Openbaar vervoer staat 3 minuten stil uit protest tegen geweld
De NS gaat sneller vervoers- en stationverboden opleggen. Die krijgen bij voorkeur meer reikwijdte, aldus medespoorvervoerder Arriva. NS legt bijna dagelijks een verbod op, Arriva vier keer per week.
Bij mishandeling, bedreiging, een gewapende diefstal, seksuele mishandeling of intimidatie, vernieling, diefstal, brandstichting, vechtpartijen, drugsoverlast of spugen gaat de NS voortaan direct een verbod opleggen als dat nodig wordt geacht.
Mensen die het zo bont maken, dat ze niet meer met de trein mogen. Het komt dagelijks voor. De NS laat weten vorig jaar 318 verboden te hebben opgelegd, waarvan 87 stationsverboden. „Oftewel, bijna dagelijks een verbod”, aldus een woordvoerder. Bij Arriva ligt dat aantal niet veel lager. Vorig jaar op 261, het jaar ervoor op 288.
Het tijdstip is niet willekeurig gekozen. Vorige week zaterdag werd om die tijd in een trein tussen Delft en Den Haag een NS-conductrice ernstig mishandeld door een groep jongeren. Een machinist werd geslagen. Voor de NS was daarmee de maat vol. De spoorwegen kondigden begin deze week de actie aan. Die kreeg al snel bijval van vakbonden en andere vervoerders, zowel in de regio’s als in de steden.
Direct verbod wanneer nodig
Het heeft alles te maken met andere criteria. Arriva verbant mensen uit de trein als zij minstens vijf keer betrapt worden op zwartrijden. De NS hanteert andere criteria. Maar dat wordt anders, laat de spoorgigant weten.
„In de oude situatie konden we alleen een direct verbod opleggen bij mishandeling, aanranding, gewapende overval met geweld en bedreiging met een wapen. Voor overige vergrijpen, zoals brandstichting, vernieling en vechtpartijen moesten we ’stapelen’, ofwel: het moest vaker bij deze reiziger voorkomen voordat we een verbod konden opleggen”, aldus een woordvoerder.
Op de dag dat treinen drie minuten stil zullen staan om aandacht te vragen voor het toenemende geweld op het spoor, kondigt de NS aan dit te veranderen. Bij mishandeling, bedreiging, een gewapende diefstal, seksuele mishandeling of intimidatie, vernieling, diefstal, brandstichting, vechtpartijen, drugsoverlast of spugen gaat de NS voortaan direct een verbod opleggen als dat nodig wordt geacht.
’Het moet anders’
„We maken per situatie de afweging. Dus niet elk geval van drugsoverlast levert direct een verbod op. We bekijken elke situatie”, aldus de woordvoerder.
Spoorvervoerder Arriva steekt het dat verboden slechts per baanvak opgelegd kunnen worden. Dat moet anders, klinkt het. „Iemand wordt nu verbannen van de lijn Harlingen – Leeuwarden, maar niet in heel Friesland of Nederland”, aldus een woordvoerster. Arriva bedient een flink aantal lijnen buiten de Randstad, maar weet bovendien niet van andere vervoerders wie zij een verbod hebben opgelegd.
Informatiedeling mag niet, net zoals in de luchtvaart een zwarte lijst maar niet van de grond komt. „Een reisverbod is minder effectief als men elders mag gewoon mag reizen. En als er op een baanvak meerdere vervoerders rijden, dan is het effect van een reisverbod helemaal niet voelbaar.”
’Verboden houden tekortkomingen’
Ook de NS worstelt met de beperkingen voor een zogenoemd baanvak. „Verboden houden wel tekortkomingen. Theoretisch gezien kan een conducteur door iemand mishandeld zijn, die krijgt een reisverbod voor het traject (en een paar trajecten daaromheen) waar dat heeft plaatsgevonden, maar een paar weken later kunnen ze elkaar weer treffen in de trein in alle overige trajecten waarvoor deze reiziger geen verbod heeft.”
Een extra probleem is dat de spoorvervoerders afhankelijk zijn van de politie voor identiteitsvaststelling en handhaven. De bedrijven pleiten er al langer voor dat zij toegang krijgen tot systemen met identiteitsgegevens om de orde te kunnen handhaven in hun treinen.
