#μακρόνησος | Explore Tumblr Posts and Blogs

labookaracha · 2 years

Photo

Ο άνθρωπος τα ‘βαλε με τη δημιουργία επειδή δεν του έδωσε φτερά, κι έκανε δικά του. Θύμωσε που δεν του έδωσε δυνατά μάτια και τα μεγάλωσε μόνος του. Έφτιαξε κιάλια για να βλέπει μακριά. Αλλά κανείς δεν έφτιαξε κιάλια για να βλέπει μέσα του. Αν μπορούσε να το κάνει αυτό θα εξαφανίζονταν από το πρόσωπο της Γης οι δήμιοι. Δήμιος είναι ένα μηχάνημα που δεν μπόρεσε ποτέ να δη μέσα του. Που δεν κουβέντιασε ποτέ με τον εαυτό του, που δεν έμεινε ποτέ ΜΟΝΟΣ.

Το καλοκαίρι που μας πέρασε πήγαμε στην Τζια για τον γάμο ενός φίλου. Πήραμε το καράβι από το Λαύριο. Δεν είχα ξαναπάει στο Λαύριο. Ακριβώς απέναντι από το λιμάνι, φαντάζομαι ότι με καλό καιρό μπορεί και να φαίνεται, είναι η Μακρόνησος, ένας από τους πιο πονεμένους τόπους στη χώρα μας. Στο γυρισμό έκατσα αρκετή ώρα στο κατάστρωμα ατενίζοντας τον πέτρινο όγκο όπου ανάμεσα σε όλους όσους πέρασαν από εκεί βρέθηκε για κάποιο διάστημα και ο παππούς μου.

Το απόσπασμα στην αρχή του κειμένου κάποιοι μπορεί να το αναγνωρίσατε. Για όσους δεν το γνωρίζετε είναι από το βιβλίο Οδός Αβύσσου, αριθμός 0 του Μενέλαου Λουντέμη. Είναι για μένα ένα συγκλονιστικό απόσπασμα γιατί δείχνει αυτό ακριβώς που νομίζω ότι άθελά μας ίσως, έχουμε κάνει στους εαυτούς μας. Έχουμε γίνει όλοι δήμιοι, ή τελοσπάντων καλλιεργούμε τις συνθήκες για να γίνουμε, αποζητώντας συνεχώς την επαφή, την παρέα, την συντροφιά των άλλων, ακόμα και αν τις περισσότερες φορές είναι επιφανειακή. Είμαστε έτοιμοι να κριτικάρουμε τα πάντα στους άλλους, να δικάσουμε τις συμπεριφορές τους, να ανακουφιστούμε που δεν περνάμε τα δεινά τους. Βλέπουμε τον εαυτό μας πάντα σε σύγκριση με κάποιον άλλο. Ο εαυτός μας, το βλέμμα μέσα μας, μας τρομάζει, μας αποσυντονίζει ίσως, μας βάζει τρικλοποδιά. Ίσως πολλοί από μας να μην ξέρουμε τι ψάχνουμε ή τι κοιτάμε όταν μένουμε μόνοι μας με τον καθρέφτη μας.

Το 1953 ο Ray Bradbury έγραψε το Fahrenheit 451, ένα δυστοπικό μυθιστόρημα για ένα απροσδιόριστο μέλλον όπου τα βιβλία είναι παράνομα. Και όταν αυτά εντοπίζονται ύστερα από καταγγελίες, παραδίνονται στην πυρά. Όπως ακριβώς και στην εποχή του Τρίτου Ράιχ. Υπάρχει όμως μια μικρή διαφορά. Οι ναζί δεν είχαν δαιμονοποιήσει όλα τα βιβλία, όλη τη γνώση που περικλείεται στις τυπωμένες σελίδες, οι ναζί έκαιγαν συγκεκριμένα βιβλία, αυτά που διαφωνούσαν με το όραμά τους, βιβλία συγγραφέων και στοχαστών που με τις ιδέες τους έβαζαν σε κίνδυνο το οικοδόμημα που είχε χτίσει ο Χίτλερ. Στο βιβλίο του Bradbury όλα τα βιβλία ανεξαιρέτως είναι εξίσου επικίνδυνα.

Ο ήρωας του βιβλίου είναι ο Γκάι Μόνταγκ, ένας πυροδότης. Οι πυροδότες είναι αυτοί που καίνε τα βιβλία. Δεν υπάρχουν πια πυροσβέστες, τα σπίτια όλα είναι άφλεκτα. Οι πυροδότες χρησιμοποιούν κηροζίνη για να καίνε τα βιβλία, συνήθως μαζί με τις βιβλιοθήκες και τα σπίτια που τα περιέχουν. Κάποιες φορές και μαζί με τους ανθρώπους που τα διαβάζουν.

Η γυναίκα του η Μίλντρεντ περνάει όλη την ώρα της στο σαλόνι τους σπιτιού τους όπου στους τοίχους κρέμονται τρεις τεράστιες διαδραστικές οθόνες μέσα από τις οποίες μπορείς να δεις ψυχαγωγικά προγράμματα, αλλά και να συμμετέχεις. Σιγά σιγά η Μίλντρεντ απορροφάται από αυτή την εικονική πραγματικότητα και αποξενώνεται από τον Γκάι. Σας θυμίζει μήπως κάτι?

