#VForVendetta | Explore Tumblr posts and blogs

gusein00 · 4 months ago

Text

5 Noyabrı xatırla, partlamanı, xəyanəti və sui-qəsdi.

Film 1605-ci ildə Guy Fawkes adlı şəxsin həbs edilməsi və öldürülməsi səhnəsi ilə başlayır. Guy Fawkes(1570 1606) katolik bir ailənin övladı kimi, katoliklərə qarşı təzyiqlərin çox olduğu bir dönəmdə yetişdirilmiş və bir müddət sonra ölkəni tərk edərək Protestant İngiltərəyə qarşı döyüşən katolik ordularında xidmət etmişdir. 1605-ci ildə İngiltərə Parlament binasını partlatmaq istəyirdi. Bu sui-qəsd avtoritar İngiltərə rejimini yıxmaq məqsədi daşıyırdı. Məhz bu səbəbdəndir ki, Guy Fawkes, xüsusilə avtoritar rejimə qarşı mübarizə aparan anarxist tərəflərin simvolu halına çevrilib. Lakin sui-qəsd hökumətə xəbər verildi və ifşa edildi. Guy Fawkes Noyabrın 5-də həbs edildi və o, 1606-cı ildə vətənə xəyanət ittihamı ilə edam edildi.

“Remember, remember, the fifth of November”, bu sözlər İngilis xalq mahnısına aiddir. Beləki, Guy Fawkes hazırda hər il 5 Noyabrda İngiltərədə Guy Fawkes Gecəsi(Bonfire Night) adı ilə keçirilən tədbirlərdə yad edilir. Bu tarix həm də İngiltərə tarixində Katolik Protestant münaqişələrinin ciddi bir mərhələsi kimi yadda qalıb.

Protestantlıq, Xristianlığın üç əsas qolundan biridir(digərləri Katoliklik və Provaslavlıqdır). 16-cı əsrdə Martin Luther və digər reformatorların Katolik Kilsəsinə qarşı başlatdığı Reformasiya Hərəkatı nəticəsində yaranmışdır. Luther məşhur 95 tezis(qanun) ilə tanınır. Bu tezislər Protestantlığın əsasını qoydu. Buu yenilik, Avropada Qaranlıq Dövrü(Dark Ages) bitirməklə yanaşı Renessans və Reformasiyanın təməlini atdı.

Necə oldu İngiltərə Protestant oldu?

İngiltərənin Protestantlığa keçidinin başlanğıcı Kral 8-ci Henri ilə əlaqəlidir. 8-ci Henri, Roma Papasından ilk həyat yoldaşı Ketrin ilə nikahını ləğv etməsini istədi, çünki Ketrin oğlan övlad dünyaya gətirməmişdi və Henrinin soyu davam etmə təhlükəsi ilə üz-üzə idi. Lakin Papa bu boşanma tələbini rədd etdi. Bu rəddən sonra Henri Roma Katolik Kilsəsinə qarşı çıxmışdı.

1534-cü ildə Üstünlük Aktı( Act of Supremacy) qəbul edildi və Henri özünü İngiltərə Kilsəsinin başçısı elan etdi.

Beləliklə, İngiltərə Roma Papasından müstəqil bir kilsə yaratdı. Bu isə öz növbəsində İngilis Reformlarının əsasını qoymuş sayılır. Katolik Kilsədən ayrılmaq Anglikan Kilsəsini ortaya çıxardı və bu reforma görə kilsə birbaşa krala tabe oldu.

