#sneeuw&ruis

[levisgeekstuff]

Graphic novels: eens wat anders dan superhelden

Bij de Amerikaanse stripwereld denken we natuurlijk meteen aan de traditionele comic met vooral superheldenverhalen. Maar er is meer. Veel meer. Reeds in de jaren '70 begonnen sommige artiesten langere en meer literaire verhalen te maken, vaak buiten het superheldengenre. Denk aan werken als 'A Contract with God', waarvoor schrijver Will Eisner zelf de term "graphic novel" gebruikte om zijn werk te beschrijven en om het te onderscheiden van de kortere, minder ‘volwassen’ comics. Uiteraard vonden er ook heel wat graphic novels hun weg naar de Nederlandstalige markt. Een selectie 👉

*disclaimer: deze werken zijn stuk voor stuk volwassen lectuur met vaak ernstige, complexe of zwaarmoedige onderwerpen.

Essex County (Oog&Blik, 2009)

Het ontroerende 'Essex County' van de Canadese auteur en illustrator Jeff Lemire is een diep menselijke verkenning van het leven in een landelijke gemeenschap in Zuidwest-Ontario, Canada. Een plek die sterk wordt beïnvloed door Lemire's eigen opvoeding in het echte Essex County. Lemire's tekenstijl in deze strip is kenmerkend, met zijn ruwe, expressieve lijnwerk dat perfect past bij de melancholie en emotie van het verhaal. Hellevaart (Atlas, 2002)

'Road to Perdition' is geschreven door Max Allan Collins en geïllustreerd door Richard Piers Rayner. Oorspronkelijk gepubliceerd in 1998, speelt het verhaal zich af in de onderwereld van de georganiseerde misdaad tijdens de Grote Depressie. Het verhaal werd wereldberoemd door de succesvolle gelijknamige film uit 2002 van Sam Mendes en met rollen van Tom Hanks, Paul Newman en Jude Law. Een contract met God (Sherpa, 1990)

Dé baanbrekende graphic novel van de legendarische schrijver en illustrator Will Eisner uit 1978 waar ik het in de intro al over had. Vaak beschouwd als de eerste moderne graphic novel, hoewel het technisch gezien een verzameling van vier onderling verbonden korte verhalen is. Eisner's tekenstijl en verhalende technieken in 'A Contract with God' waren revolutionair voor hun tijd en hielpen het stripmedium legitimeren als vorm van kunst en literatuur. Leuk om weten: Deze Nederlandstalige editie van Sherpa verscheen als deluxe uitgave, gesigneerd door Eiser zelf! Eén van de pronkstukken van mijn verzameling 😎. Zwart gat (Oog&Blik, 2009)

'Black Hole', geschreven en geïllustreerd door Charles Burns, verscheen tussen 1995 en 2005 oorspronkelijk als 12-delige miniserie. Het is een coming-of-age vertelling als horrorverhaal, gesitueerd in de buitenwijken van Seattle in de jaren '70. Het verhaal concentreert zich op een groep tieners die te maken krijgen met een mysterieuze seksueel overdraagbare aandoening. Die ziekte dient in de strip als metafoor voor vervreemding, angst en transformatie die typisch zijn voor de tienerjaren. Het verhaal van een slechte rat (Vliegende Hollander, 2010)

Het ontroerende 'Tale of One Bad Rat' werd in de jaren ‘90 geschreven en geïllustreerd door Bryan Talbot. Het verhaal volgt de jonge Helen Potter die ontsnapt uit een giftige en misbruikende gezinssituatie. Met alleen haar huisdier rat en de inspiratie van de beroemde auteur Beatrix Potter als gezelschap, trekt Helen door Engeland. Ze gaat op zoek naar zichzelf en een veilige plaats in de wereld, terwijl ze worstelt met de trauma's uit haar verleden. Een deken van sneeuw (Oog&Blik, 2004)

'Blankets' is een semi-autobiografische graphic novel door Craig Thompson. Oorspronkelijk in de VS gepubliceerd in 2003, staat het werk bekend om zijn prachtige illustraties en diepgaande verkenning van familie, geloof, en de vreugde en pijn van de eerste liefde. Het boek heeft veel prijzen gewonnen en wordt vaak beschouwd als een mijlpaal in het genre. Ruis (Sherpa, 1992)