Στο βιβλίο του Bradbury, το βιβλίο σαν αντικείμενο αντιπροσωπεύει έναν άλλο κόσμο, μια άλλη συνθήκη ζωής. Είναι κάτι παραπάνω από ψυχαγωγία, ή πηγή γνώσης, ή απλά ένας τρόπος να περνάς τον χρόνο σου. Είναι αυτό που σε κρατάει μακριά από τους άλλους. Αυτό που σε κάνει να περάσεις χρόνο με τον εαυτό σου. Να δεις μέσα σου. Και αυτό είναι που το κάνει επικίνδυνο. Είναι ένα αντικείμενο που δεν έχει να σου προσφέρει τίποτα, γιατί όλα όσα πρέπει να ξέρεις στα λένε από την τηλεόραση. Έτσι τουλάχιστον διακηρύσσει το ανώνυμο καθεστώς που κυβερνά.

Στο βιβλίο, σε αντίθεση με το άλλο δυστοπικό μυθιστόρημα που γράφτηκε λίγα χρόνια πριν, το 1984 του George Orwell, δεν έχουμε καμία εικόνα για το πολιτικό καθεστώς. Δεν ξέρουμε ποιος κυβερνάει, τι γίνεται στον κόσμο, η μόνη πληροφορία που υπάρχει και επανέρχεται σε όλο το βιβλίο είναι ότι επίκειται μια πολεμική σύγκρουση. Δεν μαθαίνουμε λεπτομέρειες. Ένας ανώνυμος φόβος κρέμεται πάνω από τις ζωές των κατοίκων και τους κρατάει καρφωμένους στις οθόνες τους. Αυτό μήπως σας θυμίζει κάτι?

Το βιβλίο όπως είπαμε γράφτηκε το 1953, οχτώ μόλις χρόνια μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Bradbury έζησε σε αυτόν τον κόσμο που γκρεμίστηκε συθέμελα και τη δεκαετία του ’50 ξεκίνησε να χτίζεται από την αρχή. Η ανάγκη για κατανάλωση ήταν μεγάλη. Οι διαφημίσεις έτρεχαν. Καινούρια αυτοκίνητα, οικιακές συσκευές, σπίτια, καινούριες ανάγκες. Η ζωή έπρεπε να είναι σε κίνηση, να είσαι μαζί με τους άλλους, να βλέπεις τηλεόραση, να συζητάς αυτά που συζητάνε όλοι, να βλέπεις διαφημίσεις, να καταναλώνεις, να καταναλώνεις αυτά που καταναλώνουν όλοι. Μήπως και αυτό σας θυμίζει κάτι?

Ζούμε άραγε σε έναν κύκλο? Ξαναζούμε από την αρχή την αδηφάγα άνοδο του καπιταλισμού μετά τον πόλεμο? Και αν τότε υπήρχαν πράγματα και ιδέες να κατασκευαστούν και να πωληθούν και να καταναλωθούν και να βάλουν το χρήμα και τον κόσμο σε κίνηση, σήμερα τι έχουμε? Τι καινούριες ανάγκες μπορούμε να βρούμε, τι καινούριες ιδέες να μας κρατήσουν καθηλωμένους στους καναπέδες μας, τι καινούριους φόβους να μας ισοπεδώσουν άραγε?

Στο βιβλίο περιγράφεται επίσης αρκετά αναλυτικά το Λαγωνικό. Είναι ένα ρομπότ το οποίο χρησιμοποιείται από τους πυροδότες για να εντοπίσουν κάποιον εγκληματία. Θα μπορούσε να συμβολίζει την απρόσωπη τεχνολογία, αυτή που αν της αφήσουμε χαλαρωμένα τα λουριά μπορεί να μας καταπιεί.

Με αφορμή το Λαγωνικό τελειώνοντας το βιβλίο έκατσα και ξαναείδα ένα επεισόδιο της δυστοπικής σειράς επιστημονική φαντασίας Black Mirror, το Metalhead. Σε αυτό το επεισόδιο παρακολουθούμε μια ομάδα ανθρώπων να ψάχνει κάτι σε μια τεράστια έρημη αποθήκη. Ο κόσμος είναι κατεστραμμένος, δεν μαθαίνουμε ποτέ τι έχει συμβεί. Στην αποθήκη τους επιτίθεται ένα ρομποτοειδές σκυλί. Ένας φύλακας που τους κυνηγάει ανελέητα μέχρι να τους σκοτώσει όλους. Ίσως έχει συμβεί ένα σενάριο τύπου Terminator όπου οι μηχανές έχουν πάρει τον έλεγχο και εξολοθρεύουν τους ανθρώπους? Ίσως κάποια αυταρχική ελίτ έχει πάρει την εξουσία και εξοντώνει τους αντιφρονούντες? Αυτό που μένει από το ασπρόμαυρο επεισόδιο είναι μια ατελείωτη απόγνωση. Μια ματαιότητα. Δεν είμαστε ό,τι καλύτερο υπάρχει στον πλανήτη, ό,τι πιο δυνατό. Και ίσως να φταίμε εμείς για την καταστροφή μας, όταν αυτή νομοτελειακά επέλθει.

Έκατσα να ξαναδώ και μια ταινία. Μια ταινία όπου επίσης τα βιβλία αποκτούν δύναμη, όπως στο βιβλίο του Bradbury. Σε ένα δυστοπικό μέλλον, μετά από μια καταστροφή για την οποία και εδώ μαθαίνουμε ελάχιστα, τα βιβλία γίνονται είδος προς εξαφάνιση. Όσοι γεννιούνται μετά την καταστροφή δεν ξέρουν να διαβάζουν. Ο Ιλάι διασχίζει την χώρα κουβαλώντας ένα βιβλίο. Ένα βιβλίο που κρύβει μεγάλη δύναμη. Στις σελίδες του κρύβει τον τρόπο να εμπνέεις τον κόσμο. Και να τον εξουσιάζεις. Αυτό το βιβλίο θα γίνει το μήλον της Έριδος ανάμεσα στον Ιλάι και τον Κάρνεγκι. Ο Ιλάι το προστατεύει, ο Κάρνεγκι το θέλει για να το χρησιμοποιήσει για να χτίσει πάλι τον κόσμο, εξουσιάζοντάς τον. Η ταινία λέγεται The book of Eli και πρωταγωνιστούν ο Denzel Washington και ο Gary Oldman. Εδώ τα βιβλία δεν είναι παράνομα, αλλά η μεταφυσική τους σχεδόν δύναμη είναι πανομοιότυπη με αυτή στο Fahrenheit 451. Κι εδώ σε μια σκηνή όταν οι λακέδες του Κάρνεγκι του φέρνουν κάποια άχρηστα βιβλία σαν λάφυρο εκείνος τους διατάζει να τα κάψουν.

