#intersectionaliteit

[saulsplace]

Hoog tijd voor een nieuw economisch paradigma!

Ware rijkdom ligt niet in consumptie, maar in de vervulling die werk kan bieden, betoogde uw auteur in 2015 in een artikel. Tien jaar later kan dit idee misschien vreemd klinken, nu zoveel mensen worstelen met geldzorgen. Naast financiële problemen is er echter nog een ander prangend probleem dat velen kwelt: bij veel banen ontbreekt een zinvolle impact op de wereld. Dit probleem wordt nog urgenter doordat mensen vastzitten in dit soort werk om financiële problemen te vermijden.

In zijn boek Bullshit Jobs (2018) beschreef antropoloog David Graeber (1961–2020) het probleem van het gebrek aan arbeidsvreugde in relatie tot de vervreemding tussen de echte wereld en het arbeidsproces. Onlangs keerde mijn aandacht terug naar dit onderwerp door informatie die ik kreeg van een bevriende ondernemer. Hij is gespecialiseerd in de zorgsector en in wetgeving op en rond de arbeidsmarkt. Hij vertelde me over de situatie in Spanje, waar veel medisch personeel enkel kansen krijgt om deeltijds te werken in de zorg. Daarnaast moeten zij administratieve taken uitvoeren om voldoende inkomen te verdienen. Ondanks hun uitstekende opleiding is het voor velen niet mogelijk om hun roeping uit te voeren, namelijk zorgen voor anderen.

Om de sfeer te proeven beginnen we maar gewoon even met een dialoog tussen de ondernemer en een niet nader te noemen persoon van de vakbond. We zouden verwachten dat de vakbond hoofdzakelijk bezig is om de sfeer op de werkvloer te verbeteren en te zorgen voor bestaanszekerheid voor werknemers. De prioriteiten blijken echter anders te liggen. De ondernemer woonde vele bijeenkomsten bij van de werkgeversbranche en hij zag veranderingen in de ideologische koers. Er werd steeds meer gepreekt over diversiteit, inclusie en intersectionaliteit: steeds was het de vraag of alle ondernemers dat oprecht meenden. Wellicht niet, maar mijn goede vriend zag het en onderging het.

Na lange onderhandelingen tussen werkgevers en vakbonden waren er weliswaar ideologische woke geurvlaggen gevestigd, maar in de kern – wat betreft geldzaken en de balans tussen economische zekerheid en flexibiliteit – zat de zaak nog steeds muurvast. Toen hij zag dat de andere werkgevers begrepen dat zij ondanks hun ideologische kleurverandering niet verder zouden komen, greep hij zijn kans om de waarheid te spreken.

“Nee – ik wil mij niet specifiek richten op transgenders. Hier lig ik niet wakker van. Iedereen die de functie goed kan uitoefenen is welkom. Verder ben ik er simpelweg niet mee bezig.” “Jij wil gewoon geld verdienen!”, snauwde de vakbondspersoon hem toe. “Dat klopt.” antwoordde hij rustig. “Daarom ben ik ondernemer. Ik blijf in mijn rol. Daar ben jij blij mee ook.” “Huh?” “De laatste vijf jaar zaten we in een situatie waarin de werkgevers jullie van de vakbond voortdurend naar de mond praatten. Zogenaamd zouden mijn collega’s zo wakker liggen over inclusiviteit op de werkvloer. Grotendeels onoprecht. Dat voelde je al aan. Jij geloofde ons niet en daar heb je gelijk in. Het ging ten koste van ons onderlinge vertrouwen. Wij als werkgevers willen deugen en zijn bezig de samenleving om te buigen naar jullie utopie. In de hoop jullie vertrouwen te winnen. Vergeefs natuurlijk. Dat werkgevers zo hard meedoen met het bevestigen van jullie ideologie, zou je angst moeten inboezemen. Daarmee stevenen wij af op een communistische heilstaat met bijbehorende planeconomie. Jij verliest daarin uiteindelijk jouw bestaanszekerheid en transgenders idem dito.”

De persoon van de vakbond was met stomheid geslagen en zei nog even niets. De ondernemer ging verder. “Daarom is het heel goed dat ik, als ondernemer, nu naar voren stap en weer hardop zeg: JA, IK WIL GELD VERDIENEN. Dat is een trein die ik aan het rijden breng. Een kapitalistische trein. En het is jouw rol om aan de laatste wagon te hangen en te zeggen: ‘Ondernemer, jij gaat zo snel. Hou rekening met de achterblijvers!’ Dan gaan we daarover een potje armdrukken. Resultaat is een iets minder hard rijdende trein waarin ook de achterblijvers in de wagon deelnemen aan de reis. Zo bouwen we een verdienmodel rond het goede en verbetert het onderlinge vertrouwen. Met al dat deugpronken, al dat ‘woke’, doen werkgevers alsof inkomsten genereren onderaan de ladder staat van prioriteiten. Daarmee liegen we tegen onszelf en tegen de wereld. Logisch dat jullie ons niet vertrouwen.”

De vervreemdende ervaring die doorklinkt in dit gesprek, is een uitmuntende aanleiding om het probleem met de arbeidsmarkt dieper aan te snijden. Bullshit jobs zijn er misschien altijd geweest, maar nu komt het fenomeen steeds meer naar de voorgrond en het raakt steeds meer mensen in hun dagelijks leven. Het hervormen van sectoren die op zich best efficiënt waren, leidt ertoe dat de financiële plussen die dat oplevert, worden omgebogen naar nóg meer bullshit jobs.

Graeber betoogt dat de toename van bullshit jobs samenhangt met de groeiende impact van de financiële sector. Dit verklaart ook waarom essentiële banen steeds meer onnodige taken bevatten. Om dit te begrijpen, gaan we terug naar de opkomst van het industriële kapitalisme. Ondernemers richtten zich toen vooral op de productie van specifieke producten, zoals landbouwmachines of ontbijtgranen. De bedrijfsleiders hadden in cultureel opzicht méér gemeen met de werknemers aan de lopende band dan met professionele investeerders en beursspeculanten. Hoewel ze financiële diensten gebruikten, stonden bedrijfsleiders toch wantrouwend tegenover de financiële sector, wat merkbaar was in de interne organisaties van bedrijven.

Rond 1970 trad er een verandering in, omdat de elites van de financiële sector en die van de managers, overheid en de bureaucratische toplaag, in feite fuseerden. CEO’s begonnen nu heen en weer te springen tussen bedrijven in totaal verschillende branches. De band tussen werkgevers en werknemers werd flexibeler en werknemers voelden zich minder loyaal naar hun bedrijf en werkgever. Om het gedrag van werknemers te monitoren en hun loyaliteit af te dwingen, werden bureaucratische pressiemiddelen ingevoerd.

Een belangrijke gevolgtrekking, die ook aansluit bij de praktijkervaring van de geciteerde ondernemer, is dat menselijke arbeid nu plaatsvindt binnen een systeem dat in theorie kapitalistisch is, maar in de praktijk heel anders functioneert dan wat begrepen en verklaard kan worden vanuit klassieke economische theorieën zoals die van Adam Smith, Karl Marx, Von Hayek en Keynes.

Wellicht vinden we een belangrijke aanwijzing bij de Franse theoreticus Guy Debord. Hij stelde in De spektakelmaatschappij (1967) dat de economie is overgegaan van ‘zijn tot bezit’ op ‘zijn tot schijnen’. Het geproduceerde product, wordt binnen het kapitalistische proces losgelaten en vervangen door representatie van dat product. Oftewel, niet het verwerven van bezit is nu de belangrijkste drijfveer van het kapitalisme, maar de handel in impressies, in sfeerbeelden, in ervaringen en status qua wat anderen van ons vinden. Dit verklaart de extreme aandacht voor marketing en PR, voor ideologische geurvlaggen op het werk. Het verklaart de groteske geldsommen die opgaan aan sociale media en aan CEO’s die net als feodale vorsten willen pronken met hun hofhouding, met hoeveel personeel zij onder zich hebben, los van hoe efficiënt het bedrijf opereert.  

Kortom, Marx dacht dat het internationale handelsimperialisme de hoogste en laatste fase van het kapitalisme was, voorafgaand aan de uiteindelijke implosie. Maar er was nog een fase daarná, namelijk de productie en marketing van gebakken lucht. Graeber schiet dus tekort in zijn analyse van ‘bullshit jobs’; we moeten eerder spreken van een ‘bullshit economie’ die de voedingsbodem vormt voor dergelijke banen. In deze economie moeten ondernemers die iets tastbaars willen produceren en een positief resultaat willen bereiken, door bureaucratische en ideologische hoepels springen. Zéker de kleine zelfstandige wordt tot wanhoop gedreven.

Deze vernietigende situatie geldt helaas niet alleen voor multinationals, de overheid en mensen in loondienst. Neem nu een lunchroom-ijssalon in een dorp als Velp. Het is halverwege april en de zomer moet nog beginnen. Toch zit de zaak al vol met vliegen. De eigenaar kan hiertegen weinig doen: het ophangen van plakstrips om de vliegen te vangen is verboden onder het mom van ‘dierenmishandeling’. Als hij toch plakstrips ophangt, kunnen inspecties hem boetes opleggen van honderden euro’s. Dit is totaal ontmoedigend voor de motivatie om iets moois te creëren. Als ondernemer moet je dus ondernemen onder een regime dat eigenlijk niet wil dat jij onderneemt. Je zou dan een akkoordje moeten sluiten met de lokale burgemeester, om dit absurde beleid niet te handhaven in het belang van de gemeenschap die van de lunchroom gebruik wil maken. Helaas zijn er in Nederland geen gekozen burgemeesters en zijn de huidige burgemeesters afhankelijk van het partijkartel en de baantjesmolen. Wat kun je hier nog aan doen?

