#goddank zijn ze weer bij elkaar jezus christus

[joostjongepier]

Wat?   Gezicht op Delft (1660-1661), Gezicht op huizen in Delft, bekend als Het straatje (1658-1659), Sint Praxedis (1655), Christus in het huis van Maria en Martha (1654-1655) en De koppelaarster(1656) door Johannes Vermeer

Waar?   Tentoonstelling Vermeer in het Rijksmuseum, Amsterdam

Wanneer?   10 februari 2023

Maar liefst vierhonderdzestigduizend bezoekers kwamen in 1996 naar het Haagse Mauritshuis voor een tentoonstelling met tweeëntwintig werken van Johannes Vermeer. Ik was op 19 april van dat jaar één van de vele bezoekers die hun entree maakten in een speciaal voor de gelegenheid over de Hofvijver gebouwde tent. De Volkskrant (9  november 1995) opende een artikel over deze expositie met de zin: “Volgens kenners is het een gebeurtenis van eens in de paar honderd jaar.” En daarmee is maar weer eens aangetoond dat kenners er soms verschrikkelijk naast kunnen zitten. We zijn inmiddels ‘slechts’ zevenentwintig jaar verder en in het Rijksmuseum in Amsterdam start opnieuw een tentoonstelling met uitsluitend werk van Vermeer. Dit keer zijn er maar liefst achtentwintig werken te zien. Daaronder bevindt zich een drietal werken uit de New Yorkse Frick Collectie die normaal nooit worden uitgeleend. Een grootscheepse verbouwing van dit museum zorgt voor de unieke uitzondering op de regel. De verbouwing was voor Rijksmuseum-directeur Taco Dibbits aanleiding om te proberen zoveel mogelijk werken van de zeventiende-eeuwse meester bij elkaar te brengen in Amsterdam. En dat is gelukt!

Als ik de expositie binnenkom, tref ik in de eerste zaal gelijk twee bekende werken aan: Gezicht op Delft uit het Mauritshuis en Het straatje uit het Rijksmuseum. We beginnen onze tocht langs het werk van Vermeer in zijn thuisstad Delft. Hoewel ik vaak in zowel het Rijksmuseum als in het Mauritshuis kom en beide werken goed ken, zorgt het feit dat ze in een andere context hangen ervoor dat ik met nieuwe ogen naar de werken ga kijken. Over Het straatje schreef ik eerder in dit dagboek: “In mijn jeugd was kunst niet alom aanwezig. Al mijn kunstervaringen dateren dan ook van mijn studententijd en daarna. Allemaal, behalve één. Ooit hadden we bij ons thuis een kunstkalender. Waarschijnlijk hadden we die als presentje voor Nieuwjaar gekregen van een verzekeringsmaatschappij of zo. Nu zouden we zoiets een ‘premium’ noemen, maar die term was toen (goddank!) nog niet uitgevonden. Enfin, hoe de kalender in ons huis terecht kwam doet voor dit verhaal ook niet echt ter zake. Wél het feit dat één van de reproducties grote indruk op mij maakte. Zo sterk zelfs dat ik nu, pakweg vijftig jaar na dato, nog steeds weet welk schilderij op de kalender was afgebeeld.” Wat bij zowel Het straatje als bij Gezicht op Delft onmiddellijk in het oog valt is de geweldige manier waarop Vermeer licht weergeeft.

Johannes Vermeer werd in 1632 geboren in Delft, waar hij in 1675 overleed. Hij was 21 jaar oud toen hij trouwde met Catharina Bolnes, met wie hij veertien of vijftien kinderen kreeg, van wie er bij zijn overlijden nog elf in leven waren. Aanvankelijk was Vermeer gereformeerd, maar bij zijn huwelijk trad hij toe tot de katholieke kerk. Behalve schilder was hij ook kunsthandelaar en voorman van het Lucasgilde.

Na zijn huwelijk schilderde Vermeer een aantal grote werken met historische verhalen. Het werk dat mij het minst aan Vermeer doet denken is Sint Praxedis. Praxedis was een Romeinse adellijke dame die in de tweede eeuw lichamen van christelijke martelaren verzorgde. Vermeer schilderde dit werk naar voorbeeld van een Florentijnse schilder