Uit het niets smeet een man conducteur Glenda tegen treindeur aan: ’Wachten tot een van ons niet meer thuiskomt’
Het hele openbare vervoer komt zaterdagavond tot stilstand uit protest tegen toenemend geweld tegen medewerkers. De vraag is wat er moet gebeuren om de agressie in te dammen. Vakbonden, politiek en vervoerders soebatten over maatregelen, die geen van allen zaligmakend zijn. Terwijl de zorgen bij het personeel groeien. ,,Het is wachten tot één van ons niet thuiskomt.”
„Ik dacht echt dat ik gruwelijk in elkaar geslagen zou worden”, zegt hoofdconducteur Glenda – liever geen achternaam. Ze vertelt over een heftig geweldsincident dat ze meemaakte bij Helmond. Een man smeet haar uit het niets tegen de binnenzijde van de gesloten deuren van de trein. Hij had geen kaartje bij zich. „Het verbaasde me dat het ineens zo explosief werd. Ik had de machinist juist gevraagd de deuren gesloten te houden, maar nu schreeuwde ik in mijn portofoon ’machinist ontgrendel alsjeblieft de deuren!’
De man rende weg, maar werd vervolgd dankzij de aangifte van Glenda. „Ik heb inmiddels wel een dikke huid van het schelden; maar mij echt fysiek duwen, dat vind ik wel heftig. Prima als je zonder kaartje reist, maar neem je verlies als je gecontroleerd wordt. Even goede vrienden. Maar helaas is het respect voor de conducteur weg, zeker sinds corona.”
Verharding
Ze werkt zes jaar als hoofdconducteur bij NS, maar voelt zich vaak meer een politieagent. Terwijl op haar naamkaartje toch echt ’Gastvrouw, Hoofdconducteur, Glenda’ staat te lezen. Service bovenaan dus. Ze maakt echter wekelijks mee hoe ze uitgescholden wordt, of bedreigd, een enkele keer bespuugd. Regelmatig duiken jongeren op met machetes of mensen met wapens. Kaartje controleren bij iemand van kleur? Glenda wordt vaak genoeg uitgemaakt voor racist. Op probleemspoorlijn Eindhoven-Weert controleert ze al op het perron vervoersbewijzen, om te voorkomen dat het in de trein hommeles wordt.
Terwijl het veiligheidsgevoel van reizigers stabiel blijft, groeit het aantal geweldsincidenten tegen treinpersoneel. Een NS-woordvoerder wijst naar een paar groepen: veiligelanders, reljongeren en verwarde personen. Dat zijn de grootste boosdoeners, al vliegen ook ’gewone burgers’ uit de bocht. „Met hen begint het. Als jij wordt aangesproken of je je tas van de stoel wilt halen, ga dan niet in discussie. Accepteer het”, zegt FNV Spoor-voorman Henri Janssen. Zijn boodschap: als de kleine discussies verdwijnen, zakt de basis voor de heftige incidenten ook weg.
Gebeten, geschopt en bedreigd
Voorlopig neemt niet alleen het aantal, maar ook de ernst van de incidenten een vlucht. Personeel van vervoersbedrijven wordt geslagen, gebeten, geschopt, met wapens bedreigd. Bij Vlissingen werd geprobeerd een conducteur in brand te steken.
Op Glenda’s standplaats Eindhoven gaat het er in de schaftruimte regelmatig over hoe de samenleving verhardt, en hoe dat doorwerkt in de trein. „Blijkbaar is het stoer om met messen rond te lopen, maar het gevaar is dat een van jouw collega’s of jijzelf niet thuiskomt. Het is wachten tot het zover is. We hebben regelmatig een inzameling om een cadeautje te kopen voor een collega die iets ergs is overkomen. Na zo’n gebeurtenis als die van vorige week praat je ook met elkaar.”
Hollands Spoor
Die gebeurtenis zorgde voor een golf van verontwaardiging. Op station Den Haag Hollands Spoor sloot zaterdagavond een groep jongeren – kinderen nog – een conducteur in. Ze werd geslagen en van een trap gesmeten. Een woordvoerster van vakbond VVMC vertelt wat er gebeurde. Er zaten twee hoofdconducteurs op de trein. „Vermoedelijk staken die kinderen iets van vuurwerk af. Een van de conducteurs achtervolgde hen via beneden, de ander via boven. De conducteur beneden werd tegengehouden, de conducteur boven mishandeld.”
