#sofía táboas | Explore Tumblr Posts and Blogs

praza-catalunya · 6 years

Text

Antonio López ou os xeitos de retratar a vida

Esta primavera as obras realistas do artista Antonio López desembarcan en Barcelona, máis concretamente no Palau de la Música Catalana, esa institución convulsionada polos escándalos. E tamén hai unha escultura (Fátima) na galería Marlborough. As súas pinturas, as súas esculturas falan das teimas que o seu autor ten pola Humanidade, polo Tempo. Por que a infancia é ese estado tan enigmático? Por que López reitera sempre os mesmos temas? Temas que, en moitos casos, proveñen directamente do barroco.

Lito Caramés

La Cena.Flores, rosas

Aunque la virgen sea blanca

Píntame angelitos negros

Que también se van al cielo

Todos los negritos buenos

Pintor, si pintas con amor

Por qué desprecias tu color

Si sabes que en el cielo

También los quiere dios

(Píntame angelitos negros, poema de Andrés Eloy Blanco. 1959)

Na mostra Antonio López al Palau de la Música Catalanaé doado contemplar catro pinturas. Tres delas pódense definir como estudos preparatorios, ou pezas sen rematar, pero que aínda así teñen esa mestría que posúe o artista de Tomelloso. A pintura que é ben coñecida é La Cena, peza que comezou en 1971 e rematou por 1980. Antonio López, na presentación das obras dixo que tamén este óleo sobre táboa é un bodegón. Segundo López o bodegón é un tema moi antigo; xa os romanos o deixaron reflectido nas paredes e nos chans das súas casas, onde igual reproducían un fato de peixes, que de vexetais ou mestura dos dous reinos. Nesta páxinaobsérvase a riqueza e variedade de bodegóns que ornaban os muros das grandes residencias romanas de hai 2000 anos, pintados ao fresco.

O artista figurativo aproveitou para falar da admiración que sente polos bodegóns españois, como os que pintou Zurbarán, ou Sánchez Cotán. Trátase evidentemente de naturezas mortas nas que prima a frugalidade monacal, a austeridade relixiosa que ata en vexetais semella impor a igrexa católica naquel século XVII. A destacar a colección de bodegóns con cenorias e cardosque pintou Sánchez Cotán, con eses fondos negros que anulan perspectivas, e centran a mirada nos humildes alimentos. Se os ollares se centran na mesa iluminada que preside La Cenasi é un bodegón coas súas froitas, carnes, pezas de vaixela, etc. Hai anos dixo Guillermo Solana, director artístico do Museo Thyssen-Bornemissa, que esta pintura tiene un aire casi eucarístico, sacramental. Están comiendo cosas muy normales, muy corrientes, con una vajilla muy corriente. Una cena muy sencilla, a la luz de una bombilla. La cena de una familia de los años 60, de una España en desarrollo pero, que tiene la solemnidad de un sacramento. Efectivamente. López, desde finais do século XX retoma a esencia dos bodegóns barrocos; a súa espiritualidade. O propio artista na presentación de Antonio Lópezal Palau de la Música Catalanadefendeu que foi a pintura española barroca a que inventou ese bodegón frugal, mínimo, case oriental como un haiku, que a el lle parecen tan sacros como unha imaxe relixiosa de popular devoción. Aparte do bodegón propiamente dito, na pintura aparecen a muller do artista, María Moreno, tamén pintora, e mais a súa filla María. Ten contado a filla que o cadro foise facendo en longas horas de posado, ata o punto que o pai púñalles música e faláballes para que non durmisen. A calidade artística do mestre realista rezuma por toda a tea. Unha frugal luz ilumina a mesa, deixando o resto na penumbra, seguindo ditados de Caravaggio ou Rembrandt. O realismo dos alimentos, o virtuosismo dos vidros (pratos de Duralex, incluídos), as cores apagadas do fondo en contraste coa claridade amarela do mantel, falan de perfeccionismo artístico. No ano 2014, nunha exposición na Pinacoteca de Brera (Milano) puidose ver esta peza, La Cena,nun interesante diálogo, tal e como titulaba Artribune:Brera. Dove Caravaggio incontra Antonio López García. A pintura de López, de 1971-1980 en conversa directa coa ben coñecida peza caravaggiana: Cena in Emmaus,de 1606, na que Xesús e acompañantes gravitan arredor dunha mesa cun bodegón. Dúas ceas en diálogo artístico, separadas por case 400 anos, pero xuntas nas propostas e nas técnicas figurativas. Serán, tamén –como dixo Solana-- dúas ceas sacramentais? Ao falar desta circunstancia especial, que unha das súas obras comparta espazo e parede cun Caravaggio, López comentou lacónico: un regalo de la vida.