Jonge kinderen zijn meestal opgewekt wanneer zij ontdekken dat ze voorspelbare resultaten in de wereld kunnen bewerkstelligen. In dat stadium maakt het nog niet uit of wat ze bewerkstelligen ook nuttig is of een gunstig gevolg heeft voor henzelf. Simpelweg iets in gang kunnen zetten, biedt vreugde. Dit ‘plezier van het zijn van de oorzaak’ laat zien hoe essentieel het is, voor het zijn van een volwaardig mens, om een causale impact op de wereld te hebben. Experimenten laten ook zien dat, als het kind eerst plezier heeft in oorzaak-gevolg relaties in gang zetten, en als daarna die gevolgen worden weggelaten, het kind boos en verdrietig wordt en zich volledig van de wereld afsluit.

Hieruit volgt dat het geestelijk zeer schadelijk en ontwrichtend is voor mensen om een baan te hebben waarin iedereen doet alsof je invloed hebt, en alsof die invloed een relevante impact maakt, terwijl dit in werkelijkheid niet zo is. Als bedrijven werknemers gaan betalen voor hun tijd en aanwezigheid, in plaats van voor eenheden zinvol verrichte arbeid, zien we hoe de economie ten prooi valt aan perverse wisselwerkingen. De bullshit economie maakt de werknemer tot een pion in het machtsspel van een ander. Een pion die een verbeelding in stand houdt, een illusie van meer controle, efficiency en merkbekendheid. De arbeidsproductiviteit stijgt al jaren niet meer!

Doordat werk steeds meer onder protocollen wordt gebracht en wordt opgedeeld in compartimenten onder het mom van ‘efficiency’, is de oorspronkelijke betekenis van het begrip ‘zorg’ in dienstverlening aan het vervagen. In een zorgdienst is het normaal zo dat één persoon betaalt voor zorg. Daarbij gaat de ontvanger van het geldbedrag een overeenkomst aan, om ‘aan te voelen’ wat de betaler precies verlangt en verwacht, wat diens wensen zijn. De zorger raakt dus bedreven in het ‘aflezen’ van de emoties en intenties van de ander, terwijl hij die betaalt, dit omgekeerd niet hoeft te doen. Dit fingerspitzengefühl biedt sociale meerwaarde. Het maakt dat mensen die werken in een praktische zorgomgeving, vaak fijn zijn om mee te werken en mee om te gaan. Helaas verdwijnt dit emotionele kapitaal als een gevolg van bureaucratisering en digitalisering.

Voor een bondige samenvatting van wat er de laatste vijftig jaar met het kapitalisme is gebeurd, kijken we naar de Elephant Tea Factory aan de rand van Marseille. Dit was oorspronkelijk een zelfstandig bedrijf, maar werd overgenomen door Unilever, de eigenaar van Lipton, de grootste theeproducent ter wereld. Initieel werd de fabriek met rust gelaten en hadden de werknemers de gewoonte om aan de machines te sleutelen. Dit leidde in de jaren negentig tot verbeteringen die de productiesnelheid met vijftig procent verhoogden en daarmee ook de winsten.

In de jaren vijftig, zestig en zeventig was de consensus in de industriële wereld dat bij verbetering van het productieproces een deel van de hogere winsten terugvloeit naar de werknemers. Echter, vanaf de jaren tachtig gebeurde dit niet meer, doordat bedrijven werden overgenomen door managers die behoren tot een globale elite van beroepsbestuurders. Een medewerker van de theefabriek legde dit uit aan Graeber:

“Kregen wij wat van dat geld? Nee. Werd het teruggeïnvesteerd in de fabriek, voor meer arbeiders en meer machines? Ook niet. In plaats daarvan werden er meer kantoorklerken aangenomen. Toen ik hier begon te werken waren er slechts twee: de baas en zijn personeelschef. Nu zijn er zeven kantoormedewerkers die rondlopen en notities maken terwijl wij werken. Ze praten erover in vergaderingen en schrijven verslagen. Eigenlijk proberen ze hun eigen baan te rechtvaardigen en dat lukt maar niet.”

Doorgaans dient administratief personeel om de efficiëntie te verhogen. Hier had dit geen zin, omdat de arbeiders de efficiëntie van de fabriek eigenstandig al maximaal hadden verhoogd. Toch werden er kantoorklerken neergezet. Dit heeft dus niets met efficiëntie of productiviteit te maken maar alles met de veranderde rolopvatting van corporaties. Nu er geen gangbare praktijk meer is dat verhogingen van arbeidsproductiviteit zich vertalen in meer voordeel voor werknemers, is het hoogst haalbare dat je net genoeg doet om niet ontslagen te worden. Dit is dodelijk voor de arbeidsmoraal en heeft ook tot gevolg dat die taskmasters en box-checkers worden aangenomen om personeel te controleren. Helaas zijn de opbrengsten van de verhoogde productiviteit omgezet in peperdure gebakken lucht.

Wij concluderen dat deelnemen aan het arbeidsproces een vervreemdende ervaring is geworden. Is hier een praktisch advies aan te verbinden? Eigenlijk niet. Het individu kan er geen impact op maken en zal steeds meer worden blootgesteld aan geraffineerde vormen van gaslighting en manipulatieve nudging. Het meest zinvolle is om je zoveel mogelijk aan het arbeidsproces te ontrekken, totdat het weer een aantrekkelijke optie wordt. Dit laatste is evident niet uitsluitend financieel bedoeld.

Steun Sid Lukkassen via BackMe om dit werk mogelijk te blijven maken: https://sidlukkassen.backme.org/  Absoluut aan te raden is het om zijn werk te volgen via Telegram!

[se-coaching]

(via We zijn de moeilijke familieleden)

[actuma]

Regenboogsteden krijgen tot en met 2026 jaarlijks 1,24 miljoen

De komende vier jaar krijgen de 56 Nederlandse Regenboogsteden jaarlijks 1,24 miljoen euro om hun lokale lhbtiq+ emancipatiebeleid te voeren. Dit maakte minister Robbert Dijkgraaf, minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, zojuist op een conferentie in Utrecht bekend. Hoe dichterbij de doelgroep, hoe beter vaak zichtbaar is wat nodig is, afhankelijk van gemeente en soms zelfs wijk. De huidige samenwerkingsafspraken met Regenboogsteden lopen tot eind 2022. Minister Dijkgraaf: “In Nederland mag iedereen zichzelf zijn. Ik ben trots op de samenwerking met de gemeenten en dat we ons vol energie blijven inzetten voor de acceptatie van lhtbiq+personen.” De Regenboogsteden en de minister willen zich met het geld en hun beleid inzetten voor de veiligheid, weerbaarheid en verdere sociale acceptatie van lhbtiq+ inwoners. Het gezamenlijk streven is de acceptatie van lhbtiq+ personen te laten toenemen onder de gehele bevolking. Extra aandacht is er nodig onder jongeren, ouderen en in kringen waar lhbtiq+ nog een taboe is. Vooroordelen, discriminatie, intimidatie en geweld tegen lhbtiq+ personen moeten afnemen. Lhbtiq+ personen moeten zich meer gesteund voelen, veilig en weerbaar op school, op straat, op het werk, in de zorg en thuis, in de sport en in hun eigen sociale kring. Regenboogbeleid bestaat uit verschillende onderdelen, afhankelijk per gemeente. Zo organiseren sommige gemeenten activiteiten rondom Coming Out Day en symposia over veiligheid van de lhbtiq+ gemeenschap. De gemeente Oss heeft de expositie ‘Buitengewone geschiedenis, transgenders in Nederland’ naar de publiekhal van het gemeentehuis gehaald. Daarmee was de expositie voor iedereen toegankelijk en zagen inwoners van Oss de expositie wanneer zij bij de gemeente langskwamen. Daarnaast hebben transgender jongeren hun ervaringen gedeeld bij de opening van de tentoonstelling. De gemeente Rotterdam is het project Inside Out met Dona Daria gestart, dat focust op het versterken van de sociale netwerken van lhbtiq+ personen en vrouwen in gesloten gemeenschappen. De focus hierbij ligt enerzijds op de weerbaarheid van de doelgroep en anderzijds op de gesprekken met culturele en religieuze besturen en organisaties. Om de ambities te realiseren ontvangen de Regenboogsteden sinds 2008 een jaarlijks een financiële bijdrage van OCW. De afgelopen periode, 2018-2022, is het programma wederom positief geëvalueerd en vormt het samen met het brede draagvlak onder gemeenten en samenwerkingspartijen reden voor voortzetting van het programma. Opbrengsten afgelopen jaren Opbrengsten van de samenwerking met Regenboogsteden zijn: - Financieren van projecten om sociale acceptatie te vergroten. - Het bestrijden van geweld tegen lhbtiq+ personen. - Bijdragen aan veilige schoolomgeving. - De groeiende toename aan politieke belangstelling op lokaal niveau, eveneens de vergrote maatschappelijke bewustwording en de uitbreiding van het draagvlak op het gebied van lhbtiq+. - De verbeterde samenwerking met lokale samenwerkingspartners. - Als verbeterpunt is het belangrijk om de komende periode ook aandacht te besteden aan het vergroten van kennis en praktische toepasbaarheid van intersectionaliteit. Binnen de brede lhbtiq+-doelgroep is er een grote diversiteit aan mensen. Hierdoor wordt er soms minder aandacht besteed aan de ene groep dan aan de ander. Aan het eind van dit jaar presenteert minister Dijkgraaf de Emancipatienota waarin ook aandacht voor regenboogbeleid en het belang daarvan. Bron: Rijksoverheid Read the full article

