#'t Sluisje | Explore Tumblr Posts and Blogs

bartwatching · 3 years

Text

Reisverslag wandelvakantie Pieterpad: Te voet door Nederland

Over één van de langst mogelijke afstanden tussen het uiterste noorden en de verste zuidpunt is het Pieterpad uitgezet, tussen Pieterburen en de Sint Pietersberg bij Maastricht. Wandelingen maakte ik in het najaar en de winter wel vaker. Maar het was voor mij de eerste keer dat ik drie weken met een rugzak aan de wandel ging. Maar het leek me een bijzondere ervaring om Nederland op een ongewone en ontspannen manier te gaan bekijken.

Zondag 8 november – Winsum – Groningen

Eigenlijk wilde ik gisteren van Pieterburen naar Winsum lopen maar Hoensbroek lag toch verder weg van Groningen dan ik dacht. Ik kwam dan ook te laat aan om de eerste 12 km te gaan lopen. Ook omdat de treinen naar Winsum niet reden en ik in de verkeerde snelbus was gestapt. Of de dame van Arriva had me verkeerd verstaan of ik had haar verkeerd begrepen. Feit was dat ik de verkeerde kant op ging en dat leverde me een extra uur vertraging op 😊. Maar ik had wel gereserveerd bij Hotel Marenland aan het Winsumerdiep.

Een prima plek om aan het Pieterpad te beginnen. ’s Avonds hier nog goed gegeten in het restaurant met een prima lokaal bokbiertje van plattelandsbrouwerij ‘Het zotte kalf’. Ook het ontbijt was prima in orde. Tegen negenen ging ik dan ook goed gevoed en welgemutst op weg. Het zonnetje scheen, het was vrijwel windstil en het was lekker fris maar ook weer niet te koud.

Na twee kilometer begon ik wat kramp in mijn heupen te krijgen. De bagage en rugzak, in totaal zo’n tien kilo, begon door te wegen. Ik was het totaal niet gewend om met bagage te lopen. De laatste keer dat ik dat gedaan had was tijdens mijn diensttijd in 1991. Maar na vier kilometer was de kramp vreemd genoeg ook weer verdwenen. Ik schoot goed op door het platte én vlakke van Groningen.

Veel water natuurlijk zoals het Oude Diepje. Een oude meander van de Hunze. Ooit een getijdenrivier toen alle water nog in verbinding stond met de zee. Maar door sluizen, inpoldering en zeedijken was dit niet meer het geval. Het zonnetje bleef schijnen! Het werd zelfs warm. Onderweg kom je allemaal vriendelijke en groetende wandelaars en fietsers tegen.

De wandeling bracht me naar Garnwerd. Een historisch dorp op een gedeeltelijk afgegraven wierde. Een wierde is de Groningse variant voor de Friese terp. Een kunstmatig opgehoogde heuvel die de mensen beschermde tegen het zeewater. Garnwerd heeft een monumentale ophaalburg uit 1933, leuke kleine huisjes en een korenmolen ‘De Meeuw’. De kerk is uit de middeleeuwen, alleen de kerktoren is uit begin van de 18e eeuw.

Verder op weg langs een paar oude sluisen (Wetsingerzijl en Wetsingersluis). Daarna door naar Oostum. Volgens mijn reisgidsje is het een van de meest geschilderde en gefotografeerde wierden van Groningen. Ik kan me heel goed voorstellen waarom want het is echt een plaatje met een oud kerkje uit de 12e eeuw en een kleine begraafplaats op de top. Hier kwam ik in gesprek met een andere wandelaar. Een Groninger die behoorlijk plat praatte dus ik moest me concentreren om hem te kunnen volgen. Ik vertelde hem dat ik in Heerlen woonde. Hoensbroek kent hij toch niet dacht ik nog. Ah Heerlen kende hij wel hij had kennissen in Hoensbroek gehad 😊 De wereld is klein. Na een kwartiertje wat gekeuveld te hebben afscheid genomen en ik vervolgde mijn weg.

Na Wierum kwam ik in gesprek met drie wandelaars die ook het Pieterpad, maar dan van de andere richting liepen. Zij waarschuwden mij dat het bruggetje over het Van Starkenborghkanaal er niet meer was. Zij waren vanuit Groningen vertrokken en hadden lang moeten zoeken voordat ze dit lange kanaal konden oversteken. Ja een stukje omlopen kan al gauw een uur extra kosten. In mijn reisgidsje werd het bruggetje nog gewoon vermeld maar die was dan ook al uit 2015 maar ook mijn gpx route liep nog gewoon over het bruggetje. Dat vind ik dan wel weer vreemd. Een kleine moeite om dit aan te passen.

Voordat ik bij het verdwenen bruggetje zou komen nog even omgelopen naar het Harssenbosch. Een oud borghterrein met singel, buiten en binnengracht. Maar meer dan de gracht zag ik dan ook niet meer. Wel was er een bankje waar ik mijn lunch nuttigde en ben toen maar teruggelopen.

Inderdaad het bruggetje was verdwenen en het Van Starkenborgkanaal te breed om erover heen te springen. Het kanaal was in 1938 geopend als onderdeel van de nieuwe waterweg Amsterdam – Lemmer – Groningen. Ik was blij dat ik het reisgidsje over het Pieterpad had gekocht. Naast een routebeschrijving stonden er ook tal van weetjes in en werd het landschap waar je doorheen liep uitgebreid beschreven. Een must voor iedere Pieterpadwandelaar.

Het Van Starkenborghkanaal afgelopen totdat ik bij een spoorbrug kwam waar je ook met de fiets of te voet overheen kon. Daarna weer richting de route gelopen. In Groningen liep ik door het Noorderplatsoen. Het was zondag én goed weer dus het was er behoorlijk druk. Daarna langs de Noorderhaven. Een oud havengebied met silo’s, pakhuizen en cbinnenvaartschepen. Ingecheckt bij NH Hotel De Ville. Na het douchen nog even snel door het centrum gelopen. Hier was ik al niet meer geweest sinds ik de Hanzefietsroute had afgelegd.

Terug in het hotel toch nog even gesleuteld aan de instellingen van mijn rugzak. Ik was nog niet helemaal tevreden hoe die op mijn rug zat. Na een kwartiertje was ik tevreden met het resultaat. Daarna uitstekend gegeten in het restaurant van het NH Hotel. Nog wat gelezen op mijn kamer want de hotelbar was na 20:00 uur gesloten vanwege de corona verordening.

Maandag 9 november Groningen – Zuidlaren

Op tijd opgestaan en na een uitstekend ontbijtbuffet tegen negenen op weg. Door het centrum van Groningen en langs het station. In het begin was de route niet echt geweldig. Maar als je eenmaal de stad uit bent wordt het steeds mooier. Zo liep ik langs het Hoornse en Paterwoldse meer. Ik kwam ook langs de Nijversteenkolk. Een sluisje waar ik dit voorjaar ook langs was gefietst tijdens mijn rondje Nederland. Een ook de poldermolen “De Helper” was een oude bekende. Het was een mooi stukje. Het enige jammere was dat de A28 vlakbij lag en je hoorde het verkeer op de snelweg.

Maar ook de snelweg liet ik steeds meer achter me. Er zag steeds meer bos en de zeeklei veranderde in zandgrond. Ik liep over de Hondsrug. Een flinke trap bracht me naar de Spoorbrug Onnen, een ijzeren vakwerkbrug uit 1920. Daarna over Appélbergen, een voormalig militair oefenterrein met bos en stuifduinen en een groot veengebied. Langs het Noordlaarder Bos waar een dame op de fiets me aansprak en nieuwsgierig vroeg welke route ik liep en waar ik overnachtte. Zij zelf kwam uit Gronigen en maakte een fietstochtje in de omgeving. Ik merk wel dat je tijdens het wandelen veel contact met de mensen hebt. Nog meer dan als fietser.

Vlak voor Zuidlaren kwam ik bij Hunebed ’t Heiveen. Het meest noordelijke hunebed van de Hondsrug en het enige exemplaar van Groningen. Een stukje verder, in Drenthe, lagen nog twee andere hunebedden pal naast een 19e eeuwse boerderij. In Zuidlaren had ik mijn hotel, het Brinkhotel, snel gevonden. Het was niet druk vertelde de receptioniste en ze hadden me een luxere kamer gegeven. Dat is mooi meegenomen. En gelukkig was het restaurant ook geopend.

Dinsdag 10 november – Zuidlaren – Rolde

Het was mistig toen ik opstond en het zou ook de hele dag mistig en koud blijven. Vandaag een etappe zonder rugzak want ik zou terugkeren naar Zuidlaren en vanavond weer slapen in hetzelfde hotel.

Zuidlaren een esdorp met verschillende brinks heeft een beschermd dorpsgezicht. Iets wat ik me goed kan voorstellen. Jaarlijks is er ook een paardenmarkt. Op één van de brinks vind je dan ook een standbeeld van een paardenhandelaar en een paardenkoper. Maar overal in het dorp kom je wel iets van een paard tegen.

Aan de rand van Zuidlaren ligt Dennenoord. Een oud psychiatrisch gesticht. Nog steeds worden hier patiënten opgevangen en behandeld. Het is mooi gelegen in een park en het Pieterpad loopt er dwars doorheen. Zelfs in de mist is het nog mooi. Of misschien wel door de mist.

Verder gelopen naar het Schipborgse Diep. De noordelijke entree van het Nationaal beek en -esdorpenlandschap de Drentsche Aa. Een mooi gebied en door de mist was het er nu een beetje spooky. Wandelaars kwam ik nauwelijks tegen. Eigenlijk de hele dag niet. Ik denk dat de meeste mensen bij de kachel wilde blijven want het was ook behoorlijk fris en door de mist voelde het ook waterkoud aan.

