#Mes Amis de Emmanuel Bove

[ebove]

BOVE/BERLIN

ALEXANDRA HOPF HEIKE KABISCH JULIA KRÖPELIN FELIX SCHRAMM ARMIN HARTENSTEIN

Herzliche Einladung zur Ausstellungseröffnung am Samstag, den 7.Dezember 2019, ab 18 Uhr; in der Kupferhalle des OTS/ IDStudios X, 2.Stock Genslerstraße 13a in 13055 Berlin-Hohenschönhausen

q/Bove Berlin

7.-19.12.2019, geöffnet Sa&So 15-20 Uhr, am 15.12. 15-22 Uhr und jederzeit nach Vereinbarung 4915114442298

Armin Hartenstein

[yourstrulymartinpawley]

Mes amis, Emmanuel Bove

Juste lu Le Piège avant, que j'avais trouvé réussi dans son genre, quoique de manière très différente de celui-ci. C'est peut-être un gout acquis : il faut aimer ce genre d'esthétiques glauques, méchamment rigolardes et volontairement urticantes. Ça ressemble assez curieusement à un livre de Jean Rhys mais sans le quotient de mélo et compliqué d’une axiologie malicieusement bordélique qui rend le texte moins aimable mais beaucoup plus intéressant. Il y a un peu de Romain Gary période Ajar — donc la seule supportable ? — dans ce désir presque mégalomane de se figurer au plus antipathique et négligeable, un peu à la manière d’une chanteuse de métal symphonique emo contente moins de s’apitoyer sur elle que de se représenter en tocarde absolue pour le plaisir de la cohérence narrative et du breakdown mené à terme. Très chouette et très goguenard ; même le nom de l’auteur a l’air d’être une blague secrètement méchante.

[jaimelire-france]

Mes Amis est un roman psychologique de l'écrivain français Emmanuel Bove.

[thedreamlifeofbalsosnell]

‘Vrouwelijk karakter’ van Emmanuel Bove: een beklemmende liefdesroman in negatief

Emmanuel Bove was ongetwijfeld een van de markantste literaire fenomenen uit het interbellum. Bij leven kende hij enorme successen en vergaarde een legertje bewonderaars rondom zich, maar desondanks begon zijn roem kort na zijn dood te tanen. Hij verdween in de vergeetput van de belletrie, tot wanneer op het einde van de jaren ‘70 van de vorige eeuw de Franse uitgeverij Flammarion met mondjesmaat, maar met groeiend succes, zijn werk opnieuw begon uit te geven. Al snel volgden wereldwijd vele vertalingen — ook in het Nederlands, de teller staat inmiddels op twaalf. Het duurde niet lang of Bove betrad het pantheon van de allergrootsten. Na Het voorgevoel in 2015 brengt De Arbeiderspers nu Vrouwelijk karakter uit, een tragisch liefdesverhaal zoals alleen Bove er een kon schrijven.

Bewogen leven

Emmanuel Bove (1898-1945), een van de pseudoniemen van Emmanuel Bobovnikoff, werd geboren in Parijs, aan de Boulevard de Port-Royal. Hij was de zoon van een Joods-Russische emigrant uit Kiev, zonder vast beroep of inkomen. Zijn moeder was een kamermeisje van Luxemburgse afkomst. Hij liep eerst school in Parijs, later in Genève. Zijn vader had daar immers een nieuw leven opgebouwd met een zekere Emily Overweg, een rijke Engelse, zonder Boves moeder ooit officieel te verlaten. Zijn broer Léon bleef echter bij hun moeder in Parijs wonen, zij het in armoedige omstandigheden. Af en toe is Bove bij hen. De tegenstelling tussen het rijke milieu van zijn vader en het arme van zijn moeder is in zijn latere romans een weerkerend thema. Rond z’n twaalfde al besliste Bove om schrijver te worden.

Ten gevolge van de oorlog kwam in 1915 het vermogen van Boves stiefmoeder in gevaar. Bove vloog op internaat in Engeland, waar hij zijn studies afmaakte. Zijn vader overleed in die periode aan tuberculose. In 1916 keerde Bove terug naar Parijs waar hij in zijn onderhoud voorzag met allerlei lastige baantjes: tramconducteur, ober, taxichauffeur. Hij verbleef ook een tijdje in Marseille, en voegde zich uiteindelijk bij zijn broer en moeder in Versailles. Vanaf 1918 ging hij voor drie jaar in militaire dienst, zonder ooit het front te zien. In 1921 huwde hij de Suzanne Vallois, een onderwijzeres van rijke komaf. Het echtpaar vestigde zich in Tulln, een voorstadje van Wenen. Daar begon Bove pas écht met schrijven, hij schreef er immers boeken zoals Mes amis en Armand. Voordien had hij om den brode talloze populaire stationsromannetjes geschreven onder de namen Emmanuel Valois of Pierre Dugast.