[laurenmarien1]

ARCHITECTUUR EN COLLAGE: VOORBEELDEN

Collage komt van het Griekse woord kolla dat 'lijm' betekent. Collages kunnen worden gebruikt voor het genereren van nieuwe ideeën, om projecten weer te geven of als onderdeel van de ontwerpmethode en het ontwerpproces zelf. Het centrale idee wordt gedefinieerd als een representatief werk. Het centrale idee wordt gedefinieerd als een representatiewerk gemaakt met verschillende materialen gecombineerd of verzameld. Een van de grootste aspecten van collage is dat elke benadering uniek is, gekoppeld aan het individu en hun methode en stijl voor het maken van de afbeelding

1. public aGender, Courtesy Khensani de Klerk

Architectonisch onderzoeker, ontwerper en performer Khensani de Klrek van Matri-Archi heeft deze ideeën onderzocht door middel van intersectionaliteit en representatie in onderzoek en praktijk. Ze schetst het potentieel van eidetische fotomontage, waarbij fotografische beelden "gekenmerkt worden door compositorische cues die – zelfs als ze subtiel zijn – verbanden leggen met realiteiten, verhalen en geschiedenissen. Dit soort collages kan fysiek of digitaal worden gemaakt en zijn meestal afhankelijk van het herplaatsen van fotografische beelden in een nieuwe omgeving met de bedoeling een kritisch discours uit te lokken, in plaats van alleen het idee of de omgeving weer te geven." Eidetische fotomontage onderzoekt het potentieel van het maken van collages om controlerende beelden te weerstaan, te ondermijnen en op te lossen.

2. architecturale collage van Tatiana Bilbao

De Mexicaanse architecte Tatiana Bilbao heeft met name de representatie in haar studio opnieuw vormgegeven door middel van collages. Ze kiest ervoor om geen computervisualisaties te maken van haar ontwerpen die nog in ontwikkeling zijn. In plaats daarvan worden collages gebruikt om nieuwe bouwideeën te ontwikkelen. Ze merkt regelmatig op dat ze haar architectuurwerk ziet als een platform waar iedereen zijn complexiteit, diversiteit en persoonlijkheden kan toevoegen. Collage wordt een hulpmiddel om ideeën op een collaboratieve manier uit te drukken. Bilbao legt uit: "We gebruiken collage niet alleen om ons werk op te vatten, als een ontwerpmethode, maar ook om het weer te geven. We hebben bijvoorbeeld projecten gedaan waarin we ontwerpen met referenties, met afbeeldingen, met foto's van andere dingen met ruimtes die we willen creëren, en dan collageen we ze, tonen ze aan de klant, en dan ontwerpen we daar bovenop. Het is een methode om, fysiek en visueel, al die referenties die we altijd hebben in het ontwerp te integreren, terwijl we onze ideeën gemakkelijk uitdrukken. Je kunt herkennen wat we denken omdat je de [referentie]ruimte herkent die we je laten zien.” Voor haar laten collages processen en ruimte voor fouten toe, waardoor er ruimte ontstaat voor verkenning en interpretatie.

[ayalio]

Diversiteit, hol woord of realiteit? Diversiteit zonder aandacht voor intersectionaliteit is een hol woord. Wat is intersectionaliteit? Intersectionaliteit is  het  idee  dat  verschillende  delen  van  je identiteit,  zoals  je  geslacht,  gender,  seksualiteit,  ras,  klasse, religie, gezondheid, en nog veel meer, elkaar beïnvloeden. Dat betekent  dat  je  in  een  analyse  van  ongelijkheden  het  nooit enkel moet hebben over één van die stukjes identiteit: je kan het niet enkel hebben over vrouwen, mensen van kleur, etcetera, zonder oog te hebben voor de verschillen binnen die groepen. (bron: https://www.emancipator.nl/wp-content/uploads/2019/09/Tien-Tips-Intersectionaliteit.pdf)

Hoewel intersectionaliteit of ‘kruispuntdenken’ een gekend begrip is, wordt dit volgens mij véél te weinig toegepast in de praktijk. Zo worden personen van kleur en meer specifiek leerlingen van kleur al snel allemaal in dezelfde categorie geplaatst zonder aandacht voor de enorme verschillen tussen deze leerlingen. Leerlingen worden al snel gezien als ‘anderstalig’ en dat is het. Ze hebben meer ondersteuning nodig, ze hebben meer taalsteun nodig,... Deze leerlingen worden gezien als 1 homogene groep. De zin ‘Ik heb een heel diverse klas’ wordt vaak gevormd als gevolg van uiterlijke kenmerken van leerlingen...  Niet wetende dat er een heel groot verschil is tussen een leerling die vluchteling is en hier nog niet zo lang is en een leerling die dezelfde uiterlijke kenmerken vertoont, maar die hier al 3 generaties is. Ook 2 leerlingen die nog niet lang in België zijn kunnen heel verschillend zijn door het feit dat 1 leerling in het land van herkomst steeds naar school ging en hoogopgeleide ouders heeft, terwijl de andere leerling misschien nooit naar school is geweest. In de groep leerlingen die hier al meerdere generaties zijn, kunnen er leerlingen zijn met hoogopgeleide ouders, of leerlingen waarbij niemand in de familie gestudeerd heeft. Wanneer leerlingen van kleur gezien worden als 1 groep die ‘divers’ is, hoe definiëren we diversiteit dan?

[farielsoeleiman]

Now Let’s Get In Formation

Een discoursanalyse van Beyoncé’s feminisme binnen het maatschappelijk debat.

‘Beyoncé: Vault’, Beyoncé, 17 september 2018, https://www.beyonce.com/vault/.

Inleiding

Tijdens de MTV Video Music Awards in 2014 verscheen achter het silhouet van Beyoncé in gigantische letters het woord ‘FEMINIST’ op schermen van The Forum arena.[1] In een interview met ELLE gaf Beyoncé aan dit statement te hebben gemaakt “not for propaganda or to proclaim to the world that I'm a feminist, but to give clarity to the true meaning.”[2]. Beyoncé identificeert zich openlijk als feminist. Echter komt de artiest die krachtig gebruik maakt van haar lichaam, uiterlijk en seksualiteit ook geregeld onder vuur te liggen. Met name feministen uit oudere generaties vinden dat Beyoncé niet in lijn ligt met hun kijk op wat feminisme is en de feministische denkbeelden die zij hebben willen verkondigen. Desondanks is Beyoncé, als een van de best verkopende artiesten in de muziekindustrie, in staat haar stem bij een groot publiek te laten klinken.

In deze analyse zal kritisch worden gekeken naar het werk van Beyoncé en wat haar rol is binnen het maatschappelijk debat. De hoofdvraag is als volgt: ‘Hoe wordt er in het werk van Beyoncé een idee van wat feminisme is gecreëerd en op welke manier wordt er een idee geconstrueerd van wat haar rol is in het maatschappelijk debat?’. De analyse bestaat uit drie deelvragen en een conclusie. In de eerste deelvraag wordt het concept van feminisme beschreven. Dit is geen vaststaand concept maar een beweging die zich door de tijd heen continue aanpast. In de tweede deelvraag wordt op basis van ‘APESHIT’ en ‘Partition’ geanalyseerd hoe hoe er een idee van feminisme geconstrueerd wordt binnen het werk van Beyoncé. De derde deelvraag bespreekt op welke manier er een idee van feminisme geconstrueerd wordt en wat Beyoncé haar rol is in het maatschappelijke debat. Tot slot wordt er in de conclusie een antwoord gegeven op de hoofdvraag.

Deelonderwerp 1

Wat is feminisme? Feminisme van de zwarte vrouw.

In Amerika begon de Eerste Feministische Golf in 1848, voordat het over waaide naar Nederland. Officieel startte die met de “Seneca Falls convention of 1848” in New York waar bijna tweehonderd vrouwen een lijst maakten van 12 resoluties die vroegen om specifieke rechten. Deze stroming was sterk verbonden met de afschaffing van de slavernij en werd ook vertegenwoordigd door enkele zwarte feministen die ook opkwamen voor de gekleurde vrouw.

De Tweede Feministische Golf kwam van de grond in de jaren 1960 en accentueerde sociale en seksuele gelijkheid van de vrouw, maar ook een grotere egalisering van genderverhoudingen in de economie en in het onderwijs. Het boek The Feminine Mystique (1963) van Betty Friedan wordt beschouwd als de internationale aanjager van deze tweede golf en verzette zich tegen “the problem that has no name”: het systematische seksisme dat vrouwen leerde dat hun plek thuis was en dat als ze ongelukkig waren als huisvrouwen, dat alleen was omdat ze gebroken en pervers waren.[3] Friedan’s ideeën waren niet bepaald revolutionair in hun gedachtegang, maar wel in hun bereik.