Was het maar een ’incident’, zegt Glenda. „Het gebeurt wekelijks. Goed dat er nu aandacht is, maar ik hoop vooral dat er doorgepakt wordt.” Of ze daar vertrouwen in heeft? Eigenlijk maar bar weinig, zegt ze.
Daarin staat ze niet alleen. Spoorvakbond VVMC peilde dat 84 procent van de leden wel eens te maken heeft gehad met agressie. En liefst 60 procent heeft het idee dat er, hoewel de noodklok oorverdovend wordt geluid, niets verandert. Een op de vijf heeft zelfs het vertrouwen verloren dat er ooit een goede oplossing komt.
Privacy
Daarbij kijken bonden, vervoerders en politiek naar elkaar. Het liefst zouden vervoerders bijvoorbeeld identiteiten kunnen opvragen van potentiële probleemgevallen. Dat proces loopt, aldus een woordvoerster van het ministerie van Infrastructuur. Maar het gaat uiterst langzaam, mort de spoorsector. Dat is niet zomaar, want privacy is óók een groot goed. Bovendien moet de wet worden aangepast en dat kost tijd. „Er is altijd wel een jurist die zegt dat iets niet kan”, constateert FNV Spoor-voorman Henri Janssen. „We hobbelen van overleg naar overleg. Er is al jaren consensus over wat er moet gebeuren, maar er gebeurt niets. Pas de wet aan, doe iets.”
De bewoordingen zijn anders, maar ook spoorvervoerders roepen de politiek op in te grijpen. Help ons, zei NS-topman Wouter Koolmees deze week onomwonden.
Onderbemand
Inmiddels klinkt zelfs bij personeel de roep om de Spoorwegpolitie – in 2003 afgeschaft – weer op te tuigen. Nu komt bij de NS alles aan op het team Veiligheid & Service (V&S). Het zijn boa’s die beperkt geweld mogen gebruiken en mensen in de boeien mogen slaan. Is er meer nodig, dan is het wachten op de politie. Hoofdconducteurs zijn sinds 2017 geen boa meer. De meningen over die stap lopen uiteen. Net als over de vraag of treinpersoneel bijvoorbeeld een wapenstok zou moeten krijgen. „Maar ook daarvoor moeten de regels worden aangepast. Een boswachter mag zelfs een wapen, mag een NS-medewerker dan een wapenstok?”, bromt Janssen.
De V&S-teams zijn bovendien onderbemand. Met name in de Randstad heeft NS moeite vacatures te vervullen in zo’n tempo dat de uitstroom wordt gecompenseerd. Regionale vervoerders doen het vaak anders, al is ook die aanpak niet zaligmakend. Alle Arriva-treinmedewerkers zijn bijvoorbeeld boa en dragen een bodycam, maar lang niet alle treinen zijn continu bemand door controleurs.
Bodycam
Nog een heikel punt: zodra Nederlands treinpersoneel de grens overrijdt met een trein, mogen ze niks meer uitrichten. En als het misgaat binnen de landsgrenzen, is het vaak hun woord tegen dat van een ander bij een eventueel strafrechtelijk onderzoek. Met frustrerende sepots tot gevolg. Aangevallen politieagenten zien dat hun verklaring zwaarder wordt gewogen. Kan dat niet ook gelden voor spoorpersoneel, is de vraag aan Den Haag. Maar ook op dit vlak wil men secuur te werk gaan, en dat kost tijd.
Gebeurt er dan niks? Jawel. De NS alleen al geeft 100 miljoen euro per jaar uit aan veiligheid. Alle V&S’ers hebben al jaren bodycams. Een proef met bodycams bij conducteurs loopt sinds januari, en het lijkt er voorzichtig op dat het dragen van de camera’s een preventieve werking heeft. De samenreiskorting is geschrapt om de vele discussies die de kaartjes veroorzaakten te elimineren.