In 1923 keerde het gezin terug naar Frankrijk. Bove publiceerde ‘Nuit de Noël’ (later bekend als ‘Le crime d’une nuit’), een langer verhaal dat meteen de aandacht trok van niemand minder dan Colette. Later, in 1924, hielp de bekende schrijfster Bove bij het uitgeven van zijn eerste roman, Mes amis, door die op te nemen in haar zogeheten ‘Collection Colette’ bij de Parijse uitgeverij Ferenczi et Fils. Het werd een grote hit: onder anderen Sacha Guitry wierp zich op als onvoorwaardelijke fan en schreef een uiterst lovende recensie. Vanaf dan tot aan zijn dood in 1945 zou Bove bijna onophoudelijk blijven schrijven en publiceren. In totaal schreef hij een dertigtal romans. Samuel Beckett, Klaus Mann, André Gide, Max Jacob, Philippe Soupault en Rainer Maria Rilke behoorden tot zijn vroegste bewonderaars. Als gevestigde naam en gevierd auteur schreef Bove ook veel voor kranten. In 1925 brak hij met Vallois, om vijf jaar later van haar te scheiden.

In 1928 — het jaar dat Bove de felbegeerde prix Figuière in ontvangst mocht nemen voor wat de meesten zien als zijn meesterwerk, La coalition, vertaald als Het verbond — ontmoette hij Louise Ottensooser, eveneens afkomstig uit een gefortuneerde familie. Zij werd zijn grote liefde en ze huwden in 1930. Over de tijdsspanne van het hele decennium van de jaren ‘30 is er weinig bekend over Boves leven, behalve dat hij in 1935 lang het bed hield omwille van een zware longontsteking, dat zijn moeder overleed in 1937 én dat hij veel bleef schrijven. In 1940 werd hij voor enkele maanden gemobiliseerd als ‘travailleur militaire’ in een metaalgieterij in Le Cher. De Boves wilden Londen bereiken via Noord-Afrika om zo het Vichy-regime te ontvluchten. Bove weigerde pertinent om ook maar iets te publiceren in bezet Frankrijk. In 1942 kwam het echtpaar aan in Algiers, waar Bove zijn laatste drie romans schreef: Le piège, Départ dans la nuit en Non-lieu. Twee jaar later trokken ze opnieuw naar Parijs, maar Bove is dan nog slechts een schim van wie hij ooit was geweest, onder meer door de malaria die hij in Algerije had opgelopen. Hij stierf in Parijs, op 13 juli 1945, ten gevolge van een reeks malaria-aanvallen die een hartstilstand veroorzaakten. Op de begraafplaats van Montparnasse werd hij bijgezet in het Ottensooser-familiegraf.

Een erfeniskoffer

Na zijn dood raakte Boves literaire nalatenschap in de vergetelheid. Pas in 1977 kwam de Franse uitgeverij Flammarion met het lumineuze idee zijn debuutroman, Mes amis (1924), opnieuw uit te geven, meteen gevolgd door een heruitgave van Armand (1927). Het was het begin van een bescheiden, maar internationale  herontdekkingscyclus. De Oostenrijkse schrijver Peter Handke leerde Bove in die periode kennen via zijn Franse vertaler en maakte er een erezaak van drie romans naar het Duits te vertalen. Nadien bleef Handke een fervente pleitbezorger van Boves oeuvre: zo bevat de Duitse vertaling van Vrouwelijk karakter een enthousiast makend interview met de Oostenrijker. Nederlandse vertalingen lieten evenmin lang op zich wachten. Angèle Manteau beet de spits af en maakte twee meer dan behoorlijke vertalingen, Mijn vrienden in 1981 en Armand in 1983, beide verschenen bij De Prom.

Voor een relatief onbekende, om niet te zeggen obscure auteur, zijn er in de loop der jaren verrassend veel Nederlandse vertalingen van Boves werk gekomen. Voer voor de trouwe en groeiende schare fans bleef meer dan geregeld opduiken, zij het met enkele Bove-loze periodes. Na de twee vertalingen van Manteau volgden bij de Prom maar liefst vijf vertalingen op zeven jaar tijd door Gerda Siebelink: Winters dagboek (1984), Henri Duchemin en zijn schaduwen (1985), De valstrik (1987), Een man die wist (1989) en Het verbond (1991). Toen bleef het opnieuw geruime tijd stil, tot wanneer in 2002 Bas Lubberhuizen een verzameling verhalen uitbracht onder de titel Reis door een appartement. Weer tien jaar later nam vertaalster Mirjam de Veth de fakkel over met De liefde van Pierre Neuhart (2013), een uitgave bij de inmiddels opgedoekte uitgeverij Coppens & Frenks. Kort hierna volgden Het voorgevoel (2015) en Een vader en zijn dochter(2018), respectievelijk bij De Arbeiderspers en bij Vleugels. Nu voegt De Veth daar een boek bij dat pas in 1999, opnieuw door Flammarion, als verloren gewaande vondst werd uitgegeven, Un caractère de femme.