Hoewel Friedan werd geprezen om haar feministische ideeën, ontving ze ook veel kritiek op haar boek, omdat die vooral gericht was op de witte middenklasse vrouw die mocht werken. De zwarte vrouw, daarentegen, had haar focus niet op het mogen werken, want dat moesten ze toch al, maar juist op het pleiten voor reproductieve vrijheid. De witte vrouw pleitte voornamelijk voor het gebruik van anticonceptie en het plegen van de abortus, maar de zwarte vrouw pleitte vooral voor het stoppen van geforceerde sterilisaties van kleurlingen en gehandicapten, wat helaas geen prioriteit was voor de reguliere vrouwenbeweging. Als reactie daarop besloot de zwarte vrouwenbeweging om het feminisme te verlaten om het vrouwisme te creëren.[4]

Alice Walker (1983) beargumenteerd in In Search of Our Mothers’ Gardens dat de zwarte vrouw het vrouwisme uitoefent door zowel effectief als productief te praten over de zwarte man in tegenstelling tot het “witte” feminisme dat op haar best exclusief voor vrouwen is en op haar slechts is toegewijd aan het aanvallen van de man. De zwarte vrouw prefereert zelf ook de term vrouwisme over black feminism, omdat het laatste nogal tegenstrijdig klinkt met de ideologie van feminisme. Het gebruik van de term 'zwart feminisme' verstoort het racisme dat inherent is aan het presenteren van feminisme als een ideologie en politieke beweging die alleen voor witten is.[5] Deze stroming wordt door sommigen al gezien als De Derde Feministische Golf. In deze zogenoemde nieuwe stroming wordt door feministen de keuze om (vrouwelijke) seksualiteit wel of niet te tonen bij het individu gelegd. De vrouw heeft volledige keuzevrijheid, mits zij zich empowered voelt en niet vernederd of anderszins geobjectiveerd.[6]

Volgens Barber zitten we op dit moment niet in een vierde feministische golf. Dit, omdat het hedendaagse femnisme als intersectioneel moet worden beschouwd. Er is volgens haar niet één soort feminisme maar een heleboel soorten, die anno 2020, naast elkaar bestaan en afhankelijk van context, andere invulling hebben.  De stroming focust, naast intersectionaliteit, ook op individualiteit en de vrijheid om keuzes te maken bijvoorbeeld in seksualiteit en zelfacceptatie.[7]

De term intersectionaliteit werd bedacht door Kimberlé Crenshaw, een theoreticus op het gebied van gender en kritische rassentheorie. Deze term gebruikte zij om de manieren te beschrijven waarop verschillende vormen van onderdrukking elkaar kruisen. Crenshaw legt, aan de hand van een voorbeeld, tijdens haar Ted Talk in 2016 uit dat intersectionaliteit vergelijkbaar is met een verkeerskruispunt, waarvan de wegen de manier zijn waarop het personeelsbestand is gestructureerd naar ras en gender, en het verkeer het wervingsbeleid en soortgelijke praktijken voorstelt. Als, bijvoorbeeld, een zwarte vrouw te maken krijgt met discriminatie op basis van haar ras en gender, dan bevindt zij zich exact op de kruising van de straat racisme en de straat seksisme en ervaart ze ook de gelijktijdige impact hiervan.[8] De intersectionele benadering betrekt deze verschillen en laat zien hoe zij een rol spelen in de levens van mensen en in hun machtsverhoudingen. Niet alle ‘kruispunten’ of intersecties zijn voor iedereen hetzelfde. Sommige combinaties en positioneringen zijn machtiger en brengen meer privileges met zich mee dan andere.[9]

Door de integratie van popcultuur als belangrijke bron van productie en kritiek, probeert deze stroming aan toegankelijkheid te winnen. Deze vorm van feminisme zorgt voor laagdrempeligheid door popiconen te presenteren als rolmodellen en dient het in potentie een groot draagvlak.[10] Hoewel de relatie tussen hiphopcultuur en vrouwenrechten complex is, hoeft het een het andere zeker niet uit te sluiten. Als feminist kan je ook houden van hiphopmuziek. Het gebruik van krachttermen in muziek moet zowel door mannen als vrouwen kunnen, maar het is wat anders als ze dit doen vanuit reële seksistische overtuigingen die ook buiten het artistieke kader zo worden geuit.

Deelonderwerp 2

Op welke manier wordt er een idee van feminisme geconstrueerd in het werk van Beyoncé?  

De kracht van de vrouw is een centraal thema binnen het werk van van superster Beyoncé. In nummers als ‘Run the World (Girls)’, ‘Diva’ en ‘Flawless’ kunnen we dan ook vormen van feminisme terugzien. Ook in videoclips maakt Beyoncé zich sterk voor het feminisme en laat ze haar vrouwelijke kracht zien. We zullen aan de hand van de videoclips ‘APES**T’ en ‘Partition’ onderzoeken hoe er een idee van feminisme geconstrueerd wordt binnen het werk van Beyoncé.

APES**T

Op 16 juni 2018 brachten The Carters (het muziekduo bestaande uit Beyoncé en haar man Jay-Z) hun eerste album Everything is Love uit. Het hiphop/r&b-album belicht thema’s als liefde, rijkdom en black pride. De eerste single “APES**T”[11] staat bekend om zijn spraakmakende videoclip, die in 2019 werd genomineerd voor beste muziekvideo tijdens de 61ste Grammy Awards en de MTV Video Music Awards voor Best Art Direction en Best Cinematography won. De muziekvideo, geregisseerd door Ricky Saiz en geproduceerd door Iconoclast, werd opgenomen in het Franse museum het Louvre.[12]

De muren van het Louvre worden gedomineerd door kunstwerken gemaakt door mannelijke artiesten. Cynthia Freeland bespreekt in ‘Gender, Genius and Guerilla Girls’[13] de uitsluiting van vrouwen in de canon, de lijst van 'grote' mensen of 'genieën' die hun stempel hebben gedrukt in de kunst of muziek. In 1985 demonstreerde de “Guerrilla Girls” (met gorilla maskers) tegen seksisme in de kunstwereld.[14] Sindsdien hebben zij meerdere campagnes gevoerd. Beyoncé lijkt in de videoclip een vergelijkbaar statement te willen maken.

De neoklassieke kunstwerken die in de muziekvideo voorkomen zijn elk bewust gekozen en brengen zo hun eigen boodschap met zich mee. The Atlantic beschrijft meerdere betekenisvolle statements die in de videoclip gemaakt worden betreft de positie van zwarten en vrouwen in de geschiedenis.[15]

Zo danst Beyoncé met een groep zwarte vrouwen voor The Coronation of Napoleon van Jacques Louis David. In het schilderij kroont Napoleon I in de Notre-Dame zijn vrouw Joséphine de Beauharnais tot keizerin.[16] Tijdens Napoleon Bonaparte’s periode als keizer van Frankrijk koloniseerde hij vele landen over de wereld.[17] Gezien Beyoncé’s afkomst, lijkt zij zo een zwarte gemeenschap te vertegenwoordigen die eeuwenlang rechteloos is geweest door structurele ongelijkheden. Ook is Beyoncé is te zien voor het schilderij Portrait of a Negress uit het begin van de negentiende eeuw, een periode waar zelden zwarte vrouwen als muze voor kunstwerken werden gezien. Met een krachtig visueel statement gaat Beyoncé in tegen de Europese hoge kunst die de zwarte vrouwelijke vormen historisch hebben uitgewist of ontmenselijkt.[18]

De video eindigt met een beeld van Beyoncé en Jay-Z voor Da Vinci’s Mona Lisa, een van de meest iconische portretten uit de westerse kunstgeschiedenis. Volgens TIME vieren Beyoncé en Jay-Z, die samen meer dan 1 miljard dollars waard zijn, zo hun succes. Het koppel dat ooit werd gezien als “gorilla’s” heeft nu een status vergelijkbaar als dat van de Mona Lisa.[19]

Partition

In Postfeminist Media Culture - Elements of Sensibility in the European Journal of Cultural Studies beschrijft Rosalind Gill dat het hebben van een ‘sexy’ of ‘erotisch’ lichaam gekoppeld kan worden aan de kracht van de vrouw. (Gill, 2007) Beyoncé staat bekend als een artiest die al sinds het begin van haar carrière met het idee van de vrouwelijke seksualiteit speelt. Laura Mulvey noemt in haar werk Visual Pleasure and Narrative Cinema de zogenaamde male gaze. De mannelijke fantasie wordt hierbij geprojecteerd op een vrouwelijk figuur met een sterk visueel ingesteld en erotische uiterlijk. De vrouw wordt zo weergegeven als seksueel object, beschikt over de gaze en speelt zo met het mannelijk verlangen.[20]                                Deze male gaze wordt ook getoond in Beyoncé’s ‘Partition’. We zien echtgenoot Jay-Z naar zijn vrouw Beyoncé kijken terwijl ze provocerend danst. Beyoncé omarmt de gaze, ze lijkt zijn mannelijk verlangen te vervullen. We zien echter niet de traditionele vorm van de male gaze. Met de traditionele male gaze is de vrouw onbewust onderhevig aan de blik van de man, maar in de videoclip van ‘Partition’ is Beyoncé zich bewust van deze blik en vindt ze het leuk dat er naar haar wordt gekeken.

Beyoncé's eigen kijk op haar muziek en deze specifieke videoclip is dat ze wil laten zien dat, ook al ben je een moeder en heb je een baby, je er nog steeds goed uit kunt zien en met je lichaam kunt pronken.[21] Postfeminisme is naast het integreren van dominante opvattingen over vrouwen over het laten zien hoe vrouwen succesvol kunnen zijn en hun ‘individuele vrouwelijke keuzevrijheid, economische onafhankelijkheid en emancipatoire macht van consumptie’ vieren.[22]               Tegelijkertijd zou je kunnen zeggen dat Beyoncé haar vrouwelijke seksualiteit commodificeert door het als een object te benaderen dat bekeken kan worden. Beyoncé objectificeert zichzelf in plaats van dat iemand anders dit doet. In plaats van dat de zogenaamde male gaze Beyoncé als seksueel object bevestigd, doet zij dit zelf. Hiermee zou je kunnen stellen dat Beyoncé niet eigenschap over haar lichaam heeft, maar het idee van de vrouw als seksueel object heeft geïnternaliseerd waardoor ze de rol van de vrouw bevestigd. Dit idee sluit aan bij de Frankfurter Schule waarbij de cultuurindustrie, massacultuur, de sociale orde bevestigd in plaats van bekritiseerd.