A carón de La Cena, na sala Lluís Millet –dedicada ao músico de El Masnou e fundador doOrfeó Catalá-- atópase exposto un debuxo. En realidade varios debuxos preparatorios da montaxe de La Cena. É moi interesante pois trátase dun collage no que o pintor –feito un deseño da face da súa muller ou de elementos da mesa-- pégaos sobre cartón para ir definindo volumes e composición. Os obxectos que na obra final están sobre a mesa, xa están neste debuxo. Non así os fondos que para nada aparecen. Quizais con estes xeitos de traballar o artista pode pensar e repensar a estrutura definitiva para a obra que homenaxea á súa familia.

Os bodegóns seguen o seu camiño. Os vieiros que os e as artistas escollen para crear as súas visións das realidades son moi diversas. Por sorte. Os irmáns Santilariactualizan os seus bodegóns con plásticos transparentes e bandexas de aluminio. Agora, no mundo das tecnoloxías audiovisuais non podía por menos que a natureza morta se retratase nesas tecnoloxías. Tal é o caso do artista Ori Gersht, que mesmo semella que quixese transportar a Sánchez Cotán á actualidade.

Carmen dormida. Noche / Hombre y Mujer

Regrets, I've had a few

But then again, too few to mention

I did what I had to do

And saw it through without exemption

I planned each charted course

Each careful step along the byway

And more, much more than this

I did it my way

(My way, adaptación dunha canción popular francesa ao inglés de Paul Anka ern 1969)

A exposición Antonio López al Palau de la Música Catalanatamén ofrece ao público que –con calendario reducido-- poida disfrutar das obras do pintor figurativo, a súa fasquía como escultor. Fóra do propio recinto do Palau de la Música, no espazo que se di Praça del Palauinstalouse a escultura Carmen dormida. Noche(2007), unha peza de algo máis de 3 metros de altura, en bronce, e que o artista fixo cando a súa neta Carmen tiña xusto un ano. El mesmo confesou que lle deu tempo a facer só a cabeza, xa non o corpo. É proverbial as lentitude de execución de Antonio López; segundo el nunca acaba de ver unha obra rematada de todo. Hai outra cabeza de Carmen, tomada xcos ollos abertos, co mesmo título pero co engadido Dia. Esta obra vén de Lleida, da FundacióSorigué, onde está exposta nos xardíns de tal institución. A Fundació Sorigué naceu co propósito de devolver á sociedade parte da riqueza empresarial xerada, e culturalmente decidiu crear unha colección de arte contemporáneo que hoxe conta con recoñecemento xeneralizado.

A cabeza de bebé queda moi ben onde está. Fai compañía a Carmela, a creación de Plensa en ferro fundido que, despois dunha exposición deste artista no Palau, unha solicitude popular logrou que Plensa concedese o goce da peza por oito anos. Carmelatamén é a cabeza dunha nena. Figurativa, tamén, aínda que con outra técnicas e materiais. Dúas nenas, esculturas exteriores, coa súa total inocencia vixiando o Palau de la Música Catalana, escenario de tantos concertos, pero tamén de tanta corrupción.

Estaría ben que outra mobilización popular pedise que a escultura de López se quedase nos exteriores do Palau.

Hai dez anos (daquela aínda non se sabía que uns ladróns traballaban desde dentro, coma termitas, para arruinar o prestixio da institución), tras dos vidros da fachada do Palau, a escasos pasos de onde agora dorme Carmen.O artista cambadés Francisco Leirocolgou un mangado das súas obras: Retaule. Pezas escultóricas de madeira –colgadas pola parede de vidros-- con choscadelas ao románico, pois eran austeras, elementais nas liñas, mitolóxicas e cotiás, hieráticas nos contidos. Leiro buscaba na monumentalidade a versión irónica, na estraña ubicación a racionalidade, na concepción plástica dos personaxes o humor do Salnés. Unha reflexión sobre a condición humana e unha ledicia para os sentidos.