Aan de ‘verloren’ gewaande manuscripten van Bove is een behoorlijk spectaculair verhaal verbonden. Toen Boves weduwe Louise Ottensooser in 1979 overleed, deed men bij het leegmaken van haar woonst een uitzonderlijke vondst: een dichtgesnoerde lederen koffer gevuld met dagboeknotities, foto’s, brieven en drie manuscripten van haar man. Een van de manuscripten uit de beruchte koffer was — u raadt het al — Un caractère de femme (naast Un homme qui savait, vertaald als Een man die wist, en het nog niet vertaalde Mémoires d’un homme singulier). Deze roman werd geschreven in 1936, maar bleef ongepubliceerd omdat Bove weigerde wijzigingen aan te brengen die de uitgever hem oplegde. De bedoeling was namelijk dat Un caractère de femme zou verschijnen in de reeks ‘Œuvres Libres’, een door Fayard gepubliceerde verzameling met onuitgegeven romans in primeur. Bove had in het verleden al enkele titels in de reeks uitgegeven: in 1926 al een van zijn eerste boeken Le crime d’une nuit, maar ook Un suicide en de door De Veth vertaalde romans Le pressentiment en Un père et sa fille. Fayard wilde dat Bove een groot deel van de roman herwerkte, wegens te deprimerend en te defaitistisch, maar de auteur weigerde en liet het boek links liggen, waarna het, jawel, in een koffer onder het bed belandde. In het manuscript ontbreekt overigens een pagina, zoals in de vertaling met een voetnoot wordt aangegeven.

Vrouwelijk karakter, memorabele heldin

Colette Salmand, de levenslustige 21-jarige dochter van dokter en weduwnaar Edouard Salmand, besluit het ouderlijk huis te verlaten om haar minnaar, de getormenteerde student Jacques Leshardouin, te volgen naar Genève. Jacques liep een ernstig hoofdletsel op tijdens de Eerste Wereldoorlog, overleefde het incident, maar keerde huiswaarts als een fysiek verzwakte en psychisch labiele veteraan. Wanneer nadien zijn oudere broer Paul dodelijk gewond raakt, wil Jacques zich wreken door opnieuw in dienst te gaan. Hiervoor heeft hij echter een medisch attest nodig, gezien zijn verleden. Via Colette komt Jacques bij een legerarts terecht, een kennis van haar vader, die naar verluidt niet al te moeilijk doet, maar nu koudweg weigert hem geschikt te verklaren voor het front. In een vlaag van zinsverbijstering schiet Jacques de arts neer en slaat op de vlucht naar Genève. Jacques vraagt Colette, die aanvankelijk niets van de moord weet, bij hem in Genève te komen wonen.

De volgende vier jaar overleeft het koppel in armoedige omstandigheden. Vooral Colette moet de eeuwige geldzorgen onder ogen zien te komen, want Jacques’ geweten begint steeds meer op te spelen waardoor hij almaar dieper in een verlammende depressie verglijdt. Na enige tijd biecht hij alles op aan Colette:

Al drie maanden hechtte hij zich als een schaduw aan Colette, volgde haar op al haar schreden en wachtte op het juiste moment waarop hij haar alles kon opbiechten in de zekerheid dat ze desondanks van hem hield en hem zou vergeven.

Colette is ondersteboven van het nieuws, maar blijft koelbloedig. Ze ziet maar een aantal oplossingen. De eerste is alleen teruggaan naar Parijs en Jacques aan zijn lot overlaten. Dit idee laat ze snel varen uit schrik dat Jacques zichzelf iets zou aandoen. Een tweede mogelijkheid is Jacques overreden om met haar mee terug te gaan, zichzelf aan te geven en zijn gerechte straf te ondergaan. Maar dan is de kans groot dat ze elkaar nooit meer zullen zien. De derde oplossing lijkt haar de beste:

Nu ze deze man gekozen had, moest ze dan zijn lot niet delen, wat hij ook had gedaan? Juist nu zou het nobel van haar zijn om hem een blijk van haar liefde te geven. Ze wist waarom hij geschoten had. Ze wist dat hij geen ordinaire misdadiger was. Ze moest zich zonder aarzelen aan hem geven en proberen hem te helpen zijn evenwicht te hervinden.

Het is het begin van een lang proces van desillusie en overlevingsdrang, dat Bove subtiel maar effectief beschrijft. Hoewel Colette Jacques op andere gedachten probeert te brengen, keert Jacques alleen terug naar Parijs om zich aan te geven bij het Franse gerecht. Hij wordt berecht en gevangen gezet, maar komt tot zijn eigen verbazing al snel weer vrij. Colette zoekt hem op, maar Jacques wil niet meer leven en verklaart dat hij onmogelijk nog van haar kan houden.