Deelonderwerp 3

Op welke manier wordt er een idee van feminisme geconstrueerd van wat haar rol is in maatschappelijk debat?

Beyoncé is vrij uitgesproken feminist en ook, zoals we zien in haar videoclips en optredens, vaak sexy en bloot gekleed. Beyoncé roept vrouwen ook op om onafhankelijk te zijn, maar juist de sexyness die zij toont aan haar publiek, laat een vorm van afhankelijkheid en individualiteit zien. Precies wat past bij het hedendaagse feminisme. Zoals zij aangeeft in een interview: “There is unbelievable power in ownership, and women should own their sexuality”[23]. Een groot deel van de wereld omarmt Beyoncé als vertegenwoordiger van een feminisme nieuwe stijl: autonoom, seksueel bewust, 'inclusief' feminisme zonder 'labels'[24]. Beyoncé wil met haar feministische boodschap alle vrouwen aanspreken. Daarin overstijgt ze de rassenkwestie. Met haar laatste album ‘Black is King’, lijkt ze vooral ook te focussen op zwarte vrouwen. In haar nummer ‘Brown skin girl’, worden zwarte vrouwen en het hebben van een zwarte huidskleur gevierd.

Toch is er ook kritiek. In een Nederlands artikel uit 2006, komt kritiek van oudere generaties feministen op het hedendaags feminisme naar voren25. In het artikel worden meisjes met naveltruitjes en meisjes met hoofddoeken als voorbeeld gebruikt. Beide voorbeelden hebben gemeen dat ze gebruikt te worden als meta-narratief voor de dominante discourse. Het heeft te maken met een bepaalde publieke zorg over vrouwelijke seksualiteit. Een van de discoursen in het publieke debat die Duits beschrijft in het artikel, met betrekking tot de meisjes die naveltruitjes dragen, is die van de feministen uit oudere generaties. Zij geven veelal kritiek op het feit dat naveltruitjes en korte rokjes geen geëmancipeerd beeld geven. Sommigen zijn van mening dat meisjes daarmee uitstralen onderhevig te zijn aan de consumentenmaatschappij en vinden dat het niet in lijn ligt met de individualistische en geëmancipeerde denkbeelden die zij, als oude feministische garde, hebben willen verkondigen[25].

Anja Meulenbelt, feministe uit de tweede golf, zegt in een interview uit 2017 dat ze ‘graag naar Beyonce kijkt’, maar dat ze vindt dat Beyoncé een bedacht persoon is, zoals Wonder Woman. Ze vindt dat het hedendaags feminisme geen directie meer heeft, alleen nog individuele keuzes kent[26]. Ook Journaliste Cherise Smith zegt in een interview met Enews, dat feminisme niet alleen moet gaan om individuele privileges. Vrouwelijke seksualiteit, wat vaak benadrukt wordt onder de noemer empowerment, kan ook worden gezien als iets elitairs. Het feit dat vrouwelijke popsterren zich zo kunnen uiten betekent niet dat iedereen dat kan. En het feit dat grenzen kunnen worden verlegd, betekent niet dat elke vrouw dit kan doen[27]. Begin dit jaar gaf Lana del Rey, een andere popzangeres, nog kritiek op popsterren zoals Beyoncé. Del Rey kreeg kritiek op haar muziek omdat ze een te conservatieve en onderdrukkende rol van de vrouw in relaties zou schetsen. Zij reageerde hierop door te zeggen dat elke vrouw een plek verdient in het feminisme”.[28]

Een ander kritiekpunt is dat Beyoncé in haar muziek mannen te veel zou pleasen. In het nummer ‘flawless’ gebruikt Beyoncé een stuk uit de feministische speech van Chimamanda Ngozy Adichie. Als reactie hierop zei Adichie dat ze het belangrijk vindt dat feminisme op deze manier populairder wordt gemaakt, maar ze stelt ook dat het feminisme van Beyoncé niet haar soort feminisme is. Het geeft volgens haar te veel ruimte aan mannen en ze vindt dat vrouwen los moeten kunnen staan van mannen[29]. Vrouwen zouden volgens Adichie niet zo veel bezig moeten zijn met mannen, dat zijn volgens haar mannen ook niet met vrouwen29.

Ook journaliste Ruby Hamad schreef in een stuk voor ABC News, dat zij vindt dat vrouwen in muziekvideo’s vaker worden gezien als pornosterren. Hun lichamen lijken te worden geobjectiveerd en te fungeren als marketingproduct, in plaats van individualiteit uit te stralen[30]. Ze zouden volgens haar niet voor onafhankelijkheid staan en vrouwen op een geseksualiseerde manier presenteren, iets wat niet bij feminisme past. In het artikel van Prins wordt gesproken over Beyoncé’s ‘fantasie feminisme’31. Het wordt als problematisch beschouwd door sommige feministen dat er makkelijker over ras, klasse en gender gepraat wordt als het verpakt wordt in bijvoorbeeld een songtekst of een videoclip dan via politieke route[31].

             Positieve reacties die vaak terug te lezen zijn, gaan vooral over de aandacht die op het onderwerp feminisme wordt gevestigd door popsterren zoals Beyoncé. Popiconen worden gezien als een rolmodel in het debat. Hierdoor wordt feminisme als laagdrempelig beschouwd en kunnen veel mensen zich hiermee identificeren27. In 2006 beschreef Moi in haar artikel nog een toename van jongeren die hun zinnen begonnen met: ‘Ik ben feminist, maar..’. Dit kwam volgens haar, omdat het feminisme een dominant, agressief en intolerant beeld kende[32]. Met de komst van popsterren is het ‘cool’ om te zeggen dat je feminist bent. “Feminisme is niet meer ‘het f-woord’, het behoort bij ‘het rijk’ van de coole kinderen”[33]. Volgens Kara Brown, die een artikel schreef voor VICE, is het onzin dat seksuele expressie van Beyoncé wordt afgedaan als marketing. Vrouwen mogen zelf kiezen hoe ze zich uiten en hoe zij hun seksuele houding laten zien[34]. Ook vindt zij dat vooral de zwarte vrouw goed wordt gerepresenteerd in de muziek, optredens en video’s van Beyoncé. Ze haalt hiermee het dominante witte schoonheidsideaal onderuit34.

Conclusie

In de muziek en videoclips van Beyoncé gebruikt de artieste haar vrouwelijkheid wanneer nodig, maar blijft ze altijd eigenaar van haar eigen lichaam. Beyoncé weet wie er kijkt en hoe er naar haar wordt gekeken. Ze houdt van haar lichaam en vindt dat iedereen van hun lichaam moet houden. Dat is ook een vorm van feminisme: je lichaam omarmen, door je eigen ogen naar je eigen lichaam of je vrouwelijkheid kijken en jezelf onderwerpen aan de zogenaamde male gaze.                                           Ook al kunnen we kritisch zijn over Beyoncé’s bewering dat ze een feministe is, we zouden kunnen stellen dat ze een boegbeeld is van het post-feministische tijdperk. Zoals Gill stelt dat er een ‘modernisering van vrouwelijkheid’ is en dat er een verschuiving is in de manier waarop macht werkt: van een externe, mannelijke oordelende blik naar een zelfcontrolerende, narcistische blik. Er ontwikkelt zich zo een nieuwe vrouwelijke figuur, namelijk de jonge, heteroseksuele vrouw die seksueel autonoom is, speelt met haar seksuele kracht en er altijd ‘zin in heeft’.[35] Ondanks dat Beyoncé haar vrouwelijke seksualiteit commodificeert houdt ze alsnog zeggenschap over haar eigen vrouwelijke lichaam. Het idee van keuze, ‘een zelf’ en ‘jezelf behagen’, staan ​​centraal in de post-feministische gedachtegoed en zien we dus ook terug in het werk van Beyoncé.[36]

Het debat of Beyoncé en haar kunst wel of niet feminisme representeert is en blijft waarschijnlijk discutabel. Volgens Bourdieu is het belang vooral iets wat te maken heeft met geloof, illusio. Kunst is pas kunst als mensen geloven dat het kunst is. Kunst is een sociaal construct wat gemaakt wordt door wat voor waarden andere mensen hieraan toekennen[37]. Hetzelfde zou gesteld kunnen worden met het feminisme van Beyoncé. Zolang haar fans geloven dat Beyoncé een feminist is en haar kunstonderdeel is van feministisch discours, is dit ook zo. Beyoncé voelt zich verbonden met haar fans die een deel van de maatschappij presenteren. Door mee te gaan met waar het publiek behoefte aan heeft bijvoorbeeld: gelijke rechten voor (zwarte) vrouwen en zich hierover uit te spreken in haar kunsten, vaart ze mee op het maatschappelijk discours. Je moet de samenleving en het maatschappelijk debat en discours begrijpen om ook de plek van kunst te begrijpen.

[1] ‘Beyonce. Gala MTV VMA 20014. FEMINIST’, Vimeo, https://vimeo.com/127017886.

[2] Tamar Gottesman, ‘Beyoncé Wants to Change the Conversation’, ELLE, 4 april 2016, https://www.elle.com/fashion/a35286/beyonce-elle-cover-photos/.