Permanente controles
Stations worden bovendien verspijkerd. Amsterdam Lelylaan is bijvoorbeeld volledig verbouwd om onveilige hoekjes aan te pakken. Er is vaak permanent cameratoezicht, of waar nodig fysieke beveiliging. Op veel stations zijn tegenwoordig de poortjes dicht om klaplopers te weren, ingangen zijn gesloten op bepaalde tijden en er zijn permanente controles op vervoersbewijzen ingevoerd. Maar dat moeten gemeenten wel willen. Het ligt gevoelig de stationspassage af te sluiten als dat een doorgaande voetgangersroute is.
„Er is bovendien niet één aanpak die werkt. Op verschillende treinlijnen en stations zijn er verschillende problemen, die allemaal om iets anders vragen. En we zitten her en der aan het maximum van wat kan, zoals qua regels en mankracht”, zegt een woordvoerder van NS. Maar dat de maat vol is, is duidelijk. Niet voor niets kondigde de spoorvervoerder aan dat zaterdag de treinen drie minuten stil zullen staan. De actie krijgt navolging van andere ov-bedrijven. Zelfs kiosken gaan dicht. „Een symbolische actie, maar wel gericht op bewustwording. Een oproep aan Nederland.”
Want mensen als Glenda moeten ook na die drie minuten weer gewoon aan de slag. Vaak in hun eentje, soms met een onbestendig gevoel. „Toch ga ik nog met plezier naar mijn werk toe. Er zijn meer leuke dan vervelende kanten. Maar ik merk dat veel collega’s dat niet meer hebben.”
0 notes
Tweede Kamer tegen concurrentie op het spoor
Het overgrote deel van de Tweede Kamer voelt niets voor het toestaan van meer concurrentie op het spoor. Bijna alle partijen zijn bang dat meer marktwerking zal leiden tot versnippering en slechtere dienstverlening aan de reizigers. In de Tweede Kamer werd dinsdag gedebatteerd over de aanbesteding van het hoofdrailnet van de NS. Directeur Anne Hettinga van Arriva ziet zijn bedrijf vanaf 2025 met stoptreinen in het Noorden, Oosten en Zuiden rijden. Hettinga liet dit maandag weten in het actualiteiten programma Nieuwsuur. Arriva wil in Noorden, Oosten en Zuiden rijden: “Mijn handen jeuken als ik met de NS reis”. Het hoofdrailnet bestaat in grote lijnen uit het intercity-netwerk. In het Noorden van het land gaat het om de baanvakken tussen Zwolle en Groningen en Leeuwarden. In de Tweede Kamer wordt dinsdag gesproken of de NS vanaf 2025 opnieuw tien jaar op deze lijnen mag rijden, of dat er wellicht ook ruimte is voor commerciële aanbieders. Volgens reizigersvereniging Rover doen juist de commerciële aanbieders goede zaken. Bedrijven als Arriva, Hermes en Connexxion laten treinen rijden waar de NS geen toekomst meer in zag. “Onder deze aanbieder, met strakke regie vanuit de provincies, zien we dat het aantal reizigers gegroeid is en dat er meer treinen rijden”, laat Freek Bos van Rover weten.
“Met stoptreinen in het noorden, oosten en zuiden”
Op dit moment heeft de NS 93% van de spoorlijnen in handen, de commerciële vervoerders hebben 7%. Als het aan Hettinga van Arriva ligt komt daar verandering in. “We willen vooral met stoptreinen gaan rijden in het noorden, oosten en zuiden van het land”, vertelt Hettinga. “Dus niet met intercity’s en ook niet in de Randstad. Als over tien jaar weer een aanbesteding plaatsvindt dan kunnen er misschien wat lijnen bijkomen, afhankelijk van hoe we de komende jaren presteren. Of wij het beter dan de NS kunnen doen.” Het debat in de Tweede Kamer vindt plaats op de dag nadat de NS opnieuw bekend heeft moeten maken dat er fors gesneden wordt in de dienstregeling vanwege personeelsproblemen. Hettinga: “Ik reis zo nu en dan ook met de NS. En mijn handen jeuken dan. Als er niet wordt geleverd wat je verwacht, of als een trein niet aansluit. Dat vind ik heel erg. Wij hebben de afgelopen twintig jaar laten zien dat het anders kan. Procentueel presteren we beter dan de NS, waarbij onze punctualiteit, het op tijd rijden, tussen de 95 en 100% ligt.”