Bij de Gastersche duinen kom ik nog een hunebed tegen. De Gastersche duinen is een stuifzandgebied wat ontstaan is door afplaggen en intensief wagenverkeer. De meertjes zijn ontstaan door het afgraven van veen. Vlakbij het duingebied ligt Gasteren. Ook alweer zo’n fraai esdorp met een centrale brink en oude Saksische boerderijen. Dakdekkers waren een rieten dak aan het vernieuwen.

Via het Gasterensche Diep liep ik naar het Balloërveld. Een groot stuk woeste heide en een voormalig militair oefenterrein. Lastig lopen hier door het soms mulle zand. Maar wel mooi! En heel erg rustig. Ook hier nauwelijks mensen gezien en als ze er al waren dan kon ik ze alleen horen. De mist hield alles verborgen.

In Rolde, het dorp van Bartje, de indrukwekkende Roldertoren bekeken. Hier de bus terug naar Zuidlaren genomen. Ik moest een klein halfuurtje wachten. De gehele busreis duurde iets meer dan een uur. Ook omdat ik een aantal keren moest overstappen. Ondanks de kou en de mist was het mooie dag en prima wandeling,

Woensdag 11 november – Zuidlaren – Rolde – Schoonloo

De dag begon met hindernissen. Ik zou met de bus naar Rolde gaan. In ongeveer drie kwartier zou ik in Rolde in het centrum arriveren. Maar het liep wat anders omdat ik mijn Garmin en oplader in het hotel had laten liggen. Oeps! Ik kwam er gelukkig al snel in de bus achter. Nog even voor de zekerheid gezocht in alle zijvakken maar nada. Op de Park en Ride van Zuidlaren de bus teruggenomen. En jawel hoor mijn Garmin lag nog trouw op mij te wachten.

Ik kon meteen weer in de bus stappen. Maar het was wat later op dag en het spitsuur was juist voorbij. Naar Rolde kwam ik nog wel maar niet meer tot het centrum. Buiten het dorp uitgestapt bij de Park & Ride bushalte en ik moest toen nog zo’n 20 minuten wandelen voordat ik bij het beginpunt van mijn wandeling was. Al met al toch zo’n drie kwartier vertraging. Maar als ik mijn vergeetachtigheid pas in Rolde had ontdekt dan was het veel later geworden. Al met al viel het dus wel mee.

Ik begon mijn wandeling bij de twee grote hunebedden van Rolde die vlak naast de middeleeuwse kerk en begraafplaats liggen. Daarna over de Koelandse dijk. In het wegdek lagen nog rails van een oude spoorlijn. De naam Koelanden komt veel voor in Drenthe en duidt op natte hooi- en graslanden in beekdalen. Hier werd het vee gehoed. Ik stak het Rolderdiep over.

Onderweg kwam ik een wandelend stel uit de omgeving van Eindhoven tegen. “Jij moet zeker nog zo’n 400 km denk ik” zei de man vrolijk. Zij waren ook het Pieterpad aan het lopen maar ze deden het beetje voor beetje en zetten de auto ergens neer, gingen dan lopen, en reden met het OV terug. Dat is ook een mooie manier om de route af te leggen. Nog even mee gekeuveld en daarna weer verder.

Om over de schrikdraad van een aantal weiden te komen moest ik een viertal zogenaamde overstapjes nemen. Een soort van houten trapjes waarvan de treden best nog wel hoog waren voor mijn kleine benen. Daarna moest ik het Andersche Diep oversteken. Dit kon je doen via een zogenaamde voorde oftewel een doorwaadbare plek door een beek of rivier. In vroegere tijden reden ook de boerenkarren hier doorheen. Er lagen een paar wankele keien in het water en er hing een dik touw waar je je aan kon vasthouden. Het ging goed gelukkig 😉

Ik vervolgde mijn weg door een productiebossen. Alle bomen staan mooi in rijen naast elkaar in regelmatige vakken. Hier en daar ook nog een stukje heide. Maar ik kwam ook langs een paar mooie vennen zoals het Meidersveen. Een prachtig natuurgebiedje! En ook het heidegebied Grolloërveld waar ik nog een kudde schapen zag lopen. Het laatste stuk vond ik iets minder interessant. Ik liep door een ruilverkavelingsgebied met grootschalige percelen en uniforme boerderijen.

Tegen drieën arriveerde ik in Schoonloo. Ik verbleef in Hotel én Restaurant De Loohoeve. Het restaurant had een Michelinster dus het zou me benieuwen vanavond. Duur wordt het in ieder geval want ik had de menukaart al eens bekeken op hun website.

Tegen zessen aan het diner begonnen. Super eten! Elk gerecht was een culinaire verrassing. Ik had gekozen voor het vijfgangen menu inclusief voorgeselecteerde wijnen. Elke gang werd duidelijk uitgelegd wat het was en hoe je die het beste kon eten. Voordat het ‘echte’ diner begon kreeg ik al een drietal amuses. Ook die waren perfect. De wijnen werden uitgelegd door de sommelier van het restaurant. Het verhaal bij iedere wijn was ook de moeite waard. Één van de wijnen kende ik al dat was de Graue Burgunder. Die had ik al eens gedronken tijdens mijn fietstrip naar Zwitserland en de bronnen van de Rijn. De gerechten waren erg lekker maar wel wat weinig voor iemand die die dag twintig kilometer had gelopen. Maar gelukkig werd er bij het eten heerlijk vers zuurdesem brood geserveerd. Zo stapte ik om half negen toch voldaan van tafel en een culinaire ervaring rijker.

Donderdag 12 november – Schoonloo – Sleen

Tegen achten gaan ontbijten. Het was een duurder ontbijt dan normaal maar bestond wel uit heerlijke en niet de eerste de beste producten. Ik kreeg zelfs een flink stuk zalm en een flesje wortelsap met gember. Naast mij zat een andere wandelaar waarmee ik kort in gesprek kwam. Ook hij liep een aantal dagen het Pieterpad en zou vandaag ook naar Sleen gaan. Volgens mij had ik hem een aantal dagen geleden zien lopen op het Balloërveld toen ik zelf aan het pauzeren was.

Tegen kwart over negen op weg. Het regende maar gelukkig niet hard en het zou na een half uurtje ook weer droog worden. Zelfs de zon kwam toen door. Toch beter dan de mist die ik de afgelopen twee dagen had gehad. Ik liep bijna de hele dag door de bossen en de eerste twee uur kwam ik niemand tegen. Ik had het bos voor me alleen!

Veel zwerfkeien onderweg en ook sommige van de bospaden waren er mee bekleed. Een Parijs Roubaix zou je hier best kunnen houden denk ik. Ze worden flintenwegen genoemd. Onderweg kwam ik ook wat plassen tegen zoals De Tweelingen. Ik stak het Oranjekanaal over en liep door het Sleenerzand een voormalig stuifzandgebied. Daarna weer door het bos langs het Pieterpad monument ter ere van Bertje Jens (1913-2009) en Toos Goorhuis-Tjalsma (1915-2004). Twee wandelvriendinnen die samen het Pieterpad ontwikkeld hebben.

Vlak voor de Galgenberg, een grote prehistorische grafheuvel, begon het hard te regenen. Bij het aantrekken van mijn regenjas zag ik in de verte mijn buurman van het ontbijt lopen. Hij zal wel iets later vertrokken zijn dan ik maar hij had me bijna ingehaald. Maar ik besloot gewoon door te lopen want het was niet meer ver naar Sleen. Gelukkig was de regenbui kort maar heftig. En daarna kwam er weer een flauw zonnetje.

Het laatste stukje naar Sleen schoot niet op. Maar dat was meer psychologisch. Net als gisteren werd het einde gekenmerkt door lange en rechte wegen. Tegen drieën arriveerde ik in Sleen. De bushalte had ik snel gevonden maar toen ik de OV app checkte wanneer de eerst volgende bus naar Meppel zou gaan bleek er geen bus naar Meppel te rijden. Mmmmm dat wordt dan lopen dacht ik nog. Misschien tot een grote weg waar wel bussen zouden rijden. Meppel zelf lag nog zo’n negen kilometer verwijderd en ik had die dag al 24 kilometer gelopen. Ondanks dat voelde ik me nog behoorlijk fit. Mijn buurman van het ontbijt stond plotseling naast me. Hij wilde ook naar Meppel en we besloten samen een taxi te nemen.

De taxi was er binnen een kwartiertje. Maar het kostte ruim dertig euro naar Meppel. Maar goed als je de kosten kunt delen dan valt het nog mee. Mijn buurman afgezet bij het station. Hij zou naar Groningen reizen om zijn auto op te pikken. Morgen zou hij nog een etappe van het Pieterpad gaan lopen. Ik zelf verbleef in het Fletcher hotel van Emmen. Hier was ik het voorjaar, toen ik een rondje Nederland had gefietst, ook geweest.

’s Avonds prima gegeten maar ik vrees dat geen enkel restaurant kan tippen aan De Loohoeve. Elk volgend dinertje deze vakantie zal een teleurstelling zijn 😉

Vrijdag 13 november – Emmen – Sleen – Coevorden

Om half tien de bus gepakt die me in twintig minuten naar Sleen bracht. Uitgestapt bij de kerk samen met een tweetal andere wandelaars die al snel wegstoven. Zij hadden dan ook nauwelijks bagage. In Sleen de Molen De Hoop bekeken. Een korenmolen die oorspronkelijk uit Amersfoort kwam en hier weer in Sleen was opgebouwd. De eerste kilometer vond ik niet echt prettig om te lopen. De weg was vrij smal, er was geen voetpad en er was relatief veel verkeer. Maar eenmaal Sleen uit was het rustig.