[3] Constance Grady, “The waves of feminism, and why people, and why people keep fighting over them, explained,” Vox, 2018. https://www.vox.com/2018/3/20/16955588/feminism-waves-explained-first-second-third-fourth .

[4] Constance Grady, “The waves of feminism.”

[5] Patricia Hill Collins, "WHAT'S IN A NAME? Womanism, Black Feminism, and Beyond," The Black Scholar 26, no. 1 (1996): 9-17. http://www.jstor.org/stable/41068619

[6] Loes Berends, “Run The World Het Vermeende Spanningsveld Tussen Feminisme en Seksualiteit in de Hedendaagse Popmuziek,” MA diss., Universiteit van Nijmegen, 2015.

[7] Grady, “The waves of feminism.”

[8] Kimberlé Crenshaw, “The urgency of intersectionality | Kimberlé Crenshaw,” YouTube. Video. https://youtu.be/akOe5-UsQ2o

[9] Intersectioneel denken. Ella, (2014): 13-33. http://www.ellavzw.be/sites/default/files/Handleiding%20Intersectionaliteit%20ELLA%20VZW.pdf

[10] Berends, “Run The World,” 12.

[11] APES**T - THE CARTERS, geraadpleegd 22 oktober 2020, https://www.youtube.com/watch?v=kbMqWXnpXcA.

[12] Ashley Iasimone, ‘Beyonce & JAY-Z, AKA the Carters, Drop Joint “Everything Is Love” Album’, Billboard, 2018, https://www.billboard.com/articles/columns/hip-hop/8461319/beyonce-jay-z-the-carters-everything-is-love-album.

[13] Cynthia Freeland, ‘Gender, Genius and Guerilla Girls’, in Art Theory: A Very Short Introduction (Oxford: Oxford University Press, 2003).

[14] Freeland, ‘Gender, Genius and Guerilla Girls’. 122.

[15] Taylor Hosking, ‘Beyoncé and Jay-Z’s New Vision of Gender in “Apeshit”’, The Atlantic, 2018, https://www.theatlantic.com/entertainment/archive/2018/06/beyonce-and-jay-zs-new-way-of-looking-at-gender/563360/.

[16] Hosking, ‘Beyoncé and Jay-Z’s New Vision of Gender in “Apeshit”’.

[17] Enne Koops, ‘Napoleon Bonaparte - Franse generaal en keizer’, Historiek, 31 maart 2020, https://historiek.net/napoleon-bonaparte-generaal-keizer/61142/.

[18] Hosking, ‘Beyoncé and Jay-Z’s New Vision of Gender in “Apeshit”’.

[19] Cady Lang, ‘A Guide to the Art in Beyonce & Jay Z’s Apesh-t Louvre Video’, Time, 2018, https://time.com/5315275/art-references-meaning-beyonce-jay-z-apeshit-louvre-music-video/.

[20] Laura Mulvey, “Visual Pleasure and Narrative Cinema,” Film Theory and Criticism: Introductory

Readings. (Phoenix: Arizona State University, 1999).

[21] Beyoncé Knowles, Partition (Explicit Video),” YouTube, YouTube, 2014.

www.youtube.com/watch?v=pZ12_E5R3qc.

[22] Diane Railton; Watson, Paul, Music Video and the Politics of Representation, (Edinburgh: Edinburgh University Press, 2011).

[23] Jeffries, Rhonda B. Queen Mothers: Articulating the Spirit of Black Women Teacher-Leaders. Charlotte, NC, North Carolina: Information Age Publishing, Inc., 2019.

[24] Zeil, Wieteke van. “Beyoncé Als Boegbeeld Van Het Nieuwe Feminisme.” de Volkskrant, March 12, 2018. https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/beyonce-als-boegbeeld-van-het-nieuwe-feminisme~be526895/ .

[25] Duits, Linda, and Liesbet van Zoonen. 2006. “Headscarves and Porno-Chic: Disciplining Girls' Bodies in the European Multicultural Society”. European Journal of Women's Studies 13(2):103-117. (14 pp).

[26]Wiegman, Marcel. “Anja Meulenbelt: 'Beyoncé Is Niet Het Rolmodel Dat Jonge Vrouwen Helpt'.” Het Parool, June 29, 2017. https://www.parool.nl/nieuws/anja-meulenbelt-beyonce-is-niet-het-rolmodel-dat-jonge-vrouwen-helpt~b8c93fa4/ .

[27] Berends, Loes. “Run The World Het Vermeende Spanningsveld Tussen Feminisme en Seksualiteit in de Hedendaagse Popmuziek.” MA diss., Universiteit van Nijmegen, 2015.

[28] Van Wijk, Leon. “Lana Del Rey Haalt Hard Uit: ‘Als Beyoncé over Seks Zingt, Mag Ik Dan over Échte Relaties Zingen?’” DPG Media Privacy Gate, May 21, 2020. https://www.ad.nl/show/lana-del-rey-haalt-hard-uit-als-beyonce-over-seks-zingt-mag-ik-dan-over-echte-relaties-zingen~a62a3d6c/.

[29] Kiene, Aimée. “Ngozi Adichie: Beyoncé's Feminisme Is Niet Mijn Feminisme.” de Volkskrant, October 7, 2016. https://www.volkskrant.nl/cultuur-media/ngozi-adichie-beyonce-s-feminisme-is-niet-mijn-feminisme~bc33281c/ .

[30] Hamad, Ruby. “Beyonce's Sexual Empowerment Isn't Feminism.” ABC News. ABC News, March 20, 2014. https://www.abc.net.au/news/2014-03-20/hamad-dont-call-beyonces-sexual-empowerment-feminism/5330918

[31] Prins, Annelot. 2017. “Who Run the World? Feminism and Commidification in Beyoncé’s Star Text”. Amsterdam Journal of Critical Theory, Cultural Analysis and Creative Writing 2(2): 29-44. (15 pp)

[32] Moi, Toril (2006) “I Am Not a Feminist, but…”: How Feminism Became the F-Word’, in: PMLA. Vol. 121, no. 5: pp. 1735 – 1741.

[33] Valenti, Jessica. “Beyoncé's 'Flawless' Feminist Act at the VMAs Leads the Way for Other Women | Jessica Valenti.” The Guardian. Guardian News and Media, August 25, 2014. https://www.theguardian.com/commentisfree/2014/aug/25/beyonce-flawless-feminist-vmas .

[34] Brown, Kara. We Don't Need to Defend Beyonce's Feminism Anymore Because We Have 'Beyonce', 2013. https://www.vice.com/en/article/6vxy86/beyonce-feminism-new-album .

[35] Rosalind Gill, “Postfeminist Media Culture - Elements of Sensibility,” Londen: European Journal of Cultural Studies, 2015. DOI:10.1177/1367549407075898.

[36] Gill, “Postfeminist Media Culture.”

[37] Pierre Boudieu, “The Field of Cultural Production, or: The economic world reversed”. In: Poetics, Volume 12, Issues 4-5, 1983. p. 311-356

[teaminclusie]

Intersectionaliteit:

Intersectionaliteit biedt een analytisch kader om de manier waarop verschillende machtssystemen op elkaar ingrijpen te bestuderen en zo uitsluiting te voorkomen. Verschillende vormen van sociale stratificatie, zoals klasse, ras, gender, seksuele geaardheid, leeftijd, handicap en geslacht staan niet los van elkaar, maar zijn integendeel op een complexe manier met elkaar verweven.

Handleiding voor professionelen die intersectionaliteit of kruispuntdenken in de eigen organisatie willen toepassen: http://www.ellavzw.be/sites/default/files/Handleiding%20Intersectionaliteit%20ELLA%20VZW.pdf

[zannekinbond]