“Komende week verwelkomen we elf nieuwe machinisten”
Ook Hettinga zegt last te hebben van personeelsproblemen: “Het is moeilijker om mensen te vinden, maar het is wel goed te doen. Dat komt ook omdat we als bedrijf in trek zijn. Arriva is een aantrekkelijke werkgever. We bieden een gevarieerd werkpakket en er is een goede sfeer. De afgelopen maanden vallen er bij ons ook treinen uit. Over twee weken lukt het ons om elf nieuwe machinisten op de trein te krijgen. Daarmee verwachten we dat de meeste problemen voorbij zijn. Maar het is niet alleen het personeel. Ook de reizigers. Het aantal reizigers ligt nog altijd twintig procent lager dan het aantal reizigers voor de coronacrisis. In samenspraak met onze opdrachtgevers hebben we onze dienstregeling daar ook op aangepast.”
“Reputatie is voor Arriva belangrijk”
De directeur van de grootste regionale vervoerder is overtuigd dat het lukt om stoptreinen op het Hoofdrailnet te laten rijden: “Als ik het idee had dat het niet zou kunnen, dan zou ik er niet aan beginnen. De reputatie van Arriva is heel belangrijk. De verhalen over versnippering die door onze komst zou ontstaan, dat noem ik spookverhalen. Kijk naar Limburg. Daar rijden we met meerdere vervoerders over hetzelfde spoor. Wij rijden daar met stoptreinen, de NS verzorgt de intercity’s. Dat gaat prima. Ik denk dat het openbaar vervoer er echt beter van wordt als wij het hoofdrailnet op mogen.”
De NS gaat meer maatregelen nemen om de dienstverlening te verbeteren. Zo gaan ze meer treinen uit de dienstregeling halen. Vanaf 6 november zal er weer op vele tientallen trajecten minder gereden worden. Het is de zoveelste keer dat de vervoerder een verdere verschraling van het aanbod aankondigt. Op 11 december moet de ’operatie’ voorlopig zijn afgerond en dan rijden er in vergelijking met 2019 - het pre-corona tijdperk - in totaal tien procent minder treinen dan toen.
Spoedcursus assistent conducteur
Maar om te voorkomen dat er veel meer treinen gaan uitvallen door personeelstekorten, gaat de NS kantoormedewerkers inzetten om toch te kunnen blijven rijden. Op dit moment wordt in allerijl een spoedcursus ontwikkeld, om mensen op te leiden tot assistent-conducteur. Ook gaat de vervoerder extra beveiligers inhuren in de avonduren, zodat treinen minder conducteurs nodig hebben.
,,Het is een absolute noodmaatregel die hopelijk van zeer tijdelijke aard is”, zegt woordvoerder Erik Kroeze van NS. ,,Maar met dit plan kunnen we er wel voor zorgen dat er gereden kan blijven worden. Nu is het zo dat als een conducteur ziek wordt een trein moet worden ingekort. Door een assistent in te zetten is dat niet nodig en kunnen we veel meer mensen inzetten.”
De inzet van kantoormedewerkers is op vrijwillige basis en mag niet ten koste gaan van de huidige werkzaamheden. ,,We zijn een bedrijf dat problemen heeft en dat gaat het personeel aan het hart. Vaak werd de vraag gesteld ’wat kunnen wij doen om het leed te verzachten?’ Zo is dit idee ontstaan en daar zal de reiziger straks baat bij hebben. We denken vanaf januari al stapsgewijs medewerkers op de treinen in te zetten. De animo is erg groot en we verwachten dat we straks honderden assistent-conducteurs hebben die een paar uur per week ingezet kunnen worden”, weet Kroeze, die zelf ook deel gaat nemen.
Minder treinen
Maandag nog maakte NS bekend dat vanaf 6 november veel minder treinen gaan rijden vanwege personele problemen en dat in december de dienstregeling nog verder verschraald wordt. Bij NS werken zo’n 20.000 mensen en is er een acuut tekort van 1400 medewerkers, een aantal dat in de nabije toekomst oploopt tot 2200. Op dit moment rijden treinen vaak met vertraging en zijn ze te kort, waardoor er veel gedrang is in de rijtuigen. Ook komt het voor dat reizigers op het perron blijven staan omdat het gewoon te vol is.