Dentro, no primeiro piso, na sala Lluís Millet –a dedicada ao fundador doOrfeó Català-- Antonio López instalou outras dúas esculturas. Tamén emblemáticas da súa traxectoria artística: Mujer(2017) e Hombre(2001). Son dúas esculturas réplicas das que se exhiben no Centro de Arte Reina Sofía. A diferencia entre as orixinais, dos anos 90, e as que agora enchen espazos no Palaué que as do Reina Sofía son de madeira de bidueiro, ás que o artista logo pintou cunha cor “carne” que lles atribúe máis realismo. Sobre a escultura Hombree o sistema de traballo de López, el mesmo contou parte da historia desta peza. Xa traballara moito nela, pero aínda así había algo que non lle agradaba. A cabeza si. A cabeza fíxoa mormente a partir das formas dun amigo, pero no corpo había algo que non lle agradaba. Con todo a escultura viaxou a unha exposición en Alemania, e alí comprouna, ano 1973, unha coleccionista alemá. Despois de vendela, e de que se pagase –afirmou o artista-- pediulle á coleccionista que lle deixase levar a Madrid a peza para darlle uns retoques. Só retoques. A coleccionista accedeu, e López estivo retocando e cambiando case por completo o corpo ata o ano 1990. No ano 1990 Antonio López sabe que a coleccionista vendeu Hombre–que seguía no seu estudo a Repsol. E Repsol acabou doándoa ao Centro de Arte Reina Sofía.

Da outra peza, Mujer, en troques, López asegurou que foi posterior, pero que xa desde o comezo a atopou acertada, e que non lle deu tanto traballo. Da parella sorprenden as diferentes posicións e actitudes das figuras. Hombremóstrase tenso, cos ademáns de camiñar, o corpo máis cangado na perna dereita; mentres queMujeré máis estática, pés xuntos, frontal, serena. Aínda que sexa de lonxe hai aquí un certo paralelismo con moitas das esculturas de Giacometti. O artista suízo case sempre presenta aoshomesen actitude de andar, inclinados cara diante e cunha perna máis adiantada ca outra. Por contra as mulleresconcíbeas como estáticas, frontais, como chegadas da arte exipcia ou da etapa Arcaica grega. Comentou o artista na presentación deAntonio López al Palau de la Música Catalana–falando das dificultades que tivera para crear e entender Hombre-- que na escultura moderna desapareceu o canon. Non se pode falar do canon de sete cabezas (Policleto), ou do de oito cabezas (Praxíteles). En concreto, mencionou a dous artistas que remataron por crear os seus propios modelos humanos: Giacometti e Bacon. De seguro que esta citación ten que ver coas súas preferencias estéticas.

Falando das súas esculturas, e dos seus constantes traballos para retocalas ata sentir que expresan, que teñen ánima, Antonio López afirmou que lle daba importancia a todo na escultura, mesmo á pátina coa que recubre a estatua. López considera que a estatua, sexa do material que sexa, debe ter pel, ha de mostrar as rugosidades ou tersuras que lle corresponden. Por iso el imprima o metal ou a madeira cunha capa de pintura ou verniz, logo con outra, e outra ata atopar o tacto que considera que lle corresponde. Un mestre ata nos máis pequenos detalles.

Antonio López al Palau de la Música Catalana. Barcelona. Música

How many years can some people exist

Before they're allowed to be free

How many times can a man turn his head

And pretend that he just doesn't see

The answer, my friend, is blowing in the wind

The answer is blowing in the wind

(Bob Dylan. The answer is blowing in the wind, 1963)

Antonio López, o pintor figurativo máis coñecido e de longa traxectoria en España, está presente estes meses en Barcelona, na mostra Antonio López al Palau de la Música Catalana.Trátase dunha exposición peculiar, tanto pola ubicación como polos contidos, e tamén polas posibles visitas á mesma. As visitas poderán facerse só os mércores, ou os días de actuacións no Palau, ou tamén durante as visitas concertadas que se poidan programar por parte do Palau. O Palau de la Música Catalanaé un edificio magnífico deseñado e construído polo arquitecto Lluís Domènech i Montaner. Hogano é un dos mellores exemplos de Modernismo que se poden atopar na vila de Barcelona; a carón de La Pedrera, a casa Batlló, ou a Casa Amatller. Erixiuse este edificio, para que fose a sede do Orfeó Català, entre 1905 e 1908. Hoxe é patrimonio da Humanidade, declarado pola UNESCO. O arquitectoDomènech i Montaner,autor de verdadeiras iconas do modernismo en Barcelona e outras cidades, tamén foi historiador e político catalanista. Por outra parte, o Palaucomo institución cultural catalá está a saír dunha situación difícil, despois do escándalo que se descubriu polas manobras ilegais que facía o anterior director, Félix Millet e acompañantes.