Ik vond het lang niet zo’n mooie route als gisteren. Veel rechte wegen langs kanalen zoals de Jongbloedvaart en de Verlengde Hoogeveensche Vaart. Het was vaak kilometers rechtdoor, dan afslaan, en dan weer een aantal kilometers rechtdoor. En grotendeels op asfalt. De eerste helft van de dag scheen de zon wel lekker.

Geluncht vlakbij een overweg van de Spoorlijn Zwolle – Stadskanaal (nu nog tot Emmen). De bankjes waren al bezet door het wandelstel die bij mij in de bus zaten. Door de lange rechte wegen had ik ze al zien lopen. Ik koos maar voor een boomstam waar ik ook prima op kon zitten om een paar sneeën te eten. Het stel ging weer op weg en de bankjes werden bezet door een ander wandelstel.

Ik ging weer op pad en liep door Dalerveen, een gebied wat tijdens de middeleeuwen al gebruikt werd voor de veenwinning. Daarna langs het nieuwe en oude Drostendiep. Én ik kwam langs een bekende plek voor mijn. Een Joodse begraafplaats gesticht in de 18e eeuw voor de kleine Joodse gemeenschap in Dalen. Er staat tevens een monument voor de Joden uit Dalen die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn. In 2003 is hier weer een Joodse medeburger begraven. Deze plek was ik in het voorjaar tijdens mijn fietsrondje door Nederland ook al gepasseerd. De twee wandelaars die ook hadden gepauzeerd bij de overweg haalden me hier in want zij liepen meteen door.

Door de lange rechte wegen zag ik nu twee groepjes van wandelaars voor me lopen. Waarschijnlijk deden beide ook het Pieterpad. In Coevorden kwam ik in het park de wandelaars van de bus weer tegen. Even mee gebabbeld. Ze kwamen uit Friesland en liepen met en met het Pieterpad. Mijn hotel, Hotel Restaurant Talens, had ik snel gevonden. Officieel was men nu, door de corona, pas tegen vieren geopend maar er stond ook een telefoonnummer op de deur wat ik kon bellen. Maar de receptioniste had me al zien staan en maakte de deur voor me open. Ik weet niet waarom, want ik had minder kilometers als gisteren gelopen, maar ik was wel moe. Misschien omdat het naar verhouding een langdradige wandeling was en voornamelijk over asfaltwegen.

Ik zou hier drie nachten verblijven en twee etappes zonder rugzak gaan lopen en telkens met de trein terugrijden. ’s Avonds prima winterkost gegeten namelijk boerenkool met spek en een gehaktbal en stoofpeertjes. Maar ook hier was het om acht uur gedaan met het schenken van alcohol. Ik ben benieuwd of ik onderweg nog een hotel tegenkom die het hier niet zo nauw mee neemt. Waarschijnlijk niet.

Zaterdag 14 november – Coevorden – Hardenberg - Coevorden

Vandaag een wandeling door het Vechtdal. Ik kende deze streek al een beetje door mijn fietstocht van afgelopen mei. Na een goed ontbijt tegen kwart over negen vertrokken. Langs het voormalige tramstation van D.S.M. uit 1910. D.S.M. staat voor Dedemsvaartsche Stoomtramweg Maatschappij. Daarna langs Korenmolen De Arend. Het begin van de wandeling was niet zo interessant want het liep gedeeltelijk over een industrieterrein.

Ik liep onder de Drentse Poort door. Een kunstproject van zwerfkeien. Langzaam maar zeker werd de omgeving mooier. Helaas begon het wel te regenen. Eerst nog zachtjes maar na enige tijd harder. Mijn regenjas had ik al aangedaan maar ik merkte dat mijn wandelbroek toch minder waterafstotend was dan gedacht. Gelukkig had ik ook mijn regenbroek meegenomen. Ik vervolgde mijn weg en stak het Afwateringskanaal over. Gegraven in 1925 om de wateroverlast veroorzaakt door de turfwinning tegen te gaan.

Gelukkig werd het weer droog. Ik arriveerde bij De Haandrik. Een kruispunt van waterwegen: De Vecht, het kanaal Almelo-De Haandrink en het Coevorden-Vecht kanaal. Er waren een aantal sluizen en ook de spoorlijn van Zwolle naar Emmen liep hier langs. Ik liep door het leuke plaatsje Gramsbergen. De stadskern is nog redelijk authentiek met pleintjes en oude huisjes én een bronzen beeld van Pieterpadwandelaars.

Ik liep via Ane naar het Engelsche Bos. Een gemengd bos op rivierduinen in een afgesneden Vechtmeander. Een mooi stukje wat afwisseling in de wandeling bracht. Al snel daarna was ik in Hardenberg. Een historische plaats maar van die historie was niet meer veel van te zien. In Hardenberg de trein terug genomen naar Coevorden. Gelukkig hoefde ik niet lang te wachten en de verbinding zelf is ook snel.

In Coevorden nog wat monumenten bekeken zoals het van Heutszpark wat in 1900 is aangelegd op de oude vestingswallen van de stad. Van Heutsz was geboren in Coevorden en is berucht om zijn daden in het voormalig Nederlands Indië. In Coevorden heeft hij nog een standbeeld maar uitleg over zijn (wan)daden stond er niet bij. Coevorden heeft ook een kasteel, pakhuizen bij de oude haven en zoals een echte garnizoensstad betaamt ook oude kazernegebouwen. En verder was er ook een weeshuis en rarara wie waren meestal de vaders van die wezen? Jawel hoor soldaten natuurlijk want als er niets te vechten is dan vervelen ze zich toch maar 😉 Ik ken het van mijn eigen diensttijd.

’s Avonds weer prima gegeten in het restaurant van Hotel Talens waar ik een drietal nachten verbleef. Je had hier elke avond de keuze uit drie steeds wisselende driegangenmenu’s die altijd van prima kwaliteit waren.

Zondag 15 november – Coevorden - Hardenberg – Ommen - Coevorden

Na het ontbijt met de trein naar Hardenberg waar ik mijn wandeling naar Ommen zou starten. Vanaf het station van Hardenberg was het nog een stukje lopen naar de start van de wandeling. Hardenberg doet me een beetje aan Heerlen denken. Veel nieuwbouw in het centrum met wel een oude kerk én een héél klein stukje stadsmuur. En dan bedoel ik ook een heel klein stukje. Als in mijn reisgids geen foto had gestaan dan had ik het gemist want het waren slechts een paar stenen.

Ik vervolgde mijn weg over de Molengoot. Een oude loop van de Vecht. Door de uiterwaarden loopt een betonnen pad door de weilanden. Jammer genoeg werd ik bij De Rheezermaten, een natuurgebied bestaande uit bosjes, graslanden en veen, omgeleid want ze waren het fietspad opnieuw aan het aanleggen. Ik werd omgeleid door een woonwijk. Ik kreeg er spijt van dat ik de omleiding had gevolgd want het was zondag en er werd nu toch niet gewerkt. Ik had best de officiële route kunnen volgen. Maar gedane zaken nemen geen keer. Even later werd ik weer omgeleid door werkzaamheden. Maar ik besloot nu om het verbod te negeren. Gelukkig maar want het was een mooi stukje. Een wandelaar met verrekijker kwam me tegemoet en vertelde me dat ik rustig kon doorlopen. Daarna begon hij te mopperen op een stuk grasland wat er wel erg keurig bij lag. Zo glad als een biljartlaken. Hij wees me erop en zei: “Dit industrieel gras is zo slecht voor de kievieten en andere weidevogels! Ze maken alles kapot!” En daar had hij wel een punt. Vogels konden zich hier niet in verschuilen. Gelukkig lag even verderop wel nog een stukje authentiek weiland.

Ik liep door Rheeze. Een goed bewaard gebleven esdorp met een mooie brink. Rond de brink liggen mooie boerderijen met rieten daken en schuren met siermotieven van gevlochten stro. De schuurdeuren zijn naar de brink gericht om zo makkelijk mogelijk met paard en wagens naar binnen te rijden.

Na Rheeze een stukje asfalt en daarna gelukkig veel bos. Ook al was dit maar een productiebos ‘Boswachterij Hardenberg’ genoemd. Bij de stuw van Junne geluncht. Het Pieterpad steekt hier het smalle Vechtdal over tussen hoger gelegen oevers. Men wilde in dit gebied de Vecht ook weer meer zijn gang laten gaan. Verder over Landgoed Junne. Een bosrijk gebied. Het spoor over waar ik naast bos ook stuifduinen kon zien zoals De Sahara. Dit kende ik nog van mijn fietsvakantie in Mei. Toen was ik hier langsgereden.

Ik was nu vlakbij Ommen en liep langs ‘Olde Vechte’. Een mooi landhuis omringd door een oude Vechtarm. Toen ik in Ommen arriveerde begon het juist te regenen. Toch even het centrum gaan bekijken. Ommen is een oude handelsplaats en Hanzestad. Nog steeds straalt het centrum historie uit maar echt gezellig was het er nu niet. Door de coronamaatregelen was de horeca dicht, de winkels waren ook toe en het regende. Het was tijd om de trein terug naar Coevorden te pakken. Die kwam gelukkig al snel.