Για να επανέλθουμε στο απόσπασμα του Λουντέμη.

Η τέχνη μπορεί να μας κάνει να δούμε μέσα μας. Μπορεί να κινητοποιήσει δυνάμεις τις οποίες αγνοούμε. Και τα βιβλία μπορούν να το κάνουν με έναν μοναδικό τρόπο. Ο κινηματογράφος, το θέατρο, η μουσική είναι μαζικές τέχνες, και επίσης συνήθως χρειάζονται πολλούς συντελεστές. Ναι, το όραμα συνήθως είναι ατομικό, του σκηνοθέτη, του σεναριογράφου, του συγγραφέα, του συνθέτη, αλλά η απόδοση χρειάζεται τη συμμετοχή πολλών. Με τα βιβλία είναι διαφορετικά. Παρόλο που παλαιότερα τα βιβλία συνηθιζόταν να διαβάζονται και μπροστά σε κοινό, είτε στην κλασική μορφή τους, είτε σε συνέχειες σε εφημερίδες, τα τελευταία πολλά χρόνια η ανάγνωση έχει γίνει ένα μοναχικό σπορ. Είναι μια προσωπική αναμέτρηση του αναγνώστη με τον συγγραφέα και το έργο του. Και αν η δαιμονοποίηση των βιβλίων στο Fahrenheit 451 και στο The book of Eli είναι μυθοπλαστικές, η δαιμονοποίηση τους από το Τρίτο Ράιχ συνέβη. Το κάψιμο των βιβλίων σε δημόσιους χώρους, σε πλατείες, σε μια ευρωπαϊκή χώρα πριν από μόλις 90 χρόνια συνέβη.

Σήμερα σε ποια φάση βρισκόμαστε?

Τα βιβλία έχουν άραγε σήμερα κάποια δύναμη? Έχουν την δύναμη να αλλάξουν τον κόσμο? Να αλλάξουν έστω έναν άνθρωπο? Γιατί διαβάζουμε, όσοι ακόμα επιμένουμε και διαβάζουμε, όσοι επιμένουμε και χωνόμαστε μέσα στους φανταστικούς κόσμους από χαρτί και μελάνι, όσοι επιμένουμε να ερχόμαστε αντιμέτωποι με τον εαυτό μας σε κάθε σελίδα που γυρνάμε?

Σήμερα δεν καίμε βιβλία, ναι. Αλλά μήπως τα απαξιώνουμε? Μήπως είναι με κάποιον τρόπο απαρχαιωμένα για τον τρόπο ζωής μας, τη γρήγορη και βιαστική πολλές φορές ζωή μας? Μπα, εκδίδονται πολλά βιβλία κάθε χρόνο, χιλιάδες, τόσα πολλά που οι βιβλιόφιλοι αγχώνονται για το πότε θα προλάβουν να διαβάσουν όλα αυτά που θέλουν.

Προσωπικά έχω την αίσθηση ότι η εποχή μας είναι γεμάτη δήμιους. Ανεξάρτητα από το εάν και πόσο διαβάζουμε, νιώθω ότι αποφεύγουμε όλο και περισσότερο να κοιτάξουμε μέσα μας. Η ενασχόληση με το διάβασμα είναι απλά ένας δείκτης. Η ουσία είναι πως τα βιβλία, όπως και οι ταινίες, τα τραγούδια, οι παραστάσεις, έχουν ακόμα δύναμη. Η τέχνη έχει ακόμα τη δύναμη να αλλάξει τη ζωή μας. Είναι στο χέρι μας να τολμήσουμε να κάνουμε το βήμα.

Άλλωστε όπως έγραψε και ο Ντοστογιέφσκι,

«η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο».

05.11.22

0 notes

justforbooks · 3 years

Photo

Μιχαήλ (Μίκης) Θεοδωράκης, γεννηθείς το 1925 στις 29 Ιουλίου. Ο γιος του Κρητικού Γιώργη και της Μικρασιάτισσας, Ασπασίας. Από τη μητέρα του έμαθε το τραγούδι και τη μουσική παράδοση του Τσεσμέ. Από την καταγωγή του πατέρα του κουβαλούσε στο DNA του τα ριζίτικα τραγούδια και τις χορευτικές μελωδίες της δυτικής Κρήτης.

Μέγιστος συνθέτης της ρωμιοσύνης, αφοσιωμένος στρατιώτης της Τέχνης του, επαναστάτης, πολιτικό ον, δημοκράτης, δημιουργός. Ο Μίκης Θεοδωράκης μένει στην ιστορία ως ένας από τους σπουδαιότερους συνθέτες στην Ευρώπη.

Αφήνει πίσω του ένα έργο που προκαλεί ίλιγγο με συνθέσεις που περιλαμβάνουν έργα όπερας, συμφωνική μουσική, μουσική δωματίου, ορατόρια, μπαλέτα, χορωδιακή, εκκλησιαστική μουσική, μουσική αρχαίου δράματος, μουσική για το θέατρο και τον κινηματογράφο. Έργα για το λαϊκό και έντεχνο τραγούδι με τη φωνή του Γρηγόρη Μπηθικώτση ή της Μαρίας Φαραντούρη που καθόρισαν μια ολόκληρη γενιά, συνδέθηκαν με αγώνες, με χαρές και λύπες, με γιορτές, με την ποίηση του Ρίτσου και του Ελύτη.

