འདོད་པའི་ལྟ་ཚུལ་དག་བྱུང་བ་རེད།ལྟ་ཚུལ་འདི་དག་བྱུང་བ་ལའང་རྒྱུ་རྐྱེན་མེད་པ་མིན་དེ།མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་གི་ས་བབས་མཐོ་ཞིང་།གནམ་གཤིས་གྲང་ངར་ཆེ་བ།ཆར་ཆུ་དཀོན་པ་བཅས་ཀྱིས་མིའི་རིགས་འཚོ་གནས་བྱེད་པའི་ཁོར་ཡུག་དང་མི་འཚམ་པར་བསམ་པ་དང་།ལོ་རབས་ལྔ་བཅུ་བའི་ཡར་སྔོན་དུ་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་ལ་གནའ་རྫས་སྔོག་ཞིབ་ཀྱི་གྲུབ་འབྲས་ཆེན་པོ་མེད་པ་བཅས་ཀྱིས་ཡིན།འོན་ཀྱང་ལོ་ངོ་འདི་དག་གི་རིང་ལ་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་གི་ས་ཆ་ཁ་ཤས་ནས་རྟ་རྨིག་གསུམ་ཅན་དང་།བསེ་རུ།གནའ་བོའི་བྱི་ལ།རྣ་སོགས་ཀྱི་འགྱུར་རྡོ་རྙེད་པ་དང་།ས་ཁུལ་གཞན་དག་ནས་རྡོ་ཆས་རྙིང་བའི་དུས་ཀྱི་རྡོ་ཆས་དང་།རྡོ་ཆས་གསར་བའི་དུས་ཀྱི་རྡོ་ཆས།རུས་ཆས།རྫ་ཆས།དུར་སོའི་ཚོགས་རྙེད་པས།མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་དུ་གནའ་བོའི་དུས་ནས་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ཡོད་པར་བདེན་དཔང་བྱས་པ་མ་ཟད།དེ་དག་ནི་བོད་རིགས་ཀྱི་མེས་པོ་ཡིན་པའང་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་གསལ་བཤད་བྱས་ཡོད་དོ། །

ལུང་ཁུངས།

[1] [22] དཔའ་བོ་གཙུག་ལག་ཕྲེང་བའི《ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན》 མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2006. P81 P89

[6] འགོས་ལོ་ཙཱ་བ་གཞོན་ནུ་དཔལ་གྱི《དེབ་ཐེར་སྔོན་པོ》 སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1984. P60

[21] ལྡེའུ་ཇོ་སྲས་ཀྱི《ལྡེའུ་ཆོས་འབྱུང》 བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1987. P103

[14] [18] ཇོ་བོ་རྗེ་ཨ་ཏི་ཤས་གཏེར་ནས་བཏོན་པའི《བཀའ་ཆེམས་ཀ་ཁོལ་མ》 ཀན་སུའུ་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1989. P50 P54

[5] [9] ཐུབ་བསྟན་ཕུན་ཚོགས་ཀྱི《བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་སྤྱི་དོན་པདྨ་རཱ་གའི་ལྡེ་མིག》 མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2006. P5

[3] [15] [16] ཆབ་འགག་རྟ་མགྲིན་གྱི《གངས་ལྗོངས་མི་རིགས་ཁག་གི་འབྲེལ་བ་བརྗོད་པ་གཟུར་གནས་ཡིད་ཀྱི་དགའ་སྟོན》

མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1999. P9 P14 p15

[11] [12] དོན་གྲུབ་རྒྱལ་དང་ཁྲིན་ཆིན་དབྱིན་གཉིས་ཀྱིས་བསྒྱུར་བའི《ཐང་ཡིག་གསར་རྙིང་ལས་བྱུང་བའི་བོད་ཆེན་པོའི་སྲིད་ལུགས》མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1983. P4 P128

[20] ཆ་རིས་སྐལ་བཟང་ཐོགས་མེད་ཀྱིས་སྒྲིག་བསྒྱུར་བྱས་པའི《བོད་བཙན་པོའི་ལོ་རྒྱུས་དང་འབྲེལ་བའི་མཐའ་དཔྱོད་གཅེས་བསྡུས》

མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2010. P252

[13] རེབ་གོང་རྡོ་རྗེ་མཁར《མི་ཉག་གི་སྐོར་རགས་ཙམ་གླེང་བ 》 བོད་ལྗོངས་ཞིབ་འཇུག 1986ལོ། དེབ་གསུམ་པ།