'Signal to Noise' betekende een nieuwe samenwerking van het duo Neil Gaiman en Dave McKean, dat we natuurlijk ook kennen van 'Black Orchid' (verschenen in 3 fraaie hardcovers bij Baldakijn en later ook als bundel bij RW Lion). Dit verhaal uit 1992 gaat over een filmregisseur die ontdekt dat hij terminaal ziek is en besluit zijn laatste dagen te besteden aan het bedenken van een film, ook al weet hij dat deze nooit gemaakt zal worden. Deze fictieve film speelt zich af tijdens de overgang van het jaar 999 naar 1000 na Christus, waar dorpelingen geloven dat de wereld op het punt staat te eindigen. Strange Fruit (Dark Dragon Books, 2019)

Deze controversiële graphic novel van Mark Waid en J.G. Jones werd oorspronkelijk uitgegeven door BOOM! Studios in 2015. Het verhaal speelt zich af in het Amerikaanse Zuiden tijdens de Grote Overstroming van 1927 in Mississippi. Hoewel Strange Fruit visueel verbluffend is en zware thema's van racisme en ongelijkheid aanpakt, kreeg het ook kritiek. Voornamelijk omdat twee witte creators een verhaal vertellen dat diep geworteld is in de zwarte geschiedenis en cultuur in Amerika. Maus (Oog&Blik, 2004)

Het monumentale en baanbrekende Maus door Art Spiegelman verscheen oorspronkelijk in twee delen, 'Maus I' in 1986 en 'Maus II' in 1991. Het verhaal is een autobiografische weergave van Spiegelman's gesprekken met zijn vader over zijn ervaringen als Poolse Jood die de gruwelen van de Holocaust heeft overleefd. Daarbij gebruikt Spielman gedetailleerde en expressieve tekeningen waarbij Joden worden getekend als muizen, Duitsers als katten, Polen als varkens en Amerikanen als honden. Het werk heeft talloze prijzen gewonnen, waaronder een speciale Pulitzer Prize in 1992. In Tennessee werd het werk onlangs verboden op school wegens grof taalgebruik en een naakte vrouw. Tja… 🙈

[jurjenkvanderhoek]

SANDRA KRUISBRINK WIL NIET VERGETEN, BLIJVEN HERINNEREN

In het boek "De verte nabij", over het werk van kunstenaar Sandra Kruisbrink, schrijft Diana Wind dat deze kunst past in het metamodernisme en aansluit bij de neoromantici. Wind was directeur van Stedelijk Museum Schiedam en in die hoedanigheid terzake kundig. Dat metamodernisme wordt niet gezien als een kunststroming, maar als een gevoelsstructuur van mensen die niet alleen de plek waar zij wonen maar de hele wereld als hun thuis zien, schrijft Wind in het boek. En dat klinkt mij als muziek in de oren. Want ik voel emotie opkomen bij het werk van Kruisbrink. Vooral de emotie waarvoor (nog) geen woorden geschreven zijn omdat ze eenvoudigweg niet gevonden kunnen worden. De emotie waardoor ik stil val, mij de spraak niet meer machtig is. In die stilte vraagt het werk van Kruisbrink de aandacht, eist deze op. De stilte en de rust die Sandra Kruisbrink vindt in de natuur zet ze om in fijne beelden waar ik dus stilzwijgend van kan genieten.

Het boek "De verte nabij", prachtig in het Engels vertaald als "Near distance" - want de uitgave is tweetalig - is een overzicht van de werken tot 2015, het jaar van verschijnen. Ik maakte in 2018 voor het eerst kennis met haar werk tijdens een thematische groepstentoonstelling in Museum Belvédère. Het volgende jaar in de openingstentoonstelling van Galerie Getekend en vorig jaar in een solopresentatie bij diezelfde galerie.

Het boek begint met werk uit 2003. Op dat moment bekijkt Kruisbrink de wereld nog in vogelvlucht, van boven af. Het schijnt dat tijdens een ballonvaart de atmosfeer heel stil is. De geluiden van beneden, van het gebied waarover je vliegt, dringen maar nauwelijks door in de luchtlaag waarin de ballon vaart. Die stilte, dat geruisloos zweven, legt Kruisbrink vast in haar tekeningen. De serie heet dan ook "OverLand", letterlijk en figuurlijk. Kruisbrink zit in de rust in die ballon daar boven, vaart over land en ziet de drukte beneden. De evenwel ijle tekeningen zitten dan ook vol rumoer en aards leven. Pas later, wanneer de ballon is geland, daalt de kunstenaar af naar de aarde. De hemelvaart wordt een aardedaling. En daar beneden kijkt ze omhoog. Verwondert zich over de verheven natuur in bergtoppen en boomkruinen. Allengs wordt het stiller in de tekeningen. Zo stil als de gevallen sneeuw in de winter. Geruisloos dwarrelt bevroren water op takken en bodem. De stilte van mist ook, maar haar werken zijn niet nevelig. Takken en bladeren tekenen zich duidelijk af tegen de achtergrond die er nauwelijks is. De bomen zijn alleen onderwerp van de tekening, er is nergens ruis van de omgeving.