Ο πατέρας του Θεοδωράκη υπηρέτησε το Δημόσιο. Ανώτερο στέλεχος του Yπουργείου Εσωτερικών και Βενιζελικός. Κάθε αλλαγή στην εξουσία οδηγούσε την οικογένεια Θεοδωράκη σε μια νέα ανά την Ελλάδα μετάθεση.

Τα παιδικά του χρόνια ο Μίκης Θεοδωράκης τα πέρασε ταξιδεύοντας και ζώντας σε διάφορες πόλεις της ελληνικής επαρχίας. Γνωρίζει το Αιγαίο στη Μυτιλήνη, την αρχοντιά στη Σύρο, τη λίμνη στα Ιωάννινα, την επτανησιακή παράδοση στην Κεφαλονιά, την Πελοπόννησο στον Πύργο, την Τρίπολη, την Πάτρα, αλλά η Αθήνα τον κερδίζει.

Στη Χίο ο Μίκης Θεοδωράκης κάθεται στα γόνατα του Γεώργιου Παπανδρέου, τότε διοικητή Νήσων. Στη Μυτιλήνη συναντά τον αυτοδίδακτο, λαϊκό ζωγράφο Θεόφιλο.

Στα Γιάννενα ο Ελευθέριος Βενιζέλος επισκέπτεται το σπίτι της οικογένειας Θεοδωράκη. Στην Κεφαλονιά έγινε Ολυμπιακός. Στην Πάτρα μαθαίνει βιολί, πάει Γυμνάσιο και γράφεται στο Ωδείο. Σε ηλικία 12 ετών ο Μίκης έγραψε τα πρώτα του τραγούδια. Στην Τρίπολη ανακαλύπτει τον Ρίτσο και τον Βρεττάκο και έχει δάσκαλο τον Ευάγγελο Παπανούτσο.

Στις 25 Μαρτίου του 1942, στη μεγάλη διαδήλωση στην Τρίπολη γύρω από το μνήμα του αγωνιστή Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, ο 17χρονος Θεοδωράκης γνωρίζει την αντίσταση και τον Κάρολο Μαρξ. Χτύπησε έναν ιταλό αξιωματικό, συνελήφθη και οδηγήθηκε στη φυλακή. Εκεί για πρώτη φορά οι συγκατηγορούμενοι μιλούν στον Μίκη για τον μαρξισμό. Οι Ιταλοί θα τον συλλάβουν ξανά, αλλά οι Γερμανοί έρχονται και τον καταζητούν. Ο Μίκης Θεοδωράκης διαφεύγει στην Αθήνα και την ΕΠΟΝ. Και το 1945 ο Θεοδωράκης ιδρύει τη χορωδία της Ενιαίας Πανελλαδικής Οργάνωσης Νέων.

Το 1946 γράφει έργα για συμφωνική ορχήστρα, το 1947 μια σειρά από έργα μουσικής δωματίου. Δύο φορές εξορία στην Ικαρία και στο βάθος Μακρόνησος. Ακούει τα ρεμπέτικα από συνεξόριστους και αρχίζει να μελετά τη λαϊκή μουσική. Από τη Μακρόνησο τον σώζει ο πατέρας του. Και το 1949 ο Μίκης Θεοδωράκης πλέει για την Κρήτη και τη μουσική της.

«Έχω ζήσει συγκλονιστικά πράγματα. Το συγκλονιστικότερο ήταν η Μακρόνησος. Διότι ήταν η άρνηση του ανθρώπου, εκεί που πέθανε ο άνθρωπος, που χάθηκε. Ε, λοιπόν, είναι δύσκολο να ζεις χωρίς άνθρωπο. Χωρίς θεό, χωρίς άνθρωπο, τίποτα. Έρημος».

Θέατρο «Ορφέας», 5 Αυγούστου του 1950. Η Κρατική Ορχήστρα Αθηνώ�� με μαέστρο τον Φιλοκτήτη Οικονομίδη ανεβάζει για πρώτη φορά Μίκη Θεοδωράκη. Το «Πανηγύρι της Ασή-Γωνιάς» είναι η πρώτη γνωριμία του αθηναϊκού κοινού με την κλασική μουσική του Θεοδωράκη. Τέσσερα χρόνια μετά, με υποτροφία του ΙΚΥ, ο Μίκης και η γιατρός σύζυγός του Μυρτώ Αλτίνογλου φεύγουν από την Αθήνα για την Πόλη του Φωτός.

Ο 33χρονος έλληνας συνθέτης εγγράφεται στο Conservatoire και παρακολουθεί μαθήματα μουσικής ανάλυσης με τον Ολιβιέ Μεσσιάν και τον Ευγένιο Μπιγκό. Στο Παρίσι o Μίκης ξανασυναντά τον Ιάννη Ξενάκη, με τον οποίο γνωρίζεται από την Ελλάδα από την εποχή των Δεκεμβριανών. Γράφει έργα για μπαλέτο, γίνεται ευρύτερα γνωστός ως συνθέτης στην Ευρώπη. Η γαλλική εφημερίδα «Le Monde», τον αποκαλεί «νέο Στραβίνσκι».