Maandag 16 november – Coevorden – Ommen – Hellendoorn

Vandaag een wandeling van circa 21 km. Maar eerst met de trein van half 10 naar Ommen. Na Ommen gaat het landschap veranderen en ga ik lopen over de Sallandse heuvelrug. Deze heuvelrug bestaat uit zogenaamde stuwwallen die zijn ontstaan tijdens de voorlaatste ijstijd, zo’n 150.000 jaar geleden. Het landijs uit de poolgebieden schuift ons land binnen in de vorm van gletsjertongen die de onderliggende bodem opstuwen. Als het ijs uiteindelijk wegsmelt blijven de opstuwingen als heuvels in het landschap achter.

Natuurprocessen, waarin ijs, water en wind een hoofdrol spelen hebben het landschap gevormd. Mens en dier hebben zich hieraan aangepast. De bodem bepaalde waar huizen werden gebouwd en wegen werden aangelegd en landbouw werd bedreven. Maar door technische bevindingen werd de mens steeds onafhankelijker van de natuur. Moerassen werden drooggelegd, rivieren door dijken in bedwang gehouden. Het landschap veranderde weer, zoals het altijd veranderd. Alleen nu niet door de natuur maar door de mens. Door deze aangelegde natuur zou ik de komende twee dagen gaan lopen.

Vlak na Ommen beklom ik de Besthmenerberg. Het is de eerste top van de Sallandse Heuvelrug en zo’n 33 meter hoog met op de top een voormalige brandtoren die je nu kon beklimmen als uitzichttoren. Daarna weer afdalen langs de zogenaamde Steile Oever. Diep beneden zag je een dode rivierarm liggen.

Daarna een flinke klim naar de Archemerberg, een stuwwal van ruim 75 meter hoog. Zelfs voor mij als Limburger was het zweten om boven te komen. Ondanks het bewolkte weer had ik een prima uitzicht. Vlak voor de top ontmoette ik een herder met zijn schaapskudde en zijn drie bordercollies. Één van de honden vergat even het werk en liep met mij mee naar de top en liet zich rustig door mij krabben. Als beloning kreeg ik een lik over mijn hand.

De Archemerberg via de andere kant afgedaald en de Dikke Steen bekeken. Een half uitgegraven zwerfkei die mogelijk de grootste zwerfkei van Nederland is. Door naar de Lemelerberg die ook alweer een mooi uitzicht bood. Ook al was die nog geen 50 meter hoog.

Een wat minder mooi stuk, grote kavels en lange rechte wegen, bracht me via het Lemelerveld, een in de 19e eeuw ontgonnen heidegebied, naar het Overijsselse kanaal. Dit kanaal was ooit van groot belang voor de textielindustrie in Twente en veenontginning. Het kanaal overgestoken en na nog een stuk lopen liet de grote kavels en de rechte wegen weer achter me. Ik liep door het bosgebied de Eelerberg. In 1944 nog gebruikt als lanceerplaats van Duitse V2 raketten.

Tegen drieën liep ik Hellendoorn binnen. Eerst even naar de supermarkt voor wat inkopen en daarna door naar mijn hotel. Een hotel van de Flethergroep waar ik ook in mei van dit jaar al een keer had overnacht. Bij een bushalte kwam ik een wandelaarster tegen die ik vandaag al eerder had gezien. Zij moest terug naar Ommen maar de buurtbus kwam maar niet. Ik kon haar uit de droom helpen die zou ook niet komen. Veel buurtbussen reden vanwege de corona niet. De chauffeurs zijn meestal oudere vrijwilligers en behoren tot de risicogroep. Ik was toevallig een viertal dagen geleden ook Pieterpadders uit Brabant tegengekomen die tevergeefs in Hellendoorn op de bus hadden gewacht. Dat is ook wel het leuke van het Pieterpad lopen. Je komt veel ander wandelaars tegen en wordt vaak aangesproken.

’s Avonds gegeten in het restaurant van het hotel. Volgens mij hadden ze wat weinig personeel in de keuken want ik moest zeker een half uur wachten op mijn voorgerecht en daarna nog eens een half uur op mijn hoofdgerecht. Schuin tegenover mij zat een ouder echtpaar die ook lang moesten wachten op hun gerechten. Om half acht bestelden ze hun tweede wijntje. De kelnerin informeerde hun dat alcoholische drankjes om 20:00 uur opgedronken moesten zijn of men moest deze op de kamer gaan opdrinken. Hier werd een beetje meewarig op gereageerd. Ik hoorde de man tegen zijn vrouw iets mompelen van fasciste regels en befehl ist befehl. Om vijf voor acht werden nog eens twee wijntjes besteld. Ook hierbij kreeg men te horen dat om acht de wijntjes opgedronken moesten zijn of naar kamer gebracht moesten worden. Om acht uur stond de kelnerin naast hun tafel met het vriendelijk verzoek of ze de wijntjes naar hun kamer wilde brengen. Het echtpaar ging hier niet mee akkoord. Gisteren mocht men ook na achten hun wijn opdrinken en het was allemaal ongehoord. Hun wijntjes hielden ze ondertussen stevig vast. Het hele restaurant kon natuurlijk mee genieten van De met deze woordenwisseling. Ook andere gasten begonnen zich te bemoeien met de discussie en gaf het personeel gelijk. De man sprong op, zijn stoel viel op de grond, en ik dacht even dat hij agressief zou worden naar het personeel. Hij pakte de wijntjes en rende ermee weg zijn vrouw achterlatend. Zou hij nog terugkomen? Zijn vrouw bleef ondertussen discussiëren met het personeel en meldde dat ze een klacht ging indienen. “Waar staat deze regel?” zei ze tegen het personeelslid die niet meteen een antwoord had. Maar ik had dat wel: “Mevrouw dat staat op rijksoverheid.nl: alcoholische dranken mogen na 20:00 uur niet meer geschonken én gedronken worden in bars en restaurants van hotels maar alleen op de eigen hotelkamer”. De discussie was gesloten behalve dan dat mevrouw jaloers naar mijn “rode wijn” keek die ik nog op mijn tafel had staan. 😉 “Kunt u mij verklaren hoe zich dit rijmt met uw verhaal?” zei ze tegen me. “Jawel mevrouw er bestaat ook nog zoiets als een niet-alcoholische wijn” was mijn antwoord. Wat een drukte om een wijntje!

Toevallig had ik de regelgeving van alcoholische dranken in hotels laatst op gezocht. In mijn hotel in Groningen werd mij ook verzocht om het biertje wat ik om 19:55 besteld had op mijn kamer op te drinken. Maar ik heb ook in een hotel gegeten, ik zal niet schrijven welke omdat ze dan misschien problemen krijgen, die mijn wijntje, die hoorde bij mijn laatste gang, even voor achten op mijn tafel zette. Maar de gang zelf startte pas ruim na acht uur. Volgens dat personeelslid was het geen probleem om de wijn te drinken als die maar voor acht uur geschonken is. Daar had die dus eigenlijk geen gelijk in. Ik vind het prima hoor maar als ze controle hadden gehad dan had het tot problemen kunnen leiden.

Dinsdag 17 november – Hellendoorn – Holten

Hellendoorn uitgelopen en als snel loop ik langzaam omhoog over de door bomen begroeide Hellendoornsche Berg. Afdalen en ik loop bij het zogenaamde ’t Ravijn onder het spoor door. Bij de aanleg van de Spoorlijn Zwolle – Almelo (1881) werd er dwars door de Hellendoornsche Berg heen gegraven. Ik steek de drukke provinciale weg over die in 1833 is ontstaan en Twente uit zijn isolement heeft gehaald.

Ik kom bij Werkkamp Twilhaar, een Nederlands werkkamp waar mensen aan het werken werden gezet. De Duitsers gebruikten het als Durchgangslager voor Joden. Van het kamp zelf is niet veel meer te zien behalve een monument, wat uitleg op een schild en een replica van een toegangspoort. Even verderop ligt een schaapskooi. Die leek me wel in gebruik maar de schapen zijn waarschijnlijk ergens anders aan het grazen. Misschien wel met de schaapsherder die ik gisteren ontmoet had? Op de Haarlerberg had ik een mooi uitzicht over de omgeving. Voor de verrekijker die er stond moest je normaal een euro betalen maar hij leek ook te werken zonder euro. Mooi meegenomen! Even gebabbeld met een tweetal wandelaars die ik nog twee keer zou tegenkomen die dag. Ook zij deden een stuk van het Pieterpad.

Afdalen via een kronkelend en smal pad. Door een mooi heidegebied het zogenaamde Noetselerveld. Aan de zijkant zag ik de Rietslenk liggen die volgens mijn reisgids ontstaan was door smeltwater. 150.000 jaar geleden! Ik vervolgde mijn weg over de Oude Hellendoornseweg. Een van de oude wegen die de Sallandse Heuvelrug doorkruisen en verbindingen vormden tussen de dorpen. Ongelooflijk nu gebruik je dit soort wegen voor recreatie maar zo’n honderd jaar geleden waren dit dé wegen voor de lokale bevolking. De laatste hoge ‘berg’ was de Holterberg van zo’n 58 meter hoogte. Ook hier een mooi uitzicht over de omgeving.