Het boek "De verte nabij" laat zich bekijken als een tentoonstelling. Kalm doorbladerend loop ik in gedachten langs de werken. Inleidend galeriehouder Hein Elferink introduceert dit boek over de kunstenaar dan ook als opent hij een expositie van deze kunstenaar. "Kijkt u rustig rond en neemt u de tijd voor het werk dat met zoveel liefde en inzet wordt gemaakt en door zovelen van u ook met liefde en aandacht wordt bekeken en verzameld." Ik voeg dat woord bij mijn daad, want de publicatie was - zo lees ik - de catalogus bij een solotentoonstelling in Luik België. Ik waan me in dat museum voor moderne kunsten. Om elke hoek en in iedere zaal, elke omgeslagen bladzijde, wordt ik verrast door het werk zoals Kruisbrink mij vorig jaar deed verrassen in Heerenveen. Gaandeweg de uitgave wordt het werk meer sereen, zoekt de kunstenaar de stilte van de herinnering. Die herinnering tekent ze uit wanneer de afgebeelde boom er wel staat maar daar niet is. De contouren zijn uitgespaard in de achtergrond. Het herinnert aan een boom. Het karakter daarvan staat nog recht overeind. We denken het te zien en te herkennen, maar het is een luchtspiegeling. Kruisbrink heeft deze plek gezien en denkt eraan terug. Ze heeft de realiteit gefilterd in talloze lijnen en lijntjes, het is een wirwar aan gegevens die tot één sterk beeld worden. Collega-kunstenaar en essayist Nicole Montagne gaat in op hoe dat werkt met de herinnering en het vergeten in haar bijdrage ‘Een voorsprong op de herinnering’. Ze vraagt zich af “Hoe zouden we van tevoren een selectie kunnen maken van wat we straks onthouden?” Herinneren en vergeten kunnen niet van elkaar gescheiden worden. Beiden zijn nodig om door het leven te gaan.

Op het moment dat ze de wereld van bovenaf ziet beschouwt zij de grote lijnen. Op ooghoogte en in de nabije verte pakt ze details in takken en twijgen, de bast en de stam. Kruisbrink zoekt de grenzen van wat nog kan worden weggelaten, welke elementen strikt nodig zijn voor de essentie van de landschappelijke verbeelding. En welke details precies nodig zijn om zich de geziene omgeving te herinneren. Dat het nog spreekt op de basis van de voorstelling, het nagenoeg niets. Het beeld in gedachten zich voorstellend. Tekent Sandra de boom niet dan schuilt deze in de eindelose arcering op de achtergrond. Een geconcentreerde vorm van geheugenarbeid noemt Montagne dat, ik vind het monnikenwerk en welhaast maniakaal. Maar dat is het niet, in die fijnheid haalt ze herinneringen terug, deze schuiven in een enkele tekening wel over elkaar heen. Er ontstaat diepte in de beleving, een herbeleving. Want ze wil niet vergeten, vooral niet vergeten en blijven herinneren.

Boek “De verte nabij”, tekeningen van Sandra Kruisbrink. Uitgever Timmer Art Books, 2015.

[l-m-b]

in de ontvangsthal van schiphol pronken scherven in een plas rode wijn ik kniel, ik zing gregoriaans in de zure lucht van dun bloed tot de god waar ouders in geloven

niets heb ik zien vallen maar zo brokkelt zo veel zo af tot — ja, tot hier achter behangpapier schuilt al jaren een kindertekening van nu volwassen handen (met aders en schilfers)

heel mijn lichaam, hier voor u bespat met gebroken witte latex verf ik doe mijn ogen toe, behoud een zwart vlak met analoge foto’s van vroeger met ruis en kreukels en kots (met de hond die stierf aan huidkanker met het paars gebloei in het hallerbos)

sneeuw is ook maar vijf minuten mooi de seculiere gang van zaken stampt, streelt, scheurt het wit tot grijs

[sneeuwruis]

Sneeuw & Ruis #3 komt eraan!

Na een prachtige 2015-editie, zal op 11 juni 2016 de derde editie van Sneeuw & Ruis plaatsvinden bij de Vechtclub XL in Utrecht. Zet het alvast in je digitale agenda!