Orta əsrlərdə kralların hakimiyyətinin Tanrı tərəfindən verildiyi inanışı geniş yayılmışdı. Bu konsepsiyaya görə, kral Tanrının yer üzündəki nümayəndəsi sayılırdı. Katolik Kilsəsi, bu anlayışı dəstəkləyərək kralların taxta çıxmasını leqallaşdıran əsas dini güc idi. Roma Papası və ya yüksək rütbəli kilsə rəsmiləri krallara tac qoyur, bu isə kralın Tanrının lütfü ilə hakimiyyətə gəldiyini simvolizə edirdi. Tacqoyma mərasimi olmadan bir çox hallarda kralın hakimiyyəti qeyri-legitim sayılırdı. Papalar çox vaxt siyasi münaqişələrdə də iştirak edir və kralları dəstəkləmək və ya onlara qarşı çıxmaq üçün öz nüfuzlarını istifadə edirdilər. Kilsə bəzi hallarda kralları taxtdan endirmək üçün digər siyasi gücləri təşviq edirdi. Papa bir kralın qanunsuz olduğunu elan edərək digər liderlərə, krala qarşı müharibə elan etmə haqqı verə bilərdi. İngiltərədə, kilsə reformları Katolik Kilsənin və Papaların bu gücünü əlindən almış oldu.

Daha sonra hakimiyyətə gələn krallar dönəmində də bir sıra islahatlar keçirildi və Katolik Kilsədən daha da uzaqlaşdılar. 6-cı Eduard(1547-1553) hakimiyyəti dönəmində Anglikan Kilsəsi tamamilə Protestant ideologiyalara uyğunlaşdırıldı. Kraliça 1-ci Elizabet(1558-1603) taxta çıxdıqdan sonra Protestantlıq rəsmi şəkildə ölkənin dininə çevrildi. Bu dəyişikliklər nəticəsində İngiltərə Protestant bir ölkəyə çevrildi.

Bütün bu dəyişiklikdən sonra Katoliklər və Protestantlar arasında uzun müddət dini qarşıdurmalar yaşandı. Guy Fawkesin uğursuzluqla nəticələnən sui-qəsd cəhdi də bu münaqişələrin ən ciddi nümunələrindən biridir.

"V for Vendetta" filmi Guy Fawkesi yenidən populyar mədəniyyətin mərkəzinə gətirib. Guy Fawkes kimi, filmin əsas qəhrəmanı "V" də avtoritarizmə qarşı çıxır və filmdə hadisələr bu yöndə cərəyan edir. Film eyni zamanda Guy Fawkes Maskası deyilən bir anlayışın da formalaşmasında böyük rol oynayır hansı ki, bu maska günümüzdə anarxist ideologiyada tez-tez istifadə edilir. Film 2005-ci(təqdimatı 2006-cı il) ildə eyni adlı qrafik romandan ilhamlanaraq çəkilib. Filmin çəkilməyə başlama və təqdimat illəri də xüsusi detallardan biridir. Ssenaristlər, film çəkildiyi vaxtlarda Wachowski qardaşları(sonralar wachowski bacılarına çevirdilər özlərini) adı ilə tanınırdılar, daha dəqiq desək Matrix filmləri ilə mükəmməl məşhurluğa sahib idilər. Bu filmdə də hadisələr Wachowskilərə uyğun şəkildə, gələcəkdə və distopik şəkildə cərəyan edir.

Yaxın gələcəkdə İngiltərə avtoritar rejim tərəfindən idarə edilir və Sutler(adı tanış gələ bilər) adlı diktatorun rəhbərlik etdiyi "Norsfire" hökuməti, xalqı qorxu və təzyiq altında saxlayır.

Bu hökumətin təhlükəsizliyindən məsul şəxs Peter Creedy, reala yaxın, gözəl düşünülmüş personajdır.

Maskalı karizmatik baş qəhraman V, bu rejimə qarşı təkbaşına mübarizə aparır. O, Guy Fawkes maskası taxaraq hökumətin törətdiyi bütün zülmlərə qarşı çıxır və 5 Noyabrda Parlament binasını partlatmaq istəyir.

Filmin çatdırmaq istədiyi əsas fikirlərdən biri, Azadlıq və dirəniş(etiraz).