Ένα βράδυ του 1958, ενώ περιμένει τη σύζυγό του στο αυτοκίνητο, διαβάζει τον «Επιτάφιο» του Γιάννη Ρίτσου. Του τον είχε στείλει ο ίδιος ο ποιητής με την αφιέρωση: «Το βιβλίο τούτο κάηκε από τον Μεταξά στα 1938 κάτω από τους στύλους του Ολυμπίου Διός». Επί τόπου μελοποιεί τα πρώτα οκτώ ποιήματα και το 1960 θα ηχογραφηθούν για πρώτη φορά με τη φωνή του Γρηγόρη Μπιθικώτση.

«Το Παρίσι ήταν μια καλή συγκυρία, μια σπηλιά πολύ μακριά απ’ την Ελλάδα όπου τότε ήμουν πολίτης τρίτης κατηγορίας. Πήγα λοιπόν στη σπηλιά, σε ένα δωμάτιο, με τη γυναίκα μου σαν ένα θηρίο που θέλει να γλύψει τις πληγές του και κατάφερα και τις έκλεισα. Η Ευρώπη ήταν η θεραπεία μου. Όλα τα έβλεπα αφ’ υψηλού. Άλλα πράγματα μ’ ενδιέφεραν. Έπρεπε να λυτρωθώ από τα φαντάσματα μέσα μου».

Ο Μίκης Θεοδωράκης μαζί με τους Κουνάδη, Ξενάκη, Παπαϊωάννου, Χωραφά και Ανωγειανάκη συντάσσει και υπογράφει το «Σχέδιο Προγράμματος για την Αναδιοργάνωση της Ελληνικής Μουσικής». Το 1961 γίνεται πατέρας για δεύτερη φορά και οργώνει την Ελλάδα για να γνωρίζουν οι Έλληνες τη μουσική του. Συχνά η αστυνομία εμποδίζει τις συναυλίες του.

Παράλληλα, γράφονται οι πρώτες νότες του «Άξιον Εστί» και ο Μίκης εγκαινιάζει τη φάση της «έντεχνης λαϊκής μουσικής» με τη μελοποίηση μεγάλων ποιητών, όπως Ρίτσο, Σεφέρη, Ελύτη, Βάρναλη, Γκάτσο, Λειβαδίτη, Χριστοδούλου. Την ίδια χρονιά, ο Μίκης παίρνει το πρώτο βραβείο στο Φεστιβάλ Ελληνικού Τραγουδιού.

Το καλοκαίρι του 1962 η φυματίωση ρίχνει τον Θεοδωράκη στο κρεβάτι. Περνά δύο μήνες στο σανατόριο «Εδουάρδος VII» στο Λονδίνο κι άλλους δύο σε σανατόριο στην Αθήνα.

Το ίδιο έτος ηχογραφεί δύο τραγούδια του με τη Γαλλίδα Εντίθ Πιάφ, γράφει τη μουσική για την ταινία του Ζιλ Ντασέν «Φαίδρα», με πρωταγωνιστές τη Μελίνα Μερκούρη και τον Άντονι Πέρκινς.

Στις 21 Απριλίου 1963 η «Επιτροπή για τη Διεθνή Ύφεση και Ειρήνη» διοργανώνει την Α' Μαραθώνια Πορεία Ειρήνης. Η πορεία απαγορεύεται. Πολλές χιλιάδες διαδηλωτές συλλαμβάνονται, ανάμεσά τους και ο Μίκης.

Μόνος του ο βουλευτής της ΕΔΑ, Γρηγόρης Λαμπράκης, που προστατεύεται από τη βουλευτική ασυλία, συνεχίζει την πορεία έως το τέρμα της ζωής του. Λίγο αργότερα, ο Θεοδωράκης γράφει στην «Αθηναϊκή» για τη δολοφονία του βουλευτή:

«..Χάνοντας τον Λαμπράκη, κερδίσαμε χιλιάδες νέους Λαμπράκηδες, χιλιάδες ήλιους που θα θερμαίνουν και θα φωτίζουν τη μνήμη του».

Το καλοκαίρι του 1963 ο «Ζορμπάς ο Έλληνας» κάνει παγκόσμια τη μουσική του Μίκη. Η ταινία του Μιχάλη Κακογιάννη βασίζεται στο βιβλίο του Νίκου Καζαντζάκη με πρωταγωνιστή τον Άντονι Κουίν να μαθαίνει το «συρτάκι» του Μίκη σε όλο τον κόσμο. Το 1966 κυκλοφορεί η «Ρωμιοσύνη» σε ποίηση Γιάννη Ρίτσου με τη φωνή του Γρηγόρη Μπιθικώτση.

Ο ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ ΜΙΛΑ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΠΑΜΠΛΟ ΝΕΡΟΥΔΑ

«...Πρωτοσυναντήθηκα με τον Πάμπλ�� Νερούδα το 1966 στο Παρίσι, όταν εκείνος ήταν εξόριστος από την πατρίδα του και εγώ είχα βρεθεί στη γαλλική πρωτεύουσα για να ευαισθητοποιήσω μια σειρά από προσωπικότητες σε σχέση με τα τεκταινόμενα στην Ελλάδα. Η χούντα φαινόταν ήδη στον ορίζοντα. Μόνο που λίγα χρόνια αργότερα οι ρόλοι άλλαξαν. Ξανασυναντηθήκαμε στο Παρίσι, όταν εκείνος ήταν πρέσβης της Χιλής στη Γαλλία και εγώ εξόριστος λόγω της δικτατορίας.

»Μας κάλεσε μαζί με τον Τάκη Λαμπρία στη Χιλή το '71 για να διαπιστώσουμε ότι όλα αυτά που έλεγαν για την ανελευθερία στη χώρα της Λατινικής Αμερικής ήταν ψέματα. Αυτό που έζησα τότε στη Χιλή ήταν ένας λαός απογειωμένος. Μας προσκάλεσαν στο σπίτι του προέδρου Αλιέντε. Ανάμεσα στα άλλα, ο τελευταίος μάς είπε ότι ένα μεγάλο πρόβλημα είχε μείνει για να λυθεί: αυτό του στρατού. "Θα το λύσω όμως με τον στρατηγό Πινοσέτ, που τον εμπιστεύομαι" μας είχε πει τότε ο Αλιέντε».