Onderweg zag ik veel bosbessen struiken die in deze tijd van het jaar natuurlijk, helaas, helemaal leeg zijn. De bosbes schijnt het favoriete voedsel van de Korhoen. Maar ik denk niet dat die alle bosbessen heeft opgegeten. Het gaat namelijk niet echt goed met deze uit de kluiten gewassen kip. Zelfs import uit andere landen heeft niet geholpen. De korhoen is zo goed als uitgestorven. Dit komt mede door de schapen die de heide begrazen waar de korhoenders niet zo blij mee zijn. Zo zie je maar weer de mens blijft de natuur beïnvloeden op de Sallandse Heuvelrug. Vlakbij het Pieterpad ligt een Canadees oorlogskerkhof voor 1355 Canadezen die tijdens WO II het lieven lieten in Noord West Europa. Een mooi aangelegde begraafplaats in een rustige omgeving. Maar wat zonde al die jonge levens. Ik loop terug naar de Oude Hellendoornseweg tot aan mijn hotel Hoog Holten. Het restaurant heeft een Bib Gourmet classificatie. Ik ben heel benieuwd en besloot maar wat vroeger te gaan eten dan normaal zodat ik geen discussie krijg over wijntjes na 20:00 uur 😉

Het eten was inderdaad prima in een sfeervolle omgeving. Tegen achten naar mijn kamer gegaan met een bokbiertje. Ik had het liever gedronken in de hotelbar maar dat zit er tijdens deze coronatijd niet in.

Woensdag 18 november – Holten – Laren

Ik ga vandaag naar de Achterhoek. Het land van deurdonderen en höken. Maar ook een land met veel kastelen en landgoederen. De eigenlijke naam van de Achterhoek is trouwens de Graafschap, genoemd naar de oude graafschap Zutphen. Tegen negenen vertrokken. Ik moest nog een kleine kilometer voordat ik bij het startpunt van de officiële wandeling was. Die begon bij het station. Daarna door het centrum van Holten waar ik langs een paar bronzen beelden van varkens liep. Holten was dan ook een boerengemeenschap die bekend stond om zijn varkenshandel.

Ik heb uitzicht op de Beuseberg. Een buurtschap op de laatste uitlopers van de Overijsselse stuwwallen. De hele looproute was vlak vandaag en liep voornamelijk door het boerenland. Nadat ik de A1 overgestoken was liep de route langs Schipbeek een 19e eeuwse handelsverbinding tussen Deventer en de Achterhoek en Twente. Het is nu helemaal rechtgetrokken en lijkt meer op een kanaal. Maar wel een heel schilderachtig stukje. Ik liep over de dijk met een dubbele rij beuken. Én door de zon zag het er des te mooier uit. Vandaag was het weer sowieso goed. Alleen het eerste uur was het nog wat fris en bewolkt maar daarna de hele dag zon.

Lang bleef ik zicht hebben op de Zendmast Borkulo uit 1958. Ook toen ik over de Vellerweg liep. Een authentieke boerenweg door gebied dat rond 1930 ontgonnen was. Hier en daar een boerderij die allemaal op elkaar leken en sommige hebben een naam en het jaartal 1931 in de gevel staan. Bij Landgoed en Huis Verwolde even van de route afgeweken. Een voormalig kasteel uit de 14e eeuw maar nu helemaal omgebouwd tot een mooi landhuis met bijbehorende tuin. Ik werd hier ingehaald door een snel wandelende pieterpadder die weinig oog had voor de omgeving. Ik zelf besloot het landgoed wat beter te gaan bekijken. Ook omdat hier de ‘Dikke Boom’ zou staan. De dikste eik van Nederland met een omtrek van 7m60 en vermoedelijk zo’n 500 jaar oud. Maar dit was wel een extra ommetje via de zogenaamde ‘Dikke bomen route’ die via bordjes te volgen was. Zo kwam ik ook bij een grote dode eik uit omstreeks 1760 die liefkozend Oom Frits werd genoemd. Maar veel leven zat er niet meer in Oom Frits. Het was eigenlijk niet veel meer dan een stam zonder bast en nauwelijks nog zijtakken en flinke zwammen die van het dode hout genoten. Ik gaf Oom Frits niet meer lang. De dikste eik van Nederland zag er een stuk gezonder uit. Jammer genoeg had die nu zijn bladeren verloren want ik wilde zijn imposante kruin ook wel eens zien. Vlakbij deze eik stond er nog een jong eikje was door de kasteelheer in 2010 was geplant. Die is misschien over 500 jaar de nieuwe dikste eik van Nederland of zou die Oom Frits achterna gaan?

Bij de Dikke Eik kwam ik een tweetal wandelaars tegen die ik ook al onderweg tweemaal gezien had. Door richting Laren. Vlak voor Laren liep ik langs De Binnenhof. Een 18e eeuwse pastorie die in de 19e eeuw is omgebouwd tot villa. In Laren de bus genomen naar Lochem waar mijn hotel lag. Het was een busritje van zo’n twintig minuten. Ik sliep bij een van de twee Fletcher hotels op de Paasberg. En jawel hoor het was toch nog een beetje klimmen vandaag.

Het leek me niet druk in het hotel want het aantal mensen die aan het dineren waren was vrij klein. Toch speelde de ober het klaar om tot twee keer toe mijn bestelde drankjes te vergeten. Wat een ei! Vreemd genoeg schonk hij ook na 20:00 uur nog gewoon alcoholische drankjes en zaten er nog gasten aan tafel met wijn en/of bier. Het management van dit hotel leek zich dus niet veel aan te trekken van de coronaregelgeving? Dat kan ik me eigenlijk niet voorstellen. Het leek me meer dat de ober ook dit niet echt op zijn netvlies had staan.

Donderdag 19 november – Laren – Vorden

Na het ontbijt eerst weer over de Paasberg naar de grote weg waar de bus zou langskomen naar Laren. Ik nam een afkorting en daarom was het nog een behoorlijk steile klim. Dus bus, lijn 56, was netjes op tijd en tegen kwart voor 10 stapte ik uit in Laren. Eerst nog even bij de bakker een brood gekocht en toen op weg.

Tijdens de busrit was het aan het regenen en zag het er bewolkt uit. Maar toen ik een keer op weg was begon de zon te schijnen. Maar ze hadden wel buien voorspelt. Hopelijk krijg ik er niet veel op mijn dak vandaag. Ik liep langs het buurtschap Groot Dochteren met een aantal boerderijen. Een stukje verderop lag Huis ’t Ross. Een buitenplaats ontstaan uit een voormalige pachtboerderij.

Ik stak de spoorlijn Zutphen-Hengelo over en daarna via de Dochterense brug over het Twentekanaal. Via een klein bruggetje over de Berkel. Hier meteen rechtsaf om de Staringskoepel te gaan bekijken. Een theehuisje gebouwd in 1850 door de dochter van de dichter A.C.W. Staring. Een bordje vertelde mij dat de Staringkoepel en het trekpontje om er te komen vanwege corona gesloten waren. Ik besloot er toch even naar toe te lopen. Ook van afstand leek het me leuk om het even te zien. Én ik had vandaag toch niet veel kilometers op het programma staan. Het was een kleine kilometer totdat ik bij het theehuisje aankwam. Fotootje en daarna weer terug via dezelfde weg.

Daarna door via Landgoed Velhorst en het Grote Veld. Dit laatste was een voormalig heideterrein maar nu weer beplant met bomen. Hier geluncht op een bankje maar ik moest vanwege een plotselinge stortbui vluchten en alles snel inpakken. Van het een op het andere moment werd het donker en begon het keihard te regenen. Circa een half uur door de regen gelopen. Daarna werd het gelukkig weer droog en begon het zonnetje weer flauw te schijnen.

Langs een tweetal landhuizen namelijk Het Enzerinck, een buitenplaats uit 1826 in neoclassicistische stijl, en Den Bramel wat reeds in 1396 genoemd werd. Het laatste huis heeft een mooie oprijlaan en een park. Hier zag ik wel een hele oude maar vooral knoestige boom staan. Of liever gezegd een stam wat ooit een boom was. Een soort van Ome Frits dus. Er zouden spoken huizen in en om het kasteel. Ik heb ze niet gezien. Ik arriveerde in Vorden. Omdat het zonnetje nog scheen besloot ik eerst naar het kasteel van Vorden te lopen voordat ik min hotel ging opzoeken. Het oorspronkelijke slot stamt uit de Middeleeuwen maar de huidige versie is uit de 16e eeuw. Bij het kasteel vond ook in 1983 de officiële opening van het Pieterpad plaats. Hier is ook een klein monument geplaatst met voetsporen verzonken in het pad.

Mijn hotel, Hotel Bakker, had ik snel gevonden. Maar zij vonden de sleutel van mijn kamer niet en ook de reservesleutel was nog even onvindbaar. Ter compensatie voor het wachten werd mee een drankje van het huis aangeboden. Netjes opgelost!

’s Avonds prima gegeten in het hotel. Het is hier echt bourgondisch genieten. Niet alleen lekker eten maar ook voldoende en gelukkig niet alleen vlees maar ook aandacht voor de groente. Hier ging je in ieder geval niet met honger van tafel en ook nog van een goede kwaliteit en bediening in een ongedwongen sfeer.

Vrijdag 20 november – Vorden – Zelhem

Na het ontbijt op weg. Richting het Kasteel van Vorden wat ik gisteren al beter bekeken had. Aan de achterkant van het kasteel werd ik zowat overhoop gelopen door een grote dolenthousiaste Duitse staander. Hij rende vol op mij af en kon nog juist vlak voor me afremmen. Ik dacht even dat die het niet ging halen door de natte bladeren die er lagen. Binnen een ruk was die weer omgekeerd en rende weer als een dolle het bos door en een beek in waar hij weer schuddend uitkwam. Duidelijk een voorbeeld van een jonge hond met nog veel energie.