Fərd şəklində vəya kütlələr şəklində insanlar öz azadlıqları üçün zülmə qarşı mübarizə aparmalıdırlar. İnsanlıq tarixi boyunca azadlıq və dirəniş hər bir cəmiyyətin mərkəzi mövzularından biri olmuşdur və bunlar fərdi və kollektiv kimliyin qorunması, ədalət uğrunda mübarizə və ən əsası avtoritarizmə qarşı çıxışın əsas sütunlarını təşkil edirlər.

Sadə dillə desək, azadlıq insanın öz həyatını idarə etmək hüququdur:

istədiyi kimi düşünmək(düşüncə azadlığı)

istədiyinə inanmaq(vicdan azadlığı)

istədiyini danışmaq(söz azadlığı)

istədiyi kimi hərəkət etmək(fərdi azadlıq).

Rousseauya görə insan, yalnız öz iradəsini və ağlını istifadə edərək həqiqi azadlığa nail ola bilər, yenə qeyd edirki, insanlar öz fərdi azadlıqlarının bir qismini ümumi rifah üçün qurban verir və bununla da cəmiyyətin tələblərinə uyğun şəkildə birgə yaşamaq mümkün olur, cəmiyyətin qanunları ümumi iradəyə əsaslandıqda, fərdlər həm qanunlara tabe olur, həm də azad qalır, çünki bu qanunlar onların ümumi maraqlarını ifadə edir. Bu mövzuda Russonun The Social Contract kitabını məsləhət görürəm. Mən Türkcə oxumuşdum, Hasan Ali Yücel Klasikleri seriyasında var Toplum Sözleşmesi adında.

Bütün bu azadlıqların məhdudlaşdırıldığı bir cəmiyyətdə hərzaman fərdi və kollektiv şəkildə etirazlar olmuşdur. Totalitar və Avtoritar rejimlərdə bütün bu azadlıqlar məhdudlaşdırılır və müxtəlif metodlarla etirazların qarşısı alınır. Hər iki rejimdə təbliğat və repressiyalardan istifadə edilərək öz hakimiyyətlərini möhkəmləndirirlər və bu rejimlərdə hakimiyyət bir grup şəxsin əlində cəmləşir. Bu iki rejimin oxşar cəhətlərlə yanaşı fərqli cəhətləri də var. Ən önəmli fərqli cəhətləri isə Totalitarizmdə məcburi ideologiyanın ön planda olmasıdır, misal üçün faşizm, kommunizm, şəriət kimi. Avtoritar rejimdə isə ön planda olan məsələ hakimiyyəti qorumaqdır, ideologiya ikinci plandadır. Avtoritarizmin tətbiqi və dərəcəsi ölkədən ölkəyə dəyişir. Avtoritar ölkəyə misal çəkməyəcəm, özünüz başa düşün. Filmdə təsvir edilən rejim Avtoritar rejimi bütün tərəfləri ilə izləyiciyə təqdim edir. Və zamanla Avtoritar rejim Totalitar rejimə çevrilir.

İzləyiciyə çatdırılmaq istənən fikirlərdən biri də bu rejimin ən önəmli idarə metodu, Qorxu və Təzyiq metodudur. Rejim, insanları qorxu vasitəsilə idarə edir, daim bir düşman var və ona qarşı hökumətin yanında olub, hökuməti dəstəkləmək lazımdır. Nəticədə azadlıqlarından məhrum edilmiş itaətkar fərdlər yaradılmış olur. Təzyiqlər nəticəsində insanlar öz ölkələrini tərk etməyə məcbur qalırlar və cəmiyyətdəki etirazın müqaviməti pozulmuş olur.

Buna bənzər bir rejimlə idarə edilən distopik bir cəmiyyətə 1984(George Orwell) romanında şahidlik edirik. Əsas qəhrəman Winston Smithin gözündən, qorxu və təzyiqin cəmiyyətdə necə tətbiq edildiyini görürük.

Gələk əsas məsələyə.