Ook gaan we beveiligers inhuren in de avonduren, waar je vaker te maken hebt met uitgaanspubliek”, zegt Kroeze. ,,Daar heb je vaker te maken met agressie en is een passende inzet noodzakelijk. Ik weet dat Schiphol moeite heeft die binnen te halen, maar daar moeten ze in de buurt van de luchthaven wonen. Voor ons geldt dat niet omdat we in heel Nederland rijden.”
Reizigersvereniging Rover juicht de maatregel toe. ,,We hebben NS al eens geadviseerd om kantoorpersoneel in te zetten om ervoor te zorgen dat treinen kunnen blijven rijden. Het is mooi dat dit idee nu handen en voeten heeft gekregen”, zegt directeur Freek Bos.
,We zien ons hiertoe gedwongen omdat we te maken hebben met een ernstig personeelstekort. Uiteraard halen we liever geen treinen van het spoor, maar de situatie maakt dat het niet anders kan en zo blijven we voorspelbaar. Toch kan het voorkomen dat treinen op het laatste moment uitvallen omdat het tekort aan personeel groter is dan verwacht. Ons advies is dan ook om als je de deur uitgaat de reisplanner te raadplegen”, raadt een NS-woordvoerder aan.
’Snappen dat dit ongewenst is’
,,We hebben een miljoen reizigers per dag te vervoeren en snappen dat deze hele situatie ongewenst is. Maar door op voorhand duidelijk te maken dat we diensten schrappen komen reizigers zo min mogelijk voor onverwachte situaties te staan”, aldus de zegsman, die zegt dat dagelijks zo’n 4.000 treinritten gemaakt worden. Reizigersvereniging Rover vindt het onaanvaardbaar dat NS dit allemaal maar kan doen. ,,Het is wel een hele makkelijke oplossing door een trein gewoon niet te laten rijden als er geen personeel is. En het wordt nog getolereerd door Den Haag ook”, zegt directeur Freek Bos. ,,Maar net zo vervelend is het dat als er wel gereden wordt, de treinen veel en veel te kort zijn waardoor reizigers als haringen in een ton moeten reizen.”
Stortvloed van klachten
Dat NS de zaken niet op orde heeft blijkt uit de stortvloed van klachten die bij Rover binnenkomen. ,,Het houdt gewoon niet op. In oktober kregen we alleen al 2597 klachten over NS. Zoveel hebben we er nog nooit in een maand gehad. Ongeveer een kwart van de klachten ging over het traject tussen Zwolle en Utrecht. Daar rijdt NS weliswaar met meer treinen is gaan rijden, maar wel hele korte zodat lang niet iedereen kan instappen”, weet Bos. Bos hoopt dat het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat krachtiger gaat optreden en voor de toekomst wellicht de beste vervoerders op trajecten te laten rijden. ,,We juichen ontwikkelingen toe zoals de komst van nachttreinen per half december van Schiphol naar Maastricht en vanaf januari 2023 van Schiphol naar Groningen door Arriva. Deze vervoerder ziet kansen en biedt voor een tientje zo’n rit aan. Dit is een prachtig initiatief waar de reiziger bij gebaat is en ook nog zeer betaalbaar is. Ik kan me voorstellen dat als het monopolie van NS op het hoofdrailnet wordt losgelaten, de reiziger daar ook beter van wordt., Want andere aanbieders staan te trappelen om NS ’bij te staan’. En waarom zouden we dat niet willen, want zoals het nu gaat kunnen we de toekomst niet met vertrouwen tegemoet gaan.”
Dinsdag voerde de Tweede Kamer debat over de NS. Dit was één van de opmerkingen: ,De eisen aan de NS moeten strenger’’, zegt VVD-Kamerlid Fahid Minhas. Zo is een van de huidige voorwaarden die aan de NS is gesteld, dat er voldoende treinen op tijd rijden. ,,Maar doordat de NS treinen laat vervallen, kan het nu zeggen: ze zijn niet te laat. Die regel moeten we aanscherpen. Net als de eis dat er voldoende zitplaats is. Nu mag de NS het gemiddelde nemen van alle trajecten bij elkaar. Maar wie in een te korte trein in de spits zit, heeft toch echt geen plek. Het bedrijf moet per traject worden beoordeeld.’’
(Door Dick van As)
0 notes