Zoals in de meeste romans van Bove is het verhaal weinig opzienbarend. Jacques is een typische Boviaanse held: een door duistere gevoelens onderdrukte eenzaat, in de greep van een alles verterende melancholie. Maar dé centrale figuur van deze mooie roman is natuurlijk Colette (niet voor niets draagt de Duitse vertaling haar naam als titel, Colette Salmand). Hoewel we zo goed als niets te weten komen over de initiële intensiteit van de liefde tussen Colette en Jacques, hebben we een blind vertrouwen in hoe de heldin die prille relatie beschrijft. Hun liefde moet aanvankelijk wel grandioos zijn geweest, zoveel is zeker. De pleidooien die ze in het begin houdt ter verdediging van haar grote liefde — tegenover haar vader, haar schoonouders — maken dat de lezer haar oordeel en gevoelens gelooft.

Maar geleidelijk aan zien we haar echter afglijden. Haar liefde dooft uit en verandert zelfs in minachting voor de ‘zielige zieke man die door een hoofdwond halfgek was geworden.’ Uiteindelijk komt Colette er als enige sterker uit:

Ik haat hem niet. Als u denkt dat ik hem haat, vergist u zich. Ik beklaag hem eerder. Ik heb medelijden met hem, als ik hem maar niet zie. Daarom wil ik hem niet meer ontmoeten. Ik denk aan andere dingen. Ik begin een nieuw leven.

Aan Jacques’ ouders zegt ze op het einde van de roman kordaat: ‘Ik wil u geen pijn doen door te zeggen waarom ik medelijden met hem heb.’ Verbouwereerd herinnert de vader haar eraan dat zijn zoon geen ‘slechte jongen’ is, zeker in het licht van alles wat hij heeft meegemaakt. Colette antwoordt dat het haar allemaal niets meer doet.

Hét keerpunt, het catharsismoment waarop Colette werkelijk alles doorziet, komt er wanneer Jacques vrijkomt uit de gevangenis en zijn moegetergde geliefde hem na veel aandringen opzoekt bij zijn ouders. Hij vertelt haar dat zijn liefde veranderd is in ‘een ander gevoel’. Plots dringt het tot Colette door:

Nu zag ze het obstakel dat tussen haar en Jacques in stond. Het was veel groter dan alles waar ze bang voor was geweest, en veel onverwachter. Het was noch zijn familie, noch de afstandelijkheid die door lange afwezigheid was ontstaan, noch verslagenheid die zijn gevoelens aantastte, zelfs geen oprechte, diepe behoefte om boete te doen, waardoor in zijn ogen alles wat anders dan zelfkastijding was nergens op sloeg. Het was iets anders. Jacques had niet echt geleden, op geen enkel moment had hij de ernst van zijn daad werkelijk gevoeld en desondanks wilde hij die schijn wekken. Het verblijf in de gevangenis had hem niet sterker gemaakt en evenmin zwakker. Het had hem doen geloven dat hij, zoals hij zelf zei, een man was die anders was dan anderen.

Jacques’ weerzinwekkende passiviteit, zijn gekmakende onvoorspelbaarheid en zijn ziekelijke drang om voor alles excuses en uitvluchten te zoeken, maken van hem een weinig sympathiek personage. Schrijnend is bijvoorbeeld de passage waarin hij Colette een heel verhaal over een consul opdist. Deze man zou Jacques hebben herkend op straat in Genève en hem hebben overtuigd terug te keren naar Frankrijk. Colette begint stilaan te beseffen dat de man voor wie ze zoveel opofferde een pathologische leugenaar is. Jacques denkt eindeloos op de goede wil en meegaandheid van Colette te kunnen blijven rekenen, maar ze is óp.

Het is veelzeggend dat Colette Jacques verlaat nét op het moment dat hij weer op vrije voeten is. Bove draait zo de verwachtingspatronen van de liefdesroman helemaal om en maakt van Vrouwelijk karakter een liefdesverhaal in negatief. Precies wanneer hun liefde een nieuwe kans krijgt, kiest Colette — gezegend met het heldere inzicht van de bedrogene — namelijk voor zichzelf en een nieuw leven zonder Jacques. Het is werkelijk wonderlijk hoe Bove erin slaagt de erosie van Colette’s liefde zo overtuigend en geloofwaardig onder woorden te brengen. Wat meeslepende vertelkracht aangaat, kan Bove — ‘de grootste van de miskende schrijvers’ — zo naast grootheden als Joseph Roth of Fjodor Dostojevski gaan staan.