Christus in het huis van Maria en Martha is al veel meer een ‘echte’ Vermeer. Het schilderij is gebaseerd op een verhaal uit het Evangelie van Lucas: “Toen ze verder trokken ging Hij een dorp in, waar Hij gastvrij werd ontvangen door een vrouw die Marta heette. Haar zus, Maria, ging aan de voeten van de Heer zitten en luisterde naar zijn woorden. Maar Marta werd helemaal in beslag genomen door de zorg voor haar gasten. Ze ging naar Jezus toe en zei: ‘Heer, kan het U niet schelen dat mijn zus mij al het werk laat doen? Zeg tegen haar dat zij mij moet helpen. De Heer zei tegen haar: ‘Marta, Marta, je bent zo bezorgd en je maakt je druk over zoveel dingen. Er is maar één ding noodzakelijk. Maria heeft het juiste gekozen, en dat zal haar niet worden ontnomen” (Lucas 10:38-02 NBV21). Je ziet aan Vermeers Martha dat ze het eigenlijk te druk heeft om zich ook nog eens druk te moeten maken over de luiheid van haar zuster. Een beetje gehaast zet ze een mand met brood op tafel, terwijl ze Jezus vraagt Maria een standje te geven. Jezus straalt volkomen rust uit. Terwijl hij reageert op Martha’s klacht, wijst hij op Maria die stil luisterend aan zijn voeten zit. De drie protagonisten van het verhaal staan centraal. Bijfiguren ontbreken en ook is er nauwelijks iets van de omgeving te zien. Vermeer richt zich volledig op de kern van het verhaal. De verstilling die de latere werken van de schilder zal kenmerken, is ook hier al volop aanwezig.

Een omslagpunt in het werk van Vermeer is De koppelaarster. Religie en mythologie maken plaats voor een bordeelscène. Daarna zal Vermeer zich vooral richten op verstilde huiselijke taferelen en tronies van vrouwen.

[arc-en-disco]

Zie hieronder: een tweeluik. BIG2 - M’n hele hart (2021) vs. Willem - Huil voor jou (2010) Tweede nummer gaat confirmed over Twan. Eerste nummer is wat vager maar ik denk dat ik met zelfvertrouwen kan zeggen dat het over Willem gaat. Leg je beide titels naast elkaar dan heb je het refrein van de track uit 2021. Als een soort antwoord- een antwoord op een bericht uit het verleden.

BIG2 - M’n hele hart (2021)

Nu gooi je roet op m'n naam nu wil je niet met me praten Hoe kan je mij laten gaan? Hoe kan je mij nou verlaten? Ik was je lover sinds way back Als ze fuckten met jou, better stay back Ik heb schijt aan de faam, ben nog steeds gek Ik heb dingen gedaan, en je weet het Ben aan het rennen voor de money, money, money Ik denk alleen maar aan de portemonnee, monnee, monnee Je wilt niet praten meer met Twan, hey Twan hey Twan hey Dus fuck al die jaren Want ik heb mijn best toch gedaan? En ik heb je nooit laten staan Ik was toen daar in de regen Ik zal ze wel laten weten

Mijn liefde, mijn alles, mijn hart

M'n hele hart huilt voor jou M'n hele hart huilt voor jou M'n hele hart huilt voor jou

Zie het allemaal nu wij niet samen zijn Moet rennen van mezelf want ik haat de pijn Vraag het aan mezelf hoe dit waar kan zijn Mijn tranen zijn voor jou

Mijn hele hart huilt voor jou Willem - Huil voor jou (2010) Gezeik in je fam, druk op je schouders Pijn begraven, je voelt je kut om je ouders Gevangen in de jungle van beton Drank is je uitlaat, en daarom dat je uitgaat Ongeveer 24/7, je zei voel me niet begrepen Ik zie je als me mattie, maar ik mis je in m’n leven Net nichten, je ziet je moeder en je nichtje En die pijn die ze dragen, die zit ook bij jou daarbinnen Verkeerde levensstijl, van dit soort problemen Omringd door mensen die je succes willen claimen Nooit gedacht dat het zo zou zijn Alles wat je wilde hebben heb je, onlangs dat voel je toch de pijn Homie ik huil voor jou op deze Voel de pijn die je bij je draagt Ik zie de tranen in je glimlach Niemand begrijpt waar die pijn om gaat Je voelt je zo alleen, je voelt je zo alleen Je voelt je zo alleen, je voelt je zo alleen Niemand heeft in de gaten ook al lul je nog zoveel Niemand om mee te praten dat is alles wat je wil Maar niemand luistert, ik draai je pokoes En ik hoor pijn met woorden die harder aankomen dan vuisten Ja, je had je twijfels over vriendschap Je zag ons groeien, maar vroeg je af waar je vriend was Dit moet je begrijpen, homie het maakt niet uit Als er iemand ooit je schoenen steelt dan loop maar op de mijne Dit kan niemand je ontnemen, groter dan de faam dit is meer waard dan het geld Dat we maken met ze tweeën, ons succes is het bewijs van onze band Daarom zien ze ons groeien, doen ze handjes op voor Willem en Twan