#walang katapusan

[zoldyckd]

need therapy again.

[ilaw-at-panitik]

May lugod din ang hindi hinahayaang umiral. Pagkaraan ng mahigit isang taon, nagkita ulit tayo. Mali, nakita ulit kita. Kanina, hindi ko namalayan, magkasunod pala tayo sa pag-akyat sa overpass. Noong nalampasan mo ako saka ko lang nakilala ang pamilyar mong likod na saulado ko ang bawat kurba, nililok ng maraming panakaw na sulyap sa aking isip. [...] Alam ko na ang pangalan mo; isinigaw ko ito nang tikom ang bibig. Hindi ka lumingon. Sa ibang bersyon ng alaalang ito, tinawag kita upang magpakilala. Malamang sa hindi, natapos na ang salaysay na iyon. Ito, hangga't nananatiling lihim, hindi. May mga bagay na tiyak na walang patutunguhan. Ang hindi nasisimulan, walang katapusan.

Allan Popa, mula sa "Overpass" sa Tao sa Prowa: Mga Tala, Mga Taon (Aklat Ulagad, 2023)

[nice2meetyouu]

Reflection Part 2

Hindi ko alam kung quarterlife crisis 'to or parte lang ng buhay pero I feel lost. Other than spend time with family, parang wala nang meaning 'yung goals ko sa buhay na mag-ipon nang mag-ipon, mag-exercise, at mag-skincare.

Dati, wala naman akong pakialam kung tumanda akong mag-isa (at maging cat lady), pero nakakaramdam ako ngayon ng anxiety sa pagiging alone. Parang hindi na rin ganu'n ka-interesting sa 'kin mag-travel kasi andami ko nang napuntahang bundok, building, dagat... 'yung ibang pwedeng gawin o iexperience naman, napaka-"mahal" sa tingin ko.

I like it pag nalululong ako sa kakanood ng palabas na gusto ko, kakapakinig ng music na maganda, kakalaro ng larong masaya... wala akong time mag-ruminate kasi I'm focusing on something. But then, may katapusan din ang mga distraction.

Kuntento naman na ako kahit hindi lumayo o mag-travel kuno. 'Yung hinahanap ko lang talaga ngayon e warmth ng tao. Kung pupunta man sa malayo o saanman, ang nagpapasaya sa 'kin eh the fact na may shared memories kami ng family and friends. Dati, sabi ng roommate ko, naaamaze siya kasi kaya ko raw na "mag-isa". Kung gusto kong kumain, kakain ako. Kung gusto ko mag-shopping, edi pupunta ako at magshoshopping. Hindi raw ako naghahanap ng kasama. I didn't know na iha-haunt ako nyan later on—pagod na akong maging mapag-isa. Gusto ko ng kausap, gusto ko ng kasama.

Siguro kasi naka-survival mode ako dati at nakafocus lang sa specific short-term goals like pumasa sa exam, matapos 'yung requirements, mag-survive for the week. Tapos, lagi naman akong napapaligiran ng tao. Kahit hindi masyado mag-effort, may makakasalamuha ka sa school o sa ospital, may makakausap at makakausap ka. Mayroon dyang magyayaya na lumabas o kumain o pumunta sa kung saan.

Ngayon, wala na. Welcome to the world of adult friendships. Wala namang masama na malayo sila at may kanya-kanya nang buhay. Hanap na lang ng bagong mga makakasama at makakausap.

Pero siguro dati sanay ako na kung may gusto kang makuha, may magagawa ka para makuha 'yon. Gusto mong pumasa, edi mag-aral ka. Gusto mong maging fit, edi mag-exercise ka. Ngayon lang nagsisink in sa akin na hindi talaga lahat kaya mong aksyunan. Hindi sa lahat ng oras may magagawa ka para makuha 'yung gusto mo. Not to say na walang sense kumilos or mag-try, pero even your best can only get you so far, minsan.

Siguro, ngayon, nagsisink in sa akin na mali ako sa mga panghuhusga ko sa iba at sa sarili ko. Naiinis ako kapag parang ipinaparating ng iba na things come easy sa akin, samantalang sa isip ko, kung alam mo lang, anong mga rejection, sakit, pagod ang tiniis ko para marating 'yung narating ko. Pero in the end, I'm tired. Like, bakit ko ba 'to ginagawa? What am I trying so hard for?

[group2fil]

"Inaasahan ang Ginhawa, Pero Nakaharap sa Katotohanan"

Bilang pangkat batay sa aming ginawang pagsusuri, napagtanto namin na ang nobelang "Mga Katulong sa Bahay" na may Kabanata 6 "Ang Liwanag ng Kalunsuran" na isinulat ni Vei Trong Phung, ay may isang karakter na isang magsasaka na dumaranas ng pagod na kayat naituturing namin siyang may hamon o suliranin na tao labang sa sarili, sapagkat narito ang kanyan naranasan.

Sumapit ang pagod na magsasaka sa mahirap na paglalakbay patungog siyudad, dahil sa daming pasikot-sikot. Bawat kalye'y may bahay, daanan at eskinitang pare-pareho at walang katapusan. Isang magsasaka ang lakad ng lakad, napapagod at tumitigil. Nagugutom siya ngunit walang makain, dahil wala siyang pera. Nais niyang magpahinga ngunit walang matuluyan, dahil wala siyang pambayad. Pagod man siya, kailangan niyang sumulong dahil sa kagustuhan niyang magkaroon ng oportunidad na magtrabaho sa siyudad.