Os temas que trata Antonio López son sempre os mesmos. Prioritariamente a figura humana, xa en debuxo, en pintura ou en escultura. E logo outros aspectos que rodean a vida humana: a produción de alimentos, as vivendas, as cidades. O artista expuxo no Palau de la Músicaque ten poucos temas, pero volve sobre eles continuamente. E para unha mesma obra igual. Estuda, proxecta, retoca e retoca. Esta liberdade para poder traballar ao ritmo e coas técnicas que lle peta, débese –afirmou-- a que non traballa por encargo. O encargo elimina a liberdade; os artista nestes casos ten que confeccionar o que lle piden, e do xeito que lle piden. Ao longo da historia os artistas traballaron principalmente por encargo. Os primeiros que de verdade racharon con esa dinámica e fixeron o que lles petou, aínda que non vendesen, foron os impresionistas. Monet, Renoir, Morisot, Pisarró, Casat, Sisley e outros pintaron cando e como quixeron, por iso foron rexeitados. Un exemplo é a serie que Monet fixo da fachada da catedral de Rouen. Pintouna e volveuna pintar, pondo o cabalete no mesmo sitio, e sempre lle saían cores e tonalidades diferentes. Hoxe esa serie marabilla. Como di Antón Patiño, o grande artista galego, no seu libro de poemas Océano e Silencio: Monet desviou / a canle dun regato / para facer pontes / ao país da pintura.

Durante as preguntas que lle fixeron a Antonio López diversas persoas presentes na presentación de Antonio López al Palau de la Música Catalana, o artista respondeu que está mirando de facer unha vista de Barcelona, igual cas que xa fixo de Madrid. O artista confesou que, non vivindo nunha cidade é dificultoso atopar o lugar desde onde tomar esa vedutedunha cidade. Aos seus 82 anos está totalmente activo –traballa unhas 6 horas diarias-- e, entre outras cousas xa ten comezadas dúasvedutade Bilbao e de Sevilla, onde a ría e o río –respectivamente-- son os eixos das pinturas. Nesas dúas vilas xa atopou o lugar onde instalar o cabalete, pois a el non lle agrada traballar a partir de fotografías; prefire o directo. Agora seica viu na prensa unha foto de Barcelona, tomada desde as alturas e na que se ve o caserío, máis arriba o azul do mar, e máis enriba o azul do ceo. E que esa vista gústalle moito, e procurará atopala para mirar de comezar a traballar nela.

Xa que estaba no corazón do Palau da Música Catalana, tamén lle preguntaron pola importancia da música na súa vida. Declarou que sempre lle encantou a música, que sempre traballou con ela. De rapaz, en Tomelloso, nunha das poucas radios que había escoitaba cancións e a música parecíalle maxia. Logo en Madrid foi descubrindo Beethoven, Purcel e Bach. Pero de sempre lle agradou moito a música popular (de feito, nunha das escenas de El Sol del Membrillo, sae cantando unhas coplas populares). Dixo que a música é unha arte que posúe unha condición que non ten a pintura, que é moi popular: calquera pode cantar e escoitala; e tamén é doado compor cantigas. Aludindo á música popular citou varios nomes: Bob Dylan, Frank Sinastra, e xa de España a Antonio Machin e a La Niña de los Peines,de quen dixo que tiña moitos discos. Desta última artista –unha das voces máis poderosas da arte do flamenco-- deixou escrito Federico García Lorca (admirador seu): Jugaba con su voz de sombra, con su voz de estaño fundido, con su voz cubierta de musgo.