İdeyanın gücü:

Filmin sonlarına yaxın əsas personaj V, Sutlerin adamları tərəfindən əhatəyə alınır və güllələnir, amma, ayaqüstədir yıxılmır və belə bir ifadə işlədir:

Fikirlərə güllə işləməz.

Bu replika əslində filmin bütün mahiyyətini ortaya qoymuş olur. Bu ifadə eyni zamanda insanların düşüncələrini və ideyalarını məhv etmək üçün tətbiq edilən zorakılıq və şiddətin uğursuz olacağını vurğulayan dərin mənalı ifadədir. Film boyunca V tərəfindən xalqın azadlığını, müstəqilliyini və düşüncə azadlığını qorumağa yönəlmiş bir ideya ön planda dayanır. O, totalitar rejimin qarşısında dayanıb xalqın yuxusundan oyanmasını istəyən bir şəxs olaraq, insanların öz azad fikirlərini qorumasını istəyir və buna görə mübarizə aparmağı təklif edir. Bu deyim, həm də filmin sonlarına doğru, V-nin öz həyatını və mübarizəsini sona çatdırarkən, azadlıq, bərabərlik və ideya mübarizəsinin hər zaman davam edəcəyini vurğulayan, simvolik bir cümlə halını alır. V for Vendetta, totalitarizm(avtoritarizm) və azadlıq; mübarizə və qorxu; ideallar və güc arasında gedən fəlsəfi bir mübahisədir. Film, həm də azad fikirlərin gücünü və rejim qarşısında insanların müqavimətini göstərən dərin bir fəlsəfi mesaj verir. Ortaya bəzi suallar çıxır:

İnsan azadlığının qiyməti nədir?

Düşüncə və şəxsiyyətin əsl gücü nədir?

Rejimin qarşısında necə dayana bilərik?

Son olaraq, Vnin mübarizəsinin, yalnız dövlətin dağıdılması üçün deyil, eyni zamanda insanların içindəki azadlıq və şəxsi gücü ortaya çıxarmaq üçün olduğunu öyrənirik. Filmin sonunda, Evey(V-nin sonradan tanış olduğu və öz dəyişimi ilə xəyal edilən cəmiyyəti təmsil edən ikinci əsas personaj) öz şəxsiyyətini, fikirlərini və azadlığını tapır, bu isə hər bir insanın daxili gücünü kəşf etməsi və azadlıq uğrunda mübarizə etməsi mesajını verir.

Bu filmdə işin texniki tərəflərindən danışmağın mənası yoxdur, danışılması lazım olan nüanslar başqadır, alınması lazım olan dərslər başqadır. Buna görə işin texniki tərəflərindən bu filmdə danışmaq mənasızdır.

Bunun əvəzinə filmdən bir neçə replika oxuyaq:

��İnsanlar hökumətlərindən qorxmalı deyil, hökumətlər öz xalqından qorxmalıdır.

📍Bu maskanın altında yalnız ət yoxdur. Bu maskanın altında bir ideya var, cənab Creedy və ideyalara(fikirlərə) güllə işləməz.

📍İdeyalar təkcə qanla deyil, həm də təfəkkürlə yaşayır.

📍Sistemi dəyişmək asan deyil, amma, heç nə heç vaxt dəyişilməz deyil.

📍Qorxu insana nəzarət etmək üçün ən güclü vasitədir, lakin özünə inam insanı qorxudan daha güclü edir.

📍İnsanların qorxduğu şeylərdən çox, onları gizlədilən şeylər qorxudur.

📍Bəzən ən gözəl şeylər ən böyük mübarizələrdən sonra gəlir.

📍Yekun olaraq, maskanın altında kim olduğunu tapmaqdan çox, kim olacağımızı tapmaq daha vacibdir.

Mövzu ilə əlaqədar mənim də oxuduğum kitabların ətraflı siyahısı:

1984(George orwell)

The Social Contract(Jean Jacques Rousseau)