De ondergang van Jacques is compleet, terwijl Colettes verhaal eindigt met een sprankel hoop. De stilistische eenvoud, de beheerste opbouw en de ontnuchterende logica waarmee Bove dit schrijnende verhaal optekent, maakt het des te meer fascinerend en uiteindelijk ronduit onweerstaanbaar.

Vrouwelijk karakter van Emmanuel Bove, De Arbeiderspers 2019, vert. en naw. Mirjam de Veth, ISBN 9789029523783, 160 pp.

[bookine]

Mes Amis - Bove, Emmanuel

France, éditions Le Livre de Poche Biblio (35121)

Tempo: écrit en1924

Locus: Paris

[ebooks-bnr]

Un nouvel ebook à la BNR :

Bove Emmanuel - Armand

Bove Emmanuel – Armand : Publié en 1926, Armand est le deuxième roman d’Emmanuel Bove, après Mes Amis, dont il est assez proche par le style et le propos.

Armand  vit avec Jeanne, une veuve plus âgée que lui, qui l’entretient et l’aime tout en lui laissant beaucoup de liberté. Armand ne travaille pas, il se balade souvent pendant la journée et la soirée, et vient à rencontrer un ancien ami, Lucien. Celui-ci n’a pas eu la chance d’Armand, il est resté pauvre, timide, emprunté dans tous ses gestes et mal à l’aise en société, mais c’est le « témoin d’un passé douloureux » pour le narrateur. À part une incartade d’Armand avec la jeune sœur de Lucien et une séparation à la fin du roman il ne se passe rien : pas d’intrigue, pas d’éclat même dans la séparation, pas de passion même dans les moments de douceur, seulement une observation psychologique et physique méticuleuse des faits, un amour du détail poussé à l’extrême, qui apportent un sentiment de malaise et une tension palpables à chaque page.

La banalité et la médiocrité, la pauvreté, le malheur tranquille sont omniprésents, mais Bove surpasse cette monotonie en l’érigeant en style d’écriture innovant, qui a fait dire à plusieurs critiques qu’il était un précurseur du « Nouveau Roman ».

Samuel Beckett a d’ailleurs dit de lui : « Il a comme personne le sens du détail touchant ».

Téléchargement : ePUB – PDF – Kindle-MOBI – HTML – DOC/ODT

https://ebooks-bnr.com/bove-emmanuel-armand/

[ebove]

BOVE-EXPAT im Kunstraum Düsseldorf

7.6. - 8.7.2018

SONDERBOVE am 5.7.2018 um 20 Uhr (Führung mit Armin Hartenstein, eine “Klangstudie” von Swen Buckner und einem Gespräch)

Vor 5 Jahren begann Armin Hartenstein in Düsseldorf mit dem Bau der Architekturskulptur „BOVE“. In konspirativen künstlerischen Kollaborationen entstanden in und um dieses Gebilde einzigartige Installationen, Bild-, Text- und Audiokunstwerke. „BOVE-EXPAT“ bringt jetzt alle Beteiligten  zusammen. Im Zentrum  das Gehäuse des abwesenden Namengebers: Bove.

Die Architekturskulptur 3/4BOVE ist die Innenraumabformung des Ortes der Geschehen in Düsseldorf-Flingern. Im Kunstraum Düsseldorf sind nun in  einem Parcours von hell zu dunkel, teils neugeschaffene Werke zu erleben, die sich auf die jeweilige „BOVE“-Ausstellung beziehen, oder Ideen und Formen weiterführen. Architektonische Merkmale des Raumes „BOVE“ (Grundfläche, modellhafte und virtuelle Installationen, Korridor und Restraum) erscheinen an wesentlichen Orten in der Ausstellungshalle, die in ihrer Gesamtheit als Installation behandelt wird.

Von allen teilnehmenden Künstlerinnen und Künstlern sind Bücher versammelt, die auf ihre Weise einladen, die bei den Veranstaltungen bei „BOVE“ entstandenen Gedanken und Diskurse, zu vertiefen.

In der SECTION DE CINEMA , dem kleinen Kinoraum neben der Bar, ist ein durchlaufen-des Programm mit Videoarbeiten  zu sehen. Das Programm beginnt jeweils mit einem zwanzigminütigen „Besuch bei Bove“ in Düsseldorf-Flingern.

Das Projekt „BOVE“ und die Ausstellung „BOVE-EXPAT“ werden in einem Buch dokumentiert (mit Textbeiträgen von Heike van den Valentyn, Claas Morgenroth, Roman Zheleznyak, Markus Lepper u.a.), das voraussichtlich Ende Juli erscheinen wird.