De wandeling ging verder via een combinatie van platteland en bos. Bij het buurtschap Linde had er ooit op een heuveltje een kapel gestaan. Nu stond er alleen nog maar een steen want de kapel was in 1837 gesloopt. Op de steen staat: “verheft zich hier geen bidplaats meer; ’t heelal is tempel voor den HEER”. En dat klopt als een bus! Even verderop de Korenmolen ‘Ons Belang’ uit 1890. Onderweg kwam ik ook allemaal kiezelstenen en keitjes tegen die creatief beschilderd waren zoals bijvoorbeeld een grappig gezichtje, een lieveheersbeestje of een spreuk zoals ‘Je bent een kei wat je doet’ .

Ik liep langs Huis Zelle. Een oud leengoed wat reeds in de 14e eeuw genoemd werd. Het landhuis in neoclassistische stijl is van 1838 leer ik uit mijn reisgidsje. Daarna langs het golfterrein van Zelle en door via ’t Zand. Een voormalig stuifzandgebied wat nu bebost is. Om het stuiven af te remmen had men wallen gebouwd en die lagen er nog steeds. Ik had gisteren dit soort wallen ook al gezien en dacht toen dat het was om het water te geleiden. Niet dus!

Vlak voor Zelhem geluncht. Het was nog maar een klein stukje lopen tot het centrum. Vreemd genoeg had ik na de lunch last van mijn lies. Het viel op zich wel mee en als ik eenmaal in beweging was dan werd het ook steeds minder. Maar een beetje zeurende pijn was het wel. Overigens niet onbekend voor mij. Zo nu en dan heb ik tijdens een lange wandeling last van mijn rechterlies. Het verwonderde me eigenlijk dat ik het deze vakantie nog niet gehad had. Nu alleen maar hopen dat het morgen weer verdwenen is.

In Zelhem de bus gepakt naar Doetinchem waar ik mijn hotel geboekt had. Een kwartiertje bussen en daarna nog twintig minuten lopen en ik arriveerde bij Hotel Villa Ruimzicht. Een historisch gebouw wat vroeger een internaat en later een school geweest was. Guus Hiddink en Benny Jolink (van de band Normaal) hebben hier nog op school gezeten. Een mooi ingerichte kamer. Wel moet je geduld hebben met de lift want die gaat wel heeeeel erg langzaam.

Een beetje door het parkje gelopen wat rondom de Villa lag. Mooie indrukwekkende bomen hiet met korte uitleg over iedere boom. ’s Avonds prima gegeten in het restaurant en een uitstekende bediening. Net zoals in de Loorhoeve ook hier kleine hapjes met veel smaak. Maar van de Loohoeve konden ze het toch niet winnen qua smaak en de keuze van de wijnen.

Zaterdag 21 november – Zelhem – Braamt - Zeddam

’s Morgens de bus genomen naar Zelhem. Die had ik bijna gemist want ik wilde nog wat kaas kopen bij de AH maar voor mij was een oud mannetje die nogal moeite had met pinnen. Dat zul je juist hebben dat je juist in die rij staat. De bus gelukkig toch nog gehaald en tegen kwart over tien op weg. Aan de rand van Zelhem stonden een paar dorpelingen vogelkastjes op te hangen. En dan heb je natuurlijk ook altijd een paar kijkers. Toen ik langsliep liep ik dan door een soort haag van mensen. ‘Een erehaag!’ riep er iemand en ik tilde mijn armen omhoog zoals ik dat ook de mensen zag doen die aan de wandelvierdaagse van Nijmegen meeliepen. Helaas voor mij waren er geen gladiolen.

De route was in het begin niet zo interessant. Ik liep o.a. langs een klein industrieterrein wat bij Zelhem hoorde. Maar al gauw liep ik weer over het platteland. Het Kolkstroeterpad, een voetpad langs een oude houtwal was een mooi stukje. Door de actie van enkele buurtbewoners was dit pad bespaard gebleven voor ruilverkaveling. Nu stond aan de rand tal van wilde planten. In de zomer als alles in bloei staat moet dit nog veel mooier zijn denk ik.

Ik liep langs Slot Slangenburg. Oorspronkelijk uit de 14e eeuw met een flink landgoed er omheen. Het huis kreeg in de 17e eeuw zijn huidige vorm maar je kunt nog steeds zien dat het ooit een indrukwekkend kasteel moest zijn geweest. Er volgde een saai stukje langs de A18 wat gelukkig niet lang duurde. Een tunneltje leidde me onder de weg door en ik liet de snelweg achter me. Onderweg zag ik overal waarschuwingen voor een agressieve buizerd. Op een gegeven moment zag ik eentje zitten op een lantaarnpaal. Zou dat nu die agressieve buizerd zijn? Hij leek me poeslief en vloog als snel weg.

Ik stak de Oude IJssel over bij een sluis met vistrap. Hier meteen maar even geluncht op een bankje. Daarna verder langs de Oude IJssel en gedeeltelijk over een pad gemaakt van vlonders. Dwars door de rietvelden. Mooi hoor! Door het lunchen had ik het wel koud gekregen. Het was bewolkt vandaag en er waaide een stevige koude wind. Na het Oude IJsselgebied liep ik weer over het platteland. Beschutting was er nauwelijks en echt warm kreeg ik het niet. Pas nadat ik meer dan een uur gelopen had begon ik de temperatuur weer wat prettiger te vinden.

In Braamt zou ik niet overnachten maar ik moest nog naar Zeddam. Een dorpje wat een paar kilometer verderop lag. Een rustige plattelandsweg bracht me er naartoe. Mijn hotel had ik snel gevonden. Het eten ’s avonds was niet echt geweldig vond ik en ook de service kon beter in mijn ogen. Maar volgens mij had ik juist het verkeerde personeelslid. Een beetje chagrijnige kop waar geen lachje vanaf kon. Maar goed je kunt het niet altijd treffen.

Zondag 22 november – Zeddam – Millingen aan de Rijn- Ooij

Wat vroeger opgestaan dan normaal. Vandaag een lange etappe van zo’n 24 km en ik moest ook nog een veerpontje nemen en die voer maar beperkt en maar om de twee uur. Ik wilde zeker de overtocht van 15:00 halen. Vooral ook omdat ik niet zou slapen in Millingen aan de Rijn maar tien kilometer verderop en dat wilde ik met de bus doen. In eerste instantie had ik een hotel in Millingen maar die hadden afgebeld dat ze voor zes weken dicht gingen. Ik zou daarom in Ooij verblijven.

De eerste negen kilometer waren door een bosrijk gebied en ging heuvel op en heuvel af. Het weer was bewolkt en in het begin van de wandeling miezerde het een beetje. Maar al gauw was het droog. In het bos veel recreanten zoals hardlopers en mountainbikers. Het was zo nu en dan flink klimmen met als hoogtepunt de Hettenheuvel waarvan de top op 86 meter ligt. De Hulzenberg met een hooge van 84 meter was een goede tweede. Bovenop stond nog een uitkijktoren maar door de bewolking was het uitzicht niet geweldig en ik besloot dan ook deze toren niet te beklimmen.

Ik liep ook een stukje door Duitsland. Zo kwam ik door Hoch Elten met een indrukwekkende kerk die ik daarna nog lang zou blijven zien. Volgens mijn routebeschrijving moest ik hier afdalen, onder het spoor door en dan een bruggetje over een riviertje nemen. De rood witte schildjes van het Pieterpad vertelden me ook de juiste richting maar er stond ook een wit rood kruis. Normalerwijs was dat het teken dat de route hier niet verder ging. Maar er stonden dus ook vlaggetjes dat de route hier wel verder zou moeten gaan. Toch maar de route gevolgd maar toen ik naar het bruggetje wilde lopen vertelde een Duitser me dat ik niet over de brug kon en dat ik moest omlopen. Even gezocht op mijn Garmin en ik besloot om dan eerst maar richting Elten en Lobith te lopen om daar weer ergens het spoor op te pakken.

Over Elten en Hoch Elten is ooit nog wel eens een aflevering van Andere Tijden aan gewijd.

Bij Elten kwam ik toevallig andere Pieterpadders tegen die zojuist gestart waren. Zij vertelden mij dat het onderhoud van de brug op site van het Pieterpad stond en dat er een alternatieve route was uitgezet. Dat was even zoeken maar als snel zaten we weer op de goede weg. Maar al met al had ik toch zo’n twee kilometer extra gelopen. De andere pieterpadders was ik al weer snel kwijt. Meestal ben ik de langzaamste maar nu was ik toch echt een stuk sneller zonder dat ik daar moeite voor deed. . Ik liep door Spijk. Een dorpje dat vroeger een aantal steenfabrieken had en in het dorp werd hier nog aan herinnerd door middel van een aantal monumenten. Daarna over de dijk richtng Tolhoek. Ooit een bloeiend douanedorp. Verder was er ook een rusthaven waar enkele binnenvaarschepen lagen en wat cruiseschepen. Ja die laatste mogen nu natuurlijk niet varen door de corona. Daarna door de uiterwaarden waar ook runderen graasden.

Om twintig over twee arriveerde ik bij de aanlegsteiger van de veerdienst. Tegelijk met mij arriveerde ook een meisje die een korte tweedaagse fietstrip had gemaakt. Ze was nu op weg naar Nijmegen waar ze woonde. Een tijdje mee gebabbeld en toen bleek ze oorspronkelijk op de Heerlerbaan in Heerlen gewoond te hebben. Hoe klein is de wereld. Tijdens het babbelen wat gegeten en naar de binnenscheepvaart gekeken. Dat levert mooie plaatjes op.