Rebellion Extinct

"Groen kapitalisme" is nog altijd kapitalisme.... De wereldwijde klimaatbeweging ligt schijnbaar in de touwen, althans voorlopig toch. Nadat in Vlaanderen reeds pijnlijk duidelijk werd dat de verkiezingsresultaten geheel niét in de lijn lagen van wat verwacht werd na de “massale volksprotesten” begin dit jaar, heeft men vooral geprobeerd om zichzelf in de voet te schieten. Er waren de fluitconcerto’s op popfestivals, de strapatsen met de zeiltochten naar Chili -waar een klimaattop moest afgelast worden vanwege de verbeten strijd die de bevolking daar voert tegen het neoliberalisme- en het quasi-sinistere toneelspel van klimaaticoon Greta Thunberg voor de Verenigde Naties, wat qua rendement voornamelijk veel inspiratie voor de Halloween-feestjes en andere gekostumeerde bals van het voorbije jaar blijkt te hebben opgeleverd. De Vlaming heeft er ondertussen ook wel de buik van vol, zo bleek vorige week nog uit een enquête van het weekblad Humo. Het “gedram” van de zogenaamde “klimaatgrrrls” (sic), is juist contraproductief gebleken voor de zaak waarvoor zo hard werd geijverd. Van een stijgend draagvlak is nauwelijks sprake, behalve bij de elites. Dit is overigens geen geïsoleerd Vlaams fenomeen. Wereldwijd winnen de groenen aan aanhang, maar nergens slagen ze in hun theoretisch potentieel als nieuwe sterkhouder van de “linkervleugel” in West-Europa, een positie die decennialang werd ingenomen door de klassieke sociaaldemocratie en haar zuilen, ook maar enigszins te benaderen. Groen blijft overal de partijpolitieke pendant van een welbepaalde cultureel-maatschappelijke stroming, waarbinnen de ideeën van een bekrompen petit bourgeoisie operationeel worden gemaakt. In wat in feite zelfs een flauw afkooksel is van intersectionaliteit, wordt het klimaatthema moeiteloos gekoppeld aan andere thema’s, die over het algemeen eerder kaderen in het moeras van de culture wars waarin het westen zich heeft vastgereden en waarvan de postmarxistische schema’s op zo mogelijk nog absurdere manier worden toegepast op net die domeinen waar ze totaal niet van toepassing zijn (en indien wel: dan toch geheel niet op een dergelijke manier). Welke zwakzinnige haalt het immers in zijn hoofd om de samenleving te verdelen in “fietsers” en “automobilisten”, terwijl het hier enkel gaat om een modaliteit waarbij iedereen op eender welk moment de keuze kan maken om aan het stuur van een fiets dan wel een auto te zitten. Toch menen sommigen hier een existentiële “strijd om de straat” te kunnen onderscheiden, die als het even kan ook nog samenhangt met de “strijd voor het klimaat”, de “strijd tegen het patriarchaat”, de “strijd tegen de vermindering van de kunstsubsidies” en, uiteraard, de strijd tegen het “klootjesvolk”. Want die gewone Vlaming heeft, zo blijkt telkens weer, er helemaal niets van begrepen. Zeker als hij op het platteland woont (of wat daar in Vlaanderen van overblijft) en zijn "mobiscore" er met wetenschappelijke zekerheid op wijst dat hij niet alleen slecht is voor het klimaat, maar zeker en vast ook nog eens “voor de N-VA stemt”. “Rechts” reageert ondertussen op de manier waarop het gewend is om te reageren, namelijk als een kwaad blaffende hond, gretig als altijd om het licht van de zon te ontkennen als die zon het toevallig zou durven wagen om van links te schijnen. Daarom puilen rechtse opiniepagina’s en nieuwslogs - naast de nodige ad hominems, maar toegegeven, daar hebben ze geenszins het monopolie op- ook uit van technologisch vooruitgangsoptimisme, klimaatscepticisme, neoliberalisme, marktwerking, aversie tegen de staat, misogynie, occidentalisme, hyperindividualisme, wetenschappelijke cherry picking en economy first-dogma’s over welvaart, economische groei en laissez-faire. Argeloze lezers komen er vroeg of laat de onvermijdelijke Jean-Marie Dedecker tegen, de rechtsliberale Johannes-De-Doper die “wel eens zal zeggen waar het op staat”. Ideeën op maat van de Canadese vooruitgangsoptimist Steven Pinker worden dan weer uit de hoed van academicus en wetenschapsfilosoof Maarten Boudry getoverd. Al zal deze laatste zich niet snel tot de rechterzijde rekenen, toch kennen zijn werk en opinies vooral daar de nodige aanhang. En hoewel linksliberalen en rechtsliberalen ideologisch veel minder van elkaar verschillen dan de bevolking wordt voorgehouden, zorgt deze tweedeling voor een verscheurende tegenstelling die niet anders kan dan uitmonden in een nodeloze patstelling.     Ondertussen zoeken sommige klimaatactivisten stilaan naar meer radicale middelen want, om het met de tweets van de Antwerpse klimaatactivist Thomas Goorden (StRaten-Generaal, Antwerpse Burgerlijst) te zeggen: ”Het is tijd om de cockpit te bestormen”. Dus dan komt de internationale actiegroep Extinction Rebellion ook in Vlaanderen om het hoekje kijken, met als woordvoerdster Leen Schelfhaut, die tot tweemaal toe lijsttrekster was van diezelfde Antwerpse Burgerlijst. Wie hier echter quasi-leninistische schema’s over het overnemen van niet alleen de productiemiddelen maar ook de aandrijfmechanismen van de geschiedenis meent te kunnen ontwaren, raden we toch eens aan het opiniestuk “Waarom ik als moeder samen met een groepje rebellen met mijn buik op de grond lig te gillen voor het klimaat” erop na te lezen (ja, inderdaad …). Passages als deze maken verdere analyse in feite zo goed overbodig: “Ik heb niet meteen het profiel van een hippie, anarchist, of een stoere rebel, eerder van het type hoogopgeleide, blanke, fietsende, middenklasse moeder, het soort dat in hippe koffiebars ontbijt met granola en vers fruit en haar kinderen verplicht naar de muziekschool stuurt.” En wat verder: ”Ik besef heel erg dat ik in een comfortabele positie zit, dat ik "de luxe heb" om deze strijd te voeren. Maar zolang mensen vast blijven zitten in de "business as usual" en zich wentelen in comfort, als ze hun eigen, bewuste actieve kracht in de maatschappij niet meer benutten en cynisch of passief worden, verandert er niks.“ Ondertekend: “Met liefde en woede #rebelforlife”. We zijn al bij al nog niet ver genoeg van huis, zo blijkt.

De degradatie van het milieu door menselijke impact is nochtans niet gering. Dit blijft uiteraard niet beperkt tot de uitstoot van CO2, waarrond zich een eenzijdig, bijwijlen fetisjistisch, en zonder meer eschatologisch maatschappelijk discours heeft ontwikkeld. Maar niet alleen de opwarming van de aarde en het stijgen van de zeespiegel, ook desertificatie, bodemerosie, ontbossing, verlies aan biodiversiteit, vervuiling van grond- en oppervlaktewateren met zware metalen, olie, plastic en hormonen behoren tot de problemen die acuut onze aandacht verdienen. Maar acties als die van Extinction Rebellion, “met de buik op de grond liggen gillen voor het klimaat”, brengen al bij al maar weinig zoden aan de dijk. Geen enkel land of natie voelt zich hierdoor geroepen tot het “uitroepen van de klimaatnoodtoestand” en het “samenstellen van burgerraden”. De energietransitie kabbelt langzaam voort, maar op het tempo waar de financieel belanghebbenden geschikt achten. Met de overname van de energienetwerken kunnen immers gigantische winsten worden geboekt, zolang de kosten marginaal worden gehouden. Het is daarbij geenszins duidelijk wat de uiteindelijke uitkomst zal zijn, een planmatige aanpak blijft uit. Evenmin wordt fundamenteel in vraag gesteld wat voor economie of productieverhoudingen wenselijk zijn naar de toekomst toe, ook niet door XR of de grote klimaatideoloog George Monbiot, die oproept tot het omver werpen van het kapitalisme zonder duidelijk omschreven alternatief te kunnen noemen, want groot is de angst om geassocieerd te worden met het Sovjetcommunisme. Verder dan ongedefinieerde feelgood-praat over 'herstel van de commons' en 'public luxury' komt men bijgevolg niet. In zijn column voor De Tijd slaat de liberale econoom Geert Noels niettemin alarm. “De eisen van XR zijn niet meer of minder dan een marxistisch manifest”, zo oreert hij. Het ideologisch verband met in hoofdzaak linksliberaal georiënteerde burgerlijsten is hem ook niet ontgaan: “Zulke burgerraden zijn de democratische façade voor de klimaatideologen om met harde hand de ‘productiemiddelen te collectiviseren’”. Wij durven stellen dat het met die collectivisering van de productiemiddelen allemaal wel nog zal meevallen. Er valt maar weinig marxistisch te bespeuren in de basisfilosofie van Extinction Rebellion (zelf ontkennen ze dit ook met klem). Los van de verwevenheid van de Vlaamse tak met linksliberale, stedelijke en pseudo-artistieke milieus (bij zichzelf beter bekend als: “mondige burgers”), maakt zij natuurlijk deel uit van een breder internationaal netwerk. En daar schort wel één en ander, zo blijkt. Hoewel luchthavens een belangrijk doelwit vormen voor de acties van de beweging, zeker in het Verenigd Koninkrijk, bleek vorige maand dat één van de belangrijke geldschieters de Britse miljardair sir Christopher Hohn is. Deze hedge fund-manager doneerde 200 000 pond aan de activisten van XR, maar bleek tegelijkertijd voor 630 miljoen pond aan aandelen te bezitten in Ferrovial, een Europees infrastructuurbedrijf met aanzienlijke belangen in Heathrow Airport. Los van dergelijke interne contradicties blijft natuurlijk de vraag wat de “marxisten” van Extinction Rebellion moeten met hedge fund-managers als mecenaat, de vertegenwoordigers bij uitstek van de speculatie en het financieel kapitalisme en medeverantwoordelijk voor de diepe economische crisis van het vorige decennium. Is dit nu die “99%”, wiens wortels zouden moeten liggen in de Occupy Wall Street-beweging?