[ebove]

Thyra Schmidt:         „elle“

Vorankündigung

Herzliche Einladung zur Aufführung am Samstag, den 4. November 2017, ab 19 Uhr; in der Lindenstrasse 210 in Düsseldorf-Flingern, oben:

l / Bove

weitere Aufführung am 22.11.2017 um 20 Uhr.

ebove.tumblr.com

[ebove]

BOVE-EXPAT im KUNSTRAUM DÜSSELDORF

-oben: Grauverlaufswand:Bea Otto,Mes Amis de Emmanuel Bove(AH),

Christine Moldrickx, Jan Kaemmerling__

-C.Moldrickx, Swen Buckner, Thyra Schmidt__

-T.Schmidt, Rosilene Luduvico, Ralf Werner__

-Anne Wissmann im rückwändigen Korridor__

-Gesamtblick zur lichten Seite hin__

-Locust Jones, F.Schramm,Mes Amis de Emmanuel Bove(AH), Stefan Lux__

-Katharina Jahnke, Alice Koenitz, C.Korn, 3/4BOVE, Locust Jones__

Von Marie Bovo:” la voie lactée”, Film in der section de cinéma/BOVE

Filme von Stefan Lux, Bea Otto, Piotr Zamojski, Julia Kröpelin, Christoph Korn, Armin Hartenstein, Swen Buckner(Bill Hartenstein)

[ebove]

BOVE 2013-2018

BOVE Lindenstrasse 210, Düsseldorf-Flingern, oben/ above

Ausstellungen / Veranstaltungen von Oktober 2013- bis Mai 2018

a/bove ,„Mes Amis de Emmanuel Bove- Mes Amis de Emmanuel Bove“ 19.10.2013

b/bove , Christoph Korn: stereo. 19.12.2013

c/bove , Piotr Zamojski: paraopticum. 6.6.2014

d/bove , Christine Moldrickx: worthülsenfruchtbarkeit. 10.7.2014

e/bove , Bea Otto und Julia Kröpelin: strobeabove. 18.10.2014

f/bove , Locust Jones: sextext and various capitalisms 19.11.2015

(mit Christian Freudenberger, Tobias Hantmann, Armin Hartenstein, Christoph Korn,

Julia Kröpelin, Bernhard Luginbühl, Christine Moldrickx, Hannes Norberg,

Raymond Pettibon, Dieter Roth, Thyra Schmidt, Piotr Zamojski)

g/bove , Stefan Lux: behind bove. 9.10.2015

INTERBOVE, Kollaborationen und Editionen 23.1.2016

h/bove , Rosilene Luduvico: springwater. 19.2.2016

i/bove , Ralf Werner: epitaxie. 12.3.2016

j/bove , Katharina Jahnke: vouloir und pouvoir 3.2.2017

k/bove ,„l´homme qui lit“ August, September, Oktober 2017

l/bove , Thyra Schmidt: elle 4.11.2017

m/bove , Jan Kämmerling: Bohrkern 2.12.2017

3/4 BOVE März,April,Mai 2018

n/bove , Swen Buckner: Fragen,Reime,Tonfolgen 6.4.2018

o/bove , Felix Schramm: taking of 4.5.2018

p/bove , Alice Könitz: AVEC DES CACAHUETES 18.5.2018

[ebove]

IM URGRUND

Heike van den Valentyn

In meiner Vorstellung sehe ich Mädchen und Seeleute, die tanzen,

kleine Wimpel, vertäute Schiffe mit Masten ohne Segel.

Diese Phantasien sind nicht von Dauer.

Die Quais von Paris sind mir zu vertraut: für kurze Momente nur ähneln sie den nebligen Städten meiner Träume.

Emmanuel Bove, Mes Amis  , 1924

„Als ich erwachte, war das Sonnenviereck schon an meinem Bett vorbei und zitterte an der Wand“ – erschrickt Victor Bâton, der Protagonist und Ich-Erzähler in Emmanuel Boves Roman Mes amis, als er spät am Morgen erwacht. Boves Erzählung spielt im Paris der 1920er Jahre. Der junge Kriegsinvalide lebt nahe der Seine in einer feuchten Kammer unter dem Dach. Von hier aus durchstreift er Gassen und Cafés auf der Suche nach einem Freund. Der Wunsch wirkt ebenso banal wie existentiell. Er ent­wickelt sich unter den Blicken Emmanuel Boves zu einer Obsession, die sich von Tag zu Tag, Woche zu Woche, Monat zu Monat in ähnlichen Mustern wiederholt. Bâtons sehnsuchtsvolle Streifzüge be­ginnen in träumerischen Ideal- und Wunschvorstellungen und münden allabendlich in jäher Enttäu­schung. Seine Anteilnahme bleibt unerwidert, Victor kehrt einsam in seine Dachkammer zurück.

Ein Haus aus Zucker und Epoxidharz, kristallin ausgeblüht, steht mit seinen lichtdurchlässigen Wän­den und Schrägen inmitten der Ausstellung Bove-Expat.