«… Μου έκανε εντύπωση ο τρόπος που το κοινό ρουφούσε τα ποιήματα, ενώ παράλληλα γοητεύτηκα από τη μουσικότητα της ποίησης. Αυτό που ενώνει τους λαούς με τραγωδίες είναι ο ιστορικός πόνος. Στο "Canto General" συνάντησα αυτόν τον πόνο. Επέστρεψα στο Παρίσι και, έχοντας στα χέρια μου τους δύο τόμους του ποιήματος που μου είχε δώσει ο Αλιέντε, άρχισα να τα μελοποιώ - παρ' όλο που δεν γνώριζα ισπανικά. Μπήκα στο νόημα όμως από τη μουσική της γλώσσας. Ήμασταν αφοσιωμένοι και οι δύο στο εργατικό επαναστατικό κίνημα. Αριστεροί μεν, αλλά χωρίς παρωπίδες. Παράλληλα είχαμε τον ίδιο προβληματισμό για την τέχνη...»

ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ

Στις 4 τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου 1967 κηρύσσεται το πραξικόπημα των Συνταγματαρχών. Τον Αύγουστο ο Μίκης Θεοδωράκης συλλαμβάνεται και οδηγείται στη Γενική Ασφάλεια Αθηνών. Στις 2 Νοεμβρίου ξεκινά απεργία πείνας σε ένδειξη διαμαρτυρίας επειδή δεν προσάγεται στη δίκη των συλληφθέντων συντρόφων από το ΠΑΜ. Δέκα μέρες αργότερα οδηγείται στο νοσοκομείο των φυλακών Αβέρωφ. Στις 15 Νοεμβρίου αρχίζει, ερήμην του Θεοδωράκη, η δίκη κατά των 31 κατηγορουμένων του ΠΑΜ στο στρατοδικείο Αθηνών.

Ο ίδιος, στις 24 Δεκεμβρίου, στις φυλακές Αβέρωφ γράφει το έργο «Επιφάνια Αβέρωφ». Στις 27 Ιανουαρίου 1968 και χάρη στις διεθνείς πιέσεις, ο Μίκης Θεοδωράκης αποφυλακίζεται και τίθεται σε κατ' οίκον περιορισμό στο Βραχάτι. Λίγους μήνες αργότερα, τον Αύγουστο του 1968, ο Μίκης οδηγείται μαζί με την οικογένειά του εξορία στη Ζάτουνα της Αρκαδίας. Στη Ζάτουνα θεμελιώνει θεωρητικά τη «Μετασυμφωνική Μουσική» και αναπτύσσει τη φόρμα «Τραγούδι-Ποταμός».

Το 1970 με την αμνηστία που θα του χορηγηθεί, ύστερα από διεθνή κατακραυγή και προσπάθειες προσωπικοτήτων όπως οι Ντμίτρι Σοστακόβιτς, Λέοναρντ Μπερνστάιν, Άρθουρ Μίλερ κ.ά., ο έλληνας συνθέτης αφήνει και πάλι την Ελλάδα και με τη μουσική του γίνεται σύμβολο του αντιδικτατορικού αγώνα.

Ο Μίκης Θεοδωράκης δοκιμάζεται στον στίβο των εκλογών για πρώτη φορά τον Μάρτιο του 1964 ως υποψήφιος στη Β΄ Πειραιώς και συγκεντρώνει 12.534 σταυρούς.

«Με τη λήξη μιας ηχογράφησης δέχτηκα να μπω υποψήφιος της ΕΔΑ στις εκλογές Μαρτίου 1964. Οι δικοί μου δεν ήθελαν ν’ ακούσουν για κάτι τέτοιο. Πήγα στον Μπιθικώτση, που μόλις είχε νοικιάσει ένα σπίτι στην Άνω Νέα Σμύρνη με θέα στη θάλασσα. -Γρηγόρη, το και το. Εσύ τι λες; -Όχι, μου λέει, μην το κάνεις. Γιατί θα χάσεις αυτό το αγνό που έχεις. Για να πούμε και του θεού το δίκιο, δεν τον άκουσα, όπως δεν άκουσα ποτέ και τους υπόλοιπους συνεργάτες μου»

Τον Οκτώβριο του 1978 δέχεται να είναι υποψήφιος δήμαρχος στην Αθήνα με την υποστήριξη του ΚΚΕ και συγκεντρώνει το 16,7% των ψήφων. Το 1981 καταφέρνει να εκλεγεί βουλευτής στην εκλογική περιφέρεια της Βʹ Πειραιά με το ψηφοδέλτιο του ΚΚΕ, το ίδιο επανέλαβε και το 1985.

Το 1990 ο Μίκης Θεοδωράκης εκλέγεται βουλευτής ως ανεξάρτητος συνεργαζόμενος με τη Νέα Δημοκρατία και αναλαμβάνει υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου παρά τω πρωθυπουργώ, στην κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη. Τον Απρίλιο του 1992, ο Μίκης Θεοδωράκης παραιτείται από υπουργός. Τον Φεβρουάριο του 1993 παραιτείται κι από βουλευτής. Λίγο αργότερα αναλαμβάνει Γενικός Διευθυντής Μουσικών Συνόλων της ΕΡΤ.