De elite voert, met een deel van de kleinburgerij als nuttige idioten, campagne tegen zichzelf en applaudisseert wanneer deze “revolutionairen” hun artistiek geregisseerde toneelstukjes opvoeren. Nergens werd dit pijnlijker duidelijk dan tijdens de “emotionele” toespraak van het Zweedse klimaaticoon Greta Thunberg voor de Verenigde Naties. Wat moest doorgaan voor de dystopische en apocalyptische dreigementen van een nieuwe generatie met systeembedreigende ambities, werd onthaald op vrolijk gelach, applaus en “morele steun” van hen die behoren tot de machtigste nomenclatura ter wereld. Dat de menselijke impact op het milieu van dermate diepgaande aard is dat de toestand van de planeet permanent dreigt te veranderen, is iets wat men in feite al beseft sinds het prille begin van de industriële revolutie. Maar telkenmale hebben de voorstanders van ongebreidelde economische groei en kapitalisme hun slag thuis gehaald. Het systeem dat de grootste consumptiemarkt kon aanbieden kwam aan het eind van de twintigste eeuw als overwinnaar van de grote strijd tussen de ideologieën uit de bus. In de tweede helft van de twintigste eeuw werden de zorgen omtrent het leefmilieu echter steeds pregnanter. Voorlopig bleek een aantal van de meest spectaculaire manifestaties, zoals het gat in de ozonlaag en de verzuring van de wouden en meren, echter te remediëren met een -relatief- beperkt aantal concrete ingrepen. Een complex interdependent totaalsysteem zoals het klimaat laat zich echter veel moeilijker voorspellen, laat staan beïnvloeden. Nooit hebben de leiders van het westen zich echter laten leiden door andere parameters dan de economische, mede ook omdat die doorslaggevend waren in de overwinning van het Atlantische Blok op het communistische oosten. De aanbevelingen van de Club van Rome, die als eersten grenzen aan de groei wilden stellen, werden uiteindelijk zonder veel aandacht in de wind geslagen, los van het feit dat men zich baseerde op prognoses en modellen die -zoals later pijnlijk genoeg zou blijken- de nodige kalibratie behoefden. Er is tot op de dag van vandaag nog maar weinig veranderd. Hoewel eschatologisch en ecologisch doemdenken het culturele veld domineren, vormen vrije markt, techno-optimisme en ecomodernisme de dominante economische ideologie van de westerse wereld. Het één sluit overigens het ander niet uit. In de jaren ’90 kwam immers vrij snel het fenomeen van de greenwashing economy op. Het groene kapitalisme, met moreel bewuste en sociale ondernemers –waartoe ook sir Christopher Hohn behoort– deed zijn intrede. Zeker speelde de wereld van Silicon Valley hierin een voortrekkersrol, met de aartsvader van de goede doelen-economie Bill Gates als lichtend voorbeeld. Een nieuw type ondernemerschap dat zich nu in toenemende mate -parallel aan de toegenomen behoefte aan artificiële “warmte” en niet te vergeten “inclusiviteit” in een verder steeds meer mechanistische samenleving waarin onpersoonlijke en transhumane ICT en AI een steeds grotere rol spelen-  in toenemende mate tot norm verheft, met begrippen als “ethisch bankieren” of een wildgroei als Starbucks-ketens met hun peperdure “ethische koffie” onder de meest absurde manifestaties. Waarover de Sloveense filosoof Slavoj Žižek terecht de bekende woorden van Karl Marx aanhaalt, namelijk dat de geschiedenis zich eerst manifesteert als een tragedie, en vervolgens als een farce. https://www.youtube.com/watch?v=hpAMbpQ8J7g Het zal overigens niemand ontgaan zijn dat, toen in het kielzog van de grote klimaatbetogingen en stakingen aan het begin van dit jaar, de campagne Sign for my future werd gelanceerd. Hierin werd de overheid aangemaand om werk te maken van een investeringsplan dat België tegen 2050 klimaatneutraal moest maken dat als voornaamste doelstelling had, althans zo klonk in vlekkeloos Globish: ”to empower citizens en bedrijven”. Eenmaal nader uitgespit bleek het te gaan om een conclaaf tussen grote multinationals, mediabedrijven en alweer diezelfde, mysterieuze “burgers”. Van de partij waren alvast: Proximus, Telenet, Danone, Solvay, BNP Paribas en Unilever, samen met het gros van de Belgische media- en publiciteitsbedrijven. De radicale linkerzijde sloeg alarm, maar rijkelijk laat want het kalf was al lang verdronken. Het maakt pijnlijk duidelijk hoezeer de stuurloze “vergroening” van de westerse economie vergroeid is geraakt met de marketingbelangen van haar machthebbers. Als twee krabben met ineen geklonken scharen marcheren deze laatsten verder op het ingeslagen pad samen met radicale, eschatologische en hysterisch-emotionele actiegroepen, die aan een continue sfeer van behoeftecreatie doen. Door hier althans nominaal op in te gaan, verleent de elite zichzelf een vorm van morele legitimiteit. Ondertussen proberen nieuwe spelers op de energiemarkt de oude te verdringen. De haat en verbittering waarin de maatschappelijke discussie wordt gedrenkt, is die van een vijandige bedrijfsovername, en niet van een volksopstand. Wat moet er dan anders? Met Zannekinbond denken we alvast mee aan een écht alternatief, waarin subsidiariteit en planeconomie elkaar ontmoeten. De ervaring leert immers dat de zorg voor het milieu al begint op het meest elementaire, lokale niveau. Anderzijds wordt het snelst vooruitgang geboekt in de economieën die, hoewel ze alsnog in hoge mate bijdragen aan de diepgaande vervuiling op mondiale schaal, het best in staat zijn op planmatige manier veranderingen te implementeren. Dit impliceert naast een levendige basisdemocratie ook een sterk staatsapparaat dat de economie kan sturen. We noteren in dit opzicht de vergroening van de planeet die in belangrijke mate op de merite komt van de Chinese planeconomie (1/3de van de toename van de loofbedekking op mondiale schaal is het resultaat van herbebossingsprogramma’s door de Chinese overheid en intensieve landbouw in India). Eveneens opmerkelijk is het vermogen van de Russische overheid om, toch enigszins in contrast met de West-Europese nationale regeringen of het Europese Parlement, de lobbygroepen van de nochtans zeer belangrijke fossiele klimaatindustrie in hun land in de Doema met één veeg terzijde te schuiven. Het kan dus, wel degelijk, anders. Ook zonder des idiots savants uit een steeds narcistischer wordend gedeelte van wat er nog rest van de middenklasse. Read the full article

[juanbrussels]

De toekomst van Unia

Vlaanderen stapt uit Unia, de onafhankelijke instelling die strijd tegen discriminatie en voor gelijke kansen. Wat betekent dit voor de toekomst van Unia en wat met de Vlamingen in Brussel? In het Brussels parlement stel ik er vragen over aan staatssecretaris voor gelijke kansen Nawal Ben Hammou en Unia-tropvrouw Els Keytsman.

"Een van de voornaamste vragen betreft de territoriale werking. Wat er zal bijvoorbeeld gebeuren wanneer Vlaamse instellingen iemand discrimineren in Brussel? Bij wie kunnen de slachtoffers in dat geval terecht? Deze vraag werd in de Kamer ook gesteld aan de bevoegde federale minister, mevrouw Muylle. Uit het antwoord bleek dat het nog een heel juridisch huzarenstukje zal worden om die kwestie uit te klaren. Unia was net een interfederaal centrum om zulke toestanden te vermijden. De Vlaamse beslissing komt de efficiëntie dan ook niet ten goede.  

Het is duidelijk dat er een nieuw samenwerkingsakkoord en een nieuw protocol moet komen. Zoals mevrouw El Yousfi en de heer Vossaert terecht opmerkten, werkt een gelijkekansencentrum niet als de structuur onduidelijk is. Mensen in een precaire situatie moeten heel duidelijk weten tot welke instantie ze zich moeten richten om verdedigd te worden.  

"Moet een Brusselaar die wordt gediscrimineerd inzake materies die verband houden met de Vlaamse Gemeenschap, zoals onderwijs, dan aankloppen bij de nieuwe Vlaamse instelling voor gelijke kansen? Het zou tot grotere versplintering leiden"

Voorts is er ook een probleem van intersectionaliteit als mensen die op basis van verschillende gronden gediscrimineerd worden, zich tot meerdere instellingen moeten richten. In dat opzicht wijzen alle adviezen in de richting van één loket. Unia en Myria werden zes jaar geleden opgericht. Het is een goed moment om na te denken over de duidelijkheid van de instellingen. Iemand zal zich in Brussel mogelijk tot vijf instellingen kunnen wenden: Unia, het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen (IGVM), Myria, het toekomstige mensenrechteninstituut en de nieuwe Vlaamse instelling.  

Het feit dat Vlaanderen zich uit Unia terugtrekt, zal volgens u geen impact op Brussel hebben. Moet een Brusselaar die wordt gediscrimineerd inzake materies die verband houden met de Vlaamse Gemeenschap, zoals onderwijs, dan aankloppen bij de nieuwe Vlaamse instelling voor gelijke kansen? Of is er nog een akkoord op til waardoor zo'n burger alsnog bij Unia zal terechtkunnen? Het tegendeel zou tot grote versplintering kunnen leiden.”

[teaminclusie]

In de kleuterklas en in de brede schoolcontext werken sommige stereotiepen rond bepaalde bevolkingsgroepen ook hardnekkig door. Sommige leerkrachten vertrekken vanuit bepaalde foute assumpties: zo blijkt uit onderzoek dat kleuteronderwijzers kinderen anders behandelen naargelang hun sociale achtergrond (Roose, Pulinx & Van Avermaet, 2014)

Ella VZW, handleiding voor intersectionaliteit 

Bron: http://www.ellavzw.be/sites/default/files/Handleiding%20Intersectionaliteit%20ELLA%20VZW.pdf

[teaminclusie]

Diepgaandere analyses leren ons dat o.a. ons onderwijssysteem gericht is op een blanke middenklasse groep die het Nederlands als thuistaal heeft. Zij die niet beantwoorden aan die doelgroep vallen uit de boot. De norm hier is blank, middenklasse gezin en het Nederlands als thuistaal.

Ella VZW, handleiding voor intersectionaliteit

http://www.ellavzw.be/sites/default/files/Handleiding%20Intersectionaliteit%20ELLA%20VZW.pdf

[teaminclusie]

Sojourner Truth of Isabella Baumfree, 1851, ‘Ain’t I a woman?’

Een van de eerste stemmen die in het publieke debat aandacht vroeg voor de specifieke situatie van zwarte vrouwen of de intersectie gender en etniciteit. Hier vindt men de oorsprong van de term intersectionaliteit of kruispuntdenken of caleidoscopisch denken.