Tegen drieën op het pontje gestapt en die bracht ons veilig over. Misschien haal ik de bus toch nog dacht ik. Snel doorstappend naar de bushalte die in het dorp lag. Maar helaas ik zag de bus nog juist voor mijn neus wegrijden. Baalen dat wordt dus een uur wachten. Gelukkig was er een licht zonnetje en de bushalte had een prima bankje. Tijd voor mijn ebook dus en de tijd schoot gelukkig voorbij. Vanaf de bushalte in Ooij was het nog een kilometer lopen naar mijn hotel. Tegen vijfen was ik gearriveerd. Het was een lange dag geweest maar wel heel mooi gewandeld. Vooral tot en met Hoch Elten was de moeite waard.

Maandag 23 november – Ooij – Millingen aan de Rijn – Groesbeek

Eerst met de bus terug naar Millingen aan de Rijn waar mijn wandeling van vandaag zou beginnen. Ik liep door een typisch rivierenlandschap, de Duffelt genaamd, waar veel veeteelt maar ook wel wat akkerbouw is. Vroeger was hier veel wateroverlast en daarom staan veel van de oudere boerderijen op terpen. Ook vandaag liep ik gedeeltelijk weer door stukjes Duitsland. Ik kwam in gesprek met een man, hij bleek een Nederlander te zijn, die bij een boerderij aan het werken was. Op zijn boerderij stond groot de spreuk: “…..” Waarschijnlijk is die van Goethe vertelde hij mij. Hij was geen boer maar hij vertelde me wel dat ze zo nu en dan wel met de boeren in de clinch lagen dat er niet (voldoende) duurzaam werd geboerd. Inderdaad in dit gebied was er veel ruilverkaveling en industrieel gras. Gras waar wilde dieren niets aan hebben. Afscheid genomen en weer verder.

Ik liep door Leuth. Vroeger een Pruisisch dorp maar sinds 1816 hoort het bij Nederland. Er stond nog een oude stoomzuivelfabriek. Door naar het Duitse plaatsje Zyfflich. Een stukje verder ligt het Wylermeerd en daarna moest ik flink klimmen om de top van de Duivelsberg te kunnen bereiken. Een steile klim, gedeeltelijk met trappen, bracht me op zo’n 76 meter hoogte. De berg was tot 1949 Duits maar behoorde nu bij Nederland. Op de top stond in de 11e eeuw een dubbele motte Mergelpe van Graaf Balderik. Er is niets meer van over maar bordjes vertellen je er wel nog alles over. Ik had hier wel een perfect uitzicht en kon zelfs nog de kerk van Hoch Elten zien liggen die toch 16 kilometer hiervan verwijderd was. Het was wel schitterend weer vandaag. De hele dag scheen de zon en was de lucht mooi blauw. Het ging vanaf nu op en af tot in Groesbeek. Heerlijk door de bossen gelopen.

Om een Canadese begraafplaats te kunnen bezoeken moest ik wel een beetje omlopen maar het was de moeite waard. Op dit ereveld liggen ruim 2600 graven van gesneuvelde Canadezen. Tegen vieren ingecheckt in mijn hotel. Geen luxehotel maar wel heel gezellig door o.a het haardvuur in de barruimte die meer weg had van een echt café. Dat was het eigenlijk ook wel want voor de coronatijd kregen ze in het weekend ook veel wielrenners over de vloer die hier na hun training een biertje kwamen drinken. Er waren meer wandelaars en met eentje wat meer gebabbeld. Hij had ook ooit het Pieterpad gelopen maar was nu een grote wandeltocht rondom Nijmegen aan het lopen. Ook een heel mooi gebied!

Tegen het eind van de middag bleek dat mijn hotel van de volgende dag had gebeld en me ook had geappt. Ze waren op vakantie maar nu bleek dat de koppeling met Booking.com niet beëindigd was en daarom had ik toch een boeking bij hun kunnen maken. Maar ze waren dus dicht en konden me niet ontvangen. Leuk als je dat een dag van tevoren te horen krijgt. Gelukkig had ik snel een alternatief gevonden in een dorpje verderop.

Dinsdag 24 november – Groesbeek – Ottersum

’s Morgens rustig ontbeten. Ik had de tijd want ik zou circa 15 km gaan lopen vandaag en wilde niet te vroeg arriveren. Tegen half tien op weg. Ook vandaag was het perfect wandelweer en redelijk zonnig. Het eerste stuk door het Groesbeekse bos waar in 1822 de laatste wolf in Nederland is geschoten. Aan de rand van dit bos, naast een wijngaard, zag ik een model van een glider. Een zweefvliegtuig wat de geallieerde hadden gebruikt om ons land te bevrijden. Op dit terrein waren gliders geland die mee hadden gedaan aan de operatie Market Garden. Ik kwam de hele dag nog informatieborden tegen over de Tweede Wereldoorlog.

Ik liep weer door een mooi bos- en heuvelachtig gebied wat ontstaan is tijdens de laatste ijstijd zo’n 150.000 jaar geleden. Vooral de St. Jansberg was een mooi gebied met een gemengd bos en veel beekjes en vijvertjes. Door het dorpje Milsbeek waar ik een klein Brits oorlogskerkhof bezocht. Hier lagen 210 Britten begraven.

Tussen Milsbeek en Gennep liggen de restanten van het Genneperhuis. Ooit een sterke en onneembare vesting. De Romeinen hadden hier al een wachttoren staan. De Fransen hadden de vesting in 1674 opgeblazen en in 1712 totaal verwoest. Veel is er dan ook niet meer te zien. Ik was er tijdens fietsvakanties al een tweetal keren doorheen gefietst maar had nooit echt de tijd genomen om de ruïne goed te bekijken. Dat heb ik nu wel gedaan en dan gaat het toch wat meer leven. Alle informatieborden eens bekeken en ik dacht altijd dat er helemaal niet meer over was. Maar achter een hoop struiken lagen toch nog wat stenen muurtjes. Dat was me nooit eerder opgevallen. Helaas waren de informatieborden nodig aan vervanging toe. In Gennep de Martinustoren bekeken. Vroeger was dit een kerktoren maar het kerkschip was verwoest tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ook het oude gemeentehuis op de markt is de moeite waard. Achter het gemeentehuis lag nog een plein met mozaïeken. Dit had ik nog niet eerder gezien terwijl ik toch wel vaker in Gennep was geweest. Daarna op weg naar Ottersum wat 1,5 km verderop ligt. Hotel De Reiziger was een mix tussen een B&B en een hotel. Eigenlijk waren ze te klein om zich zelf een hotel te noemen maar een echter B&B was het misschien ook wel weer niet. De eigenaar was een echte kunstliefhebber en het hele hotel hing dan ook vol met schilderijen, beelden en andere kunstvoorwerpen. Alle ruimtes waren ook smaakvol ingericht. Weer heel wat anders dan waar ik gisteren had overnacht. Beide hebben overigens hun charme. ’s Avonds goed gegeten onder het genot van klassieke muziek terwijl de eigenaar de gerechten in de open keuken klaar maakte.

Woensdag 25 november – Ottersum – Gennep – Vierlingsbeek

Na een goed ontbijt eerst nog even gekeuveld met de eigenaar over zijn kunstverzameling. Er waren nog twee andere pieterpadders in het hotel, een echtpaar uit Geldrop, waar ik ook nog even mee gesproken heb. Daarna op weg.

Eerst een stukje langs het riviertje de Niers en daarna het bos in. Na een dik uur wandelen kwam ik het echtpaar uit Geldrop tegen die aan het pauzeren waren en al lekker aan de koffie waren. Nu al pauzeren was me toch wat te vroeg dus vriendelijk gezwaaid en doorgelopen. Het werd langzaam wat warmer en het zonnetje scheen al lekker. Het zou weer een mooie dag worden.

Een van de hoogtepunten van vandaag was toch wel Het Quin. Een groot ven gevoed door kwelwater en regen. Geiten en Schotse hooglanders waren er aan het grazen. Vanaf een hoge rivierduin had ik een prachtig uitzicht over het ven. Heerlijk gezeten op een bankje in de zon. Het stel uit Geldrop haalde me weer in en ook zij bevestigden dat dit stukje van de wandeling toch wel een hoogtepunt was. Zij liepen door en ik besloot hier maar meteen te gaan lunchen. Het was tenslotte een A-locatie.

Na een half uurtje genieten toch maar verder gelopen richting het veer van Afferden. Hier stak ik de Maas over en ik kwam van Limburg weer in Noord-Brabant terecht. Ik liep door het laagterras van de Maas wat bij hoog water onder kan lopen. Daarom is er voornamelijk grasland en er liepen hier en daar schapen die me nieuwsgierig aanstaarden. Tussen de graslanden stonden ondoordringbare hagen van essen, sleedoorn, meidoorn en braam. Het deed me denken aan mijn fietsvakantie door Normandië. Daar had je ook dit soort hagen al waren die nog veel dikker en robuuster.

Bij de Groeningsche Bergen, een klein rivierduinencomplex beplant met naald- en loofbos voor de tweede keer gepauzeerd. Ik had namelijk de tijd want Vierlingsbeek lag vlakbij en ik kon pas tegen drieën inchecken in mijn hotel. Het stel het Geldrop haalde me weer in en genoot samen met mij van het uitzicht. Zij gingen verder maar ik ben nog zo’n twintig minuten blijven zitten en heb genoten van het uitzicht en de vogels die soms in gras landen.

Tegen kwart voor drie arriveerde ik in Vierlingsbeek. Het is maar een klein plaatsje en mijn hotel ‘Herberg Thijssen’ had ik snel gevonden. De deur was nog gesloten dus ik besloot maar wat inkopen te gaan doen bij de plaatselijke super. Tegen drieën terug naar het hotel maar het was nog steeds dicht en het zag er donker uit. Ze zijn me toch niet vergeten schoot het door mijn hoofd. Eerst maar eens een appeltje eten. Halverwege mijn appel stond de vriendelijke eigenaar voor mijn neus en liet me via de zijkant van het hotel naar binnen.