Την 1η Δεκεμβρίου του 2010 ο Μίκης Θεοδωράκης ανακοίνωσε την ίδρυση του Κινήματος Ανεξάρτητων Πολιτών με την ονομασία «Σπίθα». Το Σεπτέμβριο του 2013 αποφάσισε με επιστολή του να αποστρατευτεί από τη «Σπίθα».

Στο δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου του 2015 τάχτηκε υπέρ του «όχι».

Τον Φεβρουάριο του 2018, σε ηλικία 93 ετών, ανεβαίνει στο βήμα συλλαλητηρίου της πλατείας Συντάγματος και τάσσεται κατά της Συμφωνίας των Πρεσπών για το Μακεδονικό.

Η ΦΡΑΣΗ «ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ Ή ΤΑΝΚΣ»

«... Θα αναφερθώ εδώ και στη γνωστή φράση μου για τον Καραμανλή: Είναι αλήθεια πως από τον Ιανουάριο του 1973 είχα δημόσια προτείνει “λύση Καραμανλή”. Αλλά το “Καραμανλής ή Τανκς” έμεινε στην ιστορία. Φυσικά συμφωνούσα με τη μεταβατική λύση Καραμανλή, αλλά σαν σύνθημα “Καραμανλής ή τανκς” προέκυψε ως εξής: Έκανα τις πρόβες μου στο “Ζουμ” τότε μαζί με νέους τραγουδιστές, τον Νταλάρα, τον Μητσιά, τη Φαραντούρη φυσικά, τον Καλογιάννη, για να πραγματοποιήσουμε τις περίφημες συναυλίες, τις ιστορικές στο Καραϊσκάκη. Και είχαμε προγραμματίσει μετά τις συναυλίες μας στην Αθήνα και το Πειραιά, να πάμε στην επαρχία. Τα ‘χαμε αναγγείλει αυτά.

» Εκείνη την ημέρα είχα καλέσει τους δημοσιογράφους οι οποίοι πρώτη φορά με έβλεπαν, μετά τόσα χρόνια να διευθύνω ορχήστρα σε πρόβα ήταν και η μεγάλη φόρτιση η συναισθηματική, και την ώρα που τελείωνα την πρόβα, ήμουν έτοιμος να κάνω την πρες κόνφερανς και να αναγγείλω το πρόγραμμα. Εκείνη τη στιγμή χτύπησε το τηλέφωνο και ήταν νομίζω ο κ. Μολυβιάτης ή κάποιος από το γραφείο του κ. Καραμανλή. Μου είπε “ο κ. Πρόεδρος θα σας παρακαλέσει να περιορίσετε τις συναυλίες σας μόνο στην Αθήνα”. Βέβαια, απάντησα και γω, ξαναμμένος από την πρόβα και τον ενθουσιασμό του κόσμου, πολύ άσχημα ξεκινάει η κυβέρνηση Καραμανλή. Δηλαδή μου απαγορεύει να κάνω συναυλίες; Κι αν τις κάνω τι θα γίνει; “Ναι, είπε, το απαγορεύουμε. Υπάρχουν λόγοι που δεν πρέπει να πάτε έξω”. Φυσικά ο τρόπος που μίλησα κι εγώ κι αυτός ήταν λιγάκι άκομψος και νευρικός, αλλά στο βάθος μπορεί να είχε δίκιο ο Καραμανλής φοβούμενος τι θα γίνει στην επαρχία. Θα μπορούσε να γίνει προβοκάτσια.

» Εν πάση περιπτώσει εγώ αγρίεψα και δήλωσα στους δημοσιογράφους: “Αυτή τη στιγμή τηλεφώνησαν εκ μέρους του κ. Καραμανλή και μου απαγορεύουν να βγω έξω από την Αθήνα. Αρχίζει πολύ άσχημα τη διακυβέρνηση της χώρας με απαγορεύσεις. Και μπορεί αυτή τη στιγμή να είμαστε σε πολύ άσχημη κατάσταση και να έχουμε απ' την μια τον Καραμανλή κι απ' την άλλη τα τανκς, αλλά όμως δεν δικαιούται να αρχίζει με απαγορεύσεις”. Δηλαδή ήταν μια καταγγελία του Καραμανλή, διότι ξεκίνησε άσχημα απαγορεύοντας να κάνω συναυλίες. Και την άλλη μέρα η “Βραδυνή” είχε τίτλο “Καραμανλής ή τανκς”. Να το διαψεύσω αυτό; να πω ότι δεν είναι δικό μου; αφού στη βάση συμφωνούσα, διότι είχα προτείνει εγώ λύση Καραμανλή. Δεν ήταν όμως αυτό το σύνθημά μου».

Ο ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΜΙΚΗΣ

Σε ομιλία του ο σκηνοθέτης Νίκος Κούνδουρος είχε πει για τον κινηματογραφικό Θεοδωράκη: «Ο συνθέτης στον κινηματογράφο είναι ένα πρόσωπο τριτεύον, ούτε καν δεύτερο. Αναγκάζεται να γράψει μουσική για 12, για 14 ή για 3,5 δευτερόλεπτα. Αν είναι δυνατό να πειθαρχήσει ο συνθέτης μέσα σε αυτά τα χρονικά όρια. Δεν είναι. Παρ' όλα ταύτα ο Θεοδωράκης κατέφερε να δεσπόζει όπου έβαλε τις νότες του σε οποιαδήποτε ταινία και δεν αναφέρομαι για τον "Ζορμπά" που είναι μια μυθική περιπέτεια. Όπου κι ανακατεύτηκε ο Θεοδωράκης κατάφερε να ξεπεράσει την επιβολή, την πειθώ της εικόνας και να μείνει αυτός κυρίαρχος, ο ήχος του».

«Ζ», «Συνοικία το Όνειρο», «Σέρπικο», «Φαίδρα» και «Ηλέκτρα» είναι μερικές από τις δεκάδες ταινίες που επένδυσε με τη μουσική ο έλληνας συνθέτης.