Die Kammer ist Plastik und Erinnerung zugleich. Ihre Form bildet den Ausstellungsort Bove, den Armin Hartenstein in Düsseldorf fünf Jahre für Freunde und Interessierte öffnete, in verkleinertem Maßstab ab. Eine lichtgeflutete Hülle erinnerter Realität, des besuchten und bearbeiteten Raumes, der über die Jahre als Ort der Kooperation Eingriffe und Umformungen erlebt hat: Zahlreiche Künstlerin­nen und Künstler haben sich auf Einladung von Armin Hartenstein mit ihren Arbeiten, ihrer Musik, ihren Freunden und Besuchern in den Ort eingeschrieben. Christoph Korn, Piotr Zamojski, Christine Moldrickx, Bea Otto & Julia Kröpelin, Locust Jones, Stefan Lux, Rosilene Luduvico, Ralf Werner, Katharina Jahnke, Thyra Schmidt, Jan Kämmerling, Swen Buckner, Felix Schramm und zuletzt Alice Könitz haben die Architekturskulptur im Atelier unter dem Dach bespielt.

¾ Bove, so der Titel des Hauses, ist nun mobile Heimat, Nukleus und Keimzelle einer künstlerischen Praxis, deren Anfang Armin Hartenstein in einen erinnerten Traum legt: ein rotes Buch mit dem Schriftzug Mes Amis de Emmanuel Bove.

Zunächst bahnt sich dieses initiale Traumerlebnis einen Weg in kleinste surreale Bildobjekte –Splitter, aus Holz geschaffene Inseln, topographische Bruchstücke innerer Landschaften, die sich in zwölf Jahren zu einer Werkserie malerischer Miniaturen zusammenschließen. Mes Amis de Emmanuel Bove sind unvermittelt auftauchende Solitäre, sich monumental aus dem Nichts Gehör verschaffende Findungen, wasserumtost oder bruchstückhaft mit Plastikscherben, Pergamin und Postkarte collagiert. Armin Hartensteins Werkkomplex findet in den visionären Bildern des Niederländers Hercules Segers (*um 1590 in Haarlem, † um 1638 in Amsterdam) einen Vorläufer, dessen experimentelle Grafikkunst

bereits großen Einfluss auf seine Künstlerkollegen im Goldenen Zeitalter ausübte. Mittels wuchtiger Felsformationen, die durch Motivüberlagerung recycelter Kupferplatten entstanden, schuf Segers gewaltige Landschaften auf miniaturhaft kleinem Raum.

Es sind aber auch Erinnerungen an magische, unerklärliche Landschaftsphänome seiner Kindheit, die Armin Hartensteins Arbeiten prägen. Ein temporär verschwindender See, dunkle Gesteinsbrocken, gefährliche Karstlöcher prägten seine Streifzüge durch die nähere Umgebung, die als faszinierend und bedrohlich von ihm erlebt wurden. Dieses Puzzle von Orten und Erinnerungen, die assoziativ und unwillkürlich neue Bedeutungen generieren, taucht schon früh im Werk Armin Hartensteins auf. Neuerdings zeigt er sie auch, die Wiesentalkiste aus dem Jahr 1992, ein Kasten aus einzelnen, bunt gefassten Holzformationen, die an glatte Felsrücken erinnern. Ganz klein inmitten der erdrückenden Felsrücken steht verloren ein graues Haus.

Dieses additive Prinzip der Wiesentalkiste und seiner einzeln herausnehmbaren Elemente ist auch für Bove von Bedeutung, sowohl in der progressiven Werkserie Mes amis de Emmanuel Bove (seit 2006) als auch in der Ausstellung Bove-Expat. Von lateinisch ex ‚aus‘ und patria ‚Vaterland‘ steht Expat als Kurzform für den englischen Begriff Expatriate, einer Person, die für einen Zeitraum von seinem Arbeitgeber ins Ausland entsandt wird.

Armin Hartenstein greift in dem Moment des Aufbrechens, der Umsiedlung einen aktuell realen Vorgang seiner eigenen Biografie auf. Mit der Ausstellung Bove-Expat verabschiedet er sich von Düsseldorf, von jenem Umfeld, das Bove in den vergangenen fünf Jahren beheimatet hat.

Die hausähnliche Skulptur ¾ Bove ist sowohl imaginäres Zentrum Armin Hartensteins künstlerischer Praxis als auch bildhafte Erinnerung an eine Eisfläche seiner Kindheit, durch die er die Wirklichkeit schemenhaft und akustisch entrückt wahrnahm.