Flores, verduras. Deseños

Yo vi a mi mare morir

y no me quiero acordar

fue tanto lo que sufrí

que, en vez de echarme a llorar

mi llanto rompió en reír

(Taranta popularizada por La Niña de los Peines)

Para seguir a visita de Antonio López al Palau de la Música Catalanacómpre rematar cos deseños de froitas e verduras que, en número de tres, tamén se poderán contemplar na Sala Lluís Millet. Son debuxos feitos con lapis sobre cartolina, traballos minuciosos e exquisitos que o artista de Tomelloso executou como ensaios resolutivos para máis bodegóns. O que nos tres deseños se pode ver son grandas, verduras, marmelos, froitas, e unha cabeza de coello. Os riscos do lapis desfila preciso e complexo como un gravado de Rembrandt ou de Durero. Polos lados López deixa espazos en branco, por onde os trazos respiran e ocupan a totalidade da cartolina. Sen medo aohorror vacui, como se dun traballo xaponés se tratase. Os tres debuxos son dos anos 1987 e 1988.

No ano 1992 Victor Erice argallou e filmou a película El Sol del Membrillo. O filme é simplemente (e dificultosamente) asistir ao intento de Antonio López de pintar un marmelo que, en pleno verán, está cheo de follas verde, e de froitos. O pintor figurativo insiste nos deseños preparativos para a posterior pintura. O problema foi que os días pasan, as cousas mudan, e a árbore cángase con máis peso, perde follas. A loita dos humanos contra o Tempo. Impresionante testemuña do traballo dun artista serio e realista. Antonio López sempre á procura da transcendencia da vida humana. Como deixou escrito Rainer María Rilke no seu poema Maxia:Tales formas xorden / dunha transformación indiscriminable: sinte e cre! / É frecuente sufrirmos polas chamas que se volven cinzas. / Mais na arte é o po o que se fai chama.

O cineasta David Trueba–quizais emulando a Erice-- propuxo a Josep Santilari, pintor de Montgat, filmalo mentres pintaba un cadro de amplas dimensións. O resultado é o filme El Cuadro. Neste filme dunha hora de duración asístese ao máxico proceso de creación artística; como en El Sol del Membrillo, pero aquí coa diferencia de que o artista chega a rematar a obra.

Pois os deseños de Antonio López que agora están no Palauteñen moito que ver co que se filma na película de Erice. Se alí López pasa a meirande parte do tempo argallando a situación do cabalete, a posición do artista (chega ao extremo de que, para acadar cada día a mesma posición, espetar unha cravos na terra onde ían ir as punteiras das súas botas), facer marcas nas follas para axudarse a cuadricular a tela, etc., é moi posible que, para facer estes deseños de froitas e verduras, López seguise rumbos similares. Ademais son dos mesmos tempos.

A escultura Fátima na Galería Marlborough. Os Santilari en Artur Ramon

Por estes mesmos días –a coincidencia foi buscada-- na Galería Marlboroughde Barcelona tamén se pode admirar unha creación de Antonio López, a escultura de medio corpo titulada Fátima. Fátima é a última escultura que polo de agora fixo López. Representa o medio corpo dunha muller en mármore branco, concibida como frontal e ríxida, como se dunha estatua sacra románica se tratase. Pero a dureza da escultura vese mediatizada por ese ollar que se ergue por riba dos seus horizontes (e dos da persoa que a contempla), e logra que toda a composición transcenda a anécdota e se proxecte cara o infinito; refuxio das grandes preguntas sobre a condición da vida humana.

Acompañando e compartindo espazos con Fátima, a galería Marlborough de Barcelona expón obras do artista Juan Genovés, baixo o título de Irreversible. O artista comprometido social e politicamente, autor de obras tan emblemáticas como El Abrazo(2003), creada en bronce a partir da pintura homónimado ano 1976, que conmemoraba a amnistía política dese mesmo ano. Na Marlborough está agora obra gráfica recente.

Non lonxe do Palau de la Música está a nova localización da galería Artur Ramon, un clásico na arte en Barcelona. E as súas dependencias albergan tamén estes meses a mostra 7 Pecats Capitalsamb Pere Santilari i Josep Santilari.Os irmáns Santilari crearon vanitaspara sintetizar cada un dos pecados capitais. Vanitasque moito teñen que ver e deber ás vanitasbarrocas. Saberá Antonio López que preto de onde respiran as súas obras, hai outras que de seguro o emocionarán?

Lito Caramés

EXPOSICIÓN:

Palau de la Música Catalana

ata o 24 de xuño de 2018

0 notes