Η παγκοσμιότητα της μουσικής του Θεοδωράκη αποτυπώνεται σε ημερομηνίες και τόπους ορόσημα για τη διεθνή κοινότητα. Το 1993, 20 χρόνια μετά τον θάνατο του ποιητή Νερούδα, η Χιλή ακούει το Canto General στο Σαντιάγο υπό τη διεύθυνση του δημιουργού του μουσικού έργου.

Το 1994 γιορτάζεται πανηγυρικά στο Όσλο η υπογραφή της συμφωνίας μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινιακής Αρχής παρουσία των Σιμόν Πέρες και Γιάσερ Αραφάτ με την παρουσίαση του «Μάουτχαουζεν» −που στο μεταξύ έχει γίνει εθνικό τραγούδι του Ισραήλ− και του Ύμνου για την Παλαιστίνη που έγραψε ο Θεοδωράκης, ως αναγνώριση και της δικής του συμβολής στην υπόθεση της ειρήνης στην εν λόγω περιοχή.

Στο πλαίσιο πρωτοβουλιών για τη συμφιλίωση της Ελλάδας με την πΓΔΜ, το 1997, ο Θεοδωράκης διευθύνει στα Σκόπια τη μουσική μπαλέτου «Ζορμπάς», στην πόλη όπου βρέθηκε ο τάφος του Ζορμπά.

Στις 22 Ιουνίου 2006, η μουσική του Μίκη Θεοδωράκη θα ακουστεί για πρώτη φορά στην «Απαγορευμένη Πόλη», το Πεκίνο.

Στις 14 Μαρτίου 1996, ο πρόεδρος της Γαλλίας, Φρανσουά Μιτεράν, τιμά τον Θεοδωράκη με τον τίτλο του Αξιωματικού της Λεγεώνας της Τιμής.

Τον Μάιο του 1999 ο πρόεδρος της Κύπρου Γλαύκος Κληρίδης απένειμε στον συνθέτη την πιο ειδική διάκριση, να τον κάνει επίτιμο δημότη της Λευκωσίας και της κοινότητας Φαμαγκούστας, που βρίσκεται υπό τουρκική κατοχή.

Το 2000 ο Έλληνας Μίκης Θεοδωράκης είναι υποψήφιος από τη Βασιλική Σουηδική Ακαδημία για το Νόμπελ Ειρήνης. Και το ίδιο έτος ο πρόεδρος της Δημοκρατίας της Ελλάδος Kωστής Στεφανόπουλος απονέμει στον συνθέτη το βραβείο Ωνάση για τη συνεισφορά του στον Πολιτισμό.

Στις 11 Ιουνίου του 2001, με αφορμή την 60ή επέτειο της «Μάχης της Κρήτης», ο Μίκης εκλέγεται επίτιμος πρόεδρος της Παγκρήτιας Ένωσης. Λίγες μέρες αργότερα, στο πλαίσιο συναυλίας για την 50ή επέτειο της Ύπατης Αρμοστείας για τους Πρόσφυγες του ΟΗΕ που δόθηκε στο αρχαίο θέατρο των Δελφών, ο Μίκης τιμάται επίσημα με ειδικό βραβείο που του απονέμει η Ύπατη Αρμοστεία.

Το 2004 η Διεθνής Ολυμπιακής Επιτροπή απονέμει το βραβείο Olympiart στον Μίκη Θεοδωράκη. Αυτό το βραβείο θεσπίστηκε το 1992 και απονέμεται σε καλλιτέχνες που μέσα από το έργο τους συμβάλλουν στην προαγωγή του αθλητισμού και της ειρήνης.

Και ξανά το 2005 η Κύπρος τιμά τον Θεοδωράκη. Ο τότε πρόεδρος της Δημοκρατίας Τάσσος Παπαδόπουλος του απένειμε το Μεγαλόσταυρο του Τάγματος του Μακαρίου Γ', ενώ ο Δήμος Λευκωσίας τον ανακήρυξε επίτιμο δημότη της πόλης. Συγκινημένος ο Μίκης Θεοδωράκης ζητά συμβολικά να του επιτραπεί στο βιογραφικό του, στο οποίο αναγράφει Έλληνας και Κρητικός, να προσθέτει και Κύπριος.

Για τουλάχιστον επτά γεμάτες δεκαετίες ο Μίκης Θεοδωράκης γράφει, συνθέτει και δημιουργεί μουσική. Δεν σταμάτησε ποτέ και λίγοι γνωρίζουν σε βάθος το έργο του. Για τουλάχιστον επτά γεμάτες δεκαετίες ο Μίκης Θεοδωράκης γράφει, συνθέτει και δημιουργεί μουσική. Δεν σταμάτησε ποτέ και λίγοι γνωρίζουν σε βάθος το έργο του.

Ο ��αθένας μας επιλέγει τον δικό του Μίκη. Κάποιοι θα θυμούνται τον Μίκη του «Άξιον Εστί», άλλοι τον κλασικό Μίκη, κάποιοι μόνο τον πολιτικό κι άλλοι τον Μίκη με πάθος να διευθύνει την ορχήστρα και να τραγουδά για τη ρωμιοσύνη στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Ο ίδιος μας αποχαιρετά θέλοντας να θυμόμαστε αυτό:

«Δεν είμαι ήρωας. Οι ήρωες πεθαίνουν νέοι. Είμαι ένας πολίτης που κάνει το καθήκον του».

Daily inspiration. Discover more photos at http://justforbooks.tumblr.com

#JUST FOR BOOKS #Μίκης Θεοδωράκης #in memoriam

12 notes · View notes