Herberg Thijssen is een bruin café, een restaurant én B&B tegelijk. Tijdens het douchen hoorde ik al goede rockmuziek. Dat belooft wat! Na het douchen dan ook meteen naar beneden voor een heerlijk speciaal bier van de tap. De eigenaar had me al verteld dat er die avond nog een gast was. Mooi dan was ik niet alleen. De eigenaar was even weg toen de tweede gast arriveerde. Ik trok eens hard aan de bel bij de bar om de eigenaar te waarschuwen maar die kwam niet opdagen. Toen zelf de andere gast maar even binnen gelaten.

Het bleek Anna uit Margraten te zijn. Een ervaren wandelaarster die al veel wandelingen in binnen- en buitenland gemaakt had zoals o.a. het Pieterpad en Santiago de Compastella. Ook had ze veel in Azië gereisd. Samen wat biertjes gedronken en gegeten. We hadden elkaar heel wat reiservaringen te vertellen. De middag en avond vloog dan ook voorbij en voordat we het wisten was het de magische tijd van 20:00 uur. Nog één afzakkertje voor het slapen gaan en tegen negenen lag ik in bed. Ik denk dat als er geen corona was geweest dan had ik wel wat langer aan de bar gehangen vandaag. Goede muziek, lekker bier en interessante verhalen vandaag.

Donderdag 26 november – Vierlingsbeek – Swolgen – Broekhuizen

Tegen achten gaan ontbijten wat ook prima verzorgd was. Na het ontbijt afscheid genomen van Anna die wat later aan het ontbijt zat. Ik had een flinke etappe voor de boeg. Officieel zou het zijn tot Swolgen, zo’n 22 km, maar ik zou nog wat verder lopen want mijn hotel lag in Broekhuizen wat circa 4 km verderop lag.

In het begin liep het niet helemaal lekker. Wat kramp in de heupen. De heupriem van mijn rugzak wat bijgesteld en toen ging het beter. In het begin had de wandeling een religieus tintje. Zo passeerde ik de Mariakapel van Holthees en in Smakt de St. Jozefkapel incl. een pelgrimshuis. Later op de wandeling liep ik ook nog langs de St. Goarkapel en een openlucht kruisweg. Een stukje van de route af lag ook nog de St. Willibrorduskapel maar die heb ik gemist want ik was er al langs voordat ik er erg in had.

Naast kapelletjes was er gelukkig ook nog veel natuur. Zoals Boschhuizer Bergen, een stuifzandgebied met bos en hei. Bij de Rosmolen even gepauzeerd en de watermolen bekeken. Vroeger werd de molen aangedreven door paarden daarom de naam Rosmolen. Ook het Landgoed Geysteren was de moeite waard. Hier liepen veel mooie beekjes door het bos. Wanssum was dan wel een heel contrast. Aan de grootste binnenhaven van Limburg staat een enorme betonfabriek en een groot aantal silo’s. Dan vond ik het Kasteelke van Meerlo toch veel mooier. Dit is een mooir gerestaureerde voormalige kasteelboerderij uit 1619. Hier heb ik dan ook maar geluncht.

Daarna verder langs de Grote Molenbeek. Ooit gebruikt voor het aandrijven van molens en werd daarom gekanaliseerd. Gelukkig was de beek nu weer veranderd en zat die weer vol met bochten. Tegen kwart voor drie arriveerde ik in Swolgen. Ik had tijdens mijn lunch besloten nog een stukje, circa 2 km, te lopen van de volgende etappe waarna ik naar Broekhuizen zou afbuigen.

Een mooie wandeling door het bos met zanderige paden. Ik zou lopen tot het Schuitwater en daarna zou het nog zo’n 2,5 km zijn naar mijn hotel in Broekhuizen. Nog even wat grappen gemaakt met een drietal medewerkers van Staatsbosbeheer die een klappoortje voor me open hielden. Tegen vieren stond ik voor mijn hotel, Het Maashotel. Via de mail hadden ze me laten weten dat de sleutel zou liggen in een sleutelkastje wat links van de ingang zou hangen. Het was wel even zoeken welke ingang. Maar toen ik die gevonden had was ik binnen. Een mooie kamer met uitzicht op de Maas.

‘s Avonds uitstekend gegeten in het restaurant van het hotel. Eentje die ik onthouden ontmoet als ik weer eens in de buurt ben.

Vrijdag 27 november – Broekhuizen - Venlo

‘s Ochtends een prima ontbijt met uitzicht op een mooi zon die juist opkwam. Na het ontbijt eerst terug naar natuurgebied Schuitwater waar ik de route weer zou oppikken. Schuitwater is een natuurgebied rond een oude Maasmeander met steile oeverwanden, ooit uitgesneden door de rivier in het hoge zanden van de Swolgenderheide. Ik loop gedeeltelijk over planken vlonders door zogenaamde broekbossen. Één vlonder stak een flink stuk over het water uit en ik kon er zitten op een bankje genietend van de vele eenden die er rondzwommen. Hier zeker een minuut of twintig gezeten genietend van de rust om me heen. Maar ik moest door want het was nog een flink stuk lopen tot Venlo. Ik liep langs Buurtkapel Houthuizen. Een kapel die opgericht was door buurtbewoners uit dankbaarheid dat Houthuizen de oorlog goed was doorgekomen. Een mooi idee maar echt indrukwekkend vond ik het niet. Huis Kaldenbroek vond ik veel interessanter maar echt indrukwekkend was het Ursulinenklooster uit 1860 gelegen in Grubbenvorst. Bij Grubbenvorst met een pontje de Maas over en daarna over de uiterwaarden richting Venlo. Hier was men druk bezig met onderhoud en er werd een natuurgebied gecreëerd. Een grote kudde Galloways hielpen hierbij. Volgens de bordjes moest je minimaal vijfentwintig meter afstand houden. Maar dat was in het begin moeilijk want de hele kudde stond zowat bij de ingang. Galloways zijn dan wel niet zo groot maar de stier die erbij liep was toch wel een flinke knaap. Daar moet je geen ruzie mee krijgen. Maar het ging goed en ik vervolgde mijn weg naar Venlo. Vlak voor Venlo passeerde ik Kapel van Genooi en uiteindelijk bereikte ik het centrum van Venlo. Venlo is een echte Hanzestad en heeft nog veel oude monumenten. Het Wilhelminapark, een villapark uit 1890 in Engelse landschapsstijl was nieuw voor mij. De stadsvilla’s die hier liggen zijn zeker de moeite waard om te bekijken. De rest van het centrum ken ik echter al redelijk en daarom vrij snel naar mijn hotel gelopen. Hotel American was een eenvoudig hotel vlakbij het station en op de route van het Pieterpad. ‘s Avonds, tijdens het eten, bleek ook Anna, die ik al eerder ontmoet had in Vierlingsbeek, dit hotel uitgekozen te hebben om te overnachten. Dus weer gezellig gebabbeld samen met de eigenaresse van het hotel.

Zaterdag 28 november – Venlo - Swalmen

Vandaag mijn laatste etappe. Venlo was ik snel uit en al gauw liep ik op de Jammerdaalsche Heide. Hier was vroeger veel zand- en kleiwinning en hierdoor was er een reliëfrijk landschap ontstaan met plassen water. Veel wandelaars hier. Daarna langs een voormalig trappistenklooster. Maar de monniken waren ondertussen verhuisd. Door of beter gezegd de Wambachgroeve. Een voormalige afvalberg die nu een wandelgebied is. Ik ben er even boven de boomgrens. Ik loop op de grens van Nederland en Duitsland. Het meest indrukwekkende is de hoge steilrand. Ik loop op de rand en beneden aan de helling ligt Nederland. Ook een paar historische grensstenen herinneren dat dit gebied altijd een grens gebied was. Langs de Prinsendijk, een deel van de oude Romeinse verbindingsweg van Xanten naar Heerlen, liggen een aantal Duitse bunkers uit WOII. Uiteindelijk kom ik misschien op het mooiste stukje van deze wandeling namelijk de rivier de Swalm waar Swalmen zijn naam aan te danken heeft. Men heeft dit riviertje weer de vrije loop gegeven en het resultaat zijn mooie natuurlijke rivierbochten. Bij Swalmen blijf ik er nog even van genieten voordat ik de trein naar huis neem. Helaas kan ik Pieterpad niet helemaal tijdens deze vakantie afmaken. Ik heb nog vier etappes te gaan. Maar die ga ik zeker deze winter lopen. Ik heb de smaak van het wandelen te pakken gekregen.

Handige links en literatuur

Pieterpad.nl

Fotoalbum van mijn wandeling

Pieterpad: Deel 1: Pieterburen - Vorden ISBN 978-94-91142-05-5 Deze en onderstaande gids bevat alle elementen voor een zorgeloze tocht, zoals de nauwkeurige stap-voor-stap beschrijving in twee looprichtingen. De route is ingetekend op topografische kaarten, schaal 1:25.000. Tevens biedt de gids een schat aan informatie over de streken waar je doorheen loopt maar ook over openbaar vervoer en pleisterplaatsen langs de route. Daarom is deze gids een welkome aanvullign op de gpx routes en de wit-rode markeringen die je onderweg de weg wijzen.

Pieterpad: Deel 2: Vorden- Sint Pietersberg ISBN 978-94-91142-08-6

#wandelen #wandelvakanties #wandelvakantie #Pieterpad #Nederland #wandelroutes #law9

0 notes