Bove steht in Armin Hartensteins umfangreichem Werkkomplex für ein Netz von Kollaborationen mit befreundeten oder geschätzten Künstlerinnen und Künstlern ebenso wie für Reisen in eine innere, erinnerte oder literarische Wirklichkeit. Das kristalline Haus, dessen zuckrige Konsistenz in der

Vorstellung süß auf der Zunge zergeht, ist agbeformte Realität, Matrize und Keimzelle zukünftiger Werkformationen. Die Geborgenheit der räumlich-architektonischen Bove-Plastik als Gegenstück zu den inselhaft-isolierten Seelenlandschaften bindet nun alles zusammen. In den Bildobjekten wie auch im Haus aus Zucker ist das menschliche Individuum nicht hinzuzudenken, es ist jeder einzelnen Arbeit in Form seiner spezifischen Stimmung bereits spürbar eingeschrieben.

Heike van den Valentyn

[ebove]

„MES AMIS DE EMMANUEL BOVE“, BOVE,3/4-BOVE, BOVE-EXPAT

„Mes Amis de Emmanuel Bove“ ist der Name einer Serie kleinstformatiger collagierter Bildobjekte. Seit 2006 entstanden bisher etwa 180 Stück, kontinuierlich und vor allem unterwegs. In Ausstellungen erscheinen sie oft in einem bildhaften und räumlichen Zusammenhang mit skulpturalen Formen und der Architektur, begleitet von Gesprächen, Vorträgen und Lesungen. „Mes Amis de Emmanuel Bove“ hebt die übliche Hierarchie auf, nach der zunächst der Autor (der Schriftsteller) und dann das Werk (der Roman) zu nennen ist. Auch fasst man beides nicht in eine Zeile - nicht in eine Einheit - Autor und Werk bleiben gewöhnlich getrennt. Das Mantra „Mes Amis de Emmanuel Bove“ scheint die Wirklich­keit des Autors und seiner Objekte zu verschieben, und sei es durch den entliehenen Namen: Bove.

Als Erweiterung der Arbeit ins real- und sozial-Plastische begann ich vor fünf Jahren mit dem Bau der begehbaren Raumskulptur „BOVE“ in Düsseldorf. In konspirativen künstlerischen Kollaborationen entstanden in und um dieses Gebilde einzigartige Installationen, Bild-, Text- und Audiokunstwerke.

„BOVE-EXPAT“ bringt jetzt alle Beteiligten zusammen. Im Zentrum das Gehäuse des abwesenden Namengebers: Bove. Diese Gehäuseskulptur 3/4-BOVE ist die Innenraumabformung (aus Kunstharz­Glas und Zucker) des Ortes der Geschehen in Düsseldorf-Flingern. Im Kunstraum Düsseldorf sind in einem Parcours von hell zu dunkel, originale und neugeschaffene Werke zu erleben, die sich auf die jeweilige „BOVE“-Ausstellung beziehen, oder Ideen und Formen weiterführen. Architektonische

Merkmale des Raumes „BOVE“ (Formen, Grundfläche, modellhafte und virtuelle Installationen, Korri­dor und Restraum) erscheinen an wesentlichen Orten in der Ausstellungshalle, die in ihrer Gesamtheit als Installation behandelt wird.

Der Titel der Serie und auch der Name des Ausstellungsraums verdanken sich in freier Verbindung dem Roman „Mes Amis“(1924) des französischen Schriftstellers Emmanuel Bove.

Von ihm und allen teilnehmenden Künstlerinnen und Künstlern sind Bücher versammelt, die auf ihre Weise einladen, die bei den Veranstaltungen bei „BOVE“ entstandenen Bilder,Gedanken und Diskurse, zu vertiefen.

In der SECTION DE CINEMA ist ein durchlaufendes Programm mit Filmarbeiten zu sehen.

Das Projekt „BOVE“ und die Ausstellung „BOVE-EXPAT“ werden in einem Buch:

BOVE/BOVE EXPAT 2013-2018 (edition bove und Kunstraum Düsseldorf)

dokumentiert.

[ebove]

BOVE-EXPAT im KUNSTRAUM DÜSSELDORF

-oben:Bove-Skizze auf Zuckerleinwand im Restwinkel(Armin Hartenstein)_

-3/4BOVE(Hartenstein),Locust Jones,Alice Koenitz___

-3/4BOVE(AH), Piotr Zamojski, Christoph Korn__

-Christine Erhard,AH,Julia Kroepelin___

-Blick zur schwarzen Wand hin, Stefan Lux,Felix Schramm__

-Mes Amis de Emmanuel Bove(AH),St.Lux__

-Bea Otto,Jan Kaemmerling,Christine Moldrickx und Rosilene Luduvico__

(alle Fotografien stl)

[ebove]

Ausstellung in der Universitäts- und Landesbibliothek Darmstadt

mit 5 Bildobjekten aus der Reihe der “Mes Amis de Emmanuel Bove”

und “Bove”-Ausstellungen mit Christine.Moldrickx und Ralf Werner.

[ebove]

Armin Hartenstein:

“Bove” und “Mes Amis de Emmanuel Bove”.

Modell des Ateliers mit Innenraumskulptur

und Detail aus :  “Das Buch erscheint...”