Sa pagsusuri ng aming pangkat ang magsasaka ay may tungaliang nilalabanan ang isang gawain. Sapagkat nilalabanan niyang gawin ang ibang bagay katulad ng gusto niyang magpahinga ngunit, wala siyang matuluyan dahil sa kakulangan ng pera. Pagod man, kinakailangan niya paring sumulong para sa kaniyang inaasahan pag asa.

Bilang mag aaral sa herenasyon ngayon, wala kaming maihahambing na sitwasyon katulad ng naranasan ng magsasaka. Hindi na kami nakaranas na katulad ng sinapit ng magsasaka. Kaya’t nagpapasalamat kami sa aming mga magulang na hindi na namin kailangang magsumikap sa maagang edad, dahil sa kanilang pagmamahal at pagsisikap.

Ang sinapit ng magsasakang ay nagpapakita ng kasalukuyang realidad ng maraming tao sa ating lipunan. Marami ang umaalis sa kanilang mga tahanan sa probinsya, dala ang pag-asa ng mas mabuting kinabukasan, ngunit pagdating sa siyudad, sila’y nauuwi sa mga maruruming lugar, napapabayaan, at napipilitang gumawa ng mga bagay na hindi nila pinangarap, tulad ng pagiging mga kasambahay na minamaltrato o nagiging biktima ng prostitusyon.

Sa huli, ang sinapit ng magsasaka ay isang paalala na sa kabila ng ating pagnanais na umunlad at umasenso, kailangan nating mag-ingat na hindi tayo madala sa mga pangakong walang kasiguraduhan. Dapat tayong manatiling kritikal at mulat sa mga kalagayan ng ating lipunan. Sa ating sariling buhay, mahalaga ang pagsisikap at pagtitiyaga, ngunit kailangan din nating tanggapin na ang realidad ay hindi palaging ayon sa ating mga inaasahan. Dapat tayong magtulungan bilang isang komunidad upang matiyak na walang maiiwan sa laylayan ng lipunan at maprotektahan ang mga karapatan ng mga pinaka-bulnerableng sektor.

[zxczaivbnm]

My pregnancy journey is like an eye opener for me. Nalaman ko kung sino ang nandyan for me sa mga oras na nahihirapan ako. I remember nung sumugod ako sa ER kasi nagkakacontractions na pala ako. Yung tanginang tatay ng anak ko, lasing. Kung di ko pa hahampasin ng malakas, hindi pa magigising. Tas paulit ulit ako sinasabihan na hindi pa ako manganganak. Sa katapusan pa ng January daw ako manganganak. Tatay ng anak ko, walang ambag sa ginastos ko sa hospital. Tas nung oras na need ko tumayo dahil naCS ako, ako pa ang minura niya. While I'm on maternity leave, wala man lang sustentong pinadala nun umuwi kami ng Batangas. Tangina, never again. Ayoko na.

[lihimlihamtinta]

May pag ibig siguro talagang nakatakda

Kahit ito ay pag ibig na pansamantala

Hindi naman mali pero 'di itinadhana

Minahal ng lubos kahit may katapusan

Pinakamatamis ngunit pinakasaglit

Natapos na masakit ngunit walang pagsisisi

Malaya kahit ikaw ang huling hiling

Pag ibig na habang buhay kahit 'di nanatili

[motsdejeram]

Ang kanyang mga mata'y katulad ng isang sanlibutan kung saan ang oras ay dumadaloy lamang ng walang katapusan kapag ako'y tumitig; at sa kanyang mga mata'y madilim na kalangitan kung saan ang mga bituin ay walang katapusang nagniningning

— Jeram, Marahuyo

[lovekismet]

Minsan Tayo ay Naging Teenager

Minsan tayo ay naging teenager. Minsan dumaan tayo sa isang yugto ng ating buhay kung kailan puno ng mga hindi makakalimutang karanasan. Mga panahon na akala natin ay sigurado na tayo sa lahat. Sa munting kaalaman, naging nagkaroon ng kompiyansa na nauunawaan na natin ang takbo ng mundo, ang kalakaran ng buhay, at ang ikot ng kapalaran.

Minsan tayo ay naging teenager. Minsan tayo ay umibig at nagmahal ng tila walang hanggan. Minsan tayo ay pumili ng tao at pinangakuan na sasamahan habang buhay. Minsan naranasan natin ang tumigil ang oras sa piling ng ating sinisinta. Walang takot, walang pangamba, walang pagdududa.

Minsan tayo ay naging teenager. Minsan naranasan natin na ang bawat sandali ay tila walang simula, tila walang katapusan. Tila walang nakaraan, walang hinaharap. Bawat sandali ay tila nilulunod tayo sa lalim ng pagmamahalan at lumulutang sa gaan ng kagalakan.

Minsan lang tayo naging teenager. Pero ang bawat sandali sa mga pahina mula sa yugtong ito ng ating buhay ay magiging bahagi ng ating alaala, mananatili at hindi malilimutan.

02/02 Friday.

[jeuzwrld]

Lahat ginagawa ko para mag mukang ayos.

Ngunit lahat halos ng tao kinakamusta ako.

May ilan na nagpapalakas ng loob ko at pinipilit ako pasayahin.

Naappreciate ko sila pero ang hirap pilitin maging okay kung hindi naman talaga.

Hindi ko na kaya katulad noong kabataan pa ang maging peke.

Kahit pagtulog ako'y pagod na pagod, ni walang segundo hindi sumasakit ang aking dibdib sa pakiramdam na parang pinapatay ako.

Napakasakit na ng utak kong halo-halo na ang iniisip.

Nanghihina ako, bawa't galaw ko sumasakit ang dibdib ko, napakabigat, parang kumikirot ang bawat parte ng balat ko, mula ulo hanggang paa.

May katapusan pa ba ang pagdudusa ko? Hindi ko naman ginusto ito pero bakit kailangan ko maranasan?

Masagot pa sana lahat ng tanong sa utak at puso ko dahil habang tumatagal parang hindi ko na kinakaya.

Ganito pala mamatay ng pa ulit-ulit, napakasama ko nga siguro para danasin ito, mas masakit pa kaysa noon.

Hinihiling na lang na sana namatay na lang noon upang di maranasan ang dinadanas ko ngayon.

Ubod ng sakit, walang hanggang sakit ang bumabalot sa akin buong pagkatao.

[shenashygans]

THE SUNDAY SATURDAY CURRENTLY -40-

eto nanaman ako ngayong sabado. makakalimutan ko nanaman daw kasi bukas gumawa ng TSC hehe. 'yung number 1 reader ko wala nang mabasa eh. hahahaha so here's another TSC from yours truly~

CURRENTLY

Reading

The House of Hades! pinigilan ko pa sarile ko tapusin ung MoA eh cliff hanger naman pala siya. lol

Writing

TSC 40 on a Saturday. kasi ung number 1 reader ko ni-remind nanaman ako hehe

Listening

random tiktok vids as a bg noise. yung ingay sa kusina at washing machine din.

Thinking

of what to download later. nag-dodownload kasi ako ng random movies sa HiTV. it's free, need mo lang mag-watch ng AD. lol. bye, netflix:))))))))))

Smelling

swafood cajun and spaghetti. birthday ni Patrick today. eh chef siya, so expect na na'min na masarap ang handa later:))

Wishing

that the cold weather won't end. Ramadan time is coming, and I've never experienced a cold (weather) ramadan huhuhu please please please send extend winter to 2929

Hoping

to get my salary. medyo weird kasi 15th kami pinapasahod. but it works kasi sa katapusan naman si love. edi parang pinas daw hehe hoping that we could have more time together. with our new work, parang laging rushed ung updates na'min pag kauwe na. pero lahat nauupdate padin. hihi. hoping for better days ahead~

Wearing

my pambahay hehe palagi namaaaan

Wanting

a staycation with the jowa. just the two of us. away from our busy lives lol. i want to have more cuddle and sleep time. ang clingy clingy ko lately. ugh

Needing

to prep myself next week. dinagdagan ung workload na'min. double the lots, more indices, more speed. pero kaya ko 'to. ako pa ba? lol. needing more sleep. idk. antok ako palagi. natutulog naman akong maaga. lol talaga ba?

Loving

my ring. oh i forgot to tell you. yah girl got engaged~ 👅

she liked me so much, she put a ring on me... twice!!!

okay kwento. it's a cute and funny story of 2 clingy beings. from fail surprises and date nights.. to spontaneously giving me the ring when we're about to go to sleep. isa siyang pabebe girl, walang makakapigil sakanya. she really wanted to surprise me, pero ang clingy ko at di ko siya tinantanan nung gabing yon. but i wouldn't have it any other way. I'd love receiving a ring from you any day. as long as it's you. only you. thank you, my love 💜

WALA NA AKONG KAWALA. WALA KA NG KAWALA :))

Feeling

ecstatic. it's been surreal. it's been 2 days since i got the rings and I'm still happy. well, happy is an understatement. thank you for making me feel what you really feel. i love you with all of me.. and that's really big hahaha. i feel that after a year of dating.. we've known each other a lot & not enough. to more days of getting to know you more~ feeling excited hihi

Manifesting

STABLE JOBS (FOR US). FINANCIAL ABUNDANCE. GOOD HEALTH (FOR FAMILY & FRIENDS). HAPPY LOVE & SEX LIFE ✨ (ulit-ulitin ko ‘to) HAPPY MARRIED LIFE 💜

-- di na talaga siya Sunday currently eh hahahaha :))

[ilaw-at-panitik]

Araw-araw sinusubok naming mag-asawa ang talim ng aming balaraw Halimbawa Kung umiiyak ang bunsong anak at hindi kumikilos ang sintang mahal sasaksakin ko siya sa likod at patawang pagmamasdan habang duguang pasususuhin nya ang bunso Kung pundi ang bumbilya sa aming kusina at ako'y abala sa paglikha ng tula hindi niya ako titigilan ng saksak sa batok hangga't ang ilaw ay di napapalitan Patas lang ang aming labanan Lagot kung lagot walang dayaan Kaya't sa katapusan ng araw magbibilang kami ng sugat at tila mga gulanit na kaluluwa ay magtatawanan magsusuntukan pa Ganito kaming lagi sapagkat labis ang pag-ibig namin sa isa't isa

Cirilo F. Bautista, mula sa "Patalim" sa Tinik sa Dila (University of the Philippines Press, 2003)

[nice2meetyouu]

Kanina, nag-speech ako about points for improvement and grievances, feeling ko nabigla sila na nagsasalita pala ako. Tapos, na-anxious after, na baka maging target ako n'yan dahil sa mga sinabi ko. Sabi pa naman ng boss, "That was a lot." Sana daw sinabi ko during and that we didn't have to discuss it in retrospect. Kulang daw ako sa communication. Sabi ko wala nang time, na-exhaust na 'yung resources, and I'm just trying to make do with what has been done. Alangang sabihan ko 'yung ibang mga doktor na please redo this after they spent so many hours and days already on those cases.

Andaming nag-message after, ayoko nga basahin noong una at baka katapusan ko na, pero okay naman pala, supportive naman sila. Baka kulang lang din sa pahinga, 3 days straight na 'kong walang tulog dahil sa mga 10AM meeting na sunud-sunod. Nakakapagod physically, mentally...

Anyway, naalala ko nanaman 'tong sinulat ko at itinambak sa drafts a few months back:

Sabi ni A, irerefer na raw nya ako sa sobrang unhealthy daw ng mga pinaggagagawa ko—maglakad ng 3km mula point A to point B tapos sasakay pa ng MRT, tapos LRT, tapos lalakad ulit; magtrabaho nang magtrabaho para makatulog sa pagod; hindi kumakain; at ang pinakakinaaawaan nyang aspeto: ang lack of enjoyment sa kahit ano.

Siguro dahil sa gutom, kaya habang tinatype ko 'to, may image ng matamis na kape sa isip ko. Parang ang sarap magkape ngayon na may gatas.

Hindi ko na lang pinapatulan 'tong si A kahit sabi nya, antagal ko raw nawala, siguro raw napagod na ako kasi antagal nyang mag-reply. Sa 7 years of friendship at sa darkest moments, siya naman 'yung nandyan. Hindi ko naman nakakalimutan 'yon. Pero sabi ko nga, nag-uninstall na ako ng mga app pangkausap ng tao, siya na lang naman at mga group chat na related sa school at trabaho ang nandoon. At ang hindi ko masabi, every 2 weeks or so ka lang naman sumasagot, kahit alam ko namang lagi mong hawak 'yang phone mo at laging in touch with many, many friends. Wala lang talaga ako sa priority list.

Hindi naman kailangan sumagot instantly pero the way it goes, nagkukumustahan tapos biglang maglalaho. Na-bring up ko na 'to dati, mula no'ng 'di na kami everyday nagkikita dahil sa mga nangyari sa buhay tapos nag-pandemic, at sabi niya, hindi naman daw kasi lahat, kagaya ko, na kayang mag-isip nang mabilis at sumagot agad, at kayang mag-stay on top of things at asikasuhin agad ang mga dapat gawin. In fairness, these past few weeks, lagi siyang nagrereach out, nagsesend ng memes or random stuff, at pinadalhan pa nga ako ng food one time, at 3AM.

Sabi niya, parang may learned helplessness na raw ako, kasi sabi ko, gano'n lang talaga. Kailangan lang magput up with nonsense sa work (and elsewhere). Wala rin namang magagawa kahit magspeak up at magpakatotoo. Sabi niya, huwag daw akong magpaka-robot.

Sabi rin pala ni M last time, baka raw gusto kong ipatingin 'tong anhedonia, antagal na raw eh. Pero tinatamad na akong magkwento at ibabalik lang din naman nila sa 'kin 'yung tanong: Ano sa tingin mo ang dapat mong gawin?

[yellowhippo]

Tangay ng Hangin - February 21,2024

11:23 - 11:29 AM

Ano nga ba ang halaga ng pisong may bigat Kumpara sa isang libo na kay daling liparin ng hangin. Sa panahon ngayon ay mas matimbang ang magaan Kumpara sa bagay na mas mayroong tunay na bigat.

Nagpapaalipin sa salaping tinatangay lang ng hangin. Ganyan na ngayon ang batayan ng halaga ng pagkatao. Kahit ano pang ang bigat ng iyong pinapasan, Lahat iyon ay maglalaho sa isang bulong ng hangin.

Bulong na nagtataglay ng kapalarang libo-libo ang kapalit. Bulong na hehelehin ka sa kumpas ng paghihirap. Bulong na bawat pantig ay iyong bibilangin ng walang katapusan. Bulong na bawat hinga ay nagdadala sayo papalapit sa hukay.

Mapapatanong ka nalang sa hangin. Ano nga ba ang halaga ng pisong may bigat Kumpara sa isang libo na kay daling liparin ng hangin?

[purezastreet]

love is the ache on my feet after strolling through the streets of manila.

kailan man ang depinisyon ko ng pag-ibig ay hindi naging magarbo. alam ko 'to dahil natagpuan ko ito sa sulok ng recto—sa latagan ng mga anik-anik at kung ano? mahaba na ang nilakad natin, may paltos na nga yata sa paa ko. napaka-corny, aaminin ko, pero may kung anong tumalon sa loob ng rib cage ko nung nakita ko ang mga ngiti mo sa cassette player na naiskor mo.

i like to think that you reserved half of your heart for all things vintage, and the rest of it for me and the other things you fancy. may naitatabi kang pagmamahal sa mga bagay na luma, gamit na, at pinatanda na ng panahon. may gasgas man o bangas sa gilid ay hindi mo iniinda. kahit mga punit na resibo at tisyu sa resto ay tinatabi mo pa rin sa iyong bulsa.

alam kong mahal mo ko, dahil kahit para akong si blakdyak sa casette player mo (na paulit-ulit tumutugtog) ay hindi ka nananawang samahan ako sa paglalakad sa mga kalsadang ito. kahit parang walang katapusan. kahit bawat pagdating natin sa dulo ay pawang bumabalik na naman tayo sa simula.

sa hinaba ng nilakad ay nakarating tayo sa mendiola. ang pawis ko ay para nang butil ng mga basag na salamin. patuloy na umaagos, gumuguhit sa balat ko. my palms are sweaty, and your grip is slipping. alam ko ito kaya 'wag kang magalala—hinding hindi sasama ang loob ko kung hindi mo mahawakan nang mahigpit ang mga kamay ko.

mukhang bukas ay babalik na naman tayo sa recto. umuwi muna tayo, maliligo pa ako (nang mayakap kita sa pagtulog ko).

humiga ka lang at mamasahihin ko ang mga paa mo (kahit masakit din ang mga paa ko).

mahal kita, isang taon at apat na buwan na. salamat sa pagsama sa bawat dulo at muling pagsisimula.

— alas tres y media, sa pureza.

[upismediacenter]

OPINION: ‘DI BA HOLIDAY NGAYON?: Ang Hamon ng Holiday Economics sa Kinabukasan ng Pilipinas

Photo credit: Julia Intrepido

Inilabas ni Pangulong Ferdinand Marcos Jr. noong ika-16 ng Nobyembre 2022 ang Proklamasyon 90 na binabago ang mga petsa ng tatlong opisyal na holiday para sa 2023. Dito, inanunsyo ni Marcos ang Enero 2 bilang karagdagang special non-working day. Mula Abril 9 naman, na pumapailalim sa isang araw ng Linggo nitong 2023, inilipat ang taunang paggunita ng Araw ng Kagitingan sa Abril 10, isang Lunes. Ang taunang petsa ng Bonifacio Day ay Nobyembre 30 na pumapailalim sa isang Huwebes, ngunit ngayong 2023, ginunita ito noong Nobyembre 27, ang pinakamalapit na Lunes sa orihinal na araw nito. Sa paggamit ng “prinsipyo ng holiday economics” nagdagdag si Pangulong Ferdinand Marcos Jr. ng isang karagdagang espesyal na araw na walang pasok at inilipat ang dalawang holiday sa Lunes upang makabuo ng mas mahabang katapusan ng linggo. “There is a need to adjust these holidays pursuant to the principle of holiday economics wherein a longer weekend will help encourage domestic travel and increase tourism expenditures in the county,” ayon kay Marcos Jr.

Hindi kay Marcos Jr. nagpasimula ang biglaang paglilipat ng mga araw ng pistang opisyal. Taong 2007, termino ni Dating Pangulong Gloria Macapagal Arroyo, isinabatas ang Republic Act 9492. Ipinakikilala ng proklamasyong ito ang konsepto ng movable holidays. Nakasaad dito na kung ang pagdiriwang ay papatak nang Miyerkules, iuurong ang obserbasyon nito sa pinakamalapit na Lunes sa araw ng holiday. Kung sa Linggo naman ito papatak, ang kasunod na araw ang ituturing bilang holiday. Mayroon pang isang talaan sa website ng Official Gazette na nagpapakita ng listahan ng mga regular holiday ng bansa; at kataka-taka dahil tila hindi itinuturing na mahahalagang araw ang Rizal Day, Bonifacio Day, maging ang Araw ng Kagitingan. Bakit ang Lunes na pinakamalapit sa mga petsang ito ang itinuturing na holiday, hindi ang mismong araw na nangyari ang mga makasaysayang kaganapang ito? Sa paglipat ba ng mga opisyal na petsa ay nagagampanan ang esensya ng pagdedeklara nito bilang opisyal na holiday sa simula’t sapul? Maliit na usapin lamang ba ito, na basta’t maisipan ng pangulo na gusto niya ng long weekend, magpapasa na siya ng batas para baguhin ang tamang araw ng pagdiriwang ng isang holiday?

Hindi ang ekonomiya ng isang bansa ang kaniyang esensya. Lahat naman tayo ay naghahangad ng maunlad na Pilipinas—abot-kaya ang mga bilihin, mababa ang presyo ng langis, malaya mula sa mga kadena ng kahirapan. Ngunit ang ekonomiya lang ba ang marapat ikonsidera sa bawat desisyong pinipili ng pangulo? Sa aming opinyon, ang kasaysayan ng isang bansa ay ang kaniyang kaluluwa. Ang daan-daang taon na lumipas, ang libo-libong kuwento, ang ‘di-mabilang na sakripisyo ng ating mga bayani ay hindi karapat-dapat limutin para lang bigyang-daan ang isang araw na mas malaki ang kikitain ng mga malalaking kumpanya. Sabi nga ni Jose Rizal, “ang hindi marunong lumingon sa pinanggalingan ay hindi makakarating sa paroroonan.” Paanong makauusad itong bayan kung hindi niya kinikilala ang mga taong nakipaglaban para sa kaniya? Lalong nagiging malabo ang kinabukasan—darating ang araw na dahil sa batas na ito, makakapagliwaliw nga tayo sa SM kasama ang ating pamilya, ngunit hindi na makikilala ng ating mga anak ang mga bayani ng ating lahi gaya ni Andres Bonifacio. Alam man nilang araw ng kapanganakan niya ang Nobyembre 30 dahil nakasulat sa teksbuk at itinuro ng kanilang titser, ngunit mababatid nating hindi nila ito gugunitahin, sapagkat taun-taong magbabago ang araw ng selebrasyon para sa holiday na ito. Ngayong taon, noong Nobyembre 27 ipinagdiwang ang kaarawan ni Bonifacio; ngunit sa susunod na taon, Nobyembre 25 ang ituturing bilang araw ng paggunita. Hindi ba’t talagang nakakalito? Natiyak naman na ng mga historyador ang araw ng kapanganakan ni Andres Bonifacio, ngunit nag-iiba taun-taon ang araw ng selebrasyon. Hindi ba sapat ang paggalang natin sa bayaning ito upang gunitahin nang maayos, sa mismong araw lamang, ang kaniyang kaarawan?

Tunay na nakakapagpabagabag ang mga problemang madudulot ng holiday economics sa ating bayan. Sa bawat pagkonsidera at pagpapauna natin sa ekonomikong kalagayan ng bansa ay siya namang pagbagsak ng pansariling pagkakakilala ng mga mamamayan sa kasaysayan. Malaking papel ito sa pagpapanatili ng pagkakakilanlan natin sa ating sariling kultura at upang maitaguyod ang pagkakaisa sa mga Pilipino. Ang pagtalakay sa koneksyon sa pagitan ng nakaraan, kasalukuyan, at hinaharap ay magbibigay-daan sa atin na maalala at mailapat ang kasaysayan sa ating pang-araw-araw na buhay. Ang kawalan ng sapat na pakialam at koneksyon sa mga nangyari sa ating nakaraan ay maaaring magbubunga ng historical amnesia.

Ang historical amnesia ay ang sadyang pagpapatuloy ng maling salasay sa kasaysayan. Ito ay isang sitwasyon kung saan maaaring mabaliktad ang dalawang panig—ang nang-alipusta ang nagiging mabuting bida at ang mga naalipusta ang naging masamang kalaban. Dahil sa amnesia na ito, nauudlot ang pangangalap at pagkaalam ng mga tao ng kabuuang impormasyon ukol sa kasaysayan, sapagkat mas nananatiling litaw at buhay ay ang salaysay na konvinyent para sa mga taong may makasariling political agenda. Ang kasaysayan ay dapat na isang kaalaman at isang salaysay na taglay ng lahat. Ang kamalayan ukol sa ating sariling kasaysayan ay makakatulong upang makita ang mga epekto at sanhi ng mga pagkabigo sa lipunan at matuto mula rito.

Nang tanungin ang dalawa sa mga teen housemates ng reality TV show na Pinoy Big Brother (PBB) kung paano kinikilala ng mga Espanyol ang tatlong Pilipinong pari noong 1872 na sina Mariano Gomez, Jose Burgos, at Jacinto Zamora, sa pagkuha ng pahiwatig mula sa mga unang pangalan ng mga pari, isang housemate ang sumigaw ng, “Marjo!” Nang lumabas na mali ang kaniyang sagot, ang karibal niya ay mabilis na sumagot naman ng “MaJoHa!” Matapos ang inisyal na pagtawa, unti-unti, mapapaisip ka: Ano na nga ba ang mga tinuturo sa mga kabataan ngayon? Bakit ang simpleng pangalan ng mga taong bahagi ng ating kasaysayan tulad ng GomBurZa ay hindi na alam ng iba? Makikita rin sa mga naging tugon ng mga PBB housemates sa iba pang mga katanungan na may kaugnayan sa kasaysayan na nangangailangang mapabuti ang sistema at kalidad ng edukasyon, lalo na sa pag-aaral ng Kasaysayan ng Pilipinas. Gayunpaman, ang PBB episode na ito ay isa lamang sa maraming indikasyon ng learning crisis sa bansa. Ang pagsasanay sa mga estudyante na aralin ang sarili nating kultura at kasaysayan ay higit pa sa pagsasaulo lamang ng mga pangalan, petsa, at lugar ng mga naratibong nakakaapekto sa kasalukuyang panahon. Ang mga digital tools, gaya ng social media, ay maaaring makatulong sa pagkuha ng atensyon at interes ng kabataan, upang maengganyo silang pag-aralan ang mga kaganapan noong unang panahon. Marapat nating gawin ang lahat ng paraan, upang mapanatiling relevant at hindi tuluyang mawaksi ang kahalagahan ng kasaysayan mula sa ating sistemang pang-edukasyon.

Matatandaan din ang usapin ng World War II comfort women na matapos ng 70 taon lamang lumitaw at napatunayan dahil sa takot ng mga babaeng biktima na magsalita sa gitna ng isang mundong pinamumunuan ng kalalakihan—sino ba naman ang makikinig sa kanila? Ang simbolo ng katapangang ipinakita ng mga babaeng isinatinig ang kanilang mga napiping boses upang ikwento ang malalagim na kaganapan noong panahon ng digmaan ay umantig sa damdamin ng mga Pilipino. Ang matapang na pagsasabi ng totoo ng mga babaeng ito ay ultimong nagbigay-daan sa pagtataguyod ng mga sining ng paggunita sa kanila, gaya ng dulang Nana Rosa at isang estatwang pinangalanang “Filipina Comfort Women.” Ngunit noong 2018, palihim na inalis ang monumentong nagsilbing alaala ng kanilang masidhing pagtitiis. Pero bakit? Bago alisin ang estatwa, kinontak di-umano ng Japanese Embassy ang gobyerno upang ipahayag ang kanilang concern—marahil ay dahil sa pag-aalalang baka masira ang kanilang reputasyon at relasyon sa bansa sapagkat patuloy na ipinapaalala ng rebulto ang kanilang mga kalupitan noong digmaan. Ang labanang ito ay markado sa bawat nasyon at hindi kailanman mabubura sa kasaysayan, kaya’t hindi magandang simbolo na pumayag ang pamahalaang ipaalis ang kaisa-isang bagay na, paglipas man ng maraming taon, mananatiling nakatayo bilang paalala. Hindi man tuwirang inamin ng Dating Pangulong Duterte ang kaniyang bahagi sa desisyong ito, ang mismong pagsang-ayon niya na ayos lamang na mahugasan ang dugong nasa kamay ng mga Hapon sapagkat nagbayad naman na sila ng milyones ay tanda na handa ang mga pinuno nitong bansa na ipagkanulo ang taumbayan kapalit ng pera.

Ang kalaunang pagkalimot ng taumbayan sa mga bayaning nag-alay ng buhay ay sumasalamin sa kawalan ng respeto ng gobyernong hinahayaang mabaluktot ang kasaysayan ng nasyong ito.

Dagdag pa rito, dahil sa proklamasyong ipinatupad ni Arroyo, mas napadali ang pag-aamyenda ni Marcos Jr. tungo sa pagbubura ng isang napakahalagang pangyayari sa kasaysayan ng ating bansa: ang EDSA Revolution. Inilabas ng Palasyo ang Proklamasyon Blg. 368 na nagsasaad ng opisyal na national holidays, non-working days, at special non-working days para sa susunod na taon. Nabanggit dito ang selebrasyon ng Chinese New Year (Pebrero 10), All Souls’ Day (Nobyembre 2), Feast of the Immaculate Conception of Mary (Disyembre 8), ngunit wala ang komemorasyon sa ika-38 sanang anibersaryo ng EDSA Revolution. Ang ibinigay na paliwanag ng Administrasyong Marcos sa pag-aalis ng EDSA Revolution Anniversary bilang isang holiday ay papatak ang Pebrero 25, 2024 sa araw ng Linggo. Wala raw saysay, ni sosyo-ekonomikong dulot, kung idedeklara pa ito bilang isang special non-working holiday. Rest day naman daw ito ng mga manggagawa, sabi nila. Tama naman sila. Ngunit sapat ba itong dahilan upang tuluyang alisin ito sa listahan ng mga holiday? Hindi patas sa mga bayani noong Martial Law kung aalisin ang inilaang paggugunita sa araw na tuluyang napaalis sa puwesto ang diktador na nagpahirap sa bayan sa loob ng tatlong dekada. Hindi makatarungan kung ating lilimutin ang pagmamartsa ng taumbayan patungo sa sinag ng kasarinlan.

Ang ipinatupad na ito ni Marcos Jr. ay isang halimbawa ng mga taong may sariling adyenda kaya’t ipinipilit na manipulahin ang naratibo ng kasaysayan. Hindi ba’t ito rin ang pilosopiya sa usapin na ang palaging narerekord lang sa mga libro ay ang mga nagtagumpay sa digmaan? Ang mga ibinibida lang ay ang mga makapangyarihan, ngunit hindi nakikita ang pinagdaanan ng mga ordinaryong tao, sapagkat hindi katala-tala ang kanilang pangalan sa mga pahina. Tanda ang kagahaman ng isang tao upang pabanguhin ang kaniyang imahen at baliktarin ang kasaysayan kahit na taliwas ito sa naratibo ng kasaysayan. Ano ang kahihinatnan ng bayan kung ang kaniyang kasaysayan ay binubuo lamang ng mga salaysay na nagbebenipisyo sa mga taong pinaiiral ang kani-kanilang pansariling interes? Ano na ang magiging identidad ng Pilipinas kung tinatabunan at hindi binibigyang importansya ng mga taong nakaupo ang kasaysayan nito? Tila hindi sapat ang buhay na inialay ng mga bayaning sina Andres Bonifacio, Jose Rizal, ng mga nag-aklas noong Batas Militar para sila’y mabigyan ng isang araw ng paggunita at pagpupugay. Tila hindi sapat ang dumanak na dugo’t pawis sa lupain nitong bayan. Sa isang proklamasyon lamang, mawawaksi ang lahat ng sakripisyong nagtaguyod sa bansang Pilipinas at ang nasyonalimong dapat sanang mataglay ng mga Pilipino ay patuloy lang din na lalabnaw.

Kapwa magkaiba ang pagsasaalang-alang sa ekonomiya at pagpapahalaga sa kasaysayan ngunit kapwa ring may mahalagang ugnayan ang dalawa. Hindi kailanman dapat magtunggali ang dalawang ito sapagkat pareho nitong binubuo ang Pilipinas. Kung ngayong hindi pa burado ang lahat ng alaala, ngunit madali nang piringan at utuin ang mga mamamayan—paano pa sa hinaharap, kapag nasunog na ng mga maysala ang lahat ng mga ebidensyang nagtuturo at nagpapanagot sa kanila? Hahayaan lang ba natin ang mga taong may pansariling adyenda na gawin ang anumang konvinyent para sa kanila, kahit na ito ay magdudulot ng pasakit sa taumbayan? May obligasyon tayo bilang mga mamamayanng na panatilihing buhay ang kasaysayan sa pamamagitan ng pag-alala lalo na sa panahong itong ang mga pinagkatiwalaang magpatakbo ng lipunan ay kumikilos upang burahin ang mga bahaging hindi pumpabor sa kanilang pansariling interes. Nagpapatayo tayo ng mga monumento at isinusunod pa ang pangalan sa mga kilalang tao upang alalahanin at bigyan sila ng pagpupugay, ngunit hindi naman natin ito pinag-uukulan ng pansin, kaya’t kalaunan ay nakakalimutan. Marapat nating pakatandaan: walang Pilipinas kung wala ang mga Pilipinong lumaban at bumitbit nitong bayan patungong kalayaan. Ngayon, nasa ating mga kamay ang kapangyarihang ipagpatuloy ang pakikipaglaban upang maisalin ang mga kwento ng bayan hanggang sa susunod pang mga panahon. // nina Sophia Dormiendo at Wynelle Llaguno

MGA SANGGUNIAN:

Aurelio, J., Subingsubing, K., & Corrales, N. (2023, Oktubre 14). Bongbong Marcos removes Edsa People Power anniv from list of holidays. INQUIRER.NET. https://newsinfo.inquirer.net/1845454/marcos-removes-edsa-from-list-of-holidays

Chi, C. (2023, Setyembre 11). DepEd denies political pressure behind removal of 'Marcos dictatorship' in curriculum. Philstar. https://www.philstar.com/headlines/2023/09/11/2295541/deped-denies-political-pressure-behind-removal-marcos-dictatorship-curriculum

Chua, X. (2019, January 1). Day of collective shame: When the comfort woman statue was removed. GMA News Online. https://www.gmanetwork.com/news/opinion/content/680016/day-of-collective-shame-when-the-comfort-woman-statue-was-removed/story/

Forgeard, V. (2023, Agosto 2). The Fabric of Society: How Holidays Shape and Define Cultures. Brilliantio. https://brilliantio.com/why-are-holidays-important-to-a-culture/?fbclid=IwAR2L_CPXLedkOawfRc0H_4-KEpPMiyNGqztQfieRZuZXRCo_WxHXmxPMh_M#:~:text=They%20serve%20as%20a%20platform,social%20values%20and%20historical%20events

Pag-iwayan, J. (2022, April 19). Why we should be alarmed with #MaJoHa. Manila Bulletin. https://mb.com.ph/2022/04/18/why-we-should-be-alarmed-with-majoha/#google_vignette

Proclamation No. 368 | Declaring The Regular Holidays And Special (Non-working) Days For The Year 2024. (2023). https://www.officialgazette.gov.ph/2023/10/11/proclamation-no-368-s-2023/

Republic Act. No. 9492 | An Act Rationalizing The Celebration Of National Holidays Amending For The Purpose Section 26, Chapter 7, Book 1 Of Executive Order No. 292, As Amended, Otherwise Known As The Administrative Code Of 1987. (2007). https://www.officialgazette.gov.ph/2007/07/24/republic-act-no-9492/

Sarao, Z. (2023, Oktubre 13). February 25, Edsa People Power Anniversary, not a holiday in 2024. INQUIRER.NET. https://newsinfo.inquirer.net/1845243/february-25-edsa-people-power-anniversary-no-longer-a-holiday-in-2024/

70 years on, the “comfort women” speaking out so the truth won’t die. (2015, September 2). Amnesty International. https://www.amnesty.org/en/latest/campaigns/2015/09/70-years-on-comfort-women-speak-out-so-the-truth-wont-die/

[elnotfound]

Ayun! Natutunghayan ko na naman ang aking sarili na nagsusulat sa aplikasyong 'to.

Paano ko ba ito uumpisahan?

Wala naman akong ibang hinangad kundi ang mahalin ka nang tunay at pasiyahin ka sa tuwina.

Subalit, ganoon nga siguro noh? Lahat nang pinakamasarap at pinakamasayang relasyon sa simula ay hahantong din sa pinakamapait at pinakamalungkot na katapusan sa hindi mo mawaring sitwasyon sa ayaw mo man o hindi.

Teka, ano ba 'tong nararamdaman ko?

Naramdaman mo na ba yung pakiramdamn na parang dinadaga yung puso mo dahil waring kumakabog at sasabog ito sa tindi nang nadarama mong kalungkutan? Na noong una'y ramdam ko pa ang malilikot at nagsisiliparang paro-paro sa aking dibdib dahil sa mga matatamis na binibitawan mong mga salita na hatid sa aki'y walang katapusang kaligayahan. Ganoon ka rin ba?

Bakit kaya? Mahal mo naman ako ngunit parang mas pinipili mong pakawalan ako?

Mahal na mahal kita at kung may pagkakataon muli na makasama ka, sana kapayapaan at kasiyahan na ang mamayani sa ating dalawa! Kasi, iyon naman ang pangarap nating dalawa, 'di ba? At kung dito man magtatapos ang lahat, sa buwan, sa taon at araw na ito, palagi mong tatandaan na minahal kita nang husto at masakit sa akin na palayain ka.

...Gayonpaman, nalasahan ko na ang pagmamahal mong tapat at totoo, mas maswerte sa akin ang susunod na makalalasap nitong pagmamahal mo at nakalulungkot na hindi na ako 'yon, at hindi na tayo 'yon.

Mahal kita at mag-iingat